Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2017 r. w Lublinie

sprawy A. J.

z udziałem zainteresowanego K. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 12 maja 2016 r. sygn. akt VII U 368/15

oddala apelację.

Barbara Hejwowska Krystyna Smaga Krzysztof Szewczak

III AUa 855/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 stycznia 2015 r., znak:(...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz.U. 2013 r., poz. 1442 ze zm.) w związku z art.26 ust. 1 pkt. 1 i ust.2 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. 1983 r. Nr 31, poz. 147 ze zm.) stwierdził, że A. J. podlega ubezpieczeniu społecznemu jako osoba współpracująca z K. J. w okresie od (...) do(...).

Organ rentowy opierając się na zebranym materiale dowodowym stwierdził, że w spornym okresie wnioskodawca współpracował przy prowadzeniu działalności gospodarczej ze swoim bratem K. J..

W odwołaniu od tej decyzji wnioskodawca A. J. domagał się jej uchylenia, ponieważ organ rentowy w sposób wadliwy, niezgodny z prawem stwierdził, że podlega on ubezpieczeniu społecznemu jako osoba współpracująca. Autor odwołania podniósł, że zawarł z bratem K. J. umowę o pracę i na podstawie tej umowy w spornym okresie wykonywał pracę w sposób ciągły i z tego tytułu otrzymywał wynagrodzenie.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. wnosił o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 12 maja 2016 r. Sąd Okręgowy w Lublinie zmienił zaskarżoną decyzję poprzez ustalenie, że A. J. podlegał ubezpieczeniu społecznemu pracowniczemu w okresie od(...) do(...)z tytułu zatrudnienia w PUH (...) K. J. w Ł..

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd I instancji ustalił, wnioskodawca A. J. w dniu(...) zawarł umowę o pracę z bratem K. J. prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą PUH(...) K. J. w Ł.. W ramach tej umowy został zatrudniony jako operator sprzętu ciężkiego na czas nieokreślony z wynagrodzeniem 140 zł za godzinę. Został zgłoszony do ubezpieczenia społecznego jako pracownik i z tego tytułu odprowadzano za niego składki od dnia 5 sierpnia 1985 r. do stycznia 1986 r. K. J. w deklaracjach rozliczeniowych podawał zgodnie z prawdą stopień pokrewieństwa - brat - w stosunku do zatrudnionego A. J.. Na tej podstawie w styczniu 1986 r.

ZUS dokonał odpisu składek pracowniczych A. J. uznając go za osobę współpracującą w myśl wówczas obowiązujących przepisów i taką informację wysłał płatnikowi składek, przy czym nie był kwestionowany fakt zawarcia umowy o pracę, a jedynym powodem takiego uznania był stopień pokrewieństwa. W tej sytuacji, pomimo nadal świadczonej pracy przez A. J. w ramach umowy o pracę, bowiem umowa ta nie została rozwiązana, płatnik składek płacił składki jak za osobę współpracującą, co było fikcją. Aby zapewnić bratu na przyszłość lepsze warunki świadomie płatnik podwyższał podstawę wymiaru składek do kwot znacznie wyższych aniżeli uzyskiwane wynagrodzenie, na co ZUS wyraził zgodę. Wnioskodawca nie zamieszkiwał z pracodawcą, świadczył pracę poza miejscem zamieszkania, podpisywał listy obecności, miał wypłacane wynagrodzenie za pracę, pracował pod kierownictwem K. J., który przeszkolił go w zakresie BHP. Jako operator koparki wykonywał prace ziemne i melioracyjne. W dniu (...)stosunek pracy został rozwiązany za porozumieniem stron.

Sąd Okręgowy obdarzył wiarą zeznania przesłuchanych w sprawie niniejszej świadków, zainteresowanego K. J., wnioskodawcy A. J. oraz dokumenty zgromadzone w aktach osobowych tego ostatniego i aktach organu rentowego. Podkreślił, że świadkowie J. K. i T. Z. pracowali razem z wnioskodawcą i potwierdzili, że był on pracownikiem K. J.. Zeznania te wzajemnie uzupełniają się z zeznaniami wnioskodawcy A. J. i zainteresowanego K. J..

Sąd Okręgowy uznał, że zgromadzony w sprawie niniejszej materiał dowodowy nie daje podstawy do przyjęcia, że wnioskodawca A. J. był zatrudniony jako osoba współpracująca w sytuacji, gdy faktycznie wykonywał pracę jako pracownik. Ustalenie takie zostało dokonane w sposób nie budzący żadnych wątpliwości. Zarzut podniesiony przez ZUS, że przepis art. 26 ust.1 pkt 1 i ust.2 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin rodził nijako automatycznie obowiązek objęcia ubezpieczeniem społecznym jako osobę współpracującą np. brata, zdaniem Sądu Okręgowego, nie znajduje potwierdzenia w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 1987 r., II URN 12/87). W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że powstanie obowiązku ubezpieczenia osoby współpracującej uzależnione jest od rozpoczęcia współpracy, a ustanie od zaprzestania współpracy. W ustalonym stanie faktycznym A. J. nie rozpoczął współpracy z K. J., bowiem łączyła ich w spornym okresie umowa o pracę, która nigdy nie została zakwestionowana przez organ rentowy. Z kolei z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2000 r., II UKN 384/99 (OSNP 2001, nr 14, poz. 472) wynika, że od dnia 25 października 1995 r., osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy nie mogą być objęte obowiązkowym ubezpieczeniem osób prowadzących działalność gospodarczą jako osoby współpracujące. Sąd I instancji uznał, iż okoliczność, że wnioskodawca świadczył pracę przed tą datą nie może stawiać go w gorszej sytuacji od innych pracowników, którzy zostali zatrudnieni po tej dacie, tym bardziej, że zgromadzony w sprawie niniejszej materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje na to, że w spornym okresie praca była faktycznie świadczona przez A. J. w ramach umowy o pracę.

Mając to wszystko na uwadze Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję poprzez ustalenie, że A. J. w okresie od dnia (...) do dnia(...)podlegał ubezpieczeniom społecznym pracowniczym na podstawie art.6 ust.1 i art. 8 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz.U. 2013 r., poz. 1442 ze zm.).

Apelację od tego wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.. Zaskarżając wyrok Sądu I instancji w całości organ rentowy zarzucił mu naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 6 ust. 1 oraz art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz.U. 2013 r., poz. 1442 ze zm.) oraz pominięcie przepisów art.26 ust. 1 pkt. 1 i ust.2 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. 1983 r. Nr 31, poz. 147 ze zm.) i ustalenie, że A. J. podlegał w okresie od dnia (...) do dnia (...)ubezpieczeniu społecznemu pracowniczemu z tytułu zatrudnienia u brata K. J. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą PUH(...) K. J. w Ł..

W konsekwencji tego zarzutu organ rentowy wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Sad Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Ustalenia Sądu I instancji i wyprowadzone na ich podstawie wnioski Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za własne. Sprawia to, że nie zachodzi potrzeba powtarzania szczegółowych ustaleń faktycznych oraz dokonanej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku interpretacji przepisów prawa mających zastosowanie w sprawie niniejszej (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 października 1998 r., II CKN 923/97 - OSNC 1999, z. 3, poz. 60; z dnia 12 stycznia 1999 r., I PKN 21/98 - OSNAP 2000, nr 4, poz. 143; z dnia 20 stycznia 2000 r., I CKN 356/98 - LEX nr 50863; z dnia 7 kwietnia 2004 r„ IV CK 227/03 - LEX nr 585855; z dnia 20 maja 2004 r„ II CK 353/03 - LEX nr 585756; z dnia 17 lipca 2009 r., IV CSK 110/09 - LEX nr 518138; z dnia 27 kwietnia 2010 r., II PK 312/09 - LEX nr 602700).

Przedstawiony w apelacji organu rentowego zarzut naruszenia prawa materialnego, a mianowicie art. 26 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników i niektórych innych osób prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. 1983 r., Nr 31, poz. 147 ze zm. - od dnia 31 maja 1989 r. tytuł tej ustawy został zmieniony na: „ustawa o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin” [Dz.U. 1989 r., Nr 32, poz. 169 - art. 1 pkt 1] - dalej będzie używany ten ostatni tytuł ustawy) poprzez jego zastosowanie nie może być uznany za trafny. Co prawda w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy powołując podstawę prawną rozstrzygnięcia zawartego w tym wyroku nie wskazał tego przepisu, to jednak nie oznacza, że go nie zastosował. Przepis ten obowiązywał w całym spornym okresie ((...) - (...).), co oznacza, że jego właściwa wykładnia i zastosowanie mają istotne znaczenie dla prawidłowego rozpoznania sprawy niniejszej.

Apelant uznał, że powołany wyżej przepis art. 26 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin określa podmiotowo krąg osób podlegających ubezpieczeniu na podstawie tej ustawy. Z uwagi na to, że wnioskodawca A. J., jako brat płatnika składek K. J., jest członkiem rodziny tego ostatniego w rozumieniu art. 26 ust. 2 ostatnio powołanej ustawy, zdaniem organu rentowego, jego obowiązek ubezpieczenia społecznego oparty jest wyłącznie na przepisach tej ustawy i nie ma on prawa wyboru rodzaju ubezpieczenia między tym ubezpieczeniem, a ubezpieczeniem pracowniczym opartym na przepisach ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 1989 r., Nr 25, poz. 137 ze zm.). Sam fakt bycia członkiem rodziny ubezpieczonego w rozumieniu art. 26 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin, nie może wyłączać możliwości wyboru rodzaju ubezpieczenia. Organ rentowy prezentując swoje stanowisko w apelacji zupełnie pominął przepis art. 26 ust. 3 ostatnio powołanej ustawy, który stanowił, że ubezpieczeniu określonemu w tej ustawie nie podlegają jednak osoby współpracujące, gdy zachodzą okoliczności określone w art. 2 ust. 1 pkt 2 i 3. Zgodnie natomiast z art. 2 ust. 1 pkt 2 tej ustawy ubezpieczeniu nie podlegają osoby, które są równocześnie pracownikami zatrudnionymi w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa wymiaru obowiązującego w danym zawodzie. Faktem nie kwestionowanym przez organ rentowy zarówno w postępowaniu przed Sądem I instancji, jak i w apelacji, jest że wnioskodawca zawarł w dniu 5 sierpnia 1985 r. z zainteresowanym - bratem K. J. umowę o pracę, na podstawie której został on zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku operatora sprzętu ciężkiego - koparki wielonaczyniowej (...) (...)(koparki drenarskiej). Wnioskodawca A. J. pracę tę wykonywał aż do rozwiązania umowy o pracę, co nastąpiło za porozumieniem stron z dniem (...). W związku z tym, że w okresie od dnia 5 sierpnia 1985 r. do dnia (...) A. J. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, początkowo w zakładzie rzemieślniczym brata K. J. (taka nazwa pracodawcy została wskazana w umowie o pracę), a następnie u tego ostatniego jako prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą PUH (...) K. J. w Ł., zgodnie z art. 26 ust. 3 w związku z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin, nie podlegał on ubezpieczeniu społecznemu w tym okresie jako osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Prawidłowo więc Sąd Okręgowy ustalił, że w spornym okresie wnioskodawca A. J. podlegał ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy.

Sąd Apelacyjny podziela pogląd wyrażony w uzasadnieniu powołanego przez Sąd I instancji wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 1987 r., II URN 12/87 (OSNCP 1988, z. 6, poz. 85), że nie podlega ubezpieczeniu na podstawie ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników i niektórych innych osób prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek oraz ich rodzin (Dz.U. 1983 r., Nr 31, poz. 147) także osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę w zakładzie rzemieślniczym brata, jeżeli spełnione zostały przesłanki wyłączające takie ubezpieczenie, określone w art. 2 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 26 ust. 3 powołanej ustawy.

Zaskarżony wyrok odpowiada więc prawu, a apelacja organu jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Z przedstawionych wyżej względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.