Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 955/15 upr.

Dnia 24 maja 2016 r.

Sąd Rejonowy w Nowym Sączu I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący SSR Grażyna Poręba

Protokolant st. sekr. sąd. Katarzyna Chochla

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 maja 2016 r. w N.

sprawy z powództwa E. W.

przeciwko C. Towarzystwo (...) S.A. V. (...) z siedzibą w W.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego C. Towarzystwo (...) S.A. V. (...) z siedzibą w W. (KRS (...)) na rzecz powódki E. W. (pesel (...)) kwotę 3.205,58 (trzy tysiące dwieście pięć 58/100) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 maja 2015 roku do dnia zapłaty,

II.  zasądza od pozwanego C. Towarzystwo (...) S.A. V. (...) z siedzibą w W. (KRS (...)) na rzecz powódki E. W. (pesel (...)) kwotę 717 (siedemset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 600 (sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 955/15 upr

Z/

1.  (...)

2.  (...)

(...)

sygn. akt I C 955/15 upr

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Sączu

z dnia 24 maja 2016 roku

Powódka E. W. w pozwie skierowanym przeciwko (...) Spółce Akcyjnej V. (...) z siedzibą w W. domagała się zasądzenia od strony pozwanej kwoty 3.205,58 zł. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 maja 2015r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów procesu.

Uzasadniając żądanie powódka podała, że w dniu 1 września 2009r. zawarła z pozwanym umowę indywidualnego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym S.. Agent ubezpieczeniowy ustnie przedstawił warunku umowy jako bardzo opłacalne, nie wspominając o opłatach pobieranych w wyniku rozwiązania umowy przed upływem okresu jej obowiązywania. Nie przekazał też powódce informacji, o braku możliwości wypłacenia zgromadzonych środków w dowolnym momencie bez konieczności ponoszenia dodatkowych opłat z tego tytułu. Umowa została rozwiązana przez strony z dniem 17 września 2012r. wskutek złożenia przez powódkę rezygnacji. Z wpłaconych przez nią składek w łącznej kwocie 4.068 zł. pozwany wypłacił kwotę 862,42 zł.

Powódka powołuje się na naruszenie przepisów art. 384 k.c., 385 § 1 k.c. w zw. z art. 385 3 pkt 12, 16, 17 k.c. w związku z zastosowaniem przez pozwanego rażąco wygórowanej opłaty od wykupu polisy a wobec tego w myśl przepisu art. 385 1 § 1 k.c. postanowienia te nie wiążą powódki.

Powódka powoływała się na stanowisko rzecznika ubezpieczonych, orzecznictwo sądów powszechnych i rejestr klauzul niedozwolonych.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości.

Podniósł, że powódka otrzymała i zapoznała się z postanowieniami OWU i miała pełną świadomość na jakich warunkach jest zawierana umowa. Pobierana przez ubezpieczyciela opłata związana z wykupem jest uzależniona od okresu trwania ochrony ubezpieczeniowej i kosztów działalności poniesionych na rzecz i na rachunek klienta związanych z wykonywaniem umowy ubezpieczenia bowiem umowa miała elementy ochrony ubezpieczeniowej i inwestycyjny.

Wysokość opłat związanych z wykupem w pierwszych latach jej obowiązywania wynika z wysokich kosztów obsługi a w szczególności kosztów związanych z akwizycją, nie są one zatem ukierunkowane na uzyskanie korzyści majątkowej ubezpieczyciela a jedynie jako ekonomiczna konsekwencja konieczności zabezpieczenia interesów ubezpieczyciela i innych klientów.

Zaprzeczył pozwany jakoby postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia były abuzywne bo te w zakresie ponoszenia opłat z tytułu całkowitego wykupu nie zostały ukryte i są czytelne, nie naruszają dobrych obyczajów a w zasadzie stanowią główne świadczenie stron co powoduje, iż nie mogą być uznana za niedozwoloną klauzulę umowną.

Wskazał pozwany, iż postanowienie będące przedmiotem pozwu nie zostało wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka E. W. w dniu 1 września 2009r. zawarła z pozwanym C. T. na (...) S.A. V. (...) umowę indywidualnego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym S. ze składką regularną opłacaną miesięcznie w kwocie 230 zł. i na czas nieokreślony.

Umowa została podpisana w obecności agenta ubezpieczeniowego, który przedstawił powódce warunku mowy.

Umowa została przedstawiona jako bardzo atrakcyjna oferta, która oczywiście może przynieść zysk, ale z którą nie wiąże się ryzyko utraty wpłaconych przez ubezpieczonego środków finansowych. Ustnie zastrzeżono, że po minimum dwóch latach można zrezygnować z umowy co nie pociągnie za sobą przepadku składek w całości lub części.

Przy agencie powódka podpisała wniosek, którego treść nie jest znana.

Po jakimś czasie dosłano powódce polisę, druki do zapłaty składek oraz ogólne warunku ubezpieczenia.

Przez dwa lata powódka płaciła składki a po tym okresie złożyła oświadczenie o rezygnacji z umowy, w wyniku czego umowa została rozwiązana z dniem 17 września 2012r.

Ubezpieczyciel dokonał wykupu jednostek zgromadzonych na indywidualnym rachunku jednostek uczestnictwa i ze zgromadzonych jednostek na rachunku w kwocie 4.068 zł. potrącił opłatę z tytułu umorzenia jednostek w kwocie 3.205,58 zł., wypłacając 862,42 zł.

Dowód: polisa k. 11, owu k. 13-15, pismo k. 16, zeznania powódki 00:03:42- wniosek i list k. 64 i 65, polisa k. 10-11, korespondencja k. 24-28, zeznania powoda 00:02:05 -00:24:40

Z postanowień ogólnych warunków ubezpieczenia z dnia 11 lipca 2007r. wynika, iż ubezpieczony może w każdej chwili wystąpić z umowy ubezpieczenia poprzez złożenie pisemnego oświadczenia - § 32 owu. W takim wypadku towarzystwo ubezpieczeń dokonuje całkowitego wykupu na zasadach określonych w § 21 owu czyli zgodnie z ust. 6 z kwoty wartości umorzonych jednostek potrącana jest opłata, o której mowa w § 22 oraz podatek, jeżeli jest należny.

Dalej w myśl § 22 Towarzystwo pobiera z kwoty wypłacanego całkowitego wykupu lub częściowego wykupu opłatę stałą w wysokości określonej kwotowo w załączniku nr 1, tabela opłat pkt 6. Niezależnie od opłaty stałej wymienionej w ust. 1 powyżej, w przypadku dokonywania całkowitego wykupu, Towarzystwo pobiera opłatę zmienną dotyczącą umarzanych aktywów, powstałych w wyniku zainwestowania składek należnych w pierwszych dwóch latach okresu ubezpieczenia. Wysokość opłaty zmiennej stanowi równowartość łącznej wysokości opłat za prowadzenie rachunku, o których mowa w § 19 ust. 3 pkt 1, jakie byłyby pobrane od umarzanych aktywów, o których mowa w zdaniu poprzednim, gdyby były one utrzymane na rachunku do ostatniego dnia roku trwania umowy ubezpieczenia, w którym ubezpieczony skończyłby 65 lat, nie dłużej jednak niż za 20 lat licząc od początku ubezpieczenia. Wysokość opłaty zmiennej oblicza się z uwzględnieniem cen jednostek z dni umorzenia tych jednostek.

Dowód: OWU k. 13-15

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dołączonych do akt dokumentów, których autentyczność i wiarygodność nie zostały przez strony podważone, nie wzbudziły także zastrzeżeń Sądu, zeznań powódki.

Zeznania powódki są wiarygodne i korespondują z dowodami z dokumentów.

Sąd oddalił wnioski dowodowe pozwanego o przesłuchanie świadków: H. G. ( brak adresu świadka ), A. W. ( wniosek spóźniony a ponadto okoliczności mające być wykazanymi tym dowodem są nieistotne ), Z. C. ( wniosek spóźniony ) a także wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego aktuariusza bowiem prawidłowość kalkulacji świadczenia wykupu nie była przedmiotem sporu. Osnową zarzutów powódki nie jest poprawność wyliczenia tej kwoty lecz kwestionowanie prawa do jej pobierania przy wypowiedzenie ( odstąpieniu ) od umowy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w całości.

Powódka domagała się zasądzenia kwoty 3.205,58 zł. z odsetkami ustawowymi od dnia następnego po upływie wyznaczonego terminu określonego w wezwaniu do zapłaty z dnia 20 kwietnia 2015r. – k. 17-18.

W ocenie sądu zasadnym jest stanowisko powódki, która argumentowała, że klauzula przewidująca pobieranie przez Towarzystwo, wprawdzie nie opłaty likwidacyjnej lecz opłaty o innej nazwie tj. związanej z wykupem, w formie i na zasadach opisanych w ogólnych warunkach ubezpieczenia na wypadek wcześniejszej wypłaty środków stanowi niedozwoloną klauzulę umowną.

Rozpocząć jednak należy od stwierdzenia, że niezależnie od wyniku i konkluzji rozważań o charakterze postanowienia zawartego we wzorcu umowy to cały wzorzec umowy w postaci ogólnych warunków umowy z 2007r. nie wiąże konsumentki z prostego powodu a mianowicie nie został jej doręczony w dniu zawierania umowy.

Z treści zeznań powódki wynika, że podczas rozmowy z agentem podpisała wniosek o ubezpieczenie, jego treść nie jest znana, nie wiadomo więc czy zawierał stwierdzenie o doręczeniu klientowi postanowień owu. Powódka twierdziła, iż dopiero później dosłano jej polisę i owu a pozwany stanowiska tego skutecznie nie zakwestionował.

Zgodnie z art. 384 § 1 k.c. ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy.

Już sam ten fakt powoduje, że pozwany nie mogąc powoływać się na postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia nie może wskazywać jako podstawę odmowy wypłaty świadczenia konieczność potrącenia tzw. opłaty wykupu całkowitego.

Niezależnie jednak od powyższego należy zgodzić się z powódką, że postanowienie dotyczące możliwości pobierania opłaty związanej z wykupem jest niedozwolonym postanowieniem umownym i nie wiążą powoda – konsumenta.

W myśl art. 385 1 § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszają jego interesy.

Nie ulega wątpliwości, że postanowienia umowy ubezpieczenie dotyczące opłaty od wykupu nie były z powódką uzgadniane indywidulanie. Wręcz przeciwnie w tej materii powódka została wprowadzona w błąd przez działającego na rzecz pozwanego agenta, który przedstawił jej zdecydowanie odmienne od zapisów w owu, konsekwencje rezygnacji z ubezpieczenia po dwóch latach.

Postanowienia określające zasady pobierania opłaty od wykupu nie są świadczeniem głównym tym bowiem jest ubezpieczenie życia powódki oraz gromadzenie środków na indywidualnym rachunku jednostek ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych. Ze strony powódki głównym świadczeniem jest obowiązek zapłaty składek a ze strony pozwanego wypłata określonych sum w razie śmierci ubezpieczonego w okresie ubezpieczenia lub dożycia określonego wieku.

Zatem zapisy o możliwości pobierania i sposobie ustalania wartości opłat związanych z wykupem mogą podlegać ocenie pod względem ich zgodności z dobrymi obyczajami i interesami konsumenta.

Dokonując oceny prawidłowości twierdzenia powódki, iż przedmiotowe postanowienia OWU są niedozwolone sąd w całości podziela zapatrywania Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia 18 grudnia 2013 roku, sygn. I CSK 149/13 (publ. Biul.SN 2014/2/14, LEX nr 1413038, M.Prawn. 2014/17/923), w którym Sąd ocenił, że postanowienie ogólnych warunków umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, przewidujące, że w razie wypowiedzenia umowy przez ubezpieczającego przed upływem 10 lat od daty zawarcia umowy, ubezpieczyciel pobiera opłatę likwidacyjną powodującą utratę wszystkich lub znacznej części zgromadzonych na rachunku ubezpieczającego środków finansowych, rażąco narusza interesy konsumenta i stanowi niedozwolone postanowienie umowne w świetle art. 385 1 zd. 1 k.c.

Zacytowana teza odpowiada stanowi faktycznemu niniejszej sprawy, gdzie pozwany z tytułu wypowiedzenia umowy po dwóch latach pobrał znaczną część zgromadzonych przez powódkę składek.

Postanowienia powyższe odpowiadają definicji klauzul niedozwolonych zawartych w art. 385 3 pkt 16 i 17 k.c.

Zwrócić uwagę wypada, że postanowienia OWU nakładają na klienta obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej de facto kary umownej i tylko jego obciążają obowiązkiem zapłaty sumy pieniężnej w razie rezygnacji z umowy, nazwanej opłatami związanymi z wykupem, których na dodatek charakter i funkcja nie zostały wyjaśnione w ogólnych warunkach ubezpieczenia. Tymczasem wyjaśnienie powyższych okoliczności pozwoliłoby ubezpieczającemu racjonalnie ocenić wszystkie aspekty umowy i czy umowa jest dla niego rzeczywiście korzystna z uwzględnieniem wszystkich mogących wystąpić w przyszłości okoliczności. Przyjęcie przez ubezpieczyciela takiej wersji, iż tylko klient ponosi koszty przy rezygnacji z umowy, stanowi nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść, jest więc rażącym naruszeniem interesów konsumenta.

Podkreślenia wymaga jeszcze i kolejna okoliczność związana z przyjętym przez ubezpieczyciela i sformułowanym w OWU mechanizmem obliczenia opłaty wykupu całkowitego lub częściowego. Wartość wykupu co wskazano wyżej jest wygórowana, ale przede wszystkim jej kwota jest niemożliwa do ustalenia przez konsumenta ani w momencie zawierania umowy ani w chwili rezygnacji.

Zgodnie z art. 385 § 2 k.c. wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały, zatem tak aby powódka nawet przyjmując, iż zapoznała się z ogólnymi warunkami umowy mogła na podstawie prostego tekstu wysnuć wnioski pozwalające jej na ocenę kiedy może zrezygnować z umowy, jakie będą tego konsekwencje a jeżeli są one finansowe to w jakiej kwocie lub procencie składek. Zdecydowanie należy stwierdzić, że opisany w OWU mechanizm liczenia opłaty od wykupu nie jest prosty, oczywiście odnosi się do wartości aktywów powstałych w wyniku zainwestowania ale dla przeciętnego konsumenta szybkie, kwotowe obliczenie opłaty zmiennej nie jest oczywiste. Potwierdzeniem tego jest i stanowisko pozwanego, który m.in. na tę okoliczność wnioskował o dowód z opinii biegłego aktuariusza. Oczywiście jak wskazuje to pozwany definicja opłaty stałej ( § 22 ust. 1 owu ) jest czytelna niemniej nie ona stanowi główną część pobieranej opłaty od wykupu.

Można uznać za zrozumiałe stanowisko pozwanego, że w związku z umową poniósł on koszty, jednakże w świetle treści umowy nie istnieją podstawy do rzeczowego powiązania poniesionych przez pozwanego kosztów z wartością opłaty od wykupu. Nie wiadomo czy część dwuletnich składek powódki to koszty akwizycji, reklamy itp. czy też są one związane z lokowaniem oszczędności. Na marginesie należy też przytoczyć, że wielokrotnie w postępowaniu przed Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów było podnoszone, że postanowienia OWU umów na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym dotyczące pobierania opłat likwidacyjnych ( tym razem od wykupu ) są niedozwolonymi postanowieniami umownymi ze względu na ich rażące wygórowanie i przerzucanie niemal wszystkich kosztów związanych z akwizycją i ryzkiem ubezpieczeniowym na konsumenta, podczas gdy w umowie nie wyjaśnia się ani charakteru ani funkcji tej opłaty.

Na koniec przypomnieć trzeba i co nie jest tajemnicą i jest powszechnie znane, że tego typu postanowienia wzorca umów stosowane przez inne firmy ubezpieczeniowe były przedmiotem orzeczeń SOK i K , jak i postępowań przed Prezesem UOKiK. Także sam pozwany był stroną takiego postępowania i w jego wyniku zobowiązał się do obniżenia opłaty od wykupu.

.Uznając zapisy dotyczące opłaty związanej z wykupem za niewiążące, strona pozwana jest zobowiązana do zwrotu wpłaconej kwoty składki w pełnej wysokości.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

N., dnia (...)

(...)