Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XXVII Ca 1725/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny-Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:

SSO Adrianna Szewczyk-Kubat (spr.)

Sędziowie:

SO Maja Smoderek

SR del. Renata Drozd-Sweklej

Protokolant:

sekr. sądowy Agnieszka Skrzeczkowska

po rozpoznaniu w dniu 2 grudnia 2016r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. w W.

przeciwko Skarbowi Państwa - Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie

z dnia 14 września 2015 r., sygn. akt I C 2386/12

1. oddala apelację;

2. zasądza od (...) Sp. z o.o. w W. na rzecz Skarbu Państwa - Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia w W. kwotę 900 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSR del. Renata Drozd - Sweklej SSO Adrianna Szewczyk-Kubat SSO Maja Smoderek

Sygn. akt XXVII Ca 1725/16

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 lipca 2012 powód (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa - Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia w W. kwoty 8.277,77 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 12 kwietnia 2011 r. do dnia zapłaty, a także o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych. W uzasadnieniu powód wyjaśnił, że w dniu 5 listopada 2009 r. wraz ze spółką (...) Sp. z o.o. w ramach konsorcjum zawarł z pozwanym Skarbem Państwa - (...) umowę na ,,zaprojektowanie, wykonanie i wdrożenie (...) Systemu Informatycznego wspierającego Instytucję Pośredniczącą II stopnia we wdrażaniu XII osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko” w trybie ustawy Prawo zamówień publicznych. Stosownie do postanowień S. Istotnych Warunków Zamówienia, powód przed podpisaniem umowy wniósł zabezpieczenie pieniężne należytego wykonania umowy w wysokości 8.277,77 zł. Powód wskazał, że przedmiot umowy został prawidłowo wykonany, co potwierdzał protokół odbioru, a pozwany nie zwrócił powodowi ww. kwoty pieniężnej, pomimo upływu terminu określonego w umowie.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 23 sierpnia 2012 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Pozwany złożył sprzeciw od powyższego nakazu zapłaty wnosząc o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Zakwestionował wykonanie zobowiązania przez powoda, podniósł również brak podstaw do żądania zwrotu przedmiotu zabezpieczenia, który został zatrzymany z uwagi na nieprawidłową realizację umowy. Z ostrożności procesowej pozwany podniósł zarzut potrącenia, wskazując, że posiada wobec powoda wierzytelności z tytułu kar umownych oraz zwrotu otrzymanego wynagrodzenia. Pozwany przyznał, że powód zaprojektował, wykonał, dostarczył i zainstalował, a także przeprowadził testy akceptacyjne (...) Systemu Informatycznego, w oparciu o co został podpisany protokół odbioru. Pozwany wskazał, że dopiero po odbiorze przedmiotu zamówienia (...) okazał się nie zapewniać obsługi wszystkich procesów wymaganych przez pozwanego, a określonych w Opisie Przedmiotu Zamówienia. Dlatego też w ocenie pozwanego, powód nie wywiązał się również należycie z usług gwarancyjnych oraz usług asysty technicznej. Pomimo licznych zgłoszeń reklamacyjnych, powód nie usunął wszystkich wad i usterek Systemu, w związku z czym pozwany odstąpił od umowy.

Pismem z dnia 18 grudnia 2012 r. powód wniósł o zawiadomienie (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. o toczącym się postępowaniu i wezwanie spółki do wzięcia udziału w sprawie w charakterze interwenienta ubocznego, jednakże Spółka (...) nie wstąpiła do postępowania.

W piśmie procesowym z dnia 18 lutego 2013 r. powód wskazał, że kwestionowanie przez pozwanego prawidłowości wykonania umowy jest bezzasadne, a wierzytelności przedstawione do potrącenia nie istnieją.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymywały swoje stanowiska w sprawie.

Wyrokiem z dnia 14 września 2015 roku w sprawie I C 2386/12 Sąd Rejonowy dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie powództwo oddalił i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.817 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu, a także nakazał pobranie od powoda na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia) kwoty 2.876,55 zł tytułem części wydatków sądowych związanych z wynagrodzeniem biegłego.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny i przeprowadził rozważania prawne:

Na podstawie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia w W. przeprowadziło przetarg nieograniczony nr (...)/ZP/ 16/09 na zaprojektowanie, wykonanie i wdrożenie (...) Systemu Informatycznego wspierającego Instytucję Pośredniczącą II stopnia we wdrażaniu XII osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Na podstawie S. Istotnych Warunków Zamówienia (dalej: SIWZ) dokonano wyboru najkorzystniejszej oferty w przetargu - konsorcjum złożonego ze spółek (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z o.o. Załącznik nr l do SIWZ zawierał Opis Przedmiotu Zamówienia, którym był Lokalny System Informatyczny (dalej: (...) lub (...)). (...) ten miał w ogólności służyć do sprawnej obsługi procedur związanych z obsługą projektów dofinansowywanych ze środków Unii Europejskiej.

Zgodnie z postanowieniami rozdziału 9. SIWZ, spółki (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. z o.o. wniosły zabezpieczenie należytego wykonania umowy w wysokości 5% ceny, co opiewało na kwotę 8.277,77 zł.

W dniu 5 listopada 2009 r. w W. pomiędzy pozwanym Skarbem Państwa - Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia W W. (Zamawiającym) a powodem B. Polska Sp. z 0.0. i spółką (...) Sp. z o.o. (Wykonawcą) została zawarta umowa nr (...).

W § 1 ust. 2 umowy zawarto definicje:

- Protokół odbioru projektu funkcjonalnego Systemu - dokument podpisany przez należycie upoważnionych przedstawicieli obu stron potwierdzający prawidłowe wykonanie przez Wykonawcę projektu funkcjonalnego Systemu;

- Protokół odbioru Systemu - dokument podpisany przez należycie upoważnionych przedstawicieli obu stron potwierdzający, iż (...) został wykonany zgodnie z umową;

- Protokół zdawczo-odbiorczy - dokument podpisany przez należycie upoważnionych przedstawicieli obu stron potwierdzający, iż Wykonawca dostarczył i zainstalował w siedzibie Zamawiającego zaoferowany sprzęt;

- Protokół odbioru - Protokół odbioru projektu funkcjonalnego Systemu, Protokół odbioru Systemu, Protokół zdawczo-odbiorczy;

- Moduł - część Systemu spójna logicznie i dająca się wydzielić funkcjonalnie z Systemu;

- Awaria - błąd oprogramowania lub konfiguracji uniemożliwiający realizację procesów biznesowych wspieranych przez system;

- Usterka - błąd oprogramowania lub konfiguracji utrudniający realizację procesów biznesowych wspieranych przez system;

- Wada - brak w Systemie któregokolwiek z uzgodnionych modułów, niewykonywanie lub nieprawidłowe wykonywanie wszystkich lub niektórych funkcjonalności określonych w Opisie Przedmiotu Zamówienia.

Zgodnie z § 2 umowy Zamawiający powierzył, a Wykonawca przyjął do realizacji m.in. zaprojektowanie, wykonanie, dostarczenie, zainstalowanie i wdrożenie (...), udzielenie gwarancji na (...) i świadczenie serwisu gwarancyjnego oraz sprawowanie asysty technicznej nad Systemem. Szczegółowy opis przedmiotu umowy opisany w Załączniku nr 1 do SIWZ oraz ofercie Wykonawcy stanowił integralną część umowy w formie Załączników nr 1 i 2 do umowy. Przedmiot umowy musiał spełniać wymogi w zakresie funkcjonalności (...), określone przez Zamawiającego jako kluczowe w Załączniku nr l do SIWZ oraz dodatkowe określone przez Zamawiającego jako opcjonalne w Załączniku nr l do SIWZ, do których wykonania Wykonawca zobowiązał się w złożonej ofercie.

Stosownie do § 4 umowy, Zamawiający zobowiązał się m.in. do wykonania testów akceptacyjnych oraz wyznaczył Zespół do spraw wdrożenia (...) i Koordynatora Projektu w osobie pani S. K.. Po stronie Wykonawcy Kierownikiem Projektu w § 5 ustanowiono pana P. S..

W myśl § 7 ust. 1 umowy, (...) miał zostać wdrożony w terminie 4 miesięcy od dnia zawarcia umowy, tj. do dnia 5 marca 2009 r. (...) miał być uznany za wdrożony po podpisaniu przez strony Protokołu odbioru Systemu.

Wynagrodzenie Wykonawcy za wykonanie przedmiotu umowy określone zostało w § 8 ust. 1 na kwotę 165.554 zł brutto.

Odbiór prac objętych przedmiotem umowy zgodnie z § 11 miał odbywać się sukcesywnie po zakończeniu prac podlegających odbiorowi w formie właściwego Protokołu odbioru, podpisywanego w terminie 7 dni roboczych od dnia otrzymania od Wykonawcy zawiadomienia o zakończeniu kolejnego etapu prac. W przypadku stwierdzenia przy odbiorze prac niezgodności z umową, wad, awarii lub usterek, zamawiający powinien odmówić odebrania prac, wyznaczając termin na usunięcie powyższego, a po bezskutecznym upływie terminu miał prawo naliczyć kary umowne.

Asysta techniczna, o której była mowa w § 2 ust. 1 umowy, została uszczegółowiona w § 17 i obejmowała pomoc dla użytkowników w korzystaniu z Systemu, dokonywanie zmian w konfiguracji Systemu, implementację i wdrażanie nowych funkcjonalności nieobjętych SIWZ oraz implementację i wdrażanie zmian funkcjonalności objętych SIWZ. Wykonawca miał świadczyć asystę techniczną w wymiarze 192 osobo-godzin, które Zamawiający mógł wykorzystać z bieżącym zapotrzebowaniem przez okres 1 roku od dnia podpisania Protokołu odbioru Systemu.

Gwarancja na prawidłowe, wolne od wad i nieprzerwane działanie (...), której Wykonawca zobowiązał się udzielić Zamawiającemu w § 2 ust. 1 umowy, została określona w § 18 na 12 miesięcy. Okres gwarancji miał być liczony od daty podpisania przez strony Protokołu odbioru Systemu. Czas usunięcia zgłoszonej awarii, usterki lub wady został określony odpowiednio na 6, 24 i 40 godzin od zgłoszenia. Gwarancja nie obejmowała wad, uszkodzeń i nieprawidłowego działania, będących skutkiem nieprzestrzegania zasad obsługi i konserwacji oprogramowania dostarczonych Zamawiającemu albo dokonywania samowolnych zmian i napraw, używania oprogramowania bądź wraz z nimi innych aplikacji, systemów i programów komputerowych, które nie posiadają stosownego dopuszczenia lub też łączenia oprogramowania w sposób niezaaprobowany przez Wykonawcę.

W § 20 ust. 4 umowy uregulowano prawo Zmawiającego do odstąpienia od umowy w przypadku zwłoki w realizacji zobowiązań Wykonawcy przekraczającej 14 dni z przyczyn leżących po stronie Wykonawcy. Dla odstąpienia od umowy zastrzeżono formę pisemną pod rygorem nieważności. W przypadku skorzystania z powyższego prawa przez Zamawiającego, Wykonawca zobowiązany był zapłacić karę umowną w wysokości 20% wynagrodzenia.

Wniesienie przez Wykonawcę zabezpieczenia należytego wykonania umowy w wysokości 5% wynagrodzenia, tj. kwoty 8.277,77 zł zostało potwierdzone w § 21 umowy i Załączniku nr 6 do umowy. Zabezpieczenie miało służyć pokryciu roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy (ust. 2). Zamawiający miał zwrócić zabezpieczenie w terminie 30 dni kalendarzowych od dnia wykonania przedmiotu umowy ( w tym usług asysty technicznej) i uznania go przez Zamawiającego za należycie wykonane, z tym że 30% kwoty zabezpieczenia miało zostać zwrócone nie później niż w ciągu 15 dni po upływie okresu gwarancji (ust. 8).

Projekt funkcjonalny Systemu został ukończony w dniu 29 grudnia 2009 r.

W dniu 30 grudnia 2009 r. Wykonawca wystawił wobec Zamawiającego fakturę VAT nr (...), z nazwą usługi (...) funkcjonalny (...) Systemu Informatycznego”, opiewającą na kwotę 33.110,80 zł. Faktura została opłacona przez Zamawiającego.

Tego samego dnia strony umowy podpisały Protokół odbioru o następującej treści: Zamawiający dokonuje odbioru prac objętych protokołem bez uwag i stwierdza, że zostały wykonane zgodnie z zakresem prac i umową. W rubryce „Produkt/Typ” wpisano Projekt funkcjonalny Systemu.

W dniu 26 marca 2010 r. strony umowy podpisały analogiczny Protokół odbioru, z tym że w rubryce „Produkt/Typ” wpisano Lokalny System Informatyczny.

Podstawą sporządzenia protokołu był pozytywny wynik odpowiednich testów funkcjonalnych i wydajnościowych Systemu. W tym dniu rozpoczął się 12-miesięczny okres gwarancji na prawidłowe, wolne od wad i nieprzerwane działanie Systemu (...).

W dniu 10 maja 2010 r. Wykonawca wystawił wobec Zamawiającego kolejną fakturę VAT nr (...), z nazwą usługi (...) systemu (...), opiewającą na kwotę 115.887,80 zł.

W wykonaniu powyższej faktury Zamawiający zapłacił na rzecz Wykonawcy kwotę 98.504,63 zł po potrąceniu kary umownej za opóźnienie w kwocie 17.383,17 zł, na co Wykonawca wyraził zgodę.

Ostatnia faktura VAT nr (...) została wystawiona wobec Zamawiającego przez Wykonawcę w dniu 9 czerwca 2010 r. za dostawę systemu (...) na kwotę 16.555,40 zł.

Faktura została opłacona przez Zamawiającego.

Sąd Rejonowy ustalił także, że zamawiający dokonał w szczególności następujących zgłoszeń serwisowych w sieci E.: w dniu 22 listopada 2010 r. zgłoszenia błędu przy próbie ustawienia alertu, w dniu 30 grudnia 2010 r. zgłoszenia zbyt małej pojemności pola (...), w dniu 25 marca 2011 r. zgłoszenia błędu w postaci braku rejestrowania zdarzeń systemowych.

Pozostałe liczne zgłoszenia serwisowe i korespondencja z nimi związana, notatki z realizacji zgłoszeń i spotkań oraz procedury usuwania uchybień znalazły się w aktach sprawy na k. 259-1143 i 1306-1321. Ich analiza wymagała wiadomości specjalnych, w związku z czym Sąd Rejonowy na wniosek stron procesu powołał w sprawie biegłego sądowego z zakresu informatyki.

W dniu 26 marca 2011 r. zakończył się okres gwarancyjny.

Pismem z dnia 26 kwietnia 2012 r., wysłanym faxem w dniu 27 kwietnia 2012 r., Zamawiający wezwał Wykonawcę do dokonania wszelkich niezbędnych, zapewniających należyte funkcjonowanie Systemu oraz przeprowadzenia końcowego testu działania (...), potwierdzonego końcowym protokołem, w terminie 7 dni od dnia otrzymania pisma.

W związku z powyższym pismem, Zamawiający nadał panu A. B., działającemu na rzecz Wykonawcy, uprawnienia do zdalnej pracy w Systemie w celu dokonania przez niego niezbędnych modyfikacji.

Termin wyznaczony w piśmie z dnia 26 kwietnia 2012 r. został przedłużony ze względu na czas konieczny do uzyskania uprawnień do pracy w Systemie. Termin ten upłynął bezskutecznie w dniu 10 maja 2012 r. W dniu 11 maja 2012 r. Zamawiający wyznaczył Wykonawcy dodatkowy 3-dniowy termin na rozwiązanie wszystkich problemów technicznych z (...) i przeprowadzenie testu końcowego.

W odpowiedzi z dnia 14 maja 2012 r. Wykonawca oświadczył, ze wdrożenie modyfikacji zostało dokonane w terminie, prosząc o wskazanie propozycji terminu spotkania w celu weryfikacji realizacji wdrożenia w ramach testów z udziałem obu stron.

Ostateczny termin spotkania został wyznaczony przez Zamawiającego na 18 maja 2012 r. Ze spotkania sporządzono protokół zdawczo-odbiorczy na okoliczność przeprowadzenia testów działania (...) z negatywnym końcowym wynikiem odbioru. Spośród 27 zgłoszeń serwisowych, 21 nie zrealizowano z różnego rodzaju przyczyn, 2 zrealizowano częściowo, a jedynie 2 zrealizowano w całości. Strony nie mogły się zgodzić, czy Wykonawca był zobowiązany do rozwiązania problemu z błędami przy próbie ustawienia alertu oraz do stworzenia funkcjonalności Systemu w postaci rejestrowania zdarzeń systemowych.

W dniu 1 czerwca 2012 r. Zamawiający złożył pisemne oświadczenie o odstąpieniu od umowy, podając za podstawę art. 491 § 1, 637 § 2 k.c. oraz § 20 ust. 4 umowy. Jednocześnie wezwał Wykonawcę do zwrotu otrzymanego wynagrodzenia i zapłaty kary umownej w wysokości 33.11O,80 zł w oparciu o § 20 ust. 2 umowy. Odstąpienie od umowy zostało odebrane przez Wykonawcę w dniu 14 czerwca 2012 r.

W odpowiedzi z dnia 22 czerwca 2012 r. Wykonawca skierował do Zamawiającego pismo, w którym uznał odstąpienie od umowy za bezskuteczne i wezwał do zwrotu zabezpieczenia prawidłowego wykonania umowy w kwocie 8.277,77 zł.

W piśmie z dnia 20 lipca 2012 r. Zamawiający podtrzymał oświadczenie o odstąpieniu od umowy.

Zgodnie z opinią biegłego sądowego z zakresu informatyki D. K. (1), błąd w postaci braku rejestrowania określonych zdarzeń systemowych zgłoszony Wykonawcy przez Zamawiającego w dniu 25 marca 2011 r., tj. jeszcze przed upływem 12-miesięcznego okresu gwarancyjnego, stanowi wadę istotną Systemu. Rejestrowanie zdarzeń systemowych miał kluczowe znaczenie przy monitorowaniu i analizie działania każdego systemu informatycznego, w tym wykrywania ewentualnych błędów, nadużyć i prześledzenia zdarzeń z przeszłości, w szczególności w systemie rozliczania zagadnień z dofinansowaniem projektów i dokonywaniem płatności. Przedmiotowa funkcja została określona przez Zamawiającego jako kluczowa w Opisie Przedmiotu Zamówienia, stanowiącym Załącznik nr 1 do umowy i SIWZ. Pod poz. WN- (...) zostały wymienione minimalne zdarzenia podlegające rejestracji: prawidłowe logowanie użytkownika, błąd logowania użytkownika, uzyskanie dostępu do funkcji (...) (wprowadzanie/zmiana/usunięcia danych lub operacji na danych), eksport danych do pliku (...). Ponadto rejestracja każdego z tych zdarzeń miała obejmować datę i godzinę operacji oraz identyfikator użytkownika. Również Oferta Wykonawcy potwierdzała, że powyższe wymaganie zostało spełnione pod poz. 82 Szczegółowej listy kontrolnej wymagań dotyczących Systemu. Wykonawca był w stanie stosunkowo niewielkim kosztem, w terminie uzupełnić rejestrację zdarzeń o zdarzenia wskazane przez Zamawiającego, co nie zostało uczynione, pomimo licznych wniosków Zamawiającego. W związku z powyższym, (...) nie spełniał swojej podstawowej funkcji, co czyniło go niezdatnym do użytku określonego umową, a także utrudniało przyszłą pracę administratora systemu.

Inaczej przedstawiała się sytuacja dwóch pozostałych, nierozwiązanych problemów błędu przy próbie ustawienia alertu oraz zbyt małej pojemności pola (...), które nie czyniły Systemu niezdatnego do użytku. Wykonawca nie miał obowiązku stworzenia funkcji wysyłania alertów drogą elektroniczną, wykraczało to poza zakres umowy.

Uchybienie w zakresie pojemności tytułu było natomiast niewielkim niedopatrzeniem Wykonawcy, które mogło zostać w każdej chwili poprawione rozwiązaniem uzgodnionym przez strony. Niezbędna do tego byłaby współpraca Wykonawcy i Zamawiającego.

Sąd Rejonowy stan faktyczny niniejszej sprawy ustalił na podstawie dokumentów załączonych do akt sprawy, których wiarygodność i autentyczność nie budziła wątpliwości Sądu oraz nie była kwestionowana przez strony procesu. Sąd ten oparł się również w dużej mierze na dowodzie z opinii biegłego sądowego z zakresu informatyki D. K. (1) oraz jego pisemnej opinii uzupełniającej. W ocenie Sądu I instancji, opinie zostały sporządzone z wykorzystaniem wiedzy specjalnej, w sposób dokładny i rzetelny. Odpowiadały wyczerpująco na pytania zakreślone w tezie dowodowej zgodnie z wnioskami strony powodowej i pozwanej. Biegły sądowy jako osoba trzecia, niezwiązana z żadną ze stron procesu, przedstawił obiektywną ocenę realizacji umowy przez powoda i w odrębnych punktach odniósł się do poszczególnych błędów i uchybień Systemu. Opinia nie wskazywała na to, by biegły był przychylny którejś ze stron, wręcz przeciwnie, ocenił przede wszystkim funkcjonalność samego Systemu i w zakresie jednego z błędów rację przyznał pozwanemu, natomiast w zakresie dwóch pozostałych potwierdził stanowisko powoda. Z tych wszystkich względów, był to dowód kluczowy w niniejszej sprawie.

W tym miejscu należało wskazać, że Sąd Rejonowy zgodnie z wnioskami stron postępowania, dopuścił dowody z przesłuchania 8 świadków. Zeznania te były jednak silnie subiektywne, z uwagi na powiązania świadków zarówno ze stronami procesu, jak i realizacją spornej umowy. Świadkowie w części swoich zeznań potwierdzali okoliczności bezsporne dotyczące zawarcia i warunków umowy, które wynikały z dokumentów złożonych do akt sprawy i dogłębnie przeanalizowanych przez Sąd Rejonowy. Poza tym, świadkowie przedstawiali jedynie swój własny punkt widzenia odnośnie współpracy stron. Świadków można było podzielić na dwie grupy. Pierwszą stanowiły osoby związane z powodem, według których powód prawidłowo wykonał umowę, czynności asysty technicznej oraz czynności gwarancyjne. Drugą grupę stanowiły osoby związane z pozwanym, które zgodnie zeznały, że zgłoszone przez pozwanego kluczowe błędy Systemu nie zostały rozwiązane, przez co niemożliwe było korzystanie z Systemu. Tak silna subiektywność świadków i mnóstwo sprzeczności występujących pomiędzy zeznaniami, nie pozwoliły Sądowi Rejonowemu na wzięcie większości twierdzeń świadków pod uwagę w rozstrzygnięciu niniejszego sporu.

Świadkowie zaangażowani w realizację umowy po stronie Wykonawcy – P. J., A. B. i T. G. podawali, że (...) działał, ale inne systemy, na których pracował Zamawiający negatywnie na niego oddziaływały. Aktualizacja Systemu spowodowana zmianą otoczenia powodowała zaś zmiany, a nie wady Systemu. Odnośnie konkretnych problemów zeznawali jedynie, że Zamawiający oczekiwał poprawek i modyfikacji wykraczających poza zakres obowiązków Wykonawcy. Powyższe okoliczności nie zostały jednak wykazane w żaden sposób przez stronę powodową. ,,lnne systemy” nie zostały precyzyjnie określone. Ponadto, błąd w postaci braku rejestrowania zdarzeń określonych w Opisie Przedmiotu Zamówienia występował od początku, gdyż tego rodzaju funkcjonalność nie została stworzona przez Wykonawcę w sposób odpowiedni. Jeżeli było inaczej i ingerencja Zamawiającego w (...) wywołała wszystkie problemy z (...), strona powodowa powinna to udowodnić, wnosząc o powołanie biegłego sądowego, który posiadałby wiedzę specjalną w tym zakresie. P. J. zeznał nadto, że wszystkie podstawowe funkcje Systemu działały. Pojęcie „podstawowe” nie było jednak wystarczające dla określenia prawidłowości wykonania umowy. Właściwie działać powinny bowiem funkcje uznane w Opisie Przedmiotu Zamówienia za „kluczowe”, co jak wynikało z akt sprawy, nie zostało w pełni zrealizowane.

Świadkowie związani z pozwanym - C. J., zatrudniony na stanowisku głównego specjalisty, M. K. - kierownik Wydziału Funduszy (...), K. W. i A. S. - elektronik zeznawali, że (...) nigdy nie działał tak, jakby tego oczekiwali. Przede wszystkim zarzucali Systemowi niemożność wprowadzenia pełnej procedury projektu, tj. od naboru wniosków o dofinansowanie, poprzez ich weryfikację, zatwierdzanie i przekazywanie do Krajowego Systemu Informatycznego, do czego niezbędna była funkcja rejestracji zdarzeń. W dużej części zeznania te nie zostały wzięte przez Sąd Rejonowy pod uwagę, ze względu na posługiwanie się przez świadków takimi sformułowaniami jak „według mojej wiedzy”, ,,z tego co mi wiadomo”, „w mojej opinii”. Sąd dał jednak wiarę zeznaniom M. K. w zakresie celu rejestracji zdarzeń systemowych. Logiczne było twierdzenie świadka, że (...) wykorzystywany w administracji publicznej w związku z otrzymywaniem dotacji z budżetu Unii Europejskiej powinien spełniać określone normy bezpieczeństwa. Jedną z takich norm jest wymóg rejestracji zdarzeń systemowych, aby umożliwić weryfikację, kto i kiedy logował się do Systemu oraz jakie czynności podejmował. Ponadto, A. S. zaprzeczył, by wprowadzał jakiekolwiek zmiany systemowe czy konfiguracyjne zarzucane mu przez powoda i świadków P. J. i A. B..

Sąd Rejonowy wziął pod uwagę zeznania świadka L. S., pracownika administracji publicznej, który zaangażowany był we wdrażanie (...) po stronie pozwanego i w jego imieniu podpisał Protokół odbioru Systemu. Zeznania te były jasne, a odpowiedzi na zadawane pytania precyzyjne i rzeczowe. Sąd zgadzał się ze świadkiem, że wady i błędy każdego systemu informatycznego mogą pojawić się dopiero na etapie jego użytkowania, jest to wręcz najczęściej spotykana w praktyce sytuacja. Fakt podpisania Protokołu odbioru Systemu po uzyskaniu pozytywnego wyniku testów akceptacyjnych nie oznaczał, wbrew zapisom umowy, że (...) spełniał wszystkie wymogi określone w Opisie Przedmiotu Zamówienia. Obszerność powyższego dokumentu i wielość funkcjonalności Systemu sprawiły, że wręcz niemożliwe byłoby uznanie w ciągu kilku dni, iż (...) został wykonany poprawnie. Wydawało się oczywiste, że z powyższych względów, warunkiem zawarcia umowy z Wykonawcą było zobowiązanie się przez niego do świadczenia na rzecz Zamawiającego usług asysty technicznej i udzielenia gwarancji na (...) przez okres 12 miesięcy po podpisaniu Protokołu odbioru Systemu. W świetle całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, Sąd Rejonowy dał wiarę zeznaniom świadka również w zakresie profesjonalnego przygotowania pracowników pozwanego do przyjęcia Systemu i wdrożenia go w Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. Jak wynikało z zeznań świadka, pozwany korzystał również z zewnętrznego doradztwa informatycznego i prawnego, aby potwierdzić, czy podejrzenia odnośnie nieprawidłowości Systemu były trafne.

Sąd Rejonowy w oparciu o takie ustalenia faktyczne uznał, że powództwo w niniejszej sprawie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Bezsporny pomiędzy stronami pozostawał fakt wniesienia przez powoda zabezpieczenia prawidłowego wykonania umowy nr (...) w kwocie 8.277,77 zł. Pozwany nie kwestionował również faktu, że nigdy nie dokonał zwrotu dochodzonej pozwem kwoty. Sporne pomiędzy stronami pozostawało natomiast, czy pozwany miał prawo zatrzymać przedmiot zabezpieczenia. Pozwany wywodził swoje prawo z § 21 ust. 2 umowy, w myśl którego zabezpieczenie miało służyć pokryciu roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Powód zaś, stojąc na stanowisku, że należycie wywiązał się ze swoich obowiązków umownych, domagał się zwrotu zabezpieczenia zgodnie z § 21 ust. 8 umowy w terminie 30 dni kalendarzowych od dnia wykonania przedmiotu umowy ( w tym usług asysty technicznej) i uznania go przez Zamawiającego za należycie wykonane, z tym że 30% kwoty zabezpieczenia miało zostać zwrócone nie później niż w ciągu 15 dni po upływie okresu gwarancji.

Punktem wyjścia do rozważań na temat zasadności żądania powoda było ustalenie, czy powód prawidłowo wykonał umowę nr (...), a zatem czy zasadne były zarzuty pozwanego, iż powód nie wykonał Systemu zgodnie z Opisem Przedmiotu Zamówienia, a także nie wywiązał się prawidłowo ze świadczenia usług asysty technicznej oraz gwarancji.

Na podstawie dowodów przeprowadzonych w niniejszej sprawie, Sąd Rejonowy zgodził się ze stroną pozwaną odnośnie nienależytego wykonania umowy przez powoda. Jak wynikało z opinii biegłego sądowego z zakresu informatyki, powód nie rozwiązał problemu dotyczącego braku rejestracji zdarzeń systemowych, zgłoszonego przez pozwanego w odpowiednim czasie, tj. przed upływem okresu gwarancji. Wbrew twierdzeniom powoda, był on zobowiązany do stworzenia tego typu funkcjonalności, oznaczonej jako kluczowa w Opisie Przedmiotu Zamówienia, który stanowił integralną część umowy. Pozwany miał prawo wymagać, aby funkcja ta rejestrowała zdarzenia wyszczególnione pod poz. (...) i obejmowała takie informacje, jak data i godzina operacji oraz identyfikator użytkownika. Zgodnie z definicją umowną, błąd tego rodzaju stanowił wadę Systemu. Pomimo licznych próśb pozwanego, wada nie została usunięta i pozbawiła (...) podstawowej funkcji, co czyniło go niezdatnym do użytku.

W bezpośrednim związku z powyższą wadą, pozostawały zaniechania powoda w zakresie asysty technicznej i gwarancji. Pomimo wyznaczanych powodowi dodatkowych terminów na naprawę Systemu w okresie gwarancji i obowiązku świadczenia usług asysty technicznej, powód pozostawił kilkanaście problemów z Systemem nierozwiązanych. Jeden z nich, opisany powyżej, tj. brak rejestracji określonych zdarzeń i danych uniemożliwił korzystanie z Systemu. Pozostałe, takie jak zbyt mała pojemność pola (...), wynikały z braku współpracy stron i stanowiły mniejszego rodzaju uchybienia.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Rejonowy uznał, że powód nienależycie wykonał umowę nr (...).

W tym miejscu trzeba było podkreślić, że § 21 ust. 2 umowy, zgodnie z którym zabezpieczenie wniesione przez powoda miało służyć pokryciu roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Pozwany w niniejszym procesie musiał zatem wykazać, celem skutecznej obrony, że tego typu roszczenia przysługiwały mu wobec powoda.

Naturalną konsekwencją ustaleń Sądu Rejonowego odnośnie nienależytego wykonania umowy przez powoda, było uznanie, że pozwany skutecznie odstąpił od umowy w dniu 1 czerwca 2012 r. Pozwany zachował wymóg formy pisemnej oraz właściwie określił podstawę odstąpienia - art. 491 § 1 k.c., art. 637 § 2 k.c. oraz § 20 ust. 4 umowy, na mocy którego w przypadku zwłoki w realizacji zobowiązań Wykonawcy przekraczającej 14 dni Zamawiający mógł odstąpić od umowy z przyczyn leżących po stronie Wykonawcy. Pozwany wyznaczał powodowi kilka terminów na usunięcie wady i innych błędów Systemu oraz dokonanie odpowiednich aktualizacji. Ostatni wyznaczony termin upłynął bezskutecznie w dniu 14 maja 2012 r. Odstąpienie od umowy po upływie kolejnych 14 dni było zatem możliwe.

Sąd Rejonowy nie zgodził się ze stroną powodową, że prawo do odstąpienia od umowy uregulowane w § 20 ust. 4 umowy powinno być interpretowane w świetle § 22 ust. 4 umowy.

Zdaniem tego Sądu, były to dwie odrębne podstawy do odstąpienia. Przepis § 20 ust. 1 wyposażał Zamawiającego w prawo do odstąpienia od umowy w razie zwłoki w realizacji zobowiązań Wykonawcy w każdym czasie, tj. do dnia całkowitego (a nie tylko częściowego) wykonania umowy przez strony. Natomiast § 22 ust. 4 przewidywał możliwość odstąpienia od umowy przez Zamawiającego jedynie w przypadku niewypłacalności Wykonawcy i nie wywiązywania się z przez niego z bieżących zobowiązań.

Niezależnie od powyższego należało wskazać, że umowa nr (...) była umową mieszaną, która łączyła w sobie przede wszystkim cechy charakterystyczne dla umowy o dzieło (zaprojektowanie, Wykonanie i wdrożenie (...)) oraz umowy o świadczenie usług (asysty technicznej i gwarancji). Niewątpliwie należała również do kategorii umów wzajemnych w rozumieniu przepisu art. 487 § 2 k.c., zgodnie z którym umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. Wykonawca zobowiązał się do zaprojektowania, wykonania i wdrożenia Systemu, a także świadczenia usług asysty technicznej i gwarancji za odpowiednim wynagrodzeniem, wypłacanym mu przez Zamawiającego w częściach odpowiadających zrealizowanym etapom prac. Z tego też powodu, mając na uwadze specyfikę ww. umowy, nie można było postrzegać kwestii dotyczących jej wykonania (i oceny wykonania) li tylko wyłącznie do etapu protokołu odbioru, który nastąpił ok. 4 miesięcy po dacie rozpoczęcia prac związanych z nawiązanym przez strony stosunkiem prawnym. Umowa bowiem faktycznie dopiero po tym etapie zaczęła być w praktyce wdrażana, i tym samym pojawiały się praktyczne kwestie dotyczące jej funkcjonowania.

W związku z powyższym, pozwanemu przysługiwało prawo do odstąpienia od umowy na podstawie art. 491 § 1 k.c., który stanowił, że jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Może również bądź bez wyznaczenia terminu dodatkowego, bądź też po jego bezskutecznym upływie żądać wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.

Jak już wyjaśniono powyżej, powód znalazł się w zwłoce z wykonaniem zobowiązania, z uwagi na odmowę usunięcia wady Systemu i innych drobniejszych uchybień, zgłoszonych mu jeszcze w czasie obowiązywania umowy, tj. przed upływem terminu gwarancji. Pomimo wielokrotnych próśb pozwanego i wyznaczaniu terminów dodatkowych do należytego wykonania zobowiązania, powód nie rozwiązał przedmiotowych problemów.

Częściowe wykonanie zobowiązania nie stało na przeszkodzie do odstąpienia od umowy przez pozwanego, gdyż tak jak stanowi art. 491 § 2 k.c., wykonanie częściowe nie miało dla pozwanego znaczenia ze względu na zamierzony przez niego cel umowy. Wada Systemu uniemożliwiła jego użytkowanie, przez co nie został zrealizowany podstawowy cel umowy - uzyskanie przez pozwanego (...) Systemu Informacyjnego do obsługi procesów związanych z przyznawaniem dotacji z budżetu Unii Europejskiej stworzonego zgodnie ze S. Istotnych i Warunków Zamówienia i Opisem Przedmiotu Zamówienia, a także Ofertą samego Wykonawcy.

Mając na uwadze fakt, że przeważająca część umowy łączącej strony opierała się na konstrukcji umowy o dzieło, pozwany słusznie wywodził swoje prawo do odstąpienia od umowy z art. 637 k.c., który w dniu złożenia oświadczenia o odstąpieniu posiadał następującą treść: „§ 1. Jeżeli dzieło ma wady, zamawiający może żądać ich usunięcia, wyznaczając w tym celu przyjmującemu zamówienie odpowiedni termin z zagrożeniem, że po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu nie przyjmie naprawy. Przyjmujący może odmówić naprawy, gdyby wymagała nadmiernych kosztów; § 2. Gdy wady usunąć się nie dadzą albo gdy z okoliczności wynika, że przyjmujący zamówienie nie zdoła ich usunąć w czasie odpowiednim, zamawiający może od umowy odstąpić, jeżeli wady są istotne; jeżeli wady nie są istotne, zamawiający może żądać obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku. To samo dotyczy wypadku, gdy przyjmujący zamówienie nie usunął wad w terminie wyznaczonym przez zamawiającego”. Powyższa regulacja została uchylona z dniem 25 grudnia 2014 r. przez art. 44 pkt 34 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. (Dz.U.2014.827), co pozostawało bez wpływu na prawidłowość odstąpienia od umowy przez pozwanego. Jak zostało już wyjaśnione, Zamawiający żądał usunięcia wady i innych uchybień Systemu, wyznaczając Wykonawcy kilka dodatkowych terminów. Po ponad rocznej próbie uzyskania prawidłowo skonstruowanego Systemu, problemy nie zostały rozwiązane, mniejsze uchybienia w większości były niemożliwe do naprawienia, natomiast powód odmówił usunięcia wady w postaci braku rejestrowania zdarzeń systemowych, uznając sporną funkcjonalność za świadczenie wykraczające poza zakres umowy ( (...)). Niewątpliwie, wada Systemu w postaci braku kluczowej funkcjonalności była wadą istotną, gdyż uniemożliwiała wykorzystywanie go do celu, dla którego miał być przeznaczony.

Zgodnie z art. 395 § 2 k.c. w razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za niezawartą. To, co strony już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie. Bezsporne w niniejszym procesie pozostawało, że pozwany spełnił na rzecz powoda świadczenie w postaci zapłaty wynagrodzenia. Zatem pierwszym roszczeniem, jakie przysługiwało pozwanemu wobec powoda w związku z nienależytym wykonaniem umowy, był zwrot tego wynagrodzenia. Z uwagi na fakt, iż znacznie przekraczała ono kwotę udzielonego zabezpieczenia, pozwany już na tej podstawie uprawniony był do zatrzymania kwoty 8.277,77 zł.

Poza powyższym, pozwanemu przysługiwało wobec powoda roszczenie o zapłatę kary umownej w wysokości 20% wynagrodzenia brutto na podstawie § 20 ust. 2 umowy. Odstąpił on bowiem skutecznie od umowy z przyczyn leżących po stronie Wykonawcy.

Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności faktyczne i prawne, Sąd Rejonowy oddalił powództwo w niniejszej sprawie.

Podkreślić należało, że wobec ustaleń w sprawie naturalną było konkluzja, że umowa nie została prawidłowo przez stronę powodową wykonana, wobec czego pozwany miał prawo do zatrzymania kwoty zabezpieczenia należytego jej wykonania.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. W sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Apelację od wyroku złożył powód, który zaskarżył orzeczenie w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. naruszenia prawa materialnego, tj.:

1) art. 637 § 2 k.c. w związku z art. 638 k.c. i art. 563 § 1 k.c. a także art. 568 § 1 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż pozwanemu przysługiwało prawo do odstąpienia od umowy z dnia 5 listopada 2009 roku na postawie art. 637 § 2 k.c., tj. ze względu na istotne wady systemu pomimo, iż uprawnienie pozwanego do odstąpienia od powołanej umowy wygasło zanim pozwany złożył w dniu 1 czerwca 2012 roku oświadczenie o odstąpieniu z uwagi na wygaśniecie uprawnień z rękojmi za wady dzieła,

2) art. 491 § 1 k.c. - poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż pozwanemu przysługiwało prawo do odstąpienia od umowy z dnia 5 listopada 2009 roku z uwagi na pozostawanie przez powoda w zwłoce w usunięciu wskazanych przez pozwanego wad Systemu (...), pomimo iż umowa została wykonana z dniem 26 marca 2010 r., a powód nie był w zwłoce w realizacji obowiązków umownych,

3) art. 395 § 1 k.c. - poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż pozwanemu przysługiwało prawo do odstąpienia do umowy z dnia 5 listopada 2009 roku na podstawie § 20 ust.4 powołanej Umowy, pomimo iż w Umowie nie zawarto terminu, w jakim pozwany może z zastrzeżonego uprawnienia skorzystać;

II. naruszenia prawa procesowego, tj.:

1) art. 6 k.c. w związku z art. 232 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c. - poprzez przyjęcie, iż powód nie rozwiązał kilkunastu zgłoszonych powodowi zastrzeżeń do Systemu (...), pomimo iż pozwany nie udowodnił, aby na powodzie ciążył obowiązek usunięcia kilkunastu zgłoszonych problemów, innych niż będące przedmiotem opinii biegłego D. K. (1), a także aby zgłoszenia te dotyczyły rzeczywistych wad, a na powodzie spoczywał obowiązek ich usunięcia oraz przyjęcie, że to na powodzie spoczywał ciężar wykazania, że zgłaszane zastrzeżenia nie miały charakteru wad,

2) art. 278 § 1 k.p.c. w związku z art. 245 k.p.c. - poprzez przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność, czy system (...) prawidłowo rejestrował zdarzenia systemowe, pomimo iż do ustalenia takiej okoliczności właściwym był dowód z dokumentu, tj. z treści załącznika nr 1 do umowy z dnia 5 listopada 2009 roku,

3) art. 278 § 1 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c., art. 232 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c. - poprzez przyjęcie, iż:

a/ opinia biegłego D. K. (1) wykazała, iż (...) posiadał wadę w postaci nierealizowania wymagania WN- (...) z Załącznika nr 1 do umowy z dnia 5 listopada 2009 roku, pomimo iż w zgłoszeniu serwisowym z dnia 25 marca 2011 r. pozwany żądał, aby (...) rejestrował większą liczbę zdarzeń systemowych niż 4 zdarzenia określone w przedmiotowym wymaganiu WN- (...), a z samego Załącznika nr 1 do umowy z dnia 5 listopada 2009 roku wynikało, iż wada w postaci określonej w ww. zgłoszeniu pozwanego nie miała miejsca, a w konsekwencji naruszenie art. 140 ust. 1 i 3 ustawy prawo zamówień publicznych poprzez przyjęcie, iż na powodzie ciążył szerszy zakres obowiązków niż wynikał z zawartej umowy z dnia 5 listopada 2009 roku i specyfikacji istotnych warunków zamówienia,

b/opinia biegłego D. K. (2) wykazała, iż (...) posiadał wadę nieistotną w postaci niedostatecznej wielkości pola „tytuł postępowania”, pomimo iż w aktach sprawy znajdowal się wydruk z systemu serwisowego świadczący o uwzględnieniu zgłoszenia serwisowego przez powoda i potwierdzeniu powyższego przez pozwanego w dniu 7 lipca 2011 roku.

Powód wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie zgodnie z żądaniami pozwu oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu wraz kosztami zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

W toku postępowania apelacyjnego powód wniósł o dopuszczenie dowodu z dokumentu w postaci fragmentu opinii biegłego ze sprawy toczącej się między stronami przed Sadem Okręgowym I C 67/15.

Pozwany wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie od niego kosztów postępowania w instancji odwoławczej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w pełni podzielił ustalenia stanu faktycznego poczynione przez Sąd I instancji i przyjął je w całości za własne czyniąc podstawą rozstrzygnięcia.

Podkreślić również należało, że argumentacja prawna szeroko przeprowadzona w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia również zasługiwała na akceptację, co czyniło zbędnym obszerne jej powtarzanie w tym miejscu.

W swojej apelacji powód opierał się przede wszystkim na twierdzeniach, iż umowa stron została ostatecznie zrealizowana z dniem 26 marca 2010 r., w związku z czym nie był w zwłoce w realizacji obowiązków umownych, protokół odbioru potwierdzał ostatecznie prawidłową realizację całej umowy, a ponadto wymagania WN- (...) z Załącznika nr 1 do umowy z dnia 5 listopada 2009 roku zobowiązywały powoda wyłącznie do wprowadzenia rejestrowania 4 zdarzeń systemowych, którą to usługę powód wykonał.

Zdaniem Sądu Okręgowego żadne z powyższych twierdzeń powoda nie zasługiwało na uwzględnienie jako sprzeczne z materiałem dowodowym oraz zasadami logiki i doświadczenia życiowego.

Przede wszystkim z § 2 umowy stron wprost wynikało, że przedmiotem umowy było nie tylko zaprojektowanie, wykonanie, dostarczenie i wdrożenie (...), co nastąpiło ostatecznie w dniu 26 marca 2010 r., a czego dowodem był właśnie protokół odbioru, ale również dostawa oprogramowania niezbędnego do funkcjonowania systemu, dostawa sprzętu, przeprowadzenie szkoleń, udzielenie i przekazanie licencji, udzielenie praw autorskich i przekazanie kodów źródłowych, wykonanie i dostarczenie dokumentacji systemu, czy wreszcie udzielenie gwarancji na (...) i świadczenie serwisu gwarancyjnego oraz sprawowanie asysty technicznej nad systemem. Należało przy tym zaznaczyć, że gwarancja miała obejmować okres roku od daty podpisania protokołu odbioru systemu, natomiast asysta techniczna miała być realizowana także w ciągu tego roku w wymiarze 192 osobo-godzin. Skoro więc umowa stron wyraźnie precyzowała, co jest jej przedmiotem oraz prawa i obowiązki stron także po sporządzeniu protokołu odbioru, to należało zgodzić się ze stanowiskiem pozwanego, że umowa stron zakończyć się miała z dniem 26 marca 2011r.

Co więcej, o tym, że umowa nie kończyła się w momencie wdrożenia systemu i sporządzenia protokołu zdawczo-odbiorczego świadczył również zapis odnoszący się wprost do podstawy umownej roszczenia powoda w niniejszej sprawie. Zgodnie bowiem z § 21 umowy zwrot kwoty zabezpieczenia był możliwy w terminie 30 dni kalendarzowych od dnia wykonania umowy, w tym usług asysty technicznej. Zdaniem Sądu Okręgowego zapis ten świadczył bezspornie, że skoro zabezpieczenie mogło zostać zwrócone przy prawidłowym wykonaniu umowy, a wykonanie umowy obejmowało także asystę, to uchybienia stwierdzone w okresie funkcjonowania asysty mogły stanowić podstawę dla stwierdzenia braku podstaw do zwrotu kwoty zabezpieczenia.

Ponadto w kontekście wyjaśnień powoda, że żądania pozwanego w okresie wykonywania asysty i gwarancji wykraczały poza zadania i obowiązki powoda wynikające z umowy, szczególną uwagę należałoby zwrócić na § 17 umowy, który stwierdzał, że w ramach asysty technicznej wykonawca zobowiązywał się do dokonywania zmian w konfiguracji systemu, implementacji i wdrażania nowych funkcji nieobjętych SIWZ, implementacji i wdrażania zmian funkcjonalności objętych SIWZ.

Sąd Okręgowy nie uznał przy tym za zasadny zarzutu naruszenia art. 6 k.c. w związku z art. 232 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powód nie rozwiązał kilkunastu zgłoszonych mu zastrzeżeń i to na nim spoczywał obowiązek udowodnienia, że nie były one wadami. W pierwszej kolejności Sąd II instancji wskazał, iż kwestia ta nie miała istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie wobec wykazania istnienia wady istotnej, która niewątpliwie nie została usunięta i która była jedną z głównych przyczyn wskazaną przez pozwanego w oświadczeniu o odstąpieniu od umowy. Niemniej jednak trzeba było również podkreślić, że w piśmie zawierającym oświadczenie o odstąpieniu strona pozwana powoływała się też na liczne, bliżej niesprecyzowane uchybienia w pracy systemu, które mimo monitów nie zostały usunięte. Do akt została złożona bardzo obszerna korespondencja, głównie mailowa oraz przeprowadzono dowody z zeznań świadków, z których wynikało, iż były zgłaszane liczne zastrzeżenia, część z nich została usunięta, natomiast część nie, przy czym strona powodowa z reguły nie powoływała się na okoliczność, że system funkcjonuje prawidłowo, ale że byłaby to zmiana, do której wprowadzenia umowa wiążąca strony nie zobowiązywała powoda. Wobec takiego uzasadniania przez powoda swojego stanowiska w ocenie Sądu Okręgowego szczególnie istotne były zapisy wskazanego powyżej § 17 umowy, które wydaje się, że w znacznym zakresie zobowiązywały jednak powoda do wprowadzania dodatkowych rozwiązań, poza tymi wyraźnie określonymi w umowie.

Niezależnie od powyższego nie mogło umknąć Sądowi Okręgowego, że w niniejszym postepowaniu to nie pozwany dochodził zwrotu zapłaconych kwot z tytułu odstąpienia od umowy, ale powód żądał zwrotu zapłaconego zabezpieczenia w oparciu o postanowienia umowy twierdząc, że umowę wykonał należycie i nie istniały podstawy do niezwrócenia mu kwoty zabezpieczenia. Tym samym to na powodzie, zgodnie z art. 6 k.c., ciążył ciężar wykazania, że umowa została wykonana właściwie. Przy czym, jak wskazano wyżej, do umowy należało zaliczyć także prawidłowość świadczenia asysty i gwarancji występujących już po dacie sporządzenia protokołu odbioru.

Zdaniem Sądu Okręgowego pozbawione podstaw były również zarzuty powoda do opinii biegłego, w szczególności naruszenia art. 278 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c., art. 232 k.p.c. i art. 233 k.p.c. Biegły w swojej opinii nie miał za zadanie potwierdzenia, czy istotnie system posiadał rejestrację czterech zdarzeń systemowych, ale przede wszystkim, czy taka ilość zdarzeń była wystarczająca dla prawidłowego funkcjonowania systemu i czy stanowiła wadę istotną, jak również, czy na zgłoszone prze pozwanego w oświadczeniu o odstąpieniu od umowy wady mogło mieć wpływ wykonywanie pewnych zmian w systemie przez osobę nieposiadającą uprawnień administratora. Biegły jednoznacznie wypowiedział się, że rejestrowanie czterech zdarzeń było niewystarczające dla prawidłowego funkcjonowania systemu. Określił wadę jako wadę istotną. Wskazał, że szczegółowa rejestracja zdarzeń jest jedną z podstawowych funkcji systemu, który służy do rozliczania zadań związanych z dofinansowaniem projektów i dokonywaniem płatności. Stąd rejestr musi być kompletny, szczegółowy, zrozumiały i łatwo dostępny dla uprawnionych osób, tj. administratorów, autoryzowanych kierowników, kontrolerów, audytorów, personelu badającego nieprawidłowości. Sąd Okręgowy podzielił przy tym opinię Sądu Rejonowego, że opinia biegłego była rzetelna, jasna i logiczna, natomiast strona powodowa wdała się jedynie w polemikę z biegłym, skutecznie jej nie kwestionując poprzez np. wniesienie o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego. Co więcej, wnioski biegłego co do wagi braku dalszych elementów rejestracji zdarzeń systemowych zdawało się potwierdzać stanowisko Ministerstwa Rozwoju Regionalnego zawarte w piśmie z dnia 22 grudnia 2010r., w którym Ministerstwo poinformowało, iż nie będzie prowadziło dalszych prac związanych z audytem, albowiem wstępne ustalenia wskazały, iż nie zostały wprowadzone stosowne poprawki, nie stworzono odpowiednich procedur na poziomie instrukcji wykonawczej. Wskazano także, że jednym z głównych błędów jest błąd dotyczący bazy danych, co miało wpływ na stabilność systemu i ochronę danych osobowych.

Dodatkowo odnośnie naruszenia art. 245 k.p.c. w kontekście sporządzenia protokołu odbioru należało podnieść, że przepis ten stanowi wyłącznie o tym, że można domniemywać, że oświadczenie w nim zawarte złożyły osoby, które go podpisały. Natomiast przepis ten nie uprawnia do wysnucia domniemania, że oświadczenie było zgodne z prawdą.

Niezależnie od powyższego, Sąd Okręgowy uznał, że nie doszło także do naruszenia art. 247 k.p.c. Ograniczenia wynikające z omawianego przepisu nie znajdują bowiem zastosowania w kwestii badania zgodności z prawdą oświadczenia ujętego w dokumencie, jak też autentyczności takiego dokumentu (por. m.in. orzeczenie SN z dnia 9 czerwca 1962 r., IV CR 758/61, OSNC 1963, nr 6, poz. 136; wyrok SN z dnia 13 listopada 1973 r., I CR 678/73). Ponadto dyspozycja art. 247 nie wyłącza dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania stron zmierzającego do wykładni oświadczenia woli zawartego w dokumencie obejmującym czynność prawną (zob. orzeczenie SN z dnia 18 września 1951 r., C 112/51, OSN 1952, nr 3, poz. 70; orzeczenie SN z dnia 6 listopada 1957 r., IV CR 1145/56, RPEiS 1958, z. 3, s. 337; uzasadnienie wyroku SN z dnia 29 stycznia 2002 r., V CKN 679/00, uzasadnienie wyroku SN z dnia 19 lutego 2003 r., V CKN 1843/00, wyrok SN z dnia 26 września 2008 r., V CSK 108/08, wyrok SN z dnia 13 stycznia 2011 r., III CSK 116/10, wyrok SN z dnia 22 września 2011 r., V CSK 427/10). Ponadto w świetle poglądu wyrażanego w orzecznictwie zakaz przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka lub przesłuchania strony nie może dotyczyć okoliczności zaistniałych po sporządzeniu dokumentu (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 351/98, OSNC 2000, nr 7-8, poz. 138).

Wreszcie Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutu powoda naruszenia art. 140 ustawy Prawo o zamówieniach publicznych w zw. z art. 227 k.p.c., art. 278 § 1 k.p.c., art. 232 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. poprzez ustalenie, że powód był de facto zobowiązany do wprowadzenia większej niż cztery elementów rejestracji zdarzeń. W tym miejscu bowiem należało wskazać, że załącznik nr 1 do umowy wskazywał, czego zresztą nie kwestionował powód, że rejestrowane muszą być co najmniej następujące zdarzenia, po czym wymienione zostały: logowanie użytkownika, błąd logowania, uzyskanie dostępu do funkcji (...) i eksport danych do pliku (...). Kluczowe znaczenie miało tu słowo „co najmniej”. Powód interpretował je w znaczeniu „wyłącznie” i uznał, że wprowadzenie tych czterech zdarzeń oznaczało wywiązanie się powoda ze zobowiązania, a oczekiwanie większej ilości zdarzeń nie byłoby tożsame ze złożoną ofertą i wykraczające poza umowę, jak również nieważne z punktu widzenia przepisów prawa o zobowiązaniach publicznych. Jednakże zdaniem Sądu Okręgowego, przy zastosowaniu art. 65 § 1 i 2 k.c., należało interpretować ten niejednoznaczny zapis umowy w ten sposób, że powód miał wprowadzić minimum cztery zdarzenia, gdyby to było wystarczające lub tyle, aby system mógł prawidłowo funkcjonować. Istotne było bowiem dla interpretacji zawartej umowy, jak i oferty powoda, jaki był zgodny cel umowy i zamiar stron. Niewątpliwie zaś tym celem było uzyskanie produktu-systemu, który prawidłowo funkcjonowałby, a nie uzyskanie systemu nieprzydatnego z punktu widzenia interesów pozwanego, przy czym niewątpliwie to powód jako posiadający wiedzę informatyczną był odpowiedzialny za prawidłowe stworzenie systemu. Taką interpretację zdawał się potwierdzać zapis z załącznika do umowy poprzedzający wymienienie poszczególnych zdarzeń, a mianowicie: „system musi rejestrować zdarzenia systemowe w zakresie pozwalającym do przypisania odpowiedzialności użytkowników za poszczególne operacje”. Pozwany zgłaszał natomiast powodowi, że cztery zdarzenia nie pozwalały na właściwe określenie osób wprowadzających dane, ustalenie, czy posiadały one stosowne uprawnienia i proponował wprowadzenie kilku dalszych zdarzeń, co do których wprowadzenia co do zasady powód uznawał, że jest to technicznie możliwe i nie jest bardzo skomplikowane. Opinię pozwanego co do niezbędności uszczegółowienia rejestracji potwierdził biegły, na co wskazano wyżej. Co więcej, Sąd Okręgowy wskazał też na zapis § 17 umowy, który zdaniem powoda miał chyba być zapisem „pustym”.

Sąd Okręgowy w oparciu o art. 381 k.p.c. dopuścił złożony przez pozwanego dowód, albowiem z uwagi na datę wygenerowania dokumentu niewątpliwie pozwany nie mógł go powołać przed Sądem I instancji. Sąd Okręgowy stwierdził jednak, że dowód ten nie mógł być przydatny na okoliczność prawidłowego wykonania umowy przez pozwanego mającej polegać wyłącznie na wprowadzeniu rejestracji czterech zdarzeń. W pierwszej kolejności należało podkreślić, że przedstawiony dowód nie mógł być potraktowany jako dowód z opinii biegłego, jako że nie został przeprowadzony przed tutejszym Sądem. Ponadto został on złożony w stanie niekompletnym, co zostało podniesione przez stronę przeciwną wskazującą, iż w związku z tym zawarte w nim wypowiedzi mogły zostać wyrwane z szerszego kontekstu. Przede wszystkim zaś w ocenie Sądu Okręgowego poza zakresem kompetencji biegłego powinno pozostawać ustalanie, jakie obowiązki w świetle umowy należały do stron postępowania. Interpretacja umowy stanowi bowiem zadanie Sądu, związane z jego wiedzą specjalistyczną, a nie biegłego.

Tym samym w świetle zgromadzonego materiału dowodowego należało uznać, że powód nie wywiązał się w sposób właściwy z umowy nie wprowadzając koniecznych elementów rejestracji, która to rejestracja została oznaczona w funkcjonalności umowy jako kluczowa. Zatem w myśl § 17 umowy nie przysługiwał mu zwrot kwoty wpłaconej tytułem zabezpieczenia.

Z tych też powodów, wobec wykazania nienależytego wykonania umowy przez powoda oraz w związku z wywodzeniem roszczenia powoda z umowy i określeniem stanu faktycznego poprzez twierdzenia powoda o jej prawidłowym wykonaniu, dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy kwestia skuteczności odstąpienia od umowy miała znaczenie drugorzędne.

Dodatkowo należało jednak wskazać, że oczywiście skuteczne odstąpienie od umowy wiązałoby się ze skutkiem wskazanym w art. 491 k.c. Jednakże w sprzeciwie od nakazu zapłaty strona pozwana zgłosiła w takim przypadku zarzut potrącenia określając swoje wierzytelności w postaci obowiązku zwrotu kwoty należności głównej i wypłaty kar umownych, które wielokrotnie przewyższały sumę zabezpieczenia. Trzeba było również podkreślić, że powód w żaden sposób nie kwestionował co do zasady możliwości ani formy dokonanego potrącenia, gdyby odstąpienie od umowy było prawnie skuteczne.

W związku z zarzutami apelacji Sąd Okręgowy jedynie więc na marginesie wskazał, że Sąd Rejonowy nie naruszył art. 491 § 1 k.c. uznając, że pozwany zachował prawo do odstąpienia od umowy.

Istotnie także w świetle art. 491 § 1 k.c. jeżeli świadczenia obu stron są podzielne, a jedna ze stron dopuszcza się zwłoki tylko co do części świadczenia, uprawnienie do odstąpienia od umowy przysługujące drugiej stronie ograniczałoby się, według jej wyboru, albo do tej części, albo do całej reszty niespełnionego świadczenia. Świadczenie powoda-wykonawcy miało być odbierane etapami. Jednakże w oparciu o opinię biegłego słusznie Sąd Rejonowy przyjął, iż stwierdzona wada w zakresie rejestracji była wadą uniemożliwiającą prawidłowe funkcjonowanie sytemu, a więc wykonanie częściowe umowy nie miałoby dla pozwanego znaczenia, a tym samym co do zasady uprawniało go do odstąpienia od umowy w całości.

Prawidłowo Sąd Rejonowy wskazał w uzasadnieniu, że umowa stron zawierała elementy umowy o dzieło i umowy o świadczenie usług. Ponieważ w dokumencie odstąpienia od umowy pozwany powoływał się na art. 637 k.c. (obecnie już nieobowiązujący, ale obowiązujący w dacie odstąpienia), zasadność odstąpienia należało rozpatrzeć w świetle przepisów umowy o dzieło i udzielonej rękojmi. Z materiału dowodowego wynikało przy tym, iż pozwany w okresie nieprzekraczającym roku zgłosił powodowi istnienie wad opisanych następnie w piśmie zawierającym odstąpienie od umowy oraz kilkukrotnie wezwał do ich usunięcia.

Biegły wyraźnie stwierdził, że w zakresie dotyczącym rejestracji zdarzeń wada była istotna i bezspornie nie została usunięta przez stronę pozwaną.

Odnośnie zarzutu powoda naruszenia art. 637 § 2 k.c. w związku z art. 638 k.c. i art. 563 § 1 k.c. a także art. 568 § 1 k.c. i w konsekwencji niezachowania terminu z rękojmi należało zważyć, że pozwany wezwał do usunięcia wad i to nie w terminie rocznym od wykonania umowy liczonym od dnia 26 marca 2011r., ale w terminie rocznym od dnia wskazanego przez powoda, tj. 26 marca 2010r. Pozwany kilkukrotnie zakreślał powodowi termin na usunięcie wady, np. wezwanie do usunięcia wady rejestrowej zostało wystosowane 10 listopada 2011r. (k. 412 akt), zgłoszone jako niezrealizowane w dniu 25 marca 2011r., potem nastąpiły dalsze wezwania z zakreśleniem terminu. Tymczasem zgodnie z art. 568 § 2 i 3 k.c. w zw. z art. 638 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dacie umowy stron i odstąpienia od umowy, jeżeli zamawiający żądał usunięcia wady, bieg terminu do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy rozpoczynał się z chwilą bezskutecznego upływu terminu do usunięcia wady i wynosił 1 rok.

Co do zastosowania art. 563 k.c., w świetle materiału dowodowego, w szczególności protokołu odbioru systemu i korespondencji między stronami należało uznać, że wykonujący zamówienie wyczerpał przesłanki z art. 564 k.c. wykluczające możliwość zastosowania dyspozycji art. 563 k.c.

Co do zarzutu naruszenia art. 395 k.c. Sąd Okręgowy skłaniał się ku stanowisku, że przepis ten nie znajdował zastosowania w odniesieniu do umowy stron. Regulacja z art. 395 k.c. dotyczy bowiem z reguły sytuacji, kiedy strony umawiają się, że w określonym terminie, niezależnie od przyczyn takiej decyzji, a zwłaszcza od wystąpienia zwłoki lub nienależytego wykonania zobowiązania, będą mogły skorzystać z umownego prawa do odstąpienia. Tymczasem z umowy stron bezspornie wynikało, iż odstąpienie miało zostać uzależnione od zajścia określonych w niej niekorzystnych zachowań stron umowy, a wiec stanowiło odwołanie do konstrukcji art. 491 k.c. Umowne odstąpienie od umowy w oparciu o art. 395 k.c. należy natomiast odróżnić od ustawowego prawa odstąpienia.

Nawet gdyby przyjąć argumentację powoda, to jak wskazano wyżej, w świetle art. 491 k.c. w zw. z art. 637 k.c. istniały podstawy do ustawowego odstąpienia od umowy. Zastrzeżenie umownego prawa odstąpienia nie wpływa bowiem na uprawnienia kontrahentów do odstąpienia od umowy przyznane im mocą ustawy, a jednocześnie owe przepisy (np. art. 491, 493 i 495 k.c.) nie mają zastosowania do umownego prawa odstąpienia (por. wyrok SN z dnia 30 stycznia 1998 r., III CKN 279/97).

Sąd Okręgowy nie znalazł również żadnych podstaw dla twierdzenia, że § 20 ust. 4 umowy należało rozpatrywać łącznie z § 22 umowy, albowiem te dwa uregulowania odnosiły się do zupełnie innych podstaw rozwiązania umowy. Niezależnie od powyższego, pozwany wezwał powoda do usunięcia uchybień jeszcze w okresie obowiązywania umowy, a w takim przypadku termin do odstąpienia od umowy biegłby dopiero od niewywiązania się z zakreślonych terminów do naprawy uchybienia.

Mając powyższe na uwadze w oparciu o art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację, o kosztach postępowania orzekając na podstawie art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. i art. 98 k.p.c.