Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lipca 2016 r.

Sąd Rejonowy w Grudziądzu Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

przewodniczący SSR Andrzej Antkiewicz

protokolant st. sekr. sądowy Monika Kopczyńska

po rozpoznaniu w dniu 22 czerwca 2016 r. w Grudziądzu

na rozprawie

sprawy z powództwa J. H.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G. w upadłości układowej

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej 2.417 zł (dwa tysiące czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1070/16

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 6 lipca 2016 r.

J. H. wniosła o zasadzenie od Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G. kwoty 16.668 zł tytułem odsetek za opóźnienie w wypłacie zwróconego wkładu mieszkaniowego związanego ze spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu mieszkalnego oddziedziczonego po matce. Wskazała, że opróżniła lokal po matce w dniu 31 stycznia
2013 r., a wkład został zwrócony dopiero 4 sierpnia 2015 r., dlatego należą się jej odsetki za opóźnienie na podstawie art. 481 § 1 k.c. za okres od 1 lutego 2013 r. do 4 sierpnia 2015 r. Powódka domagała się nadto zasądzenia od pozwanej odsetek od zaległych odsetek od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty (k. 3-4v akt).

W sprzeciwie od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki zwrotu kosztów procesu. Wskazała na brak istnienia zobowiązania wobec powódki w zakresie zapłaty odsetek za sporny okres. Powołując się na orzecznictwo sądowe zaznaczyła, że do chwili skutecznego przeprowadzenia przetargu i zbycia lokalu nie jest znana wartość świadczenia należnego osobie uprawnionej z tytułu zwrotu wkładu mieszkaniowego, do tego czasu istnieje jedynie uprawnienie do otrzymania kwoty, którą uzyska spółdzielnia w wyniku przetargowego zbycia lokalu, z uwzględnieniem potrąceń wynikających z art. 11 ust. 2 ² ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Jest to jedynie ekspektatywa prawa żądania zapłaty polegająca na tym, że do powstania pełnego prawa podmiotowego brakuje spełnienia przesłanki zbycia lokalu w drodze przetargu. W ocenie pozwanej termin spełnienia świadczenia na rzecz powódki wyznaczał moment ziszczenia się warunków przetargu, czyli wpłacenia wylicytowanej należności na rzecz spółdzielni, co nastąpiło 22 lipca 2015 r. Zdaniem pozwanej zgodnie z zapisami art. 11 ust. 2 ¹ i art. 12 ust. 2 ⁴ ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych terminem wymagalności, rozumianym jako termin powstania roszczenia, w okolicznościach sprawy był dzień 31 stycznia 2013 r., natomiast najwcześniejszym terminem spełnienia świadczenia, rozumianym jako termin zapłaty, dzień otrzymania przez pozwaną od nabywcy mieszkania wylicytowanej kwoty, czyli 28 lipca 2015 r. Pozwana wskazała, że dwuletni termin oczekiwania na przeprowadzenie przetargu wynikał z braku możliwości prawnego wyodrębnienia spornego lokalu oraz braku wymaganej zgody jednego z wierzycieli na określenie przez Bank (...) kwoty kredytu do spłaty przypadającej na przedmiotowy lokal, jak również zgody innych wierzycieli pozwanego na dokonanie spłaty tego banku z pominięciem postepowania układowego, albowiem pozwana znajduje się w upadłości układowej. Pozwana dodała, że przez okres 2,5 roku podjęła kilkadziesiąt różnych czynności zmierzających do zrealizowania uprawnienia powódki, a wypłata należnych powódce środków nastąpiła niezwłocznie po notarialnym wyodrębnieniu lokalu i przeniesieniu jego własności na licytanta, który wygrał przetarg (tego samego dnia). Spółdzielnia zaznaczyła, że w związku ze zmianą ustawy o niektórych formach popierania budownictwa, zezwalającą na wyodrębnienie własności lokali wybudowanych ze środków byłego Krajowego Funduszu Mieszkaniowego istniała niepewność prawna, dlatego wszystkie kancelarie notarialne w G. odmówiły sporządzania umowy o wyodrębnienie własności lokalu użytkowanego przez matkę powódki i przeniesienia własności na licytanta, i tylko aktywne działanie Zarządu spółdzielni doprowadziło do wykonania czynności przed notariuszem w T. (k. 28-32v akt).

Sąd ustalił, co następuje:

Okoliczności sprawy nie były sporne.

Postanowieniem z 6 lutego 2006 r. Sąd Rejonowy w Toruniu ogłosił upadłość Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G. (dalej: Spółdzielnia) z możliwością zawarcia układu (postanowienie o ogłoszeniu upadłości – k. 42-43 akt).

J. H. nabyła w całości spadek po matce S. H., co zostało potwierdzone aktem poświadczenia dziedziczenia z dnia 8 stycznia 2013 r. (akt poświadczenia dziedziczenia – k. 12-13v akt).

S. H. posiadała spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku przy ul. (...) w G., wchodzącego w zasób mieszkaniowy pozwanej Spółdzielni.

W dniu 31 stycznia 2013 r. powódka zdała opisany wyżej lokal i przekazała go do dyspozycji Spółdzielni, wnosząc o rozliczenie (protokół zdawczo-odbiorczy – k. 7-8 akt i pismo powódki z 30.01.2013 r. – k. 45 akt).

Ze względu na finansowanie budowy lokali ze środków Krajowego Funduszu Mieszkaniowego dla wyodrębnienia lokali w zasobach Spółdzielni potrzebna była decyzja Banku (...) w W. (dalej (...)). W związku ze zmianą ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych przy piśmie z 26 marca 2013 r. (...) przesłał pozwanej druki dotyczące wyodrębniania na własność lokali mieszkalnych (pismo (...) k. 46 akt).

Pismem z 19 kwietnia 2013 r. Spółdzielnia złożyła do (...) dwa wnioski o ustalenie wysokości kwoty zadłużenia z tytułu udzielonego przez (...) kredytu ze środków Krajowego Funduszu Mieszkaniowego oraz wysokości dokonanego umorzenia części kredytu – w tym lokalu po S. H. (pismo wraz z wnioskiem dot. powódki – k. 47-51v akt).

Pismem z 12 listopada 2013 r. Spółdzielnia wystąpiła do Sądu upadłościowego z wnioskiem o zmianę układu zawartego z wierzycielami celem umożliwienia dokonywania spłat na rzecz (...) kwot uzyskanych z wyodrębnienia własności lokali w wysokości części niespłaconego kredytu udzielonego na budowę lokali przypadającego na wyodrębniany lokal (pismo o zmianę układu – k. 65-67 akt).

Postanowieniem z 9 grudnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Toruniu oddalił wniosek Spółdzielni o zmianę układu (postanowienie – k. 69 akt).

W piśmie z 5 lutego 2014 r. (...) poinformował Spółdzielnię o dopuszczeniu pozaukładowej formy dokonania rozliczeń z Bankiem za zgodą wszystkich wierzycieli (pismo (...) k. 71-71v akt).

Dwuletni termin oczekiwania na przeprowadzenie przetargu lokalu po S. H. wynikał z braku wymaganej zgody jednego z wierzycieli na określenie przez Bank (...) kwoty kredytu do spłaty przypadającej na przedmiotowy lokal, jak również zgody innych wierzycieli pozwanego na dokonanie spłaty tego banku z pominięciem postepowania układowego.

Wiadomością e-mail z 9 czerwca 2015 r. (...) przesłał Spółdzielni zaświadczenie o wysokości zadłużenia kredytowego przypadającego na lokal nr (...) przy ul. (...) (e-mail wraz z zaświadczeniem – k. 102-103v akt).

W dniu 10 czerwca 2015 r. Spółdzielnia dokonała na rzecz (...) spłaty umorzenia kredytu oraz zadłużenia, przypadających na ww. lokal (potwierdzenia przelewu – k. 105-105v akt).

W piśmie z 19 czerwca 2015 r. (...) poinformował pozwaną o dokonaniu całkowitej spłaty części zadłużenia kredytowego w kwocie nominalnej oraz umorzenia części kredytu, przypadających na lokal przy ul. (...) (pismo (...) wraz z oświadczeniem o spłatach – k. 106-107 akt).

W dniu 16 czerwca 2015 r. na zlecenie pozwanej wykonano operat szacunkowy wartości rynkowej ww. lokalu (operat – k. 108-108v akt).

W dniu 19 czerwca 2015 r. Spółdzielnia dokonała ogłoszenia o przetargu w dniu 1 lipca 2015 r. na lokal zdany przez powódkę, a następnie – ze względu na bezskuteczność przetargu – wyznaczyła drugi przetarg w dniu 14 lipca 2015 r. (ogłoszenia i protokół komisji przetargowej z 1.07.2015 r. – k. 109 – 113 akt).

W dniu 14 lipca 2015 r. lokal przy ul. (...) został wylicytowany na przetargu przez J. B. za kwotę 104.300 zł (protokół komisji przetargowej - k. 111-111v akt).

Pismem z 14 lipca 2015 r. Spółdzielnia wezwała licytanta do uiszczenia wylicytowanej kwoty w terminie miesiąca (pismo - k. 115 akt).

W dniu 28 lipca 2015 r. nabywca licytacyjny uiścił cenę lokalu (potwierdzenia przelewów - k. 116-116v akt).

W związku ze zmianą ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, zezwalającą na wyodrębnienie własności lokali wybudowanych ze środków byłego Krajowego Funduszu Mieszkaniowego istniała niepewność prawna co do wyodrębniania takich lokali, dlatego wszystkie kancelarie notarialne w G. odmówiły sporządzania umowy o wyodrębnienie własności lokalu przy ul. (...) i przeniesienia własności na J. B. (okoliczność niesporna).

Aktem notarialnym z dnia 4 sierpnia 2015 r. sporządzonym przez notariusza M. G. w T. doszło do wyodrębnienia własności lokalu przy ul. (...) i przeniesienia jego własności na J. B. (akt notarialny – k. 117-120 akt).

W dniu 4 sierpnia 2015 r. Spółdzielnia wypłaciła powódce kwotę 59.485,56 zł z tytułu zwrotu wkładu mieszkaniowego związanego ze spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu nr (...) przy ul. (...) w G., po dokonaniu należnych potrąceń (potwierdzenie przelewu wraz z rozliczeniem wkładu – k. 121-122 akt).

Sąd zważył, co następuje:

Przedstawiony powyżej stan faktyczny ustalony został na podstawie dokumentów wymienionych w poprzedniej części uzasadnienia, które nie były kwestionowane i stanowiły w pełni wiarygodną podstawę ustaleń faktycznych. Ustalony w ten sposób stan faktyczny był bezsporny między stronami. Dla rozstrzygnięcia sprawy przesądzające było rozstrzygnięcie sporu prawnego dotyczącego terminu, w jakim pozwana spółdzielnia powinna w świetle przepisów ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych wypłacić powódce zwaloryzowaną równowartość wkładu mieszkaniowego po wygaśnięciu prawa lokatorskiego. Sąd podzielił w tej kwestii stanowisko pozwanej opierające się na wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 25 marca 2014 r. w sprawie I ACa 1212/13 (LEX nr 1451712).

Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych w wersji obowiązującej w dacie opróżnienia lokalu przez pozwaną stanowiła:

1. w art. 11 ust. 2 ¹, że w wypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego spółdzielnia wypłaca osobie uprawnionej wartość rynkową tego lokalu. Przysługująca osobie uprawnionej wartość rynkowa nie może być wyższa od kwoty, jaką spółdzielnia uzyska od osoby obejmującej lokal w wyniku przetargu przeprowadzonego przez spółdzielnię zgodnie z postanowieniami statutu.

2. w art. 11 ust. 2 ⁴, że warunkiem wypłaty, o której mowa w ust. 2 ¹ tego artykułu jest opróżnienie lokalu.

Jak wynika ze zgodnych poglądów doktryny i orzecznictwa opróżnienie lokalu jako warunek wypłaty, o której mowa w ust. 2 ¹ art. 11 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych winien być traktowany jako warunek prawny zawieszający ( conditio iuris), którego spełnienie powoduje powstanie roszczenia o wypłatę wkładu mieszkaniowego (jego części) - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2010 r. III CSK 295/09. Z tej przyczyny Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie VI ACa 830/10 (Apel - Wa-wa (...)) do wypłaty wkładu mieszkaniowego wywiódł stosowanie przepisów obowiązujących w dacie opróżnienia lokalu.

Sąd Apelacyjny w Łodzi w przytoczonym wyroku uznał, że w przypadku zwrotu wkładu mieszkaniowego po wygaśnięciu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego mamy do czynienia ze zobowiązaniem terminowym, w którym ustawodawca wyraźnie oddzielił termin wymagalności, jako moment opróżnienia lokalu (art. 11 ust. 2 ⁴ u.s.m.) od terminu spełnienia świadczenia (art. 11 ust. 2 ¹ u.s.m.). Ustawodawca nie oznaczył terminów wymagalności i spełnienia świadczenia konkretną datą, lecz określonymi zdarzeniami faktycznymi tj. opróżnieniem lokalu przez byłego członka spółdzielni, czyli de facto jego przejęciem lokalu przez spółdzielnię, a następnie jego zbyciem w drodze przetargu. Jednocześnie ustawodawca nałożył na spółdzielnię określone obowiązki:

1. nakazując w art. 11 ust. 2 u.s.m. ogłoszenie przetargu na ustanowienie odrębnej własności tego lokalu nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia opróżnienia lokalu,

2. w art. 11 ust. 2 ¹ u.s.m. określił zasady rozliczenia spółdzielni w razie wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, nakazując wypłacenie osobie uprawnionej wartości rynkowej tego lokalu, która nie może być wyższa od kwoty, jaką spółdzielnia uzyska od osoby obejmującej lokal w wyniku przeprowadzonego przetargu.

Analiza tych przepisów wskazuje na przyjęcie przez ustawodawcę precyzyjnej i konsekwentnej regulacji dotyczącej postępowania spółdzielni w razie wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. Bezpośrednim następstwem nałożenia na spółdzielnię przez ustawodawcę powyższych obowiązków jest to, że do chwili skutecznego przeprowadzenia przetargu i zbycia lokalu nie jest znana wartość świadczenia należnego osobie uprawnionej. Nie można więc mówić o zwłoce, opóźnieniu, a nawet o istnieniu skonkretyzowanej należności spółdzielni na rzecz osoby uprawnionej z tytułu wygaśnięcia lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w Łodzi do daty zbycia takiego lokalu istnieje jedynie uprawnienie do otrzymania kwoty, którą uzyska spółdzielnia w wyniku przetargowego zbycia lokalu (z uwzględnieniem potrąceń wynikających z art. 11 ust 2 ² u.s.m.). W istocie rzeczy można przyjąć, że jest to jedynie ekspektatywa prawa żądania zapłaty, która co do zasady polega na tym, że do powstania pełnego prawa podmiotowego brakuje spełnienia przesłanki zbycia lokalu przez spółdzielnię w drodze przetargu. Tego rodzaju zbycie zawsze cechuje pewna przypadkowość i nieprzewidywalność, na którą nie ma wpływu żadna ze stron stosunku prawnego np. brak zainteresowanych nabyciem lokalu i konieczność przeprowadzania kolejnych przetargów. Naturalną konsekwencją takiego stanu rzeczy może być istotna rozbieżność czasowa między opróżnieniem lokalu a jego sprzedażą.

W niniejszej sprawie 2 letni czas oczekiwania na przeprowadzenie przetargu wynikał z braku możliwości prawnego wyodrębnienia spornego lokalu. Pozwana przez okres 2,5 roku podjęła kilkadziesiąt różnych czynności zmierzających do zrealizowania uprawnienia powódki, jednak ze względu na upadłość i zawarty układ, było to możliwe dopiero po spłacie (...) oraz wyrażeniu zgody przez wszystkich wierzycieli na spłatę tego banku poza układem.

Uwzględniając słuszne stanowisko Sądu Apelacyjnego w Łodzi, różnicujące termin wymagalności i termin płatności, po którego upływie można dopiero mówić o opóźnieniu (wg Sądu Apelacyjnego w przypadku wygaśnięcia lokatorskiego prawa do lokalu prawo byłego członka spółdzielni lub innej osoby uprawnionej do rozliczenia finansowego powstaje z dniem opróżnienia lokalu, a termin spełnienia tego świadczenia następuje z chwilą ziszczenia się warunków przetargu, o którym stanowi art. 11 ust. 2 ¹ u.s.m.), należy stwierdzić, że do czasu zbycia lokalu w drodze przetargu i otrzymania ceny od nabywcy nie można mówić o żadnym opóźnieniu Spółdzielni. Można by co najwyżej rozważać ewentualną odpowiedzialność odszkodowawczą Spółdzielni wobec powódki - oczywiście w przypadku wykazania przez nią powstania szkody - roszczenie odszkodowawcze nie było jednak objęte żądaniem pozwu. Natomiast w żadnym razie nie można mówić o opóźnieniu uprawniającym do żądania zapłaty odsetek ustawowych. Jeżeli ustawodawca nie dopuścił żadnej alternatywnej formy rozliczenia z wkładu mieszkaniowego po wygaśnięciu lokatorskiego prawa do lokalu i zobligował spółdzielnie do wyliczenia tej należności w oparciu o sumę uzyskaną w wyniku przetargu, to termin spełnienia świadczenia może nastąpić dopiero po ziszczeniu się warunków przetargu, czyli wpłaceniu wylicytowanej należności na rzecz spółdzielni. Należy więc zgodzić się z twierdzeniem strony pozwanej, że dopiero od tej daty można rozważać istnienie opóźnienia w rozumieniu art. 481 k.c.

Przepis art. 11 ust. 2 ¹ u.s.m. nakazuje wypłatę rynkowej wartości lokalu, którą określa wynik przeprowadzonego przetargu (a nie np. wycena rzeczoznawcy majątkowego). Tym samym zasądzenie odsetek od daty opróżnienia lokalu nie ma żadnego prawnego, ani nawet logicznego uzasadnienia. W okolicznościach sprawy należało przyjąć, że skoro pozwana dokonała przelewu należnej powódce kwoty w dniu zawarcia umowy o wyodrębnieniu lokalu i przeniesieniu własności lokalu na licytanta, to nie popadła w opóźnienie, albowiem wypłata należnych powódce środków nastąpiła niezwłocznie. Uwzględnić bowiem należało to – co nie było kwestionowane przez powódkę – że wszyscy notariusze z G. odmówili sporządzenia umowy ze względu na niepewny stan prawny. Spółdzielnia słusznie więc zdecydowała się na wypłatę środków powódce dopiero po sfinalizowaniu aktu notarialnego w sprawie przeniesienia własności lokalu, czyli po definitywnym przesądzeniu spornej kwestii zbycia lokalu wybudowanego ze środków Krajowego Funduszu Mieszkaniowego.

W tych okolicznościach powództwo o wypłatę odsetek za opóźnienie należało uznać za bezzasadne.

O kosztach procesu w punkcie 2. sentencji orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Powódka przegrała proces w całości, z związku z czym powinna zwrócić pozwanej wszystkie poniesione koszty procesu w łącznej wysokości 2.417 zł, to jest wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym w wysokości 2.400,00 zł (zgodnie z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu – tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r. poz. 461 ze zm.) i opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł (k. 34 akt).