Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 stycznia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Cezary Klepacz

Sędziowie: SSO Bartosz Pniewski

SSO Teresa Strojnowska (spr.)

Protokolant: starszy protokolant sądowy Beata Wodecka

po rozpoznaniu w dniu 20 stycznia 2017 r. w Kielcach na rozprawie

sprawy z powództwa K. O., A. O. (1)

przeciwko A. O. (2), J. O. (1)

o alimenty

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach

z dnia 30 sierpnia 2016 r. sygn. III RC 270/16

odrzuca apelację od wyroku zawartego w punktach I (pierwszym) i II (drugim), oddala apelację w pozostałej części.

II Ca 1416/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 sierpnia 2016 roku Sąd Rejonowy w Kielcach, w sprawie III RC 270/16 zasądził od A. O. (2) na rzecz K. O. tytułem alimentów po 200,00 zł miesięcznie płatnych z góry do 10-go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminu płatności każdej z rat, poczynając od dnia 18 kwietnia 2016 roku (pkt I), zasądził od A. O. (2) na rzecz A. O. (1) tytułem alimentów po 200,00 zł miesięcznie płatnych z góry do 10-go każdego miesiąca do rak matki B. O. z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminu płatności każdej z rat poczynając od dnia 18 kwietnia 2016 roku (pkt II), oddalił powództwo w pozostałej części odnośnie A. O. (2) (pkt III), oddalił powództwo w całości wobec J. O. (1) (pkt IV), zasądził od I. O. na rzecz K. O. tytułem alimentów po 400 zł miesięcznie płatnych z góry do 10-go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminu płatności każdej z rat poczynając od dnia 14 kwietnia 2016 roku (pkt V), zasądził od I. O. na rzecz A. O. (1) tytułem alimentów po 400 zł miesięcznie płatnych z góry do 10 – ego każdego miesiąca do rąk matki B. O. z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminu płatności każdej z rat poczynając od dnia 14 kwietnia 2016 roku (pkt VI), wyrokowi w punkcie I, II, V i VI nadał rygor natychmiastowej wykonalności (pkt VII), odstąpił od obciążania A. O. (2) i I. O. kosztami sądowymi w sprawie (pkt VIII) oraz wzajemnie zniósł koszty zastępstwa procesowego pomiędzy stronami (pkt VIII).

Sąd Rejonowy ustalił stan faktyczny, z którego wynika, że małoletnia A. O. (1) i K. O. pochodzą ze związku małżeńskiego J. O. (2) i B. O.. Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2008 roku Sąd Okręgowy w Kielcach rozwiązał małżeństwo przez rozwód z winy J. O. (2).

Wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi K. O. i A. O. (1) powierzył matce B. O., zaś ojcu J. O. (2) zawiesił jej wykonywanie. Kosztami wychowania i utrzymania małoletnich obciążono oboje rodziców i z tego tytułu Sąd zasądził od J. O. (2) na rzecz K. O. i A. O. (1) alimenty w kwocie po 800 zł miesięcznie na rzecz każdego z nich płatne z góry do 10-go każdego miesiąca do rąk matki B. O. z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z raty.

Ojciec małoletnich dzieci do momentu orzeczenia o rozwodzie nie płacił zasądzonych alimentów. Po rozwodzie przebywał poza granicami kraju, w Stanach Zjednoczonych.

Matka małoletnich B. O. złożyła wówczas wniosek egzekucyjny, ale w momencie jego złożenia ojciec małoletnich nie mieszkał już w Stanach Zjednoczonych, lecz przeprowadził się do Peru. Obecnie przebywa w L., nie jest znane dokładne miejsce pobytu, nie łoży na utrzymanie dzieci, nie utrzymuje z nimi kontaktów.

Powód K. O. ma obecnie 20 lat i studiuje w Wielkiej Brytanii. Jest na I roku. Wynajmuje pokój, za który płaci 330 funtów, do tego ponosi koszty energii, wody i internetu w kwocie około 60 funtów miesięcznie. Na żywność wydaje około 150 funtów miesięcznie. Nie kupuje książek, gdyż korzysta z biblioteki. Przed podjęciem studiów w Anglii pracował przez wakacje i posiadał oszczędności z 4 miesięcy, z których utrzymywał się od momentu czasu śmierci dziadka. Matka powoda od swoich koleżanek pożyczyła łącznie 4 000,00 zł na utrzymanie syna w Anglii, które przekazała synowi w grudniu 2015 roku. W marcu na urodziny przekazała mu 1 000,00 zł. K. O. pracuje w wakacje, lecz zarobione pieniądze nie wystarczają na utrzymanie przez cały rok. Pracując przez wakacje jest w stanie dołożyć ok. 3 000 funtów. Miesięczne wydatki K. O. wynoszą ok. 2 500 – 3 000 złotych. Powód nie płaci za szkołę, ponieważ posiada kredyt studencki.

Powódka A. O. (1) ma 16 lat, uczęszcza do liceum do klasy o profilu z międzynarodową maturą. Matka wydaje na zakup żywności 800,00 zł miesięcznie, na ubrania i buty po 300 zł miesięcznie. Leczy się u dermatologa, koszt stosowania odpowiednich maści wynosi około 100,00 zł miesięcznie. Zakup książek i przyborów szkolnych to kwota około 100,00 zł miesięcznie, środków czystości 50,00 zł miesięcznie, stomatolog 50,00 zł miesięcznie. W przyszłym roku we wrześniu B. O. musi wpłacić kwotę 3 000 zł na egzamin maturalny A. O. (1). Z uwagi na uczęszczanie do klasy z programem w języku angielskim koszty edukacji są wyższe. W 2017 roku należy wpłacić kwotę około 3 000,00 zł miesięcznie.

Matka powodów B. O. jest właścicielem domu jednorodzinnego, w którym mieszka z dziećmi, przepisany przez ojca, posiada 10–letni samochód marki s. (...). Poza tym nie posiada innego majątku. Dom opala eko–groszkiem, którego koszt zakupu wynosi ponad 6 000,00 zł. Za energię elektryczną płaci ponad 100,00 zł miesięcznie, za wodę 100,00 zł miesięcznie, za gaz około 30,00 zł miesięcznie, podatek od nieruchomości wynosi 360,00 zł rocznie, opłata za odpady komunalne to 19,00 zł miesięcznie. Średnio miesięczny koszt utrzymania domu wynosi ponad 800,00 zł miesięcznie.

B. O. ma orzeczony umiarkowany stopień niepełnosprawności, posiada wykształcenie wyższe. Pracuje w Państwowym Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych jako specjalista i zarabia około 2 000,00 zł netto z uwzględnieniem wszelkich dodatków. Nie pobiera zasiłku rodzinnego ani alimentów z funduszu.

Pozwany A. O. (2), (dziadek powodów), ma 66 lat i od marca 2016 roku jest na emeryturze. Pobiera około 1 600,00 zł netto miesięcznie. Wspólnie z zoną jest właścicielem domu o powierzchni okolo 120 m ², położonego na działce o pow. 660 m ². Posiada samochód marki B. (...) – letni. Jest ojcem dwóch dorosłych córek, syn (ojciec powodów) nie mieszka w kraju, nie zna jego adresu. W grudniu wykryto u niego nowotwór prostaty, leczy się na cukrzycę i wymaga stałego przyjmowania leków, za które płaci około 200,00 zł miesięcznie. Od lutego 2016 roku nie ma kontaktów z wnukami. Oczekuje na operację, zaciągnął kredyt w A. Banku w kwocie 1 500,00 zł, którego miesięczna rata do spłaty wynosi 148,00 zł miesięcznie. Na paliwo do samochodu przeznacza ok. 400 zł miesięcznie, zaś ubezpieczenie OC wynosi 650,00 zł rocznie.

P:ozwana J. O. (1) (babka powodów), ma 64 lata i od dwóch lat przebywa na emeryturze, którą pobiera w wysokości 890,00 zł netto miesięcznie. Nie posiada żadnego majątku osobistego. Leczy się w publicznej służbie zdrowia na nadciśnienie, niedoczynność tarczycy i dnę moczanową. Wymaga stałego przyjmowania leków, których koszt wynosi około 60,00 zł miesięcznie. Prowadzi wspólne gospodarstwo z jej matką I. O., która mieszka z pozwanymi. Za energię elektryczną z mężem płacą około 200,00 zł miesięcznie, za gaz 140,00 zł miesięcznie, woda i kanalizacja 100,00 zł miesięcznie, wywóz śmieci 30,00 zł, podatek od nieruchomości 360,00 zł rocznie, do tego rachunki za telefony komórkowe oraz telefon stacjonarny. Za telefon komórkowy płaci 60,00 zł, a za telefon męża 90,00 zł. Ponadto spłaca pożyczkę, której raty miesięczne wynoszą 160,00 zł.

Pozwana I. O. jest matką J. O. (1), prababką powodów, ma 83 lata. Posiada emeryturę z Francji, gdyż tam pracowała i po potrąceniu wszystkich wydatków pobiera miesięcznie kwotę 3 320,00 zł. Z powodu bólu nóg przyjmuje na stałe leki, za które płaci 100,00 zł miesięcznie. Jako rencista zagraniczny nie posiada żadnych świadczeń zdrowotnych i za każdą wizytę musi płacić.

Powodowi K. O. opłaciła maturę zagraniczną, finansowała kupno książek, internet. Zapłaciła za aparat dentystyczny dla A. O. (1), za okulary dla K.. Wspomagała finansowo matkę powodów. Obecnie straciła kontakt z prawnukami. Od maja przestała płacić za internet i bilet autobusowy A. do szkoły. Z emerytury przekazuje córce na życie i opłaty 1 200,00 zł miesięcznie. Opłaca leki z zagranicy na leczenie zięcia w kwocie 300,00 zł miesięcznie. Kupuje wnukom prezenty, poza tym kupuje dla siebie środki higieny osobistej za kwotę około 150,00 zł, ubrania. Nadto odkłada na pogrzeb po 500,00 zł miesięcznie na leki wydaje 65,00 zł miesięcznie, za telefon płaci 50,00 zł, za telewizję 50,00 zł miesięcznie.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd uznał, że powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie wobec pozwanych: A. O. (2) w kwocie po 200,00 zł miesięcznie na rzecz każdego z wnuków (pkt I, II wyroku), wobec pozwanej I. O. w kwocie po 400,00 zł miesięcznie na rzecz każdego z wnuków (pkt V, VI wyroku). Oddalił natomiast w całości powództwo wobec pozwanej J. O. (3) (pkt IV wyroku jako niezasadne z powodu trudnej sytuacji materialnej tej pozwanej.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy prowadzi do wniosku, iż po stronie pozwanych istnieje obowiązek alimentacyjny wobec powodów.

Nie budzi wątpliwości, że małoletnia A. O. (1), uczennica szkoły średniej, nie jest w stanie samodzielnie utrzymać się.

K. O. zaś jest studentem, studiuje w Wielkiej Brytanii fizykę z nanotechnologią na studiach dziennych, która finansowana jest ze stypendium. Pracuje w okresie wakacyjnym, jednakże osiągany dochód nie jest wystarczający, aby mógł samodzielnie utrzymać się przez cały rok, natomiast tok studiów znacznie utrudnia jednoczesne wykonywanie pracy zarobkowej. Jednocześnie zauważyć należy, iż K. O. dokłada wszelkich starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się, bowiem zarówno studiuje jak i czyni starania o choćby częściowe pokrycie kosztów własnego utrzymania, natomiast świadczenia alimentacyjne zobowiązanych względem niego nie są połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem.

Odnosząc się do zakresu obowiązku alimentacyjnego rozumianego jako wysokość świadczenia alimentacyjnego, które pozwani mają obowiązek łożyć na rzecz małoletnich powodów, Sąd miał na uwadze, że zasadne jest przyjęcie, iż miesięczny koszt utrzymania małoletniej A. O. (1) kształtuje się na poziomie około 1 400,00 zł miesięcznie i obejmuje: na zakup żywności 800,00 zł, na ubrania i buty 300,00 zł miesięcznie. Leczy się u dermatologa, koszt stosowania odpowiednich maści wynosi 100,00 zł miesięcznie. Zakup książek i przyborów szkolnych to kwota 100,00 zł miesięcznie, środki czystości 50,00 zł miesięcznie, stomatolog 50,00 zł miesięcznie. Nadto w przyszłym roku we wrześniu matka musi wpłacić kwotę 3 000,00 zł na egzamin maturalny dla córki.

Jeżeli chodzi o miesięczny koszt utrzymania K. O. to kształtuje się on na poziomie około 3 500,00 zł miesięcznie i składają się na to min. koszty wynajmu pokoju w wysokości 330 funtów, co w przeliczeniu daje kwotę około 2 000,00 zł miesięcznie, a do tego koszty energii, wody i internetu za około 60 funtów miesięcznie. Na żywność wydaje około 150 funtów miesięcznie. Ponadto ponosi koszty związane z zakupem odzieży, środków czystości, życia towarzyskiego co pozwala przyjąć kwotę 3 500,00 zł miesięcznie.

Zdaniem Sądu Rejonowego, matka małoletnich powodów nie jest w stanie sama zaspokoić niezbędnych potrzeb córki oraz syna, ponieważ nie pozwala jej na to sytuacja majątkowa oraz możliwości zarobkowe, jak również konieczność ponoszenia części kosztów utrzymania mieszkania, w którym mieszka wraz z córką. B. O. z tytułu wykonywanej pracy osiąga wynagrodzenie w kwocie około 2 000,00 zł netto miesięcznie. Po opłaceniu kosztów mieszkaniowych pozostaje jej około 1 000,00 zł. Na utrzymanie córki A. wydaje około 1 400,00 zł miesięcznie. Wobec tego zdaniem Sądu kwota 500,00 zł jaką mogłaby przeznaczać na każde z dzieci jest za mała, gdyż nie wystarczy nawet na miesięcznie wyżywienie dwóch osób, nie mówiąc o innych potrzebach.

W tej sytuacji, wobec braku alimentów ze strony ojca, mimo wyroku, pomoc materialną w postaci alimentów, winni włączyć się pozwani: dziadkowie A. O. (2) i J. O. (1) oraz prababcia I. O. , w miarę swoich możliwości majątkowych i zarobkowych.

Sytuacja majątkowa pozwanej I. O. (prababki powodów) jest bardzo dobra, posiada stałe dochody na ponadprzeciętnym poziomie, jest to kwota 3 320,00 zł miesięcznie. Z kwoty tej przeznacza 1 200,00 zł na pomoc córce, z którą mieszka, a ponadto potrzebuje około 1 200,00 zł na inne wydatki. Jej sytuacja majątkowa jest więc dobra i może zatem pomóc prawnukom, przekazując im na bieżąco po kwotę 400,00 zł miesięcznie na rzecz każdego z nich, aby miały środki niezbędne do życia.

Z kolei pozwany A. O. (2) (dziadek powodów) uzyskuje comiesięczną emeryturę w wysokości około 1 600,00 zł, zaś pozwana J. O. (1) (babka powodów) około 900,00 zł miesięcznie. Na wydatki związane z mieszkaniem pozwani małżonkowie O. przeznaczają kwotę około 1 000,00 zł miesięcznie, przy czym J. O. (1) pomaga jej matka, która płaci około 200,00 zł miesięcznie.

Pozwany A. O. (2) ma dodatkowe wydatki w kwocie około 148,00 zł miesięcznie tytułem raty, jaką ma do spłacenia, na paliwo wydatkuje około 400,00 zł miesięcznie. Ponadto płaci ubezpieczenie OC w kwocie 650,00 zł.

Pozwala to przyjąć, zdaniem Sądu Rejonowego, iż pozwany A. O. (2), ze swojej emerytury jest w stanie wygospodarować kwotę po 200,00 zł miesięcznie na rzecz każdego z powodów (łącznie miesięcznie kwotę 400,00 zł), żądanie ponad tę kwotę oddalił jako bezzasadne, przekraczające możliwości finansowe.

Powództwo wobec pozwanej J. O. (1) Sąd oddalił w całości jako bezzasadne, albowiem J. O. (1) nie jest w stanie uczestniczyć w kosztach utrzymania powodów. Otrzymuje niską rentę w wysokości około 900,00 zł miesięcznie, która nie jest wystarczająca na pokrycie bieżących potrzeb związanym z utrzymaniem jej oraz domu. Korzysta przy tym z pomocy swojej matki, aby wspólnie z mężem opłacić domowe rachunki.

O rygorze natychmiastowej wykonalności Sąd orzekł na podstawie art. 333 § 1 pkt 1 k.p.c., zaś o kosztach procesu na podstawie art. 102 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli powodowie K. O. i A. O. (3), zaskarżając go w części, tj. co do punktu I, II i IV i zarzucili:

1.naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego polegającego na wyciągnięciu wniosków, które z niego nie wypływają poprzez ustalenie, że pozwani J. O. (1) oraz A. O. (2) nie są w stanie realizować obowiązku alimentacyjnego w kwocie po 400,00 zł miesięcznie na ich rzecz;

2.naruszenie prawa materialnego, tj. art. 135 k.r.i.o. poprzez ocenę materiału dowodowego sprzecznie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, iż pozwani A. O. (2) i J. O. (1) nie posiadają możliwości majątkowych i materialnych i nie są w stanie sprostać żądaniom pozwu.

W oparciu o powyższe powodowie wnieśli o:

- zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie I i II w części poprzez orzeczenie wobec pozwanego A. O. (2) obowiązku alimentacyjnego w kwocie po 400,00 zł miesięcznie na ich rzecz,

- zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie IV w całości poprzez orzeczenie wobec pozwanej J. O. (1) obowiązku alimentacyjnego w kwocie po 400,00 zł miesięcznie na rzecz każdego z powodów, ewentualnie

- wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku w części, tj. w punkcie I, II i IV oraz przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powodów w części obejmującej zaskarżenie wyroku w punkcie I i II podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna.

Niewątpliwie apelację może wnieść strona niezadowolona z rozstrzygnięcia wydanego przez sąd I instancji („pokrzywdzona” tym rozstrzygnięciem) - art.367 k.p.c.

Podkreślić należy, że przesłanką zaskarżenia orzeczenia w postępowaniu cywilnym, jest istnienie interesu prawnego w zaskarżeniu orzeczenia. Brak interesu prawnego skutkuje odrzuceniem środka zaskarżenia

Interes prawny w zaskarżeniu orzeczenia oznacza pokrzywdzenie, polegające na niekorzystnej dla strony, różnicy między zgłoszonym przez nią żądaniem, a sentencją orzeczenia, wynikającej z porównania zakresu żądania i treści rozstrzygnięcia. Środek zaskarżenia jest dopuszczalny tylko od orzeczenia niekorzystnego dla strony.

O istnieniu interesu prawnego w zaskarżeniu przez powoda orzeczenia w części uwzględniającej powództwo można mówić w razie, gdyby postępowanie było dotknięte nieważnością (por. wyr. SN z dnia 8 grudnia 2009r., I UK 195/09 - OSNP 2011, nr 13-14, poz.190).

Tymczasem zaskarżone rozstrzygnięcie w punkcie I i II wyroku jest dla powodów korzystne. Stanowi bowiem częściowe uwzględnienie zgłoszonego przez nich żądania, zaś skarżący powodowie nie zarzucili w apelacji nieważności postępowania.

Sąd Rejonowy w punkcie III wyroku oddalił powództwo obojga powodów w stosunku do pozwanego A. O. (2) w pozostałej części, jednak tego rozstrzygnięcia powodowie nie zaskarżyli.

Z tego więc względów apelacja powodów K. O. i A. O. (3) w zakresie obejmującym zaskarżenie wyroku Sądu I instancji punkcie I i II podlegała odrzuceniu na podstawie art. 373 k.p.c. w zw. z 370 k.p.c.

W pozostałym zakresie apelacja powodów K. O. i A. O. (3) w części dotyczącej zaskarżenia wyroku w punkcie IV, w którym Sąd Rejonowy oddalił powództwo w całości do pozwanej J. O. (1) jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Sąd Okręgowy podziela i uznaje za swoje ustalenia faktyczne i prawne poczynione przez Sąd Rejonowy w odniesieniu do pozwanej J. O. (1). Ustalenia te znajdują potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym, który Sąd I instancji wbrew zarzutom powodów ocenił zgodnie z art. 233 k.p.c.

Zarzuty apelacji odnosiły się w zasadzie do jednej kwestii, co znalazło odzwierciedlenie w jej uzasadnieniu. Ich analiza w powiązaniu z uzasadnieniem apelacji prowadzi do wniosku, że zdaniem skarżących Sąd Rejonowy błędnie dokonał oceny możliwości zarobkowych i majątkowych pozwanej J. O. (1) i w konsekwencji przyjął, iż nie pozwalają one na alimentowanie powodów w żadnej części.

Podkreślić należy, że nie jest wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął Sąd Rejonowy wadze poszczególnych dowodów i ich odmienna ocenia, aniżeli ocena Sądu (por. wyr. SA w Poznaniu z dnia 21 maja 2008r., I ACa 953/07, Legalis). Konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (por. wyr. SA w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2008r., I ACa 180/08, Legalis). Zwalczanie swobodnej oceny dowodów nie może polegać tylko na przedstawieniu własnej, korzystnej dla skarżącego wersji zdarzeń, ustaleń stanu faktycznego, opartej na jego własnej ocenie, lecz konieczne jest, przy posłużeniu się argumentami wyłącznie jurydycznymi wykazanie, że wskazane w art.233 §1 k.p.c. kryteria oceny wiarygodności i moc dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wynik sprawy (por. wyr. SA w Katowicach z dnia 10 kwietnia 2003r., i ACa 1137/02, niepubl.).

Wnioski sądu co do faktów w sposób logiczny wynikają z treści dowodów zgromadzonych w sprawie. Równocześnie Sąd poddał wnikliwej i wszechstronnej ocenie cały materiał zgromadzony w sprawie. Zarzuty podniesione w apelacji mają charakter polemiczny i sprowadzają się do negowania właściwych ocen, ustaleń i wniosków, przeciwstawiając im własne oceny i wnioski, które nie mogą podważać trafności rozstrzygnięcia. Podkreślić należy, że dla skuteczności zarzutu braku wszechstronności rozważenia zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego niezbędne jest nie tylko wadliwości, dowolności oceny dowodów, ale i wykazanie konkretnych uchybień w ocenie materiału dowodowego jakich dopuścił się Sąd Rejonowy. Tymczasem skarżący nie wskazali na czym konkretnie miałby polegać zarzut naruszenia art. 233 §1 k.p.c.

Zgodnie z art. 128 k.r.i.o. obowiązek dostarczania środków utrzymania a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.

Natomiast w myśl z art.132 k.r.i.o. obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.

Treść powołanych wyżej przepisów wskazuje zatem, iż w pierwszej kolejności do alimentacji dzieci nie utrzymujących się jeszcze samodzielnie zobowiązani są oboje rodzice. Obowiązek ten obciąża ich w tej samej kolejności i nie jest zależny od pozostawania dziecka w niedostatku, lecz zależy wyłącznie od jego potrzeb oraz możliwości zarobkowych i majątkowych każdego z rodziców. Oznacza to, iż w sytuacji, gdy jedno z rodziców nie wywiązuje się ze swojego obowiązku alimentacyjnego, obowiązek zaspokojenia jego usprawiedliwionych potrzeb obciąża w pierwszej kolejności drugiego z rodziców, gdy ma on możliwość realizacji tego obowiązku. Dopiero gdyby żadne z rodziców nie było w stanie wypełnić swego obowiązku alimentacyjnego, wejdzie w grę posiłkowy obowiązek dalszego krewnego (zob. wyrok SN z dnia 16 marca 1967 roku, II CR 88/67, Legalis nr 12991 ).

Niewątpliwie osobą zobowiązaną w pierwszej kolejności, na której ciąży obowiązek alimentacyjny jest ojciec powodów J. O. (2). W przedmiotowej sprawie bezspornym jest, że nie wypełnia on swojego obowiązku alimentacyjnego wobec skarżących. Od momentu orzeczenia o rozwodzie J. O. (2) nie płaci alimentów, przebywa poza granicami kraju. Obecnie znajduje się w L., powodowie nie znają dokładnego adresu, nie kontaktuje się z nimi i nadal nie loży na ich utrzymanie. Egzekucja komornicza jest nieskuteczna, co wynika z zeznań B. O. (matki powodów).

Zarobki matki powodów B. O. w wysokości około 2 000,00 zł nie są wystarczające dla pokrycia w całości kosztów utrzymania dwojga dzieci. Czas pracy i sytuacja na rynku pracy nie dają możliwości na dodatkowe zatrudnienie, nie posiada także majątku, który mógłby przynosić dodatkowy dochód. Ojciec matki powodów nie żyje, zmarł w październiku 2015r. – do tego czasu on także pomagał w utrzymaniu wnuków.

Z kolei babka macierzysta powodów ma 73 lata, otrzymuje emeryturę w wysokości około 1 085,00 zł, którą przeznacza na własne utrzymanie (wyżywienie, ubrania, leki, środki czystości, utrzymanie mieszkania itp.), nie jest w stanie, (podobnie jak druga babka - pozwana J. O. (1)), przekazać jakąkolwiek część z tej kwoty na utrzymanie wnuków.

Egzekucja świadczenia alimentacyjnego od osoby zobowiązanego wyrokiem ojca powodów – J. O. (2) nie przyniosła rezultatów, zasadnym jest co do istoty, by obowiązek alimentacyjny wypełniali zobowiązani w dalszej kolejności pozwani tj. dziadkowie A. O. (2) i J. O. (1) oraz prababcia I. O..

Należy jednak podkreślić, iż obowiązek alimentacyjny dziadków nie polega na przerzuceniu na nich nie spełnionego obowiązku alimentacyjnego rodzica, mogą oni bowiem zostać zobowiązani jedynie do takich świadczeń, na jakie pozwalają ich możliwości majątkowe, przy uwzględnieniu również ich usprawiedliwionych potrzeb (wyr. SN z dnia 8 października 1976 r., III CRN 205/76 , Legalis nr 19663 ).

Apelacja powodów K. O. i A. O. (3) wobec pozwanej J. O. (1), co do której Są Rejonowy oddalił powództwo obojga powodów, jest w całości niezasadna.

Przy ustalaniu wysokości obowiązku alimentacyjnego babki ojczystej J. O. (1), Sąd Rejonowy wziął pod uwagę możliwości majątkowe i zarobkowe pozwanej i prawidłowo uznał, że nie jest ona w stanie wywiązać się z obowiązku alimentacyjnego względem powodów w żadnej części. Jej sytuacja majątkowa jest trudna - z powodu wysokości uzyskiwanych świadczeń emerytalnych rzędu około 890,00 złotych netto miesięcznie, kosztów utrzymania, zakupu leków z uwagi na stan zdrowia, potrzebę korzystania z pomocy osób trzecich, tj. jej matki I. O.. Prawidłowo Sąd Rejonowy uznał, że z otrzymywanej emerytury nie jest w stanie przeznaczyć żadnej jej części na utrzymanie wnuków.

Co do możliwości majątkowych uznać należy, że wobec braku majątku, który mógłby przynosić dochód, pozwana nie posiada takich możliwości. Jest osobą schorowaną, leczy się na nadciśnienie, niedoczynność tarczycy i dnę moczanową. Z tego powodu wymaga stałego przyjmowania leków, których koszt wynosi 60,00 zł miesięcznie. Oprócz tego ponosi stałe miesięczne wydatki w łącznej wysokości 700,00 zł. Pozwana korzysta z pomocy finansowej swojej matki I. O., która przekazuje jej 200,00 zł miesięcznie. Bez jej pomocy nie byłaby w stanie wraz z mężem opłacić domowych, stałych rachunków.

Zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, że sytuacja materialna pozwanej J. O. (1) nie daje jej możliwości łożenia na rzecz powodów żadnej kwoty. Koszty jej utrzymania, w tym opłaty mieszkaniowe, zakup niezbędnych leków, wyżywienia, odzieży, opłat za energię elektryczną, wodę, kanalizację, media w całości wyczerpują uzyskiwane przez nią dochody. Biorąc pod uwagę wiek pozwanej (65 lat) i stan zdrowia nie sposób również oczekiwać, aby podjęła pracę zarobkową, zapewniającą dodatkowe dochody.

Z tych więc względów zasądzenie alimentów od pozwanej J. O. (1) na rzecz skarżących w ocenie Sądu Okręgowego, wykraczałoby poza możliwości zarobkowe i majątkowe pozwanej, a z pewnością byłoby połączone z uszczerbkiem dla zaspokojenia jej własnych usprawiedliwionych potrzeb.

Należy także zauważyć, iż jak wynika z zeznań pozwanej, które nie były kwestionowane przez stronę powodową, wcześniej, kiedy jej mąż A. O. (2) prowadził działalność gospodarczą, starała się pomagać wnukom w miarę swoich możliwości finansowych. Sprawiała im okazjonalne prezenty, czy też przez 3 – 4 lata finansowała korepetycje z języka angielskiego w wysokości 100,00 zł miesięcznie. Ponadto gotowała dla nich obiady, jednak na chwilę obecną ta pomoc jest ograniczona z uwagi na brak kontaktów z wnukami (k. 152).

Prawidłowo zatem Sąd Rejonowy uznał, że obecny stan materialny pozwanej J. O. (1), jak również sytuacja majątkowa, nie pozwalają na uczestniczenie w utrzymaniu wnuków przez tę pozwaną w jakiejkolwiek części i oddalił w całości powództwo w stosunku do tej pozwanej.

W świetle przedstawionych okoliczności, brak jest podstaw do uznania, aby pozwana J. O. (1) mogła w jakiejkolwiek kwocie przyczyniać się do utrzymania wnuków K. O. i A. O. (3), wobec czego apelacja powodów jako bezzasadna, podlegała oddaleniu, o czym Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

SSO Teresa Strojnowska SSO Cezary klepacz SSO Bartosz Pniewski