Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 2 lutego 2017r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy, II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Barbara Nowicka

Sędziowie SO Jerzy Dydo

SO Maciej Ejsmont

Protokolant Violetta Drohomirecka

po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2017r. w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z wniosku W. W. (1)

przy udziale J. M. (1)

o stwierdzenie nabycia spadku po Ł. J. W.

na skutek apelacji uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie

z dnia 31 sierpnia 2016 r., sygn. akt I Ns 33/16

p o s t a n a w i a:

oddalić apelację.

(...)

Sygn. akt II Ca 943/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2016 r. Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie stwierdził, że spadek po Ł. J. W., zmarłym dnia 31 lipca 1992 r., w B., na podstawie ustawy nabyli synowie: J. M. (1) oraz W. W. (1)- każdy po ½ części, zaś wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne położone w B. dziedziczą z mocy ustawy synowie: J. M. (1) i W. W. (1)- każdy po 1/ 2 części.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Spadkodawca Ł. W., ostatnio stale zamieszkały w B., zmarł dnia 31 lipca 1992 r. Spadkobiercami ustawowymi po zmarłym są synowie: uczestnik postępowania J. M. (1) oraz wnioskodawca W. W. (1). Spadkodawca w chwili śmierci był rozwiedziony, innych dzieci nie posiadał oraz nie pozostawił po sobie testamentu. Żaden ze spadkobierców w ustawowym terminie spadku nie odrzucił ani nie zrzekł się dziedziczenia i nie został uznany za niegodnego dziedziczenia. W skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne położone w B., oznaczone numerem działki (...), dla której Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...). J. M. (1) nie stał się właścicielem tego gospodarstwa na skutek złożenia przez spadkodawcę oświadczenia w formie aktu notarialnego w P. w dniu 12 sierpnia 1985 r., gdyż dokument ten, sporządzony w języku niemieckim, nie może stanowić podstawy nabycia przez uczestnika postępowania prawa własności opisanej w nim nieruchomości. Uprawnionymi zatem do dziedziczenia gospodarstwa rolnego są zarówno wnioskodawca, jak i uczestnik postępowania.

Przy takich ustaleniach faktycznych Sąd Rejonowy stwierdził nabycie spadku po Ł. J. W. na rzecz spadkobierców ustawowych, skoro spadkodawca nie pozostawił testamentu. W uzasadnieniu wskazał, że kodeks cywilny w wyraźny sposób określa grupy spadkobierców ustawowych, które kolejno dochodzą do dziedziczenia po spadkodawcy, a stosownie do przepisu art. 931 kc w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, przy czym dziedziczą oni w częściach równych. W przedmiotowej sprawie, na mocy ustawy, powołani do spadku zostali synowie zmarłego: wnioskodawca W. W. (1) i uczestnik postępowania J. M. (1) – obaj po 1/2 części. Żaden ze spadkobierców nie zawarł prawnie skutecznej umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia, natomiast z zapewnień spadkowych wynikało, że żaden ze spadkobierców spadku nie odrzucił, ani nie został uznany za niegodnego dziedziczenia. Nie budzi też wątpliwości, co przyznał nawet, mimo początkowych zastrzeżeń, uczestnik postępowania, że w skład spadku po Ł. W. wchodzi gospodarstwo rolne położone w B.. Sąd Rejonowy wskazał, że z treści art. 46 ¹ kc wynika, że nieruchomość rolną stanowi nieruchomość, która jest lub może być wykorzystywana do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej. Uprawnionymi zaś do dziedziczenia tego gospodarstwa rolnego są zarówno wnioskodawca, jak i uczestnik postępowania. Obaj spełniają bowiem warunki do dziedziczenia takiego gospodarstwa, które z mocy przepisów art. 1059 k.c. obowiązujących na dzień śmierci spadkodawcy stanowiły, że należące do spadku gospodarstwo rolne dziedziczą tylko ci spadkobiercy, którzy w chwili otwarcia spadku odpowiadają choćby jednemu z następujących warunków: stale pracują bezpośrednio przy produkcji rolnej, mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej, są małoletni bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół lub są trwale niezdolni do pracy. W świetle zebranych w sprawie dowodów, w ocenie Sądu Rejonowego, w szczególności z dokumentów złożonych przez wnioskodawcę i uczestnika postępowania, nie może budzić wątpliwości, że warunek stałej pracy bezpośrednio przy produkcji rolnej spełnia wnioskodawca, natomiast warunek przygotowania zawodowego do prowadzenia produkcji rolnej spełnia uczestnik postępowania.

Powyższe postanowienie zaskarżył uczestnik postępowania, w zakresie przyjęcia, że w skład spadku po Ł. J. W. wchodzi gospodarstwo rolne, które na mocy ustawy dziedziczą synowie J. M. (1) i W. W. (1) każdy po 1/2 części, zarzucając mu:

- błąd w ustaleniach faktycznych Sądu, polegający na przyjęciu, że w skład spadku po zmarłym Ł. J. W. wchodzi gospodarstwo rolne, w sytuacji gdy w dacie otwarcia spadku gospodarstwo rolne było jego własnością;

- przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów poprzez przyjęcie, że akt darowizny sporządzony w P. w dniu 12 września 1985 r. jest nieważny.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez przyjęcie, że spadek po Ł. J. W. zmarłym w dniu 31 lipca 1992 r. w B. na podstawie ustawy nabyli synowie J. M. (1) i W. W. (1)- każdy po ½ części, ewentualnie o uchylenie tego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Dzierżoniowie.

Sąd Okręgowy rozpoznając apelację oparł się na ustaleniach faktycznych Sądu Rejonowego, które wraz z rozważanymi prawnymi tego Sądu podzielił i przyjął za własne i zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu. Wbrew jej zarzutom Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że w skład spadku po zmarłym Ł. J. W. wchodzi gospodarstwo rolne, położone w B. oraz, że w chwili otwarcia spadku nie było ono własnością uczestnika postępowania J. M. (1).

Niesłusznie zarzuca skarżący, że Sąd Rejonowy przekroczył granice swobodnej oceny dowodów poprzez przyjęcie, że akt darowizny sporządzony w P. w dniu 12 sieprnia 1985 r. jest nieważny. Sąd Rejonowy w swoich rozważaniach nie zawarł konstatacji, że oświadczenie spadkodawcy o darowiźnie nieruchomości na rzecz syna J. M. (1), złożone w formie aktu notarialnego 12 sierpnia 1985 r. w P. jest nieważne. Sąd ten jedynie stwierdził, że na skutek złożenia tego oświadczenia przez spadkodawcę uczestnik postępowania nie stał się właścicielem gospodarstwa rolnego w B. oraz, że nie było ono wystarczające dla przeniesienia własności gospodarstwa na rzecz uczestnika. Takie stanowisko Sądu jest trafne. W sprawie, wbrew zarzutom apelacji, dla oceny skutków prawnych czynności prawnej w postaci przeniesienia własności nieruchomości, nie ma zastosowania art. 12 ustawy z dnia 12 listopada 1965 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. nr 46, poz. 290 ze zm. dalej p.p.m.), obowiązującej w dacie złożenia przez spadkodawcę oświadczenia, stanowiący, że forma czynności prawnej podlega prawu właściwemu dla tej czynności oraz, że wystarcza zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana. Darowizna należy do kategorii umów regulujących przeniesienie praw, w tym w szczególności prawa własności, zaś nabycie praw rzeczowych w wyniku zawarcia tej umowy musi być ocenione z uwzględnieniem statutu rzeczowego ustalanego na podstawie art. 24 § 1 i 2 p.p.m. Zgodnie z tymi przepisami własność i inne prawa rzeczowe podlegają prawu państwa, w którym znajduje się ich przedmiot, zaś nabycie i utrata własności, jak również nabycie i utrata oraz zmiana treści lub pierwszeństwa innych praw rzeczowych, podlegają prawu państwa, w którym znajdował się przedmiot tych praw w chwili, gdy nastąpiło zdarzenie pociągające za sobą wymienione skutki prawne. Natomiast stosownie do treści art. 25 § 2 p.p.m., gdy zobowiązanie dotyczy nieruchomości podlega ono prawu państwa, w którym nieruchomość jest położona. Nieruchomość spadkowa położona jest na terenie Polski, zatem właściwym do oceny skutków prawnych zobowiązania mającego ją za przedmiot, jest prawo polskie.

W polskim porządku prawnym darowizna ukształtowana została jako umowa konsensualna, jednostronnie zobowiązująca i kauzalna, a jej treścią jest zobowiązanie się darczyńcy do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku (art. 888 kc). Tym samym darowizna nie może być uczyniona mocą jednostronnego oświadczenia, skoro nie można obdarować drugiej strony wbrew jej woli. Oświadczenia stron umowy darowizny nie muszą być złożone jednocześnie, jednakże do zawarcia tej umowy dochodzi dopiero w chwili złożenia zgodnych oświadczeń przez obie strony, zaś do trybów zawarcia tej umowy stosuje się przepisy ogólne kodeksu cywilnego. Zatem w sytuacji złożenia propozycji zawarcia umowy przez jedną ze stron (oświadczenia darczyńcy) konieczne jest złożenie oświadczenia przez drugą stronę, a tym samym akceptacja przysporzenia. Z treści aktu notarialnego, przetłumaczonego z języka niemieckiego, wynika, że Ł. W. złożył oświadczenie o bezpłatnym przekazaniu synowi J. M. (1) nieruchomości oraz, że upoważnił go „do składania wszelkich oświadczeń, by stał się właścicielem nieruchomości w Polsce- posiadającej urządzoną księgę wieczystą o nr KW (...), działka (...).(...).” Uczestnik postępowania nigdy nie złożył oświadczenia o przyjęciu darowizny, nie przedstawił bowiem żadnego dowodu na tę okoliczność, a ponadto fakt niezłożenia takiego oświadczenia wprost potwierdził jego pełnomocnik podczas rozprawy apelacyjnej w dniu 19 stycznia 2017 r. Tym samym do zawarcia umowy darowizny pomiędzy Ł. J. W. a jego synem J. M. (1) nie doszło, a co za tym idzie prawo własności gospodarstwa rolnego na niego nie przeszło, a więc weszło do spadku po zmarłym. Wobec tego, iż zarówno wnioskodawca, jak i uczestnik postępowania, spełniali w dacie otwarcia spadku warunki do dziedziczenia gospodarstwa rolnego, wymienione w art. 1059 pkt 1 i 2 kc, zaskarżone postanowienie jest trafne.

Na marginesie należy wskazać, że przepis art. 350 § 1 kpc zawiera wyczerpującą klasyfikację wadliwości orzeczenia, podlegających sprostowaniu. Zaskarżone postanowienie nie jest obarczone żadną z wad wymienionych w tym przepisie.

Z powyższych przyczyn Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.

(...)