Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 lutego 2017r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SSO Katarzyna Antoniak (spr.)

Sędziowie: SO Elżbieta Wojtczuk

SO Jerzy Zalasiński

Protokolant st.sekr.sądowy Dorota Malewicka

po rozpoznaniu w dniu 15 lutego 2017 r. w Siedlcach

na rozprawie

sprawy z wniosku J. B. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o zwrot nienależnie pobranego zasiłku chorobowego

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Rejonowego w Siedlcach IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 30 maja 2016r. sygn. akt IV U 99/16

oddala apelację.

J. Z. K. A. E. W.

Sygn. akt IV Ua 43/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 maja 2016 r. Sąd Rejonowy w Siedlcach zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z 21 stycznia 2016 r. (nr (...) - (...)) w ten sposób, że ustalił, iż J. B. (1) nie ma obowiązku zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego za następujące okresy: od 7 lutego 2011 r. do 4 maja 2011 r., od 18 maja 2011 r. do 20 sierpnia 2011 r. od 29 grudnia 2011 r. do 5 stycznia 2012 r., od 18 kwietnia 2012 r. do 17 września 2012 r., od 29 października 2012 r. do 23 listopada 2012 r., od 7 lutego 2013 r. do 6 sierpnia 2013 r., od 18 października 2013 r. do 10 stycznia 2014 r., od 24 marca 2014 r. do 15 czerwca 2014 r., od 14 lipca 2014 r. do 28 lipca 2014 r., od 4 sierpnia 2014 r. do 18 sierpnia 2014 r., od 22 września 2014 r. do 17 listopada 2014 r. i od 25 marca 2015 r. do 20 września 2015 r. wraz z odsetkami w łącznej kwocie 55.837,36 zł. Jednocześnie Sąd oddalił odwołanie J. B. (1) w pozostałej części (pkt II orzeczenia).

Rozstrzygnięcie to było wynikiem następujących ustaleń i wniosków Sądu Rejonowego:

Decyzją z 21 stycznia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił ubezpieczonemu J. B. (1) prawa do zasiłku chorobowego za okresy: od 7 lutego 2011 r. do 4 maja 2011 r., od 18 maja 2011 r. do 20 sierpnia 2011 r. od 29 grudnia 2011 r. do 5 stycznia 2012 r., od 18 kwietnia 2012 r. do 17 września 2012 r., od 29 października 2012 r. do 23 listopada 2012 r., od 7 lutego 2013 r. do 6 sierpnia 2013 r., od 18 października 2013 r. do 10 stycznia 2014 r., od 24 marca 2014 r. do 15 czerwca 2014 r., od 14 lipca 2014 r. do 28 lipca 2014 r., od 4 sierpnia 2014 r. do 18 sierpnia 2014 r., od 22 września 2014 r. do 17 listopada 2014 r. i od 25 marca 2015 r. do 20 września 2015 r. oraz zobowiązał go do zwrotu pobranego zasiłku chorobowego za wskazane okresy wraz z odsetkami w łącznej kwocie 55.837,36 zł (tj. należność główna w wysokości 43.547,25 zł oraz odsetki naliczone na dzień wydania decyzji w kwocie 12.290,11 zł). W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ustalił uprawnienia i wypłacił ubezpieczonemu J. B. (1) zasiłek chorobowy za okresy niezdolności do pracy, albowiem analiza jego konta ubezpieczeń wskazywała, że od 1 czerwca 2009 r. podlegał on dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. W wyniku przeprowadzonego postępowania w sprawie ustalenia podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu pozostawania (...) spółki jawnej (...) (o którym to postępowaniu zawiadomiono ubezpieczonego pismem z dnia 10 grudnia 2015 r.) ustalono, że ubezpieczony prowadzi działalność gospodarczą w formie spółki jawnej, a nie na podstawie przepisów o działalności gospodarczej. W tej sytuacji od dnia 24 stycznia 2010 r., tj. od dnia przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ubezpieczony powinien być zgłoszony tylko do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu pozostawania wspólnikiem spółki jawnej, albowiem wspólników spółki jawnej mających ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym nie dotyczy. Organ wskazał ponadto, iż w dniu 22 grudnia 2015 r. ubezpieczony złożył dokument (...)Zgłoszenie korekty okresów podlegania ubezpieczeniom społecznym i/lub ubezpieczeniu zdrowotnemu”, na podstawie którego (...) Oddział w S. uporządkował okresy podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym oraz obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu pozostawania wspólnikiem spółki jawnej. Ponowna analiza konta ubezpieczonego wskazała, że podlegał on dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od dnia 1 czerwca 2009 r. do 23 stycznia 2010 r. Od 24 stycznia 2010 r. J. B. (1) jest zgłoszony wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu pozostawania wspólnikiem spółki jawnej. W tych okolicznościach, na pierwszy dzień orzeczonej niezdolności do pracy, tj. 7 lutego 2011 r., 18 maja 2011 r., 29 grudnia 2011 r., 18 kwietnia 2012 r., 29 października 2012 r., 7 lutego 2013 r., 18 października 2013 r., 24 marca 2014 r., 14 lipca 2014 r., 4 sierpnia 2014 r., 22 września 2014 r., 25 marca 2015 r. J. B. (1) nie podlegał dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. W związku z powyższym powstała nadpłata zasiłku chorobowego za wskazane okresy w wysokości 43.547,25 zł i kwota ta jest świadczeniem nienależnie pobranym przez ubezpieczonego, dochodzonym od świadczeniobiorcy wraz z odsetkami.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony J. B. (1) domagał się jej zmiany. Wskazał, że za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą uważa się zarówno osobę prowadzącą tę działalność na podstawie przepisów ustawy o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, jak też wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej. W jego ocenie sam fakt prowadzenia działalności gospodarczej jako wspólnik spółki jawnej był wystarczającym tytułem uprawniającym do złożenia wniosku o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Organ rentowy był poinformowany o takiej formie prowadzenia działalności gospodarczej, przyjął jego wniosek i co miesiąc indeksował odpowiednią składkę. Brak jest zatem podstaw do przyjęcia, że z uwagi na prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki jawnej, a nie na podstawie przepisów o działalności gospodarczej, nie może być objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym z uwagi na przyznane prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. W jego ocenie pobrane świadczenie nie jest nienależne. Zwrócił uwagę, że świadczenie można traktować jako nienależne dopiero od chwili otrzymania zaskarżonej decyzji. Do czasu przeprowadzenia postępowania kontrolnego pozostawał w przekonaniu, że przysługuje mu prawo do zasiłku chorobowego, co zostało dodatkowo potwierdzone prze organ rentowy poprzez niekwestionowanie zgłoszonej podstawy do objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, a także niekwestionowanie prawa do zasiłku chorobowego pomimo przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy, o czym organ rentowy był zawiadomiony. Dodatkowo zaznaczył, że ZUS ma prawo domagać się zwrotu świadczeń wyłącznie do wysokości świadczeń wypłaconych za okres od 2 lutego 2013 r. do 1 lutego 2016 r., zaś termin odsetek należy liczyć od dnia doręczenia decyzji o zwrocie nienależnego świadczenia, a nie od daty jej wydania.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, przywołując okoliczności podniesione w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Rejonowy ustalił, że w okresie od 1 czerwca 2009 r. do 30 czerwca 2010 r. J. B. (1) dokonał zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego jako wspólnik spółki jawnej pod nazwą J. B. (2) w M.. Natomiast od dnia 1 lipca 2010 r. ubezpieczony dokonał zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, mająca ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Od dnia 24 stycznia 2010 r. J. B. (1) nabył prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Organ rentowy wypłacił ubezpieczonemu zasiłek chorobowy za następujące okresy: od 7 lutego do 4 maja 2011 r., od 18 maja do 20 sierpnia 2011 r., od 29 grudnia 2011 r. do 5 stycznia 2012 r., od 18 kwietnia do 17 września 2012 r., od 29 października do 23 listopada 2012 r., od 7 lutego do 6 sierpnia 2013 r., od 18 października 2013 r. do 10 stycznia 2014 r., od 24 marca do 15 czerwca 2014 r., od 14 lipca do 28 lipca 2014 r., od 4 sierpnia do 18 sierpnia 2014 r., od 22 września do 17 listopada 2014 r. i od 25 marca do 20 września 2015 r. Pismem z dnia 10 grudnia 2015 r. organ rentowy zawiadomił ubezpieczonego o wszczęciu postępowania w sprawie ustalenia podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu pozostawania wspólnikiem spółki jawnej. W dniu 22 grudnia 2015 r. J. B. (1) złożył dokument (...)Zgłoszenie korekty okresów podlegania ubezpieczeniom społecznym i/lub ubezpieczeniu zdrowotnemu”, w którym zgłosił podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz zdrowotnemu, a także dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od 1 czerwca 2009 r. do 23 stycznia 2010 r. i obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu od 24 stycznia 2010 r. Na podstawie tego dokumentu organ rentowy stwierdził, że ubezpieczony podlegał dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od 1 czerwca 2009 r. do 23 stycznia 2010 r., zaś od 24 stycznia 2010 r. – obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu pozostawania wspólnikiem spółki jawnej. Do dnia wydania decyzji z 21 stycznia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie pouczył J. B. (1), że nie ma on prawa do pobierania wypłaconego zasiłku chorobowego za wskazane wyżej okresy.

W przedstawionym stanie faktycznym Sąd Rejonowy stwierdził, że odwołanie ubezpieczonego okazało się częściowo usprawiedliwione. Wskazał, że okoliczności faktyczne niniejszej sprawy były bezsporne. Przywołał treść art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 121 ze zm.), zgodnie z którym za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą uważa się wspólnika spółki jawnej. Osoba taka podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej). Zgodnie z art. 9 ust. 4 cytowanej ustawy, osoby o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3, 18a i 22, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a zatem a contrario osoby niewymienione w tym przepisie (tj. między innymi wskazane w art. 6 ust. 1 pkt 5), mające ustalone prawo do emerytury lub renty, nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W takiej sytuacji osoby te nie mogą być także objęte dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym na swój wniosek (art. 11 ust. 2 ustawy systemowej). Zdaniem Sądu treść przywołanych przepisów jednoznacznie wskazuje, że od dnia przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ubezpieczony nie mógł być objęty dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym na swój wniosek, a zatem zasiłek chorobowy wypłacony mu po tej dacie jest świadczeniem pobranym nienależnie. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się bowiem: świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania; lub świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Dalej Sąd pierwszej instancji wskazał, że na ubezpieczonym nie ciąży obowiązek zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego za sporny okres. Poddał analizie, w kontekście ustalonego w niniejszej sprawie stanu faktycznego, art. 84 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy systemowej i zaznaczył, że w przypadku o którym mowa w art. 84 ust. 2 pkt 1 tej ustawy, w celu realizacji prawa organu rentowego do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, niezbędne jest pouczenie osoby pobierającej świadczenie o braku tego uprawnienia. Przy czym pouczenie to nie może być abstrakcyjne i niekonkretne, lecz musi odnosić się do pobieranego świadczenia. Ponadto powinno zawierać informację o okolicznościach których wystąpienie spowoduje brak prawa do świadczenia lub wstrzymanie jego wypłaty oraz zobowiązanie do powiadomienia organu rentowego o zajściu takich okoliczności. Sąd Rejonowy podkreślił, że ubezpieczony nie został poinformowany przez organ rentowy, ani wprost ani choćby przez przytoczenie odpowiednich przepisów z których mógłby wyinterpretować taki wniosek, że od dnia przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, nie przysługuje mu prawo do zasiłku chorobowego. W odniesieniu natomiast do regulacji zawartej w art. 84 ust. 2 pkt 2 cytowanej ustawy, celem realizacji prawa organu rentowego do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, warunkiem koniecznym jest aby świadczenie to zostało przyznane albo wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia. Sąd wskazał, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie wykazał aby ubezpieczony złożył nieprawdziwe zeznania lub fałszywe dokumenty, bądź też w inny sposób świadomie wprowadził organ a błąd. Zaznaczył, iż organ rentowy od początku spornego okresu dysponował wiedzą o rodzaju prowadzonej przez ubezpieczonego działalności gospodarczej, jej formie i czasookresie, kodzie zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego, a także przyznaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W tych okolicznościach niewątpliwie już od momentu przyznania ubezpieczonemu renty z tytułu niezdolności do pracy, miał możliwość zareagowania w taki sposób aby nie dopuścić do wypłaty zasiłku chorobowego za sporny okres. Kilkuletnia zwłoka w podjęciu odpowiednich czynności nie może obciążać ubezpieczonego i nie jest równoznaczna z wprowadzeniem organu rentowego w błąd. Dodatkowo Sąd zaznaczył, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie wykazał aby ubezpieczony jakimkolwiek swoim działaniem dążył do świadomego wprowadzenia organu w błąd co do okoliczności będących podstawą do wypłaty spornego zasiłku chorobowego. Przeciwnie, po poinformowaniu go o konieczności złożenia korekty dokumentów, niezwłocznie to uczynił. Ponadto akceptacja przez tak długi okres przez organ rentowy składanych przez ubezpieczonego dokumentów oraz wypłata zasiłku chorobowego upewniła J. B. (1) o prawidłowości składanych przez niego deklaracji.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Rejonowy w oparciu o powołane przepisy i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że ubezpieczony nie ma obowiązku zwrotu pobranego świadczenia wraz z odsetkami.

Od powyższego wyroku apelację wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

I. naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uznanie zeznań ubezpieczonego J. B. (1) za wiarygodne, a pominięcie stanowiska organu rentowego w zakresie niepouczenia przez organ rentowy ubezpieczonego o braku prawa do pobierania zasiłku chorobowego podczas pobierania świadczenia rentowego, pomimo iż ubezpieczony jest wieloletnim przedsiębiorcą i świadomie dokonał zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako osoba uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy, prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, pomimo pozostawania wspólnikiem spółki jawnej, co doprowadziło do wadliwego uznania, iż organ rentowy nie został wprowadzony przez ubezpieczonego w błąd świadomie;

- art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. polegający na uznaniu, iż organ rentowy nie udowodnił okoliczności iż ubezpieczony świadomie wprowadził go w błąd co do pozostawania wspólnikiem spółki jawnej, podczas gdy ubezpieczony jako przedsiębiorca dokonał zgłoszenia swojej osoby do ubezpieczeń społecznych i dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą i pozostającej na rencie z tytułu niezdolności do pracy;

II. naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności:

- art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U z 2015 r., poz. 121) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż ubezpieczony nie został poinformowany wprost o braku prawa do pobierania przez niego zasiłku chorobowego, podczas gdy organ rentowy w decyzji o przyznaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, pouczył ubezpieczonego o tym, że nie przysługuje mu podczas pobierania świadczenia rentowego prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia dobrowolnego;

- art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U z 2015 r., poz. 121) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, iż ubezpieczony nie wprowadził świadomie organu rentowego w błąd, zgłaszając się jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, a nie wspólnik spółki jawnej, podczas gdy ubezpieczonego jako przedsiębiorcę powinien charakteryzować większy profesjonalizm, a dokonując zgłoszenia powinien wiedzieć, że jako wspólnik spółki jawnej nie może być uznany za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą;

- art. 355 k.c. poprzez jego niezastosowanie polegające na pominięciu okoliczności, że ubezpieczonego jako przedsiębiorcę obowiązuje wyższa staranność, związana z zawodowym charakterem prowadzenia działalności i obowiązek znajomości przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych, w szczególności o zbiegu tytułów do pobierania dwóch świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Wskazując na powyższe organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania oraz zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Ubezpieczony wniósł o oddalenie apelacji organu rentowego jako nieuzasadnionej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Zaskarżony wyrok, mimo częściowo błędnego uzasadnienia, odpowiada prawu, co uzasadnia oddalenie apelacji.

Przede wszystkim wskazać należy, że Sąd pierwszej instancji, wbrew twierdzeniom apelującego, dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy w pełni podziela i w związku z tym nie ma potrzeby ich ponownego przytaczania. Wskazać jedynie wypada, iż w okolicznościach niniejszej sprawy niewątpliwym jest, że J. B. (1) nie przysługiwało świadczenie w postaci zasiłku chorobowego, wypłacone za okresy niezdolności do pracy wskazane w decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 21 stycznia 2016 r. Ubezpieczony dokonał zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w okresie od 1 czerwca 2009 r. do 30 czerwca 2010 r. – jako wspólnik spółki jawnej, natomiast od dnia 1 lipca 2010 r. – jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, mająca ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy (mimo iż ciągle prowadził działalność jako wspólnik spółki jawnej). Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ubezpieczony nabył w dniu 24 stycznia 2010 r. Ustawodawca w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 963) wskazał wprawdzie, iż za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się także osobę będącą wspólnikiem spółki jawnej (art. 8 ust. 6 pkt 4) i osoba taka podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, to jednak wobec jednoznacznej i kategorycznej wymowy art. 9 ust. 4 i 4c tej ustawy, w przypadku posiadania ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, osoba taka nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym i w związku z tym nie może także zostać objęta na swój wniosek dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym (art. 11 ust. 2). W związku z powyższym, z uwagi na fakt, że niezdolność do pracy ubezpieczonego powstała w okresach, w których w rzeczywistości nie był on objęty ubezpieczeniem chorobowym, nie przysługiwało mu prawo do świadczenia w postaci zasiłku chorobowego.

Niewątpliwie jednak ustalenie, że we wskazanych wyżej okresach J. B. (1) nie przysługiwało prawo do zasiłku chorobowego nie oznacza jednocześnie, że świadczenia które zostały mu wypłacone podlegają zwrotowi jako świadczenia nienależne. Nie każde bowiem świadczenie, do którego zainteresowana osoba nie była uprawniona, a które zostało jej wypłacone, jest świadczeniem nienależnie pobranym i podlega zwrotowi. W tym zakresie Sąd Okręgowy podziela argumentację przedstawioną przez Sąd pierwszej instancji z tym zastrzeżeniem, że w realiach przedmiotowej sprawy, przywołany przez Sąd przepis art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej w ogóle nie mógł mieć zastosowania, gdyż swoją dyspozycją obejmuje sytuacje inne niż ta, która miała miejsce w analizowanej sprawie. O tym jakie świadczenia podlegają zwrotowi jako nienależnie pobrane traktuje art. 84 ust. 1 i 2 pkt 1 i 2 ustawy systemowej. Zgodnie z tą regulacją osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11, przy czym za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Sąd Rejonowy wprawdzie trafnie stwierdził, że w niniejszej sprawie nie zachodzi żadna z wyżej wymienionych ustawowych podstaw uzasadniających stwierdzenie, że zasiłek chorobowy wypłacony J. B. (1) jest świadczeniem nienależnie pobranym, jednak trzeba podkreślić, że pierwsza ze wskazanych przesłanek dotyczy sytuacji, w której w trakcie pobierania świadczenia zaistnieje okoliczność tego rodzaju, że osoba pobierająca świadczenie traci do niego prawo lub zachodzi podstawa do wstrzymania jego wypłaty. Tymczasem w niniejszej sprawie taka sytuacja w ogóle nie miała miejsca, albowiem ubezpieczonemu od samego początku nie przysługiwało wypłacone przez organ rentowy świadczenie. Nie można uznać zatem aby w czasie pobierania przez J. B. (1) zasiłku chorobowego zaktualizowały się okoliczności skutkujące ustaniem prawa do świadczenia, bądź wstrzymaniem jego wypłaty w całości lub w części, a tylko takiej sytuacji dotyczy art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej.

Jednocześnie, wbrew twierdzeniom organu rentowego, w sprawie nie można również stwierdzić, aby zasiłek chorobowy został ubezpieczonemu przyznany na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez ubezpieczonego. W tym kontekście nietrafne jest powoływanie się przez organ rentowy na umyślne działania ubezpieczonego, mające na celu wprowadzenie organu w błąd co do pozostawania przez ubezpieczonego wspólnikiem spółki jawnej. Trzeba bowiem zaznaczyć, że uznanie wypłaconego świadczenia za nienależnie pobranego w świetle art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej wymaga stwierdzenia świadomości (winy) osoby, która przedstawia nieprawdziwe zeznania, fałszywe dokumenty lub w inny sposób wprowadza w błąd organ rentowy. Charakter umyślnego działania dotyczy każdego ze wskazanych rodzajów zachowań osoby pobierającej świadczenie. Niewątpliwym jest, że J. B. (1) od dnia 1 lipca 2010 r. dokonał zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jako osoba uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy, prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, a nie jako wspólnik spółki jawnej. Jednocześnie będąc przesłuchiwany w toku postępowania, nie potrafił jednoznacznie wskazać przyczyny takiego postępowania. Jednakże zachowanie ubezpieczonego w okresie faktycznego wypłacania tego świadczenia przez organ rentowy nie daje podstaw do przyjęcia, że działał on ze świadomością wprowadzenia w błąd tego organu, w zamiarze uzyskania dla siebie nienależnego świadczenia. Wymaga podkreślenia, że J. B. (1) przedstawiając w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych kolejne zaświadczenia lekarskie, każdorazowo nabijał na nich pieczęć firmową, która między innymi zawierała jego imię i nazwisko, nazwę prowadzonej działalności oraz formę tej działalności, tj. spółka jawna (Sp.J.). Dodatkowo używał tej pieczęci na formularzu ZUS Z-3a, stanowiącego podstawę przyznania i wypłaty zasiłku chorobowego. Niewątpliwie zawarte w tym druku informacje miały decydujący wpływ nie tylko na ustalenie wysokości tego świadczenia, ale także przede wszystkim na przyznanie samego prawa do zasiłku. Ubezpieczony zatem otwarcie posługiwał się pieczęcią, z której jednoznacznie wynikało, że prowadzi działalność jako wspólnik spółki jawnej, a nie na podstawie przepisów o działalności gospodarczej, a jednocześnie – wbrew twierdzeniom apelującego – w formularzu tym nie zawierał nieprawdziwych danych, albowiem zgodnie z rzeczywistością określał się (spośród jedynie dostępnych w druku możliwości) jako osoba wykonująca pozarolniczą działalność. J. B. (1) w żaden sposób nie ukrywał przed organem, że jest wspólnikiem spółki jawnej. Ponadto organ rentowy po otrzymaniu zwolnienia lekarskiego oraz zaświadczenia płatnika składek ZUS Z-3a, przed wypłatą zasiłku chorobowego ustalał, czy osoba występująca z wnioskiem o zasiłek podlega ubezpieczeniu chorobowemu, albowiem dopiero pozytywna weryfikacja ubezpieczonego pozwalała na wypłatę tego świadczenia. Z dokumentów znajdujących się w aktach rentowych /potwierdzeń o dobrowolnym ubezpieczeniu chorobowym, sporządzonych przez (...) Oddział w S./ wynika – mimo iż w pkt 1 tych dokumentów widnieje zapis: „dane identyfikacyjne B. J. zgłaszającego roszczenie o zasiłek, dane płatnika składek oraz tytuł ubezpieczenia są niezgodne z danymi w Kompleksowym Systemie Informatycznym - ZUS” – że wnioski ubezpieczonego były zatwierdzane przez pracownika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wobec tych okoliczności, nie sposób uznać, że ubezpieczony, poprzez swoje umyślne działania podjęte z zamiarem uzyskania nienależnego świadczenia, w jakikolwiek sposób wprowadził w błąd organ rentowy.

Słusznie zwrócił uwagę Sąd Rejonowy, że organ rentowy przez cały czas dysponował wiedzą o formie prowadzonej przez J. B. (1) działalności gospodarczej, kodzie zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego, a także o przyznaniu ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W tych okolicznościach, dostrzegając nieprawidłowości odnośnie zgłoszenia podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, organ miał wszelkie podstawy i możliwości by kwestię tę wyjaśnić, w tym w szczególności miał możliwość wszczęcia postępowania w sprawie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, co ostatecznie uczynił dopiero w grudniu 2015 r. Bez wątpienia zatem, za Sądem Rejonowym wskazać należy, że organ rentowy, dysponując wiedzą o wskazanych nieprawidłowościach, winien był zareagować w taki sposób aby nie dopuścić do wypłaty nienależnego świadczenia z ubezpieczenia chorobowego, tymczasem przez okres pięciu lat nie podjął w tej kwestii żadnej interwencji. Stanowczo zaznaczyć należy, że organ rentowy odpowiedzialny za wypłatę świadczeń z ubezpieczeń społecznych nie jest zwolniony z dokładnego merytorycznego badania kierowanej do niego dokumentacji. Jeśli więc pobranie nienależnych świadczeń spowodowane było nie tylko błędem ubezpieczonego, ale także i tego organu, nie można żądać od ubezpieczonego zwrotu tych świadczeń (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2015 r., II UK 127/14).

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację organu rentowego jako nieuzasadnioną.