Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 lutego 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 7 lutego 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku J. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę

na skutek odwołania J. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 1 września 2016 r.

oddala odwołanie.

Sygn. akt V U 982/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 1 września 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił wnioskodawcy J. C. prawa do emerytury, gdyż nie udowodnił on 15-letniego stażu pracy w szczególnych warunkach.

W odwołaniu z dnia 3 października 2016 roku J. C. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do emerytury. Skarżący wskazał, iż okresach zatrudnienia w (...) od 1 kwietnia 1980 roku do 7 sierpnia 1989 roku oraz od 1 czerwca 1990 roku do 12 czerwca 1991 roku wykonywał pracę w warunkach szczególnych na podstawie umowy o prace na stanowisku kierowcy ciągnika, a w okresach żniw kombajnisty.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. C., urodzony dnia (...), złożył w 6 lipca 2016roku wniosek o przyznanie emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Skarżący nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-4 w aktach emerytalnych)

Na dzień 1 stycznia 1999 roku skarżący udowodnił ogólny staż pracy wynoszący 25 lat oraz staż pracy w warunkach szczególnych wynoszący 5 lat, 5 miesięcy i 10 dni.

Do pracy w warunkach szczególnych organ rentowy zaliczył okresy zatrudnienia:

- w Spółdzielni Kółek Rolniczych w W. od dnia 1 grudnia 1976 roku do dnia 31 marca 1980 na stanowisku traktorzysty,

- w Spółdzielni Kółek Rolniczych w W. od dnia 21 lipca 1992 roku do dnia 18 września 1992 roku na stanowisku traktorzysta-kombajnista,

- w Spółdzielni Kółek Rolniczych w W. od dnia 1 lipca 1995 roku do dnia 31 grudnia 1995 roku na stanowisku traktorzysty,

- w Spółdzielni Kółek Rolniczych w W. od dnia 1 sierpnia 1996 roku do dnia 31 października 1996 roku na stanowisku traktorzysty-operatora kombajnu zbożowego,

- w (...) s.c. w K.od dnia 2 czerwca 1997 roku do dnia 31 lipca 1998 roku na stanowisku pracownika fizycznego,

- w Spółdzielni Kółek Rolniczych w W. od dnia 1 sierpnia 1998 roku do dnia 14 sierpnia 1998 roku na stanowisku kombajnisty.

Organ rentowy nie zaliczył wnioskodawcy do ogólnego stażu pracy okresu w Spółdzielni Kółek Rolniczych w W.:

- od dnia 1 sierpnia 1976 roku do dnia 31 października 1976 roku na stanowisku traktorzysty-kierowcy ciągnika, gdyż pracował on na podstawie umowy zlecenie trwającej krócej niż 6 miesięcy,

- od dnia 8 sierpnia 1989 roku do dnia 9 sierpnia 1989, gdyż był to okres urlopu bezpłatnego,

- od dnia 1 kwietnia 1980 roku do dnia 7 sierpnia 1989 roku oraz od dnia 1 czerwca 1990 roku do dnia 12 czerwca 1991 roku, podnosząc że wnioskodawca był zatrudniony jako członek Spółdzielni, natomiast Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach stosuje się wyłącznie do pracowników.

(dowód: decyzja ZUS z dnia 1 września 2016 roku, k. 27 w aktach emerytalnych, odpowiedź na odwołanie, k. 7 w aktach sprawy)

Wnioskodawca był zarejestrowany w (...) Urzędzie Pracy w R. jako bezrobotny w okresach:

- od dnia 14 czerwca 1991 roku do dnia 20 lipca 1992 roku,

- od dnia 24 września 1992 roku do dnia 31 maja 1993 roku,

- od dnia 4 lipca 1994 roku do dnia 30czerwca 1995 roku,

- od dnia 8 stycznia 1996 roku do dnia 31 lipca 1996 roku,

- od dnia 5 listopada 1996 roku do dnia 1 czerwca 1997 roku,

- od dnia 25 sierpnia 1998 roku do dnia 21 lipca 1999 roku.

(dowód: zaświadczenie (...) Urzędu Pracy w R., k. 21 w aktach o kapitał początkowy)

Od dnia 16 listopada1974 roku do dnia 12 lipca 1976 roku wnioskodawca odbywał Zasadniczą Służbę Wojskową.

(dowód: książeczka wojskowa, k. 9 – 12 w aktach rentowych)

W okresie od 1 kwietnia 1980 roku do 12 czerwca 1991 roku wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w K. na stanowisku kierowcy ciągnika.

(dowód: świadectwo pracy z dnia 12 czerwca 1991 roku, k. 11 w aktach o kapitał początkowy)

Wnioskodawca w okresie od 1 kwietnia 1980 roku do 12 czerwca 1991 roku był zatrudniony w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) na podstawie umowy o pracę. W Spółdzielni pracowali zarówno pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, jak i członkowie Spółdzielni. Członkowie wnosili do Spółdzielni wkład pieniężny lub gruntowy, uczestniczyli w walnych zgromadzeniach Spółdzielni.

Do zakresu obowiązków skarżącego, jako kierowcy ciągnika, należało wykonywanie prac polowych w okresie wiosenno-jesiennym, odśnieżanie dróg w okresie zimowym. Czasami wnioskodawca przewoził ciągnikiem materiały budowlane. W okresie letnim skarżący pracował jako kombajnista.

Wnioskodawca nigdy nie był członkiem Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...). Nie wniósł do niej wkładu w postaci gruntów rolnych czy pieniędzy. Nie uczestniczył w walnych zgromadzeniach członków spółdzielni. Za wykonaną pracę był wynagradzany co miesiąc, a nie według dniówek obrachunkowych, jak członkowie Spółdzielni.

(dowód: zeznania świadka H. S. na rozprawie w dniu 7 lutego 2017 roku od minuty 4:02 do minuty 13:49, protokół z rozprawy, k. 23-24v w aktach sprawy, zeznania świadka S. Ł. na rozprawie w dniu 7 lutego 2017 roku od minuty 14:04 do minuty 24:32, protokół z rozprawy, k. 23-24v w aktach sprawy zeznania świadka M. K. na rozprawie w dniu 7 lutego 2017 roku od minuty 24:32 do minuty 28:20, protokół z rozprawy, k. 23-24v w aktach sprawy zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 7 lutego 2017 roku od minuty 30:53 do minuty 33:43, protokół z rozprawy, k. 23-24v w aktach sprawy)

Wnioskodawca nie posiada świadectwa pracy w warunkach szczególnych za sporny okres zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) od dnia 1 kwietnia 1980 roku do dnia 12 czerwca 1991 roku.

(okoliczność bezsporna)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało rozpoznać
w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zm.), zwanego dalej rozporządzeniem. Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

Rozstrzygnięcie niniejszej sprawy wymagało zbadania, czy ubezpieczony spełnia wymaganego 15 –letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości – wnioskodawca miał wymagany 25-letni staż pracy, w dniu (...) 2016 roku ukończył 60 lat i nie jest członkiem OFE.

Wnioskodawca w celu udowodnienia charakteru zatrudnienia oraz warunków pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) zgłosił świadków: M. K., S. Ł. oraz S. S.. Świadek H. S. w spornym okresie pracowała w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w K. jako kadrowa, jednocześnie była członkiem Spółdzielni. Do jej obowiązków należało prowadzenie akt osobowych pracowników, oraz rejestru członków Spółdzielni, wniesionych przez nich wkładów. Jako członek H. S. brała udział w walnych zgromadzeniach Spółdzielni, które protokołowała. Dysponowała zatem szczegółową wiedzą, co do tego, kto z osób pracujących w Spółdzielni był jej członkiem, a kto takiego statusu nie miał. Świadek nie miała jakichkolwiek wątpliwości, że wnioskodawca nigdy nie był członkiem Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej. Z racji prowadzenia rejestru członków Spółdzielni i przyjmowania wkładów świadek wiedziała, że skarżący nie wniósł do Spółdzielni żadnego wkładu i nie uczestniczył w walnych zgromadzeniach członków Spółdzielni. Powyższe potwierdził świadek S. Ł. , który był wówczas prezesem zarządu Spółdzielni (...) oraz M. K., który w spornym okresie był przełożonym wnioskodawcy. S. Ł. pamiętał, że Spółdzielni bardzo zależało na posiadanej przez wnioskodawcę ziemi. Sam osobiście nakłaniał skarżącego, aby przekazał na rzecz Spółdzielni wkład w postaci gruntu rolnego i wstąpił w poczet jej członków, ale skarżący stanowczo odmówił.

Jedynym dowodem, na który powoływał się organ rentowy, co do członkostwa skarżącego w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej było zaświadczenie o pracy i dochodach wystawione wnioskodawcy prze likwidatora Spółdzielni (...) w dniu 18 grudnia 1999 roku. Likwidator Spółdzielni - jak wynika z zeznań byłego prezesa S. Ł. - nie miał wiedzy odnośnie rodzaju zatrudnienia pracowników Spółdzielni. Zaświadczenie o wynagrodzeniu likwidator wypisał skarżącemu na takim druku, jakim akurat dysponował. Był to druk przygotowany dla członków Spółdzielni. Druk ten nie miał nic wspólnego z rzeczywistym charakterem zatrudnienia wnioskodawcy.

Wnioskodawca udowodnił zatem, że w spornym okresie w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) pracował w charakterze pracownika, a nie członka Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej.

Do stałych obowiązków skarżącego jako traktorzysty w okresie wiosenno-jesiennym należały prace polowe (oranie i sianie), a w zimowym odśnieżanie dróg. Wnioskodawca sporadycznie wykonywał prace transportowe ciągnikiem przewożąc materiały budowlane. W okresie letnim z kolei skarżący pracował jako kombajnista.

Do prac w szczególnych warunkach ustawodawca w Dziale VIII – W transporcie i w łączności, w punkcie 3 zalicza prace kierowców ciągników, kombajnistów (dział VIII Wykazu A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze)

W świetle przepisów wykazu A wyodrębnienie prac w szczególnych warunkach ma charakter stanowiskowo-branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do obniżonego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej prac nie jest przypadkowy, albowiem specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu i branż determinuje charakter świadczonych w nich prac oraz warunki w jakich są wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie jest zatem możliwe dowolne i swobodne wiązanie konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 roku, II UK 21/10, LEX Nr 619638 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 stycznia 2013 roku, III AUa 849/12, LEX Nr 1271881).

Nie mniej zasada stanowiskowo-branżowego charakteru wyodrębnienia prac kwalifikujących do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym nie ma charakteru absolutnego i w szczególnych okolicznościach sprawy można od niej odstąpić. Może się bowiem zdarzyć, że dany zakład pracy wykonywał także zadania całkowicie odpowiadające innemu działowi gospodarki, a co za tym idzie, szkodliwość danego rodzaju pracy odpowiada szkodliwości pracy przyporządkowanej do innej branży. Decydujące w tym przypadku znaczenie ma to, czy pracownik w ramach swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy narażony był na działanie tych samych szkodliwych czynników, na które narażeni byli pracownicy innego działu przemysłu, w ramach którego to działu takie same prace zaliczane są do pracy w szczególnych warunkach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2016 roku, II UK 352/15, LEX nr 1538673) .

Ustawodawca do prac w warunkach szczególnych zalicza prace kierowców ciągników i kombajnistów ale tylko w branży transportowej. Biorąc jednak pod uwagę specyfikę pracy kombajnisty, który pracuje wszak przy pracach polowych w rolnictwie, a nie w branży transportowej, a mimo to jego praca jest zaliczana przez ustawodawcę do pracy w warunkach szczególnych, należy rozważyć czy prace polowe wykonywane przez traktorzystę są równie obciążające, jak te wykonywane przez kombajnistę. Na tak postawione pytanie odpowiedzieć Sądu jest przecząca.

Praca kombajnisty z uwagi na gabaryty maszyny rolniczej oraz zakres i rodzaj wykonywanych prac polowych (duże zapylenie, temperatura) jest bardziej obciążająca dla zdrowia od prac polowych wykonywanych przez traktorzystę. Zdaniem Sądu z tych przyczyn utożsamianie prac polowych traktorzysty i kombajnisty nie jest uprawnione.

Prace polowe wykonywane przez traktorzystę nie są tak obciążające jak prace świadczone przez kombajnistę, dlatego nie sposób ich zrównać i zaliczyć do prac w warunkach szczególnych. Tylko praca kierowcy ciągnika w transporcie jest pracą w szczególnych warunkach. Jest ona bowiem porównywalna do pracy kierowcy samochodu ciężarowego pow. 3,5 ton, wymaga podobnych kwalifikacji, skupienia na drodze oraz uwagi.

Praca kierowcy ciągnika przy robotach polowych nie jest tak uciążliwa i szkodliwa jak praca kierowcy w transporcie. Skarżący zaś w takiej branży nie pracował, co wyklucza uznanie tych prac za prace w warunkach szczególnych. Skarżący transportował ciągnikiem materiały budowlane do Spółdzielni, jednakże były to pracę wykonywane sporadycznie, a nie jak wymaga tego ustawa stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Wnioskodawca do szczególnego stażu pracy można zliczyć tylko okresy pracy kombajnisty, które to prace wykonywał w czasie żniw, czyli zaledwie 2 miesiące w roku. co daje w spornym okresie (11 lat 2 miesiące) 22 miesiące tj. 1 rok i 10 miesięcy. Doliczenie tego okresu jest bez wpływu na zaskarżoną decyzję, gdyż wnioskodawca nadal nie legitymuje się wymaganym okresem15-lat pracy w warunkach szczególnych.

Dlatego też na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń oddalił odwołanie.