Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VI ACa 1052/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Aldona Wapińska

Sędziowie: SA Małgorzata Kuracka (spr.)

SA Mariusz Łodko

Protokolant: protokolant Katarzyna Mikiciuk

po rozpoznaniu w dniu 4 listopada 2016 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w W.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 30 kwietnia 2015 r., sygn. akt XX GC 683/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  w punkcie pierwszym: powództwo o zasądzenie kwoty 290.252,68 zł (dwieście dziewięćdziesiąt tysięcy dwieście pięćdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt osiem groszy) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 października 2013 r. oddala,

b)  w punkcie trzecim: zasądza od (...) sp. z o.o. w W. na rzecz Towarzystwa (...) S.A. w W. kwotę 7.200 zł (siedem tysięcy dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu,

2.  zasądza od (...) sp. z o.o. w W. na rzecz Towarzystwa (...) S.A. w W. kwotę 19.913 zł (dziewiętnaście tysięcy dziewięćset trzynaście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 1052/15

UZASADNIENIE

Powód (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 311.965,68 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 października 2013 roku do dnia zapłaty oraz kosztami procesu według norm przypisanych, domagając się wykonania łączącego strony zobowiązania powstałego na postawie polisy nr (...).

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 12 czerwca 2014 roku Sąd Okręgowy w Warszawie uwzględnił żądanie pozwu.

We wniesionym sprzeciwie od powyższego nakazu zapłaty pozwany wnosił o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przypisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem z dnia 30 kwietnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 290 252,68 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 października 2013 roku do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części, a także zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 22 816 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania w tym kwotę 7 217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego zostało oparte na następujących ustaleniach faktycznych.

Powód prowadzi działalność gospodarczą w zakresie magazynowania, przechowywania, przeładunku towarów, ich transportu drogowego. Pozwany prowadzi działalność ubezpieczeniową w kraju i za granicą. Strony zawarły umowę- Polisa nr (...) – ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, w G., w dniu 26 marca 2010 roku. W ramach umowy obowiązywały Ogólne Warunki Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej operatora transportowego z dnia 25 września 2000 r., zmienione aneksem nr (...).

W dniu 30 listopada 2010 r. powód powiadomił pozwanego o utracie przesyłki (...) sp. z o.o., przekazanych przez powoda do przewozu przewoźnikowi spółce (...) sp. z o.o., wskazując tym samym na zaistnienie wypadku ubezpieczeniowego. Decyzją z dnia 15 grudnia 2011 r. pozwany poinformował powoda o odmowie wypłaty odszkodowania w oparciu o zapis § 6 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia według brzmienia którego (...) nie ponosi odpowiedzialności za następujące szkody: powstałe wskutek winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa ubezpieczającego, jego pracowników oraz osób, które działają na zlecenie, w imieniu lub na rzecz ubezpieczającego”. Sąd ustalił ponadto, iż (...) sp. z o.o. i powoda łączyła umowa, której przedmiotem było świadczenie przez powoda usług przewozu i magazynowania towarów (...). W dniu 26 listopada 2010 r. (...) sp. z o.o. otrzymała dwa zamówienia na dostawę wyrobów cukierniczych do spółki (...) sp. z o.o. w G.. Wartość towarów według kosztów wytworzenia wynosiła 290.252,68 zł. Towar został wydany (...) sp. z o.o. do jego magazynów, który umieścił w Internecie na stronie (...)ogłoszenie o ładunku do przewozu. Na ogłoszenie odpowiedziała firma (...) sp. z o.o. z siedzibą w S., która drogą elektroniczną przesłała niezbędne dokumenty do zawarcia umowy przewozu tj. kopie decyzji o nadaniu numeru identyfikacji podatkowej, zaświadczenia o nadaniu numeru REGON, odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego, licencji na wykonywanie międzynarodowego zarobkowego przewozu drogowego, polisy OC przewoźnika drogowego wystawionej przez (...). Powód uznając dokumenty za prawidłowe przesłał spółce (...) dwa zlecenia transportowe. Towar został wydany do przewozu, jednak nie dotarł do miejsca przeznaczenia. Powód dokonał zgłoszenia kradzieży na Policji. Prowadzone postępowanie nie doprowadziło do wykrycia sprawców kradzieży i zostało umorzone. (...) sp. z o.o. wystąpił przeciwko (...) Sp. z oo o zapłatę, w dniu 12 lipca 2013 roku Sąd Okręgowy w W.wydał wyrok w sprawie XVI GC 842/12, w którym zasądził od (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz (...) sp. z o.o. w W. kwotę 290,252,68 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 kwietnia 2011 r. do dnia zapłaty ora kwotę 21,713,00 tytułem zwrotu kosztów procesu. Kwota ta stała się podstawą roszczenia pomiędzy stronami niniejszego postępowania.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne, Sąd Okręgowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie niemal w całości.

Wskazując na bezsporność okoliczności ustalonych w postępowaniu XVI GC 842/12, które zakończyło się wydaniem prawomocnego wyroku w dniu 12 lipca 2013 roku, Sąd Okręgowy wskazał, że zarówno kradzież towaru dokonana w 2010 roku, postępowanie pomiędzy (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W., a (...) sp. z o.o. jak i przytoczony wyrok zasądzający, mają bezpośredni wpływ na ocenę zasadności roszczeń powoda w stosunku do pozwanego, formułowanych w oparciu o polisę ubezpieczeniową nr (...). Wspomniane ubezpieczenie zostało bowiem zawarte pomiędzy stronami właśnie w tym celu, aby zabezpieczyć powoda na wypadek odpowiedzialności cywilnej w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.

Za niezrozumiałe Sąd Okręgowy uznał dowodzenie przez powoda nieważności zapisu § 6 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia jako sprzecznego z przepisami kodeksu cywilnego, w sytuacji gdy art. 827 § 1 k.c. stanowi, że w razie rażącego niedbalstwa odszkodowanie nie należy się, co jest tożsame z zapisem § 6 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia który z kolei jasno stanowi, że (...) nie ponosi odpowiedzialności za szkody powstałe wskutek winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa.

Analizując działania pracowników powodowej spółki, poprzedzające zlecenie przewozu towaru osobom, które jak się okazało później, przystąpiły do przewozu z zamiarem jego kradzieży, Sąd Okręgowy uznał, że wykazali się oni niedbalstwem. Powinni wykazać się bardziej wnikliwą analizą sytuacji oraz strony, której zlecają powierzenie przewozu towaru, nawiązując z nią współpracę. Mając do dyspozycji dokumenty w postaci odpisu KRS, nr REGON, polisę ubezpieczeniową nie wzięli pod uwagę, że odpis KRS spółki (...) pochodził z dnia 21 grudnia 2009 roku, podczas gdy do zdarzenia doszło 30 listopada 2010 roku, a więc prawie rok później. Jednakże jak wynika z okoliczności sprawy, dokumenty przygotowane przez przewoźnika były przygotowane do kradzieży nadzwyczaj profesjonalnie. Świadczy o tym przede wszystkim fakt, że oszukany został także inny ubezpieczyciel – (...), który zawarł z przewoźnikiem polisę odpowiedzialności cywilnej. Dokument ten nie był sfałszowany, w przeciwieństwie do pozostałych dokumentów przekazanych powodowi podczas odbierania zgłoszenia, a przewoźnik zapłacił nawet składkę za ww. polisę, co jeszcze uwiarygodniało go w oczach pracowników (...) Sp. z o.o.

Sąd Okręgowy przyjął więc, że pracownicy powoda dokonali czynności związanych z wydaniem towaru, nie mając świadomości, że ulegają oszustwu przez przewoźnika, a każdy z nich działał w dobrej wierze. Można oczywiście mówić o braku dokładności sprawdzenia przewoźnika, co można utożsamić z niedbalstwem wspomnianych osób, uzasadniającym twierdzenie, że powód naruszył zasady wynikające z art. 355 k.c. tj. nie dochował należytej staranności. W ocenie Sądu Okręgowego w żadnym wypadku nie można jednak zakwalifikować zachowania pracowników w przedstawionych okolicznościach jako kwalifikowaną formę niedbalstwa, które określa się mianem rażącego niedbalstwa. Tylko natomiast taka przesłanka zwalniałaby ubezpieczyciela od wywiązania się z warunków polisy zawartej pomiędzy stronami, stosownie do art. 827 k.c. jak i § 6 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia.

Odwołując się do sprawy XVI GC 842/12, Sąd Okręgowy podkreślił inny zakres odpowiedzialności powoda za wyrządzenie szkody (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. oraz w sprawie pomiędzy powodem z pozwanym. (...) sp. z o.o. odpowiada względem (...) sp. z o.o. bowiem jako spedytor, który swoim, pozbawionym należytej staranności, działaniem doprowadził do utraty towaru. Nie oznacza to jednak, że będąc podmiotem ubezpieczonym od odpowiedzialności cywilnej tym samym zachowaniem pozbawił się możliwości żądania odszkodowania od (...).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 290.252.68 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 października 2013 r. do dnia zapłaty, co przy żądaniu 311,965,68 wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 października 2013 roku, uzasadniało oddalenie powództwa w pozostałej części.

Jak wyjaśnił Sąd, zasądzona kwota jest tożsama z wartością zasądzoną od (...) sp. z o.o. na rzecz (...) sp. z o.o. wyrokiem z dnia 12 lipca 2013 r. w sprawie XVI GC 842/12. Natomiast odnośnie oddalonej części powództwa, co do kwoty 21,713 zł stanowiącej koszty postępowania zasądzone na rzecz (...) sp. z o.o. od (...) sp. z .o.o. we wskazanym wyżej postępowaniu, Sąd I instancji wskazał, iż nie znalazł podstaw dla przyjęcia obowiązku zwrotu tychże kosztów przez ubezpieczyciela dla powoda.

O kosztach procesu, kierując się tym, że strona powodowa uległa tylko co do nieznacznej części swego żądania, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w części, tj. w punktach I i III, złożył pozwany, który zarzucił:

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 65 § 2 k.c., poprzez dokonanie wadliwej wykładni § 6 ust. 1 pkt 1) Ogólnych Warunków Ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej Operatora Transportowego z dnia 25.09.2000 roku stanowiących integralną część umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej spedytora potwierdzonej polisą nr (...) w z w. art. 827 § 1 k.c. oraz art. 799 k.c. i uwzględnianie żądania pozwu, pomimo że do powstania szkody doszło również na skutek winy umyślnej po stronie wybranego przez powoda przewoźnika;

- naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów i uznanie, że działania powoda nie nosiły znamion rażącego niedbalstwa, podczas gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że powód w przedmiotowej sprawie dopuścił się rażącego niedbalstwa.

Podnosząc powyższe, skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości, a nadto o zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Zasadny okazał się przede wszystkim zarzut naruszenia art. 827 § 1 k.c., jak również zarzut generalnie niewłaściwego zastosowania § 6 ust 1 pkt 1) Ogólnych Warunków Ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej Operatora Transportowego z dnia 25.09.2000 roku, stanowiących integralną część umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej spedytora, potwierdzonej złożoną polisą. Chodzi o niewłaściwą subsumpcję poczynionych prawidłowo przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych.

Wprawdzie strona pozwana, wskazując na błędne przyjęcie przez Sąd I instancji, że doszło do zwykłego, nie zaś rażącego niedbalstwa po stronie powoda, formułowała także zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., niemniej wskazać należy, że kwestia oceny stopnia niedbalstwa /czy działania powoda nosiły znamiona niedbalstwa rażącego czy zwykłego/ należy już do sfery subsumpcji w płaszczyźnie powołanych przepisów prawa materialnego i tak też należało ją rozpatrywać.

Oceniając tę kwestię, Sąd Apelacyjny, odmiennie niż Sąd I instancji doszedł do przekonania, iż całokształt czynności jakie przedsięwzięła strona powodowa, a zarazem czynności jakich nie powzięła, nakazuje jej zachowanie zakwalifikować jako rażące niedbalstwo, nie zaś niedbalstwo zwykłe. Należy zauważyć, iż powodowa spółka weryfikując tożsamość podmiotu któremu powierzyła przewóz towaru, a także jego rzetelność, poprzestała jedynie na odebraniu, przesłanych jej w formie elektronicznej, dokumentów, nie weryfikując ich prawdziwości w dalszym toku czynności. Przedmiotowe dokumenty, nawet zakładając, że chodziło o szybkość postępowania i zapewnienie na czas transportu towarów, mogły stanowić pewien krok wstępny, natomiast generalnie strona powodowa winna domagać się wszystkich niezbędnych dokumentów w oryginale. Należy też podnieść, że odpis KRS spółki (...), który powódka otrzymała, a który znajduje się w aktach szkodowych, nawet z uwagi na sposób jego sporządzenia winien wzbudzić wątpliwości, co do jego autentyczności. Chodzi w szczególności o sposób jego redakcji, kwestię narysowania tabel, jak również kwestie dotyczące czcionki. Nawet jednak gdyby ten dokument - przesłany w formie elektronicznej „idealnie” odpowiadał formie właściwej dla odpisu KRS, to w ramach podstawowej staranności należało zweryfikować ten i pozostałe dokumenty i zażądać oryginałów na dalszym etapie współpracy. W sytuacji, gdy odpis KRS spółki (...) nie był wówczas dostępny on-line, możliwym było, przy chociażby dochowaniu podstawowej staranności, zażądanie „papierowego” odpisu, względnie zweryfikowanie tożsamości podmiotu, z którym nawiązuje się stosunek prawny po raz pierwszy, w inny sposób. Inną kwestią jest przy tym wskazana weryfikacja samej tożsamości podmiotu, z którym zawiera się umowę /istniała chociażby też możliwość telefonicznej weryfikacji danych i tym samym tożsamości kontrahenta na oficjalnie podany telefon firmy/, inną natomiast kwestią jest weryfikacja wiarygodności i rzetelności tejże firmy, jako spółki z którą dopiero rozpoczynana była współpraca, wcześniej powodowi nieznanej, szczególnie przy zawieraniu umowy przez Internet. W tym zakresie strona powodowa nie podjęła natomiast już żadnych/ nawet pobieżnych/ czynności, pozwalających choćby w minimalnym stopniu sprawdzić wiarygodność spółki (...), jak również zbadać, w jaki sposób wykonuje zlecenia. Nie przeprowadziła żadnego wywiadu w tym przedmiocie. Nie zweryfikowała zatem w ogóle profesjonalizmu kontrahenta, z którym zawarła umowę. Przy okazji tychże czynności poznałaby osoby działające w imieniu spółki. Okazałoby się wówczas, iż osoby podające się za przedstawicieli spółki (...), w rzeczywistości nimi nie są.

Zaniechała też właściwych i wyczerpujących uzgodnień w zakresie kwestii, kto odbierze przekazywany towar, jakim pełnomocnictwem, czy też innym dokumentem będzie dysponował, w jaki sposób zostanie wylegitymowany, zaś działając już w praktyce „w realu” nie podjęła należytej weryfikacji tożsamości tej osoby. Jedynie nieudolnie „potwierdziła” na niezweryfikowany numer telefonu do domniemanego „właściciela” spółki (...) zmianę drugiego pojazdu odbiorczego, co w sposób oczywisty, nawet z punktu widzenia laika, a nie tylko profesjonalisty, było daleko niewystarczające.

W tym stanie rzeczy, wymienione zaniechania powodowej spółki, zdaniem Sądu Apelacyjnego, pozwalają zakwalifikować działania pracowników powoda jako niedbalstwo o charakterze rażącym. Szczególnie, że trudno też podzielić pogląd Sądu I instancji, z wyżej wskazanych przyczyn, że czynności przestępcze były wykonane bardzo profesjonalnie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny apelację pozwanego uznał za uzasadnioną, co na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. implikowało zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości, a w konsekwencji też uzasadniało zmianę rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu.

O kosztach postępowania apelacyjnego, orzeczono na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c.