Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XXI Pa 705/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy w składzie:

Przewodniczący:

SSO Dorota Czyżewska

Sędziowie:

SO Monika Sawa (spr.)

SO Grzegorz Kochan

Protokolant:

sekr. sądowy Katarzyna Nowicka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 stycznia 2017 r. w Warszawie

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko Sądowi Rejonowemu dla Warszawy - Mokotowa w Warszawie

o wynagrodzenie

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy - Żoliborza VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie

z dnia 29 września 2015 roku sygn. akt VII P 1048/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że powództwo oddala i odstępuje od obciążania J. K. kosztami zastępstwa prawnego pozwanego,

2.  odstępuje od obciążania J. K. kosztami zastępstwa prawnego pozwanego w instancji odwoławczej,

3.  nakazuje J. K. zwrócić na rzecz Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie kwotę 5059,37 (pięć tysięcy pięćdziesiąt dziewięć trzydzieści siedem) złotych tytułem spełnionego świadczenia.

Monika Sawa Dorota Czyżewska Grzegorz Kochan

Sygn. akt XXI Pa 705/16

UZASADNIENIE

1.  stanowiska stron

J. K. w pozwie z 14 sierpnia 2013 r. (data nadania przesyłki w placówce pocztowej) skierowanym przeciwko Sądowi Rejonowemu dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie wniósł o zasądzenie kwoty 12.217,48 zł. brutto wraz z odsetkami ustawowymi tytułem równowartości niezwaloryzowanego wynagrodzenia w latach 2010-2013.

Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesowych według norm przepisanych.

.

2.  wyrok Sądu I instancji

Sąd Rejonowy dla Warszawy-Żoliborza w Warszawie, VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 29 września 2015 r. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 12.217,48 zł brutto z ustawowymi odsetkami z 1 stycznia 2014 r. do dnia zapłaty tytułem niezwaloryzowanego wynagrodzenia za lata 2010-2013 oraz nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 5.059,37 zł.

3.  ustalenia faktyczne Sądu I instancji

J. K. jest zatrudniony w Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie od 1 grudnia 2004 r. na stanowisku kuratora zawodowego na podstawie aktu mianowania, ostatnio na stanowisku starszego kuratora sądowego.

W latach 2010–2013 pozwany zapłacił powodowi wynagrodzenie, lecz bez waloryzacji, o której mowa w art. 14 ust. 1 a i b ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych.

Różnica między wynagrodzeniem wypłaconym powodowi przez pozwanego a wynagrodzeniem zwaloryzowanym zgodnie z art. 14 ust. 1 b w/w ustawy za lata 2010 – 2013 wynosi 12.217,48 zł.

Wynagrodzenie powoda liczone jak ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy za okres wrzesień–listopada 2013 r. wynosiło 5.059,37 zł.

4.  ocena prawna Sądu I instancji

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo J. K. zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie spór między stronami dotyczył interpretacji przepisów prawnych, w szczególności przepisu art. 14 ust 1a i b ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych w odniesieniu do przepisów „zamrażających” wynagrodzenia w sferze budżetowej, w tym wynagrodzenia kuratorów sądowych.

Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 14 ust 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych wynagrodzenie zasadnicze kuratorów zawodowych na równorzędnych stopniach służbowych jest równe i stanowi odpowiednio do rangi stopnia służbowego wielokrotność kwoty bazowej, której wysokość, ustaloną według zasad określonych w ust. 1a i ust. 1b, określa ustawa budżetowa. Zgodnie z art. 14 ust 1a ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych w 2003 r. kwotę bazową dla zawodowych kuratorów sądowych ustala się w wysokości 1.667,70 zł. Zgodnie z art. 14 ust 1b ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych kwota bazowa, o której mowa w ust. 1a, począwszy od 2004 r., jest waloryzowana corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalanym na podstawie przepisów o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej.

Z kolei na podstawie art.14 ust.7 ww. ustawy o kuratorach sądowych Rada Ministrów określiła, w drodze rozporządzenia dnia 23 grudnia 2002 roku w sprawie wynagrodzeń kuratorów zawodowych i aplikantów kuratorskich zwanego dalej „rozporządzeniem”, szczegółowe zasady wynagradzania kuratorów zawodowych i aplikantów kuratorskich, mnożniki ich wynagrodzenia zasadniczego, a także stawki dodatku funkcyjnego, patronackiego, jak również okoliczności uzasadniające przyznanie kuratorom zawodowym dodatku specjalnego, uwzględniając rangę zawodu kuratora. Ustala się wynagrodzenie zasadnicze kuratorów zawodowych, zwanych dalej „kuratorami”, oraz aplikantów kuratorskich przy zastosowaniu mnożników kwoty bazowej, ustalonej na podstawie przepisów o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, zwanej dalej „kwotą bazową”, określonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia.

W ocenie Sądu Rejonowego z rozporządzenia tego wynika, że punktem odniesienia dla ustalenia wysokości opisanych świadczeń jest kwota bazowa, do której odsyła przepis art. 14 ust. 1b ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych.

W dalszej części uzasadnienia Sąd Rejonowy zauważył, że zasady i tryb kształtowania wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej określa ustawa z 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Zgodnie z art. 5 tej ustawy pracownikami państwowej sfery budżetowej są: osoby objęte mnożnikowymi systemami wynagrodzeń, osoby zajmujące kierownicze stanowiska państwowe, członkowie korpusu służby cywilnej, etatowi członkowie samorządowych kolegiów odwoławczych i kolegiów regionalnych izb obrachunkowych, pracownicy Rządowego Centrum Legislacji, eksperci, asesorzy i aplikanci eksperccy Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej, funkcjonariusze Służby Celnej, członkowie służby zagranicznej niebędący członkami korpusu służby cywilnej, członkowie Krajowej Izby Odwoławczej przy Prezesie Urzędu Zamówień Publicznych, sędziowie delegowani do Ministerstwa Sprawiedliwości lub innej jednostki organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości albo przez niego nadzorowanej, których wynagrodzenia są finansowane ze środków pozostających w dyspozycji Ministra Sprawiedliwości, prokuratorzy, asesorzy prokuratorscy, nauczyciele zatrudnieni w szkołach i placówkach prowadzonych przez organy administracji rządowej, żołnierze zawodowi i funkcjonariusze, o których mowa w art. 2 pkt 2 oraz osoby nieobjęte mnożnikowymi systemami wynagrodzeń (art. 5 ustawy).

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw podstawę do określenia wynagrodzeń w roku budżetowym dla pracowników, o których mowa w art. 5 pkt 1 lit. a i d oraz pkt 2, stanowią wynagrodzenia z roku poprzedniego, zwaloryzowane średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalonym w ustawie budżetowej, oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne, wypłacane na podstawie odrębnych przepisów. Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw podwyższenie wynagrodzeń dla pracowników państwowej sfery budżetowej następuje w ciągu 3 miesięcy po ogłoszeniu ustawy budżetowej, z wyrównaniem od dnia 1 stycznia danego roku, z zastrzeżeniem ust. 2. Podwyższenie wynagrodzeń dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach i placówkach prowadzonych przez organy administracji rządowej następuje w terminie określonym zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela. Zgodnie z art. 9 ust. 1 tej ustawy w ustawie budżetowej ustala się: kwoty bazowe; średnioroczne wskaźniki wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej; kwoty wynagrodzeń dla państwowych jednostek budżetowych, dla poszczególnych grup pracowników, o których mowa w art. 5, w podziale na części i działy klasyfikacji dochodów i wydatków.

W ocenie Sądu Rejonowego przedstawione wyżej regulacje prawne, dotyczące również kuratorów sądowych, zawarte w ustawie z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw, odnoszą się do kwoty bazowej, która zgodnie z przepisem art. 14 ust 1 b ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych powinna być waloryzowana corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalanym właśnie na podstawie przepisów o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, czego obowiązek państwa przewiduje art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw.

W związku z tym w ustawie budżetowej obowiązkowo powinny być ustalone kwoty bazowe i średnioroczne wskaźniki wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej. Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych została ustalona kwota bazowa dla zawodowych kuratorów sądowych w latach 2011-2013 w wysokości 1.873,84 zł. Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw ustalono średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej w roku 2010 w wysokości 101, 0 % (art. 15 ust. 1 pkt 3, ustawy budżetowej na 2010 r); w roku 2011 – w wysokości 100,0%, a prognozowany średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem – 102, 3% (art.13 ust.1 pkt.3, art. 18 ustawy budżetowej na rok 2011 z dnia 20 stycznia 2011 roku) w roku 2012 - w wysokości 100,0%, a prognozowany średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem – 102, 8% (art. 13 ust.1 pkt.3, art. 18 ustawy budżetowej na rok 2012 z dnia 2 marca 2012 roku); w roku 2013 – w wysokości 100, 0 %, a w wysokości 100,0%, a prognozowany średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem – 102, 7% (art. 13 ust.1 pkt.3, art. 18 ustawy budżetowej na rok 2013 z dnia 25 stycznia 2013 roku).

Natomiast zgodnie z art. 44 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 26 listopada 2010 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej, art. 24 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej, oraz art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją ustawy budżetowej założenia wskazanych przepisów sprowadzały się do utrzymania w kolejnych latach budżetowych dotychczasowej wysokości wynagrodzeń zaplanowanych w ustawach budżetowych albo wynikających z planów finansowych.

Zatem w ocenie Sądu Rejonowego analiza wyżej opisanych regulacji prawnych prowadzi do wniosku, że na podstawie przepisu art. 14 ust.1 b ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych ustawodawca nałożył na siebie obowiązek corocznej waloryzacji kwoty bazowej średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalanym na podstawie przepisów o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, również w okresie objętym pozwem. Podkreślenia bowiem wymaga fakt, że przepis ten ma rangę ustawową, zaczął obowiązywać w obrocie prawnym przed wprowadzeniem przez ustawodawcę w drodze ustawy ww. przepisów „zamrażających” waloryzację wysokości wynagrodzeń w sferze budżetowej. Co więcej przepis art. 14 ust.1 b ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych obowiązywał w okresie objętym pozwem i nadal obowiązuje.

W ocenie Sądu Rejonowego z chwilą wejścia w życie przepisu art. 14 ust.1 b ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych kuratorzy sądowi (w tym powód) nabyli prawo do waloryzacji wynagrodzeń zgodnie z tym przepisem, gwarantowane przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., w szczególności przez zasadę ochrony praw słusznie nabytych, wynikającą z zasady państwa prawnego, którym jest Rzeczypospolita Polska.

Sąd Rejonowy zaznaczył, iż celem waloryzacji jest przeciwdziałanie zmianom siły nabywczej pieniądza w związku z inflacją, która wystąpiła w Polsce w okresie objętym pozwem. W ocenie Sądu Rejonowego właśnie taki jest cel przepisu art. 14 ust.1 b ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych. Dlatego Sąd Rejonowy podzielił stanowisko powoda zawarte w pozwie i orzekł jak w pkt I w sentencji wyroku.

Powód wnosił w pozwie o zasądzenie żądanej kwoty z ustawowymi odsetkami. Sąd Rejonowy ustalił termin wymagalności roszczenia powoda na 31 grudnia 2013 r., uwzględniając okres objęty pozwem oraz przepis art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw i przepis art. 481 § 1 kc. Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw podwyższenie wynagrodzeń dla pracowników państwowej sfery budżetowej następuje w ciągu 3 miesięcy po ogłoszeniu ustawy budżetowej, z wyrównaniem od dnia 1 stycznia danego roku. Zgodnie z art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Przepis art. 481 § 1 k.c. znajduje odpowiednie zastosowanie w niniejszej sprawie na mocy art. 300 k.p.

5.  apelacja

Pozwany Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie wniósł apelację zaskarżając powyższy wyrok w całości i zarzucił naruszenie:

1)  prawa procesowego, t.j. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wadliwe ustalenie stanu faktycznego w sprawie i dokonanie błędnej subsumcji, co skutkowało uznaniem przez sąd, iż pozwany w świetle obowiązujących przepisów winien dokonać waloryzacji wynagrodzenia powoda;

2)  prawa materialnego, t.j.:

a.  art. 14 ust. 1 b ustawy z 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych w zw. z art.15 ust. l pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2010 z 22 stycznia 2010 r. (Dz.U nr 19. poz. 102), art.13 ust. l pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2011 z 20 stycznia 2011 r. w zw. z art.44 ust. l ustawy z 26 listopada 2010 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej, art.13 ust. l pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2012 z 2 marca 2012 r. w zw. z art.24 ust. l pkt 1 ustawy z 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej, art.13 ust. l pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2013 z 25 stycznia 2013 r. w zw. z art.16 ust. l pkt 1 ustawy z 7 grudnia 2012r. o zmianie niektórych ustaw w zw. z realizacją ustawy budżetowej, art.2 pkt 4 i art.6 ust.l ustawy z 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz zmianie niektórych ustaw poprzez ich błędną subsumcję i przyjęcie, że ustawodawca nałożył na siebie obowiązek corocznej waloryzacji kwoty bazowej średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalanym na podstawie przepisów o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej w okresie objętym pozwem a pracodawca pomimo pozostawania wskaźnika na poziomie 100% winien tej waloryzacji dokonać;

b.  art. 481 § 1 kc poprzez jego zastosowanie i uznanie, iż pozwany spóźniał się ze spełnieniem świadczenia.

W konsekwencji podniesionych zarzutów strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu za obie instancje, zwrot spełnionego świadczenia, na podstawie art. 338 § 1 k.p.c., zgodnie z którym uchylając lub zmieniając wyrok, któremu został nadany rygor natychmiastowej wykonalności - sąd, na wniosek pozwanego, orzeka w orzeczeniu kończącym postępowanie o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia.

6.  odpowiedź na apelację

Powód J. K. w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie.

7.  ocena prawna Sądu Okręgowego

Apelacja wywiedziona przez pozwanego zasługiwała na uwzględnienie.

Regulacja wynagradzania kuratorów sądowych ma charakter ustawowy, a wygrodzenie zasadnicze kuratorów sądowych jest równe i stanowi odpowiednio do rangi stopnia służbowego wielokrotność kwot bazowej, której wysokość, ustalona według zasad określonych w ust. 1a i ust. 1b, określa ustawa budżetowa (art. 14 ust. 1 ustawy o kuratorach sądowych). Wykładnia gramatyczna tego przepisu zdaje się jedynie prima facie nie pozostawiać wątpliwości, że ustawa budżetowa powinna ustanawiać wysokość kwoty bazowej według zasad określonych w ust. 1 i 1 b ustawy o kuratorach sądowych, czyli że kwota bazowa ustalona w 2003 r. w konkretnej wysokości na 1.667,70 zł (ust. 1a) powinna w każdym kolejnym roku kalendarzowym podlegać ustawowej waloryzacji corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalanym na podstawie przepisów o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej. Zastosowanie tego ustawowo określonego wskaźnika waloryzacji miało zapewniać realny wzrost wynagrodzenia zasadniczego kuratorów sądowych adekwatny do wskaźnika inflacji (wzrostu cen towarów i usług).

Równocześnie jednak, bo zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w sferze budżetowej, wskaźnik ten jest ustalany corocznie w kolejnych ustawach budżetowych, co oznacza, że nie ma podstaw do ukształtowania waloryzacji wynagrodzeń kuratorów sądowych z pominięciem lub „w oderwaniu” od średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń corocznie ustalanego w kolejnych ustawach budżetowych. Według twierdzeń skarżącej, w latach 2009 i 2010 ustawy budżetowe ukształtowały sporny wskaźnik na poziomie niższym od wskaźnika inflacji, a w latach 2010-2013 w ogóle nie zmieniały tego wskaźnika, co ograniczało lub „zamrażało” wzrost wynagrodzeń tej kategorii pracowników sektora publicznego. Tymczasem w wymienionych okresach wystąpiły istotne perturbacje budżetowe wynikające ze światowego kryzysu bankowego, który wywołał załamanie lub co najmniej istotne długotrwałe spowolnienie globalnego oraz krajowego rozwoju gospodarczego. Takie uwarunkowania sprawiły, że średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń ustalany na podstawie przepisów o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej nie ulegał zmianie, ale jego wysokość była niepełna (ograniczana), a następnie „zamrażana” w przepisach kolejnych corocznych ustaw budżetowych przez ustalanie kwoty bazowej na niepełnym lub dotychczasowym (niezmienianym) poziomie.

Interpretacja ustawowych regulacji prawnych wynagradzania pracowników sektora publicznego nie może pomijać stanu i możliwości finansów publicznych, które usprawiedliwiały czasowe ograniczenie lub „zamrożenie” ustawowych podwyżek wynagrodzeń, co wykluczało automatyczny wzrost wynagrodzeń nie tylko w sferze budżetowej, ale także w tych publicznych sektorach, w których wynagrodzenia są ustalane w nawiązaniu lub z uwzględnieniem okresowo ograniczonego lub „zamrożonego” średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń, o którym mowa w przepisach pragmatyki kuratorskiej w związku z przepisami ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, które odsyłają do przepisów i parametrów ustaw budżetowych. Corocznie uchwalane ustawy budżetowe obowiązują w kolejnych latach budżetowych, co wszakże nie znaczy, że z upływem okresu (roku) budżetowego przestają obowiązywać, choćby dlatego, że wszelkie roszczenia z danego roku budżetowego podlegają weryfikacji na podstawie przepisów ustawy budżetowej obowiązującej w takim terminowym (rocznym) okresie obowiązywania adekwatnej rocznej ustawy budżetowej.

Istotne jest także to, że ww. stan rzeczy dotknął nie tylko kuratorów sądowych, ale w podobny sposób także innych zatrudnionych w wymiarze sprawiedliwości, w tym sędziów, prokuratorów oraz pracowników administracyjnych, przeto nie doszło do nierównego traktowania ani dyskryminacji płacowej powoda w porównaniu do innych zatrudnionych w sektorze publicznym, którzy są wynagradzani z uwzględnieniem regulacji corocznych ustaw budżetowych. W rozpoznawanej sprawie okolicznością notoryjną było ponadto to, że ze względu na globalny kryzys finansowo-ekonomiczny w spornych okresach nie było na ogół wzrostów wynagrodzeń także w prywatnych sektorach zatrudnienia, przeciwnie liczne grupy zatrudnionych godziły się często na brak podwyżek wynagrodzeń za pracę w okresach trudności finansowo-ekonomicznych, albo ze względów ekonomicznych niejednokrotnie traciły miejsca pracy.

Roszczenia powoda w istocie rzeczy zmierzały do jurysdykcyjnego zanegowania regulacji kolejnych ustaw budżetowych, które nie uwzględniały mechanizmu ustawowej waloryzacji wynagrodzeń zasadniczych kuratorów sądowych w spornych okresach. W tym kontrowersyjnym zakresie sądy powszechne nie mają kompetencji do stwierdzenia niezgodności z Konstytucją przepisów ustaw budżetowych ani nie mają jurysdykcyjnego, w tym kreatywnego, wpływu na korygowanie przepisów ustaw budżetowych, choćby pozostawały one w normatywnej kolizji z regulacjami innych równorzędnych aktów prawnych. Jedynym sposobem zweryfikowania wysokości wynagrodzeń kuratorów sądowych jest stosowanie spornych przepisów kuratorskiej ustawy ustrojowej z uwzględnieniem odpowiednich przepisów ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w sferze budżetowej oraz przepisów ustaw budżetowych lub okołobudżetowych, co sprawia że nawet potencjalne stwierdzenie niekonstytucyjności przepisów tych ostatnio wymienionych ustaw ograniczających lub „zamrażających” wzrost płac w sektorach publicznych prowadziłoby wyłącznie do powstania luki normatywnej wymagającej i tak interwencji ustawodawcy, który sporny stan rzeczy mógłby uregulować w sposób niekoniecznie zgodny z oczekiwaniami kuratorów sądowych (postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 11 lutego 2015 r., P 44/13, OTK-A 2015 nr 2, poz. 21).

Dla usunięcia ujawnionych kontrowersji kolizyjnych pomiędzy regulacjami ustaw ustrojowych oraz ustaw budżetowych w zakresie realizacji mechanizmów ustawowego wzrostu wynagrodzeń Sąd Najwyższy (wyroki z: 12 kwietnia 1994 r., I PRN 12/94, OSNAPiUS 1994 nr 4, poz. 61; 13 marca 1997 r., I PKN 55/97, OSNAPiUS 1997 nr 13, poz. 325) uznawał za usprawiedliwione stosowanie zasady pierwszeństwa przepisów ustaw budżetowych lub „okołobudżetowych” ( lex posteriori) przed przepisami ustaw ustrojowych ( lex priori). Przepisy ustrojowe same w sobie nie mają wystarczającego waloru normatywnego w zakresie regulującym wzrost wynagrodzeń, ponieważ na zasadzie podwójnego („piętrowego”) odesłania nakazują stosować przepisy ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w sferze budżetowej (art. 14 ust. 1b ustawy o kuratorach sądowych), która dalej odsyła do parametrów ostatecznie określanych w corocznych ustawach budżetowych (art. 6 ust. 1 i 9 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w sferze budżetowej). Te „końcowe” parametry nie mogą być pomijane ani jurysdykcyjnie ignorowane przy ustalaniu i weryfikacji wysokości wynagrodzeń zatrudnionych we wszystkich sektorach publicznych, dopóki Trybunał Konstytucyjny nie podważy nazbyt długiego okresu ograniczania lub „zamrażania” ustawowych mechanizmów waloryzacji wynagrodzeń w sferze publicznej według zasad przewidzianych w pragmatykach służbowych lub pracowniczych (a tego nie uczynił). Sądy powszechne nie mają jurysdykcji do korygowania ani naprawiania ustaw budżetowych lub okołobudżetowych w celu usunięcia potencjalnych kolizji z ustrojowymi mechanizmami waloryzacji wynagrodzeń kuratorów sądowych. Oznacza to, że zweryfikowanie wysokości wynagrodzenia kuratorów sądowych wymaga uwzględnienia odpowiednich przepisów ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, która odsyła do przepisów corocznych ustaw budżetowych lub okołobudżetowych.

Sporne przepisy prawa nie podlegają „izolacjonistycznej” interpretacji w oderwaniu od uwarunkowań i kontekstu społeczno-gospodarczego, które przecież mają regulować w sposób pożądanie niekolizyjny. Oznacza to, że zatrudnieni i wynagradzani ze środków budżetu Państwa nie powinni pomijać wynikających i ustalonych w ustawach budżetowych możliwości finansowania z budżetu Państwa wynagrodzeń pracowniczych lub służbowych, a w szczególności powinni powściągliwie formułować żądania podwyżek wynagrodzeń za pracę, zważając na to, że dla uniknięcia lub usunięcia spornych kontrowersji prawnych i jurysdykcyjnych ustawodawca mógłby na przyszłość uchylić z porządku prawnego kontrowersyjne regulacje prawne, w tym w całości pozbawić mocy obowiązującej art. 14 ust. 1b ustawy o kuratorach sądowych (wyrok Sądu Najwyższego z 22 listopada 2016 r., III PK 15/16, Legalis).

Nadto mechanizm ustawowej waloryzacji wynagrodzeń za pracę, które wynikają z przepisów rangi ustawowej, wyklucza waloryzację ustawowo określonych wynagrodzeń za pracę na podstawie art. 358 1 § 3 k.c. już dlatego, że przepisy Kodeksu cywilnego mogą być w stosunkach pracy odpowiednio stosowane wyłącznie w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy i pod warunkiem ich niesprzeczności z zasadami prawa pracy (art. 300 k.p.). Dlatego w przypadkach uregulowania w przepisach prawa pracy konkretnego ustawowo określonego mechanizmu ustalania i waloryzacji istotnych elementów wynagrodzeń za pracę - zastosowanie innego niż ustawowy sposobu ustalania i zasadzania wzrostów ustawowo kształtowanych wynagrodzeń za pracę nie ma innych niż ustawowe podstaw prawnych ani nie może wynikać z zastosowania art. 358 1 § 3 k.c. Cywilna waloryzacja takich świadczeń na podstawie art. 358 1 § 3 k.c. i tak byłaby możliwa tylko w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania (umownego lub pozaumownego), podczas gdy na ogół przyjmuje się, że nawet utrzymująca się dłużej nieznaczna (ekonomicznie „umiarkowana”) inflacja pieniądza jest objęta normalnym ryzykiem kontraktowym, które w przypadkach niewykonania lub nienależytego wykonywania zobowiązań pieniężnych znajduje zaspokajanie zasądzanymi roszczeniami odsetkowymi. Oznacza to, że ustawowe mechanizmy waloryzacji wynagrodzeń za pracę obowiązujące w niektórych sektorach publicznej sfery zatrudnienia według wskaźników lub kwot bazowych wynikających z przepisów corocznych ustaw budżetowych lub okołobudżetowych wykluczają jurysdykcyjne zastosowanie cywilnego mechanizmu waloryzacji wynagrodzeń za pracę z art. 358 1 § 3 k.c. dla skorygowania lub zastąpienia waloryzacji ustawowej, która została ukształtowana przepisami pragmatyk służbowych lub pracowniczych ściśle regulującymi ustawowe zasady i wysokość ustalania wynagrodzenia za pracę w koniecznym nawiązaniu do regulacji budżetowych, przez co nie poddaje się waloryzacji umownej ani jurysdykcyjnej (wyrok Sądu Najwyższego z 22 listopada 2016 r., III PK 15/16, Legalis).

W negatywnej ocenie prawnej roszczeń powoda nie można także było w ogólności pomijać tego, że ich uwzględnienie wywołałoby bez wątpienia lawinę analogicznych lub podobnych roszczeń ze strony dalszych kategorii zatrudnionych wynagradzanych ze środków budżetowych bądź z uwzględnieniem regulacji budżetowych, których wynagrodzenia za pracę podlegają podobnym ustawowym mechanizmom waloryzacji tych świadczeń ze stosunków pracy lub służbowych stosunków zatrudnienia, co mogłoby zagrażać lub destabilizować finanse publiczne i skłonić ustawodawcę do uchylenia na przyszłość (legislacyjnego „zniesienia”) mocy obowiązującej tych spornych regulacji płacowych, których wykonanie mogłoby niekiedy okresowo wykraczać poza lub ponad możliwości budżetowe Państwa (wyrok Sądu Najwyższego z 22 listopada 2016 r., III PK 15/16, Legalis).

Z tych też względów Sąd Okręgowy uznał, że apelacja pozwanego jest uzasadniona, w konsekwencji czego Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo.

Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd Okręgowy odstąpił od obciążania powoda obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za postepowanie przed Sądem Rejonowym. Sąd Okręgowy miał na uwadze, że od chwili wszczęcia postępowania powód pozostawał w subiektywnym, mimo że błędnym, przekonaniu, co do zasadności jego pretensji, mających swe źródło w poczuciu głębokiej niesprawiedliwości, wskutek braku waloryzacji jego wynagrodzenia. Trzeba zauważyć, że to w rzeczywistości wyrok Sądu Najwyższego z 22 listopada 2016 r. (III PK 15/16) dał jednoznaczną odpowiedź co do zasadności roszczenia powoda. Zatem też wszystkie te okoliczności przemawiają za odstąpieniem od obciążenia powoda dodatkowo kosztami zastępstwa procesowego poniesionego przez pozwanego.

Z analogicznych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążenia powoda obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Zgodnie z art. 338 § 1 k.p.c. uchylając lub zmieniając wyrok, któremu nadany został rygor natychmiastowej wykonalności, sąd na wniosek pozwanego orzeka w orzeczeniu kończącym postępowanie o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu poprzedniego stanu. W niniejszym przypadku wyrok Sądu Rejonowego został zmieniony i powództwo zostało oddalone, zatem też uzasadnione jest żądanie pozwanego o zwrot spełnionego przez niego świadczenia.

Mając na uwadze całość rozważań, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i powództwo oddalił.

.

Monika SawaDorota CzyżewskaGrzegorz Kochan