Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Alicja Myszkowska

Sędziowie: SA Dariusz Limiera

del. SO Bożena Rządzińska (spr.)

Protokolant: stażysta Weronika Skalska

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2017 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w B.

przeciwko T. T. (1) prowadzącemu działalność gospodarczą pod firmą (...)
z siedzibą w M.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 30 marca 2016 r. sygn. akt X GC 545/15

1. zm ienia zaskarżony wyrok w punktach 1 , 2 i 3 w ten sposób, że:

a ) w punkcie 1 kwotę 103.814,27 zł obniża do kwoty 65.533 ( sześćdziesiąt pięć tysięcy pięćset trzydzieści trzy) zł;

b ) w punkcie 3 kwotę 8.876 zł kosztów procesu obniża do kwoty 4.166,10 ( cztery tysiące sto sześćdziesiąt sześć 10/100) zł;

2. oddala apelację w pozostałej części;

3. zasądza od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w B. na rzecz T. a T. ego prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) z siedzibą w M. kwotę 5.515 ( pięć tysięcy pięćset piętnaście) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 851/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 30 marca 2016 roku Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. przeciwko T. T. (1) prowadzącemu działalność gospodarczą pod firmą (...) w M. o zapłatę 105 167,27 zł, w pkt. 1. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 103 814,27 zł z ustawowymi odsetkami za okres od dnia 29 lipca 2014 r. do dnia zapłaty; w pkt. 2. oddalił powództwo w pozostałym zakresie; w pkt. 3. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 8 876 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Uzasadniając opisane rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 16 stycznia 2012 roku strony sporu zawarły umowę, na mocy której powód jako wykonawca zlecił pozwanemu, jako podwykonawcy roboty polegające na montażu, instalacji teletechnicznych wewnętrznych oraz zewnętrznych szczegółowo określone w załączniku nr 1 do umowy, na budowie (...) w L.. Opisane prace obejmowały wszelkie roboty, dostawy materiałów i usług, sprzętu, jak również inne roboty, niezbędne do należytego oraz terminowego wykonania przedmiotu umowy (§ 1 ust. 1 i 3 umowy). Termin rozpoczęcia wykonywania przedmiotu umowy ustalono na dzień 6 stycznia 2012 roku, zaś zakończenia na dzień 29 lutego 2012 roku (§2 ust. 1 i 2 umowy). Pozwany zobowiązany był do zapłaty powodowi za wykonanie przedmiotu umowy wynagrodzenia ryczałtowego w kwocie 840.394,00 zł netto, powiększonego o podatek VAT, po sporządzeniu protokołu odbioru robót, podpisanego przez przedstawicieli pozwanego (kierownika budowy i kierownika kontraktu), nie później niż 30 dni od wpłynięcia do siedziby pozwanego prawidłowo wystawionej faktury. Pozwany dopuszczał fakturowanie częściowe za zrealizowane elementy robót, na koniec miesiąca. Do dnia odbioru końcowego przez inwestora, fakturowanie częściowe nie mogło przekroczyć narastająco 90% wartości poszczególnych elementów umowy. Podstawą do wystawienia przez powoda faktury końcowej było dokonanie przez pozwanego odbioru końcowego przedmiotu umowy bez zastrzeżeń oraz podpisanie przez pozwanego (kierownika budowy i kierownika kontraktu) bezusterkowego protokołu końcowego odbioru prac. Pozwany tytułem zabezpieczenia należytego wykonania przedmiotu umowy miał prawo do zatrzymania 10% kwoty netto wynagrodzenia powoda, określone w każdej fakturze. Zwrot zatrzymanej kwoty miał nastąpić na pisemny wniosek powoda, po dokonaniu przez inwestora odbioru końcowego inwestycji i usunięciu przez powoda wszystkich wad i usterek przedmiotu umowy (§ 7 ust. 1-5 umowy). Nadto w § 7 ust. 6 umowy powód zobowiązał się, że w przypadku obciążenia pozwanego przez inwestora lub inżyniera kontaktu lub generalnego wykonawcę kwotami z tytułu zabezpieczenia należytego wykonania umowy w zakresie będącym przedmiotem niniejszej umowy, wpłaci niezwłocznie na rzecz pozwanego kwotę, którą został obciążony. Strony ustaliły, że powyższe zabezpieczenie jest nieodwołalne, bezwarunkowe i płatne na pierwsze żądanie, zaś wysokość wskazanej kwoty nie mogła przekroczyć 42.019,70 zł w okresie gwarancji i rękojmi. W przypadku nienależytego wykonania przedmiotu umowy zabezpieczenie miało być wykorzystane do zgodnego z umową wykonania robót i pokrycia roszczeń z tytułu rękojmi i gwarancji za wykonane roboty (§7ust.7-10umowy). W § 11 ust. 1 umowy powód udzielił pozwanemu gwarancji na wykonane prace na okres 5 lat od daty zakończenia odbioru końcowego inwestycji. Jednocześnie powód poinformował pozwanego, że gwarancja producenta na zamontowane urządzenia wynosiła 36 miesięcy od odbioru końcowego. Gwarancja na materiały zastosowane do budowy okablowania strukturalnego wynosiła 25 lat (certyfikat producenta). O wykryciu wady lub usterki pozwany był zobowiązany zawiadomić powoda pisemnie (listem poleconym, faksem lub pocztą elektroniczną). Powód był zobowiązany przystąpić do usuwania wad i usterek nie później niż w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania zawiadomienia, chyba, że strony postanowiłyby inaczej. Powód winien usunąć wady i usterki w terminie 7 dni, chyba że strony ustaliły dłuższy termin. Jeżeli powód nie przystąpiłby do usuwania wad i usterek lub nie usunął ich w wyznaczonym terminie, pozwany mógłby usunąć wady lub usterki sam lub zlecić ich usunięcie inne firmie na całkowity koszt powoda (§ 11 ust. 3, 4, 5 umowy). Zgodnie z § 12 ust. 1 pkt c umowy powód zobowiązany był do zapłaty pozwanemu kary umownej za opóźnienie w usunięciu wad lub usterek stwierdzonych przy odbiorze lub w okresie gwarancji – w wysokości 0,5% wynagrodzenia umownego netto, za każdy dzień opóźnienia. Strony ustaliły maksymalną wysokość kar za nieterminowe usunięcie wad lub usterek przedmiotu umowy w wysokości 10% wartości netto wynagrodzenia powoda. Pozwany zobowiązał się natomiast względem powoda do zapłaty odsetek ustawowych w razie zwłoki w zapłacie powodowi kwoty wynikającej z prawidłowo wystawionej faktury (§12 ust. 2 pkt a umowy). Aneksem nr (...) z dnia 29 lutego 2012 roku do powyższej umowy podwyższono wynagrodzenie ryczałtowe powoda za wykonanie przedmiotu umowy do kwoty 868.856,00 zł netto. W kolejnym aneksie datowanym również na dzień 29 lutego 2012 roku strony wprowadziły w treści umowy dodatkowy zapis dotyczący sposobu dokonania zwrotu na rzecz powoda zatrzymanej części wynagrodzenia w następujący sposób: 5% netto wynagrodzenia umownego w terminie do 30 kwietnia 2013 roku, 5% netto wynagrodzenia umownego w terminie do dnia 30 czerwca 2013 roku. Ponadto w terminie do 30 kwietnia 2013 roku pozwany miał zwrócić powodowi zabezpieczenie wartości tzw. zaplecza w wysokości 2% wynagrodzenia umownego netto. W przypadku wystąpienia w okresie po dokonaniu zwrotu zabezpieczeń – konieczności usunięcia wad i usterek z tytułu rękojmi i gwarancji, w odniesieniu do prac wykonanych przez powoda, powód zobowiązał się dokonać ich usunięcia w terminie nie dłuższym niż 7 dni. W przypadku nieusunięcia wad lub usterek przez powoda, strony upoważniły pozwanego do obciążenia powoda równowartością wykonanych/zleconych prac naprawczych, a powód winien był zapłacić żądaną kwotę w terminie nie dłuższym niż 7 dni od dnia wezwania go do zapłaty, z ograniczeniem jego odpowiedzialności do ogólnej kwoty 43.442,80 zł.

Za wykonanie robót objętych umową z dnia 16 stycznia 2012 roku powód wystawił pozwanemu następujące faktury VAT: nr (...) z dnia 29 lutego 2012 roku na kwotę 405.900,00 zł brutto z terminem płatności na dzień 30 marca 2012 roku wraz z notą korygującą nr 02/03/2012 oraz (...), nr (...) z dnia 14 maja 2012 roku na kwotę 555.960,00 zł brutto z terminem płatności na dzień 14 czerwca 2012 roku wraz z notą korygującą (...), nr (...) z dnia 31 sierpnia 2012 roku na kwotę 106.832,88 zł brutto z terminem płatności na dzień 30 września 2012 roku.

Na poczet należności powoda wynikających z łączącej strony umowy, pozwany dokonał następujących wpłat na rachunek powoda: w dniu 30 maja 2012 roku w kwocie 190.000,00 zł, w dniu 31 maja 2012 roku w kwocie 174.782,00 zł, w dniu 11 lipca 2012 roku w kwocie 80.000,00 zł, w dniu 23 lipca 2012 roku w kwocie 100.000,00 zł, w dniu 3 października 2012 roku w kwocie 180.000,00 zł, w dniu 12 października 2012 roku w kwocie 50.000,00 zł, w dniu 26 października 2012 roku w kwocie 50.000,00 zł, w dniu 17 grudnia 2012 roku w kwocie 80.000,00 zł, w dniu 23 stycznia 2013 roku w kwocie 50.000,00 zł, w dniu 11 kwietnia 2013 roku w kwocie 27.024,88 zł, w dniu 6 września 2013 roku w kwocie 20.000,00 zł.

W dniu 30 sierpnia 2012 roku strony sporządziły protokół zdawczo – odbiorczy stwierdzający wykonanie przez powoda przedmiotu umowy bez zastrzeżeń. W treści protokołu strony wskazały, że z dniem jego sporządzenia zwalnia się 10% zabezpieczenia należytego wykonania umowy oraz, że przedmiotowy protokół stanowi podstawę do wystawienia i realizacji faktury końcowej.

W piśmie z dnia 12 września 2013 roku skierowanym do powoda, pozwany zwrócił się z prośbą o przedłużenie ustalonego terminu całkowitego rozliczenia zobowiązań na rzecz powoda do 31 grudnia 2013 roku, z uwagi na trudną sytuację finansową pozwanego, jak również brak skutecznego egzekwowania zwrotu zatrzymanych należności.

W odpowiedzi na powyższe pismem z dnia 10 października 2013 roku powód wezwał pozwanego do uregulowania należności w terminie do 31 października 2013 roku. Kolejnym pismem z dnia 6 listopada 2013 roku powód wezwał pozwanego do zapłaty należności z tytułu łączącej strony umowy pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

W wiadomości e-mail z dnia 16 maja 2014 roku (...) S.A. w S., jako generalny wykonawca budowy, na której powód wykonywał roboty zlecone umową z dnia 16 stycznia 2012 roku, zgłosił stronie pozwanej usterkę w przedmiotowych pracach, dotyczącą sygnalizacji alarmu pożaru- czujki liniowej 207/2. Informację o usterce pozwany przekazał następnie powodowi, który w odpowiedzi wiadomości e-mail z dnia 19 maja 2014 roku polecił pozwanemu aby naprawę rzeczonej usterki zlecić firmie zewnętrznej. Naprawiająca usterkę firma (...) Sp. z o.o. w L. w dniu 30 lipca 2014 roku wystawiła z tego tytułu pozwanemu fakturę vat nr (...) na kwotę 1.353,00 zł brutto.

W piśmie datowanym na dzień 18 września 2014 roku generalny wykonawca – (...) S.A. w S. oświadczył, że na podstawie umowy nr (...) z dnia 5 grudnia 2011 roku zawartej z pozwaną w niniejszej sprawie spółką, dotyczącej realizacji robót elektrycznych i teletechnicznych wewnętrznych i zewnętrznych, dokonał zatrzymania kwoty 166.966,70 zł z tytułu zabezpieczenia gwarancyjnego na poczet wad i usterek.

Notą obciążeniową nr 2/09/2014 z dnia 18 września 2014 roku pozwany obciążył powoda kwotą 66.886,00 zł z tytułu zabezpieczenia należytego wykonania łączącej strony umowy, stanowiącą część z sumy, którą pozwany został obciążony przez generalnego wykonawcę. Notą obciążeniową nr 1/09/2014 z dnia 18 września 2014 roku oraz kolejną nr 1/12/2015 wystawioną w dniu 17 grudnia 2015 roku, pozwany obciążył powoda kwotą 86.885,60 zł z tytułu opóźnienia w usuwaniu wad i usterek w okresie gwarancji w zleconych powodowi na mocy umowy z dnia 16 stycznia 2012 roku pracach.

W piśmie z dnia 30 grudnia 2015 roku, stanowiącym odpowiedź na notę obciążeniową nr 1/12/2015, powód oświadczył, iż nie uznaje roszczeń pozwanego w zakresie usterki nr 166, dotyczącej nierównego podświetlania monitorów (...) stancji monitoringu B. (...), tj. urządzeń zamontowanych w budynku Targów L.. Uzasadniając swoje stanowisko powód wskazał, że jego odpowiedzialność z tytułu wad i usterek powstałych w okresie gwarancji dotyczy jedynie wykonanych przez niego prac na terenie budynku Targów L.. Natomiast odpowiedzialność za wady i usterki nałożona na powodową spółkę na mocy łączącej strony umowy nie obejmuje zamontowanego sprzętu, który objęty jest gwarancją producenta.

W piśmie datowanym na dzień 18 września 2014 roku oraz w kolejnym piśmie z dnia 17 grudnia 2015 roku pozwany złożył oświadczenie o potrąceniu należności dochodzonej przez powoda w niniejszej sprawie z wierzytelnością pozwanego wobec powoda wynikającą z not obciążeniowych nr 1 i 2 z 18 września 2014 roku oraz z faktury VAT nr (...) wystawionej przez (...) Sp. z o.o. Następnie w piśmie z dnia 14 stycznia 2016 roku pozwany oświadczył, że potrąca dochodzoną w sprawie wierzytelność powoda z wierzytelnością pozwanego wynikającą z noty obciążeniowej nr 1/12/2015 z dnia 17 grudnia 2015 roku.

Na podstawie ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy uznał żądanie pozwu oparte na przepisie art. 647 k.c. za zasadne w przeważającej części.

Strony sporu łączyła umowa o roboty budowlane, powód wykonał przedmiot umowy w całości, na dowód czego strony spisały w dniu 30 sierpnia 2012 roku protokół zdawczo-odbiorczy. W treści przedmiotowego dokumentu stwierdzono, że prace zostały przez powoda wykonane bez zastrzeżeń oraz że z dniem sporządzenia protokołu ulega zwolnieniu zatrzymana kwota 10% wynagrodzenia powoda netto. Skoro zatem powód zrealizował zobowiązanie wynikające z łączącej strony umowy, jak również nadeszły terminy wyznaczone przez strony do zwrotu powodowi zatrzymanej części wynagrodzenia w wysokości 10% z tytułu zabezpieczenia należytego wykonania umowy oraz 2% z tytułu zabezpieczenia wartości tzw. zaplecza, pozwany winien zwrócić powodowi żądane sumy tytułem zatrzymanej części należnego powodowi wynagrodzenia.

Zgodnie z treścią aneksu do umowy kwota stanowiąca 5% części wynagrodzenia zatrzymanej na poczet zabezpieczenia należytego wykonania umowy miała zostać zwrócona powodowi do 30 kwietnia 2013 roku, zaś kolejne 5% do 30 czerwca 2013 roku. Do dnia 30 kwietnia 2013 roku winna zostać powodowi zwrócona także kwota stanowiąca 2% wynagrodzenia netto, zajęta na poczet zabezpieczenia wartości tzw. zaplecza. Skoro zatem pozwany nie uiścił na rzecz powoda wskazanych sum w wyznaczonych przez strony terminach, powód był uprawniony do wytoczenia o nie powództwa. Pozew został wniesiony przez powoda w dniu 29 lipca 2014 roku, a więc w dacie, gdy roszczenie o zwrot powyższego zabezpieczenia było już wymagalne. Z tych względów powództwo w tym zakresie należało uznać za w pełni zasadne.

Jednocześnie brak jest podstaw do uznania za skuteczne oświadczenia pozwanego o dokonaniu potrącenia dochodzonego w pozwie roszczenia z należnością, którą pozwany został obciążony przez generalnego wykonawcę z tytułu należytego wykonania, łączącej oba podmioty umowy. Na dowód rzeczonego obciążenia pozwany załączył do akt sprawy oświadczenie z dnia 18 września 2014 roku złożone w imieniu (...) S.A. w S., będącego generalnym wykonawcą, w którym wskazano, że w oparciu o umowę nr (...) z dnia 5 grudnia 2011 roku zawartą między (...) S.A. a pozwanym, generalny wykonawca dokonał zatrzymania kwoty 166.966,70 zł z tytułu zabezpieczenia gwarancyjnego na poczet wad i usterek. Z treści przedmiotowego oświadczenia w żadnej mierze nie wynika, aby wspomniane zabezpieczenie dotyczyło właśnie prac zleconych powodowi w oparciu o łączącą strony umowę z dnia 16 stycznia 2012 roku. Tymczasem zgodnie w § 7 ust 6 umowy z dnia 16 stycznia 2012 roku powód zobowiązał się do zwrotu pozwanemu kwoty, którą pozwany zostałby obciążony przez generalnego wykonawcę z tytułu należytego wykonania umowy ale jedynie w zakresie prac będących przedmiotem umowy łączącej strony niniejszego sporu.

Pozwany nie udowodnił, aby rzeczywiście przysługiwała mu wierzytelność względem powoda znajdująca oparcie w zapisie § 7 ust. 6 łączącej strony umowy. Skoro zatem pozwany nie dysponował wierzytelnością względem powoda, zgłoszony w sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzut potrącenia kwoty wynikającej z noty obciążeniowej nr 2/09/2014 nie mógł wywołać skutków prawnych (art. 498 k.c.).

Sąd Okręgowy nie uwzględnił również sformułowanego przez stronę pozwaną w toku sporu zarzutu potrącenia kwoty 86.885,60 zł z tytułu kary umownej za opóźnienie w usunięciu przez powoda usterek w realizowanych przez niego pracach. Wbrew stanowisku pozwanego, wobec treści umowy stron i brzmienia przepisu art. 484 k.c. - brak było podstaw do obciążenia powoda karą umowną z tytułu opóźnienia w usunięciu usterki nr 166/15 dotyczącej nierównego podświetlania monitorów (...) stacji monitoringu B. (...) (tj. urządzeń zamontowanych w budynku Targów L., gdzie prowadzone były przez powoda prace objęte umową z dnia 16 stycznia 2012 roku). Powód udzielając pięcioletniej gwarancji na wykonane przez siebie prace, równocześnie poinformował pozwanego, że gwarancja producenta na zamontowane urządzenia wynosi 36 miesięcy od odbioru końcowego inwestycji. Zatem powołany wyżej zapis umowny wyraźnie wskazuje, że odpowiedzialność powoda z tytułu wad i usterek powstałych w okresie gwarancji dotyczy jedynie wykonanych przez powodowa spółkę prac na terenie budynku Targów L.. Odpowiedzialność powoda jest zaś wyłączona w przypadku wad lub usterek zamontowanego sprzętu, który to był objęty gwarancją producenta.

Brak było również podstaw do naliczenia powodowi kary umownej za

nieterminowe usunięcie usterki nr (...), albowiem pozwany zgodnie z sugestią powoda powierzył naprawę przedmiotowej usterki podmiotowi trzeciemu, który dokonał naprawy terminie. .

Za w pełni zasadne, w oparciu o zapis § 11 ust. 5 umowy z dnia 16 stycznia 2012 roku, należało natomiast uznać obciążenie powoda kosztami usunięcia wspomnianej usterki, które zgodnie z wystawioną przez podmiot trzeci fakturą vat nr (...) z dnia 30 lipca 2014 roku wyniosły 1.353,00 zł. Takowe uregulowanie kwestii kosztów usunięcia wad przedmiotu umowy stron w ocenie Sądu jest w pełni dopuszczalne na gruncie przytaczanej zasady swobody umów (jako zbliżone do regulacji z art. 636 § 1 in fine k.c.) i stanowi w istocie zapis o karze umownej zgodny z treścią art. 484 k.c.

W konsekwencji Sąd Okręgowy w oparciu o przepisy art. 484 k.c. i art. 498 k.c. podzielił argumentację pozwanego co do zasadności potrącenia wierzytelności pozwanego w kwocie 1.353,00 zł z roszczeniem powoda dochodzonym w niniejszym procesie. Tym samym wierzytelność powoda stanowiąca przedmiot niniejszego sporu podlegała umorzeniu w zakresie potrąconej kwoty 1.353,00 zł, wobec czego Sąd oddalił powództwo w powyższym zakresie.

W pozostałej części Sąd uwzględnił roszczenie powoda, uznając je za w pełni uzasadnione. Zasądzona w wyroku kwota 103.814,27 zł obejmuje nieuiszczoną dotychczas przez pozwanego, a pozostałą należność wynikającą z obowiązku zwrotu powodowi kwoty stanowiącej 10% wynagrodzenia netto, zatrzymanego przez pozwanego tytułem zabezpieczenia należytego wykonania umowy z dnia 16 stycznia 2012 roku, jak również kwoty wynoszącej 2% wynagrodzenia netto zatrzymanego tytułem zabezpieczenia wartości tzw. zaplecza. Sam fakt zatrzymania części wynagrodzenia nie zmienia charakteru tego świadczenia, które pozostaje wynagrodzeniem za wykonane roboty budowlane należnym powodowi na podstawie art. 647 k.c., a jedynie zmienia termin wymagalności tej części tego świadczenia.

Ponadto przyznana powodowi w wyroku suma obejmuje kwotę skapitalizowanych odsetek naliczonych za opóźnienie z tytułu zwrotu zatrzymanego zabezpieczenia należytego wykonania umowy oraz za opóźnienie w zwrocie zabezpieczenia wartości tzw. zaplecza. Sąd uwzględnił również roszczenie o skapitalizowane odsetki naliczone za opóźnienie w zapłacie na rzecz powodowa wynagrodzenia za wykonane przez niego prace objęte umową z dnia 16 stycznia 2012 roku. Poszczególne sumy składające się na wynagrodzenie powoda wynikają z wystawionych przez powodową spółkę faktur vat nr (...) z dnia 29 lutego 2012 roku na kwotę 405.900,00 zł brutto z terminem płatności na dzień 30 marca 2012 roku, nr (...) z dnia 14 maja 2012 roku na kwotę 555.960,00 zł brutto z terminem płatności na dzień 14 czerwca 2012 roku oraz nr (...) z dnia 31 sierpnia 2012 roku na kwotę 106.832,88 zł brutto z terminem płatności na dzień 30 września 2012 roku. Z poczynionych przez Sąd ustaleń wynika, że pozwany dokonywał płatności na poczet wskazanych faktur z opóźnieniem, stąd roszczenie o odsetki za opóźnienie w płatności było w pełni uzasadnione. Żądanie zasądzenia odsetek za opóźnienie w zwrocie zatrzymanego zabezpieczenia wynoszącego odpowiednio 10% i 5% wynagrodzenia netto, jak również za opóźnienie w płatności powyższych faktur VAT znalazło przy tym oparcie w przepisie art. 481 §1 k.c. Odsetki za opóźnienie w zwrocie powodowi zatrzymanej części wynagrodzenia liczone były od dnia następnego, po dniu wskazanym w aneksie do umowy jako terminy zwrotu zatrzymanego wynagrodzenia, natomiast odsetki od nieterminowo opłaconych faktur naliczone zostały od dnia następnego po dniu wskazanym na każdej z faktur jako termin ich płatności.

O dalszych odsetkach Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 481 § 1 k.c. oraz art. 482 § 1 k.c. przyjmując, że pozwany pozostawał i pozostaje w opóźnieniu w spełnieniu swojego świadczenia i zasądzając je zgodnie z żądaniem pozwu od dnia wytoczenia powództwa. Mimo zmiany przepisów dotyczących odsetek, wprowadzonej ustawą z dnia 9 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1830). powód żądał zasądzenia odsetek ustawowych i żądania tego nie zmienił. Mając na uwadze przepisy wprowadzone ową ustawą, obowiązujące od 1 stycznia 2016 r., Sąd przyjął, że za okres liczony od dnia wniesienia powództwa do dnia 31 grudnia 2015 r. powodowi należą się odsetki ustawowe, o jakich mowa w art. 481 § 2 k.c. w brzmieniu sprzed nowelizacji. Jednocześnie, wobec niedokonania przez powoda modyfikacji żądania dotyczącego należności odsetkowej, od 1 stycznia 2016 r., Sąd zasądził odsetki wg stopy odsetek ustawowych, o jakich mowa w art. 359 § 2 k.c.

Rozstrzygając o kosztach procesu Sąd zastosował przepis art. 100 zd. 2 k.p.c.

Apelację od opisanego orzeczenia wywiodła strona pozwana, zaskarżając wyrok w pkt. 1. w zakresie kwoty 38.281,27 zł oraz odsetek ustawowych od całej zasądzonej kwoty od dnia 1 stycznia 2016r. oraz co do kosztów procesu w pkt. 3.

Skarżący zarzucił:

1.  sprzeczność ustaleń sądu z treścią zebranego materiału dowodowego wskutek

naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób dowolny, niewszechstronny, poprzez przyjecie, że powód wykazał upływ terminu płatności poszczególnych faktur i sposób skapitalizowania odsetek dochodzonych pozwem wraz z kwotą główną, podczas gdy w materiale dowodowym nie znajdują się związane z tym dowody, a sposób wyliczenia nie został nigdzie wskazany;

2.  naruszenie art. 481 § 2 k.c. w zw. z art. 359 § 2 k.c. poprzez orzekanie ponad

żądanie – zasądzenie odsetek ustawowych, pomimo, że od 1.01.2016r. takowe nie są znane ustawie.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę kwestionowanego wyroku i oddalenie

powództwa w części dotyczącej kwoty 38.281,27 zł mającej rzekomo wynikać ze

skapitalizowanych odsetek, w części dotyczącej odsetek ustawowych od całej zasądzonej kwoty po dniu 31.12.2015r. oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja jest uzasadniona.

Kwestionując zasadność roszczenia dochodzonego w pozwie, skarżący trafnie zarzuca jego niewykazanie dowodami zgromadzonymi w sprawie, akcentując niejasność i w istocie niewykazanie sposobu wyliczenia żądania. Rację ma skarżący, że powód na żadnym etapie postępowania rozpoznawczego przed Sądem I instancji nie sprecyzował żądania pozwu, co skutkuje uznaniem roszczenia w części za nieudowodnione. Sąd I instancji, jak zasadnie akcentuje skarżący, nie dokonał wszechstronnej oceny dowodów, przyjmując, że powód wykazał kiedy upłynął termin płatności poszczególnych faktur i w jaki sposób zostały skapitalizowane odsetki, podczas gdy w aktach sprawy brak dowodów na wskazane okoliczności, co w konsekwencji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. uzasadnionym.

Przypomnieć w tym miejscu wypada, że wnosząc o zapłatę 105.167,27 zł powód nie sprecyzował składników dochodzonej kwoty, w uzasadnieniu pozwu wskazując jedynie, że kwota zabezpieczenia należytego wykonania umowy w wysokości 10% wartości netto wyniosła 78.200 zł, natomiast kwota zabezpieczenia wartości tzw. zaplecza w wysokości 2% netto wynagrodzenia umownego podwykonawcy wyniosła 15.640 zł. Łącznie wskazane sumy stanowią 93.840 zł. Powód określił również wpłaty dokonane przez pozwanego tytułem spłaty zatrzymanego zabezpieczenia w kwocie 26.954 zł, które odpowiednio zaliczył na opisane należności. Różnica wskazanych wartości kwotowych to 66.886 zł (93.840 zł – 26.954 zł). Tymczasem dochodzone pozwem roszczenie opiewa na kwotę 105.167,27 zł. Podążając za wywodem skarżącego, należy raczej domyślać się, że pozostała kwota stanowi skapitalizowane odsetki od nieterminowo regulowanych faktur, które wyniosłyby matematycznie 38.281,27 zł (105.167,27 zł – 66.886 zł). Zważywszy jednak na uznane za prawidłowe potrącenie kwoty 1.353 zł, należy o nią pomniejszyć kwotę z niezapłaconych faktur – 66.886 zł, co da sumę 65.533 zł. W rezultacie na zasądzoną zaskarżonym wyrokiem należność 103.814 ,27 zł składają się: 65.533 zł + 38.281,27 zł.

W podanych okolicznościach należy zgodzić się ze skarżącym, że roszczenie w zakresie kwoty 38.281,27 zł z tytułu skapitalizowanych odsetek nie zostało udowodnione co do wysokości, brak jest bowiem dowodów jak też sposobu ich wyliczenia. Skarżący uczynił to dopiero, aczkolwiek i tak nie w pełnym zakresie, w załączniku do protokołu, który złożył po rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku w sprawie. Z oczywistych względów, skoro załącznik nie podlega doręczeniu stronie przeciwnej, powód nie powziął wiadomości o sprecyzowaniu roszczenia odsetkowego.

Załącznik do protokołu (art. 161 k.p.c.) nie ma znaczenia samoistnego, jego rola jest pomocnicza w stosunku do obowiązującej zasady ustności rozprawy. Dlatego załącznik nie może zawierać treści samodzielnych, lecz musi ograniczać się do zreferowania lub streszczenia ustnych wywodów i wniosków, przedstawionych uprzednio na rozprawie (tak SN w wyroku z dnia 13 listopada 2003r., I CK 229/02, Biul. SN 2004/4/9). Skoro powód w toku rozprawy nie wykazał sposobu wyliczenia odsetek skapitalizowanych powództwa, a uczynił to dopiero w głosie do protokołu, wprowadzając w ten sposób treści zupełnie nowe, w świetle opisanego charakteru załącznika do protokołu, o którym mowa w art. 161 k.p.c. skutek w postaci uwzględnienia w tak sprecyzowanym zakresie powództwa nie mógł być w ten sposób osiągnięty. W konsekwencji brak jest jakichkolwiek podstaw, by okoliczności świadczące o terminach zapłaty, sposobie wyliczenia odsetek skapitalizowanych uznać za wykazane w sprawie.

Chybionym natomiast okazał się zarzut naruszenia art. 481 § 2 k.c. w zw. z art. 359 § 2 k.c. poprzez zasądzenie odsetek ustawowych pomimo, że od 1 stycznia 2016r. takowe nie są znane ustawie. Skarżący wnioskował o oddalenie powództwa w tej części, wywodząc, że Sąd I instancji orzekając o odsetkach ustawowych wyszedł poza żądanie. W tym miejscu przypomnieć trzeba, że ustawą z 9.10.2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1830), wchodzącą w życie w dniu 1.1.2016 r., zmieniono zarówno komentowany przepis, jak i art. 481 KC w ten sposób, że wprowadzono odrębne kategorie "odsetek ustawowych" i "odsetek ustawowych za opóźnienie", zmieniono mechanizm określania wysokości tych odsetek oraz uregulowano odrębnie maksymalne odsetki za opóźnienie. Wysokość odsetek ustawowych i odsetek ustawowych za opóźnienie ustala się obecnie przez odniesienie do stopy referencyjnej NBP, natomiast maksymalne wartości tych odsetek określane są jako dwukrotność odpowiedniej stopy odsetek ustawowych. Zgodnie z art. 56 ustawy zmieniającej, do odsetek należnych za okres kończący się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. W odniesieniu do regulacji zawartej w art. 359 KC oznacza to, że odsetki, co do których obowiązek ich zapłaty powstał najpóźniej 31.12.2015r. podlegają dotychczasowym regułom dotyczącym wyznaczania stopy odsetek ustawowych oraz rozmiaru odsetek maksymalnych. Natomiast odsetki, co do których obowiązek zapłaty powstał po 1.1.2016 r. (oprocentowanie naliczane od tej daty) podlega regułom nowym. Zatem rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w zakresie odsetek ustawowych nie stanowi wyjścia ponad żądanie, skoro takowe było zgłoszone w pozwie, zaś co do odsetek od 1 stycznia 2016r. prawo materialne nakazuje stosować nowe reguły.

Z powyższych względów, wynik kontroli instancyjnej skutkował wydaniem orzeczenia reformatoryjnego na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. poprzez obniżenie kwoty głównej do 65.533 zł. W pozostałej części apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. Zmiana rozstrzygnięcia spowodowała także korektę orzeczenia o kosztach postępowania, przy zastosowaniu zasady wyrażonej w art. 100 k.p.c. Powód ostał się ze swym żądaniem w 62,3%. Łączne koszty wyniosły 12.493 zł (5.259 zł opłaty sądowej od pozwu oraz 2x 3.617 zł kosztów pełnomocnika wraz z opłatą skarbową), z czego do zapłaty na rzecz powoda przypada kwota 4.166,10 zł (12.493 zł x 37,7% przegranej powoda - 8.876 zł poniesionych kosztów).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c., zasądzając na rzecz pozwanego kwotę 5.515 zł, na którą złożyły się: opłata od apelacji -1.915 zł oraz 3.600 zł kosztów zastępstwa procesowego, ustalonych na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r. poz. 1804 ze zm.).