Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2016 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa W. J. (1)

przeciwko Drukarni (...) im. (...) (...) Spółce Akcyjnej w K.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego i zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 17 marca 2016 r. sygn. akt I C 1956/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok nadając mu następującą treść:

„I. pozbawia wykonalności tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy dla K. w postępowaniu upominawczym w dniu 5 sierpnia 2008 r., sygn. akt I Nc 730/08/S i zaopatrzonego w klauzulę wykonalności w dniu 9 stycznia 2009 r. – w części obejmującej kwotę główną, tj. 72 956 zł oraz odsetki ustawowe od tej kwoty, w zakresie w jakim nie zostały wyegzekwowane,

II. zasądza od Drukarni (...) im. (...) (...) Spółki Akcyjnej w K. na rzecz W. J. (1) kwotę 11 160,58 zł (jedenaście tysięcy sto sześćdziesiąt złotych 58/100) z ustawowymi odsetkami od dnia 21 stycznia 2016 r.,

III. oddala powództwo w pozostałej części;

IV. zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 7 823 zł (siedem tysięcy osiemset dwadzieścia trzy złote) tytułem kosztów postępowania.”;

2.  oddala apelację w zakresie dalej idącym;

3.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 9 606 zł (dziewięć tysięcy sześćset sześć złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Barbara Baran SSA Sławomir Jamróg SSA Marek Boniecki

Sygn. akt I ACa 881/16

UZASADNIENIE

W. J. (1) w pozwie skierowanym przeciwko Drukami (...) (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w K. wniósł o:

- pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego tj. nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego dlaK. Wydział I Cywilny z dnia 5 sierpnia 2008 r., sygn. akt I Nc 730/08/S, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 9 stycznia 2009 r. w części dotyczącej kwoty należności głównej, tj. kwoty 72.956 zł oraz zasądzonych odsetek w zakresie w jakim nie zostały wyegzekwowane,

- zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kwoty 11 160,58 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz

- zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania

Na uzasadnienie żądania wskazał, iż nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym Sąd Rejonowy dlaK. Wydział I Cywilny z dnia 5 sierpnia 2008 r., sygn. akt I Nc 730/08/S zasądził solidarnie od powoda oraz A. K. (1) na rzecz strony pozwanej kwotę 72 956 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21 listopada 2002 r. oraz koszty procesu w kwocie 4 529 zł. Wobec powoda nakaz zapłaty uprawomocnił się i został zaopatrzony klauzulą wykonalności w dniu 9 stycznia 2009 r. Na podstawie przedmiotowego tytułu wykonawczego strona pozwana wszczęła postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla K.pod sygn. akt II KM 12/09.

Pozwany w powyższej sprawie A. K. (1) wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty, w którym zarzucił m. in. nieistnienie roszczenia powodowej spółki oraz brak udowodnienia roszczenia co do zasady jak i co do wysokości. Sąd Rejonowy dla K.Wydział I Cywilny wyrokiem z dnia 19 stycznia 2009 r. sygn. akt I C 971/08/S oddalił powództwo a Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił apelację powodowej Spółki. W uzasadnieniach wyroków podniesiono, że Spółka nie wykazała istnienia roszczenia zarówno co do zasady jak i co do wysokości. Zarzut pozwanego A. K. (1) odnośnie nieistnienia roszczenia powodowej Spółki był więc całkowicie uzasadniony.

Jako podstawę roszczenia powód podał art. 840 § 1 pkt 2 k.c. Powołał się także na treść art. 375 § 2 k.c. Uzasadnił, że wyrok oddalający powództwo spółki wobec A. K. (1) zapadł w I instancji w dniu 19 stycznia 2009 r., w II instancji w dniu 11 grudnia 2013 r. Tytuł egzekucyjny przeciwko powodowi w postaci nakazu zapłaty uprawomocnił się w dniu 9 stycznia 2009 r. W ocenie powoda wydanie wyroku oddalającego powództwo jest zdarzeniem, które nastąpiło po powstaniu tytułu egzekucyjnego przeciwko powodowi, gdyż wyrok oddalający powództwo został wydany w dniu 11 grudnia 2013 r., tytuł przeciwko powodowi powstał natomiast w 2009 r.

Powołując się na treść art. 366 § 1 k.c. powód podniósł, że on i A. K. (1) byli dłużnikami solidarnymi, co zostało potwierdzone przez Sąd Rejonowy dlaK.. Solidarność zobowiązania A. K. (1) oraz powoda, którzy wchodzili w skład Komitetu (...) (...) wynikała wprost z ówcześnie obowiązującej ordynacji wyborczej, a konkretnie art. 64k pkt 3, w myśl którego odpowiedzialność za zobowiązania majątkowe komitetu (...)ponoszą solidarnie osoby wchodzące w skład komitetu. W toku postępowania egzekucyjnego została wyegzekwowana od powoda na rzecz pozwanej część kwoty, objętej tytułem wykonawczym tj. 11 160,58 zł, na co składa się 4 529 zł z tytułu kosztów sądowych oraz 6 631,58 zł tytułem odsetek ustawowych zasądzonych od należności głównej. Skoro powództwo przeciwegzekucyjne nie przysługuje co do już wyegzekwowanej należności, jest ono zatem kierowane tylko do tej części należności, która nie została wyegzekwowana. Natomiast co do kwoty 11 160,58 zł, powód swoje roszczenie opiera na treści art. 405 k.c. – świadczenie, które zostało już wyegzekwowane od powoda należy uznać za nienależne stronie pozwanej.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa, zarzucając, że powód nie wykazał istnienia wspólnego zarzutu, o którym mowa w art. 375 § 2 k.c., nie podał, czy i który z zarzutów podnoszonych przez A. K. (1) w sprawie o sygn. akt I Ns 730/08/S stanowi wspólny zarzut dla obu współdłużników. Powództwo w sprawie o sygn. akt I Nc 730/08/S zostało oddalone z uwagi na niewykazanie roszczenia a nie jak twierdzi powód ze względu na brak istnienia roszczenia. Zarzut jest wspólny, jeżeli może powołać się na niego każdy z dłużników solidarnych. a w ocenie pozwanej takich zarzutów nie podniósł pozwany A. K. (1). Sam powód w treści swojego spóźnionego sprzeciwu podniósł tylko zarzut przedawnienia roszczenia, zaś istnienia zobowiązania, jego treści, faktu złożenia zamówienia na druk materiałów wyborczych, zrealizowania usługi, odbioru dzieła nie kwestionował. powód uznawał więc co do zasady istnienie zobowiązania i jego wysokość, co wyłącza skuteczne powoływanie się na okoliczność, że zarzut niewykazania roszczenia jest zarzutem wspólnym z drugim ze współdłużników solidarnych. Zarzut przedawnienia podniesiony przez powoda ma charakter osobisty, więc jego uwzględnienie powoduje oddalenie powództwa, ale jedynie co do dłużnika, który z takiego zarzutu skorzystał.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 3 617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Jako bezsporne przyjął sąd, że pozwem z dnia 2 lipca 2008 r. Drukarnia (...) im.(...) (...) S.A. z siedzibą w K. wniosła o zasądzenie od pozwanych A. K. (1) i W. J. (1) kwoty 72 956 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21 listopada 2002 r. W uzasadnieniu wskazała, iż legitymacja bierna pozwanych wynika z treści art. 64k pkt 3 ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, stosownie do którego odpowiedzialność za zobowiązania majątkowe komitetu wyborczego wyborców ponoszą solidarnie osoby wchodzące w skład komitetu. A. K. (1) oraz powód byli członkami Ponadpartyjnego Komitetu (...) (...) z siedzibą w K. i występowali w jego imieniu jako zamawiający ulotki wyborcze.

Sąd Rejonowy dlaK.postępowaniu upominawczym nakazem zapłaty w z dnia 5 sierpnia 2008 r., sygn. akt I Nc 730/08/S orzekł, że pozwani A. K. (1) i W. J. (1) w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu powinni solidarnie zapłacić stronie powodowej Drukarni (...) im. (...) (...) S.A. w K. kwotę 72 956 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 21 listopada 2002 r. A. K. (1) oraz W. J. (1) zostali także obciążeni kosztami postępowania.

W dniu 13 sierpnia 2008 r. od powyższego nakazu zapłaty pozwany A. K. (1) wniósł sprzeciw. W sprzeciwie podniesiono zarzut przedawnienia roszczenia, wskazując iż roszczenia z łączącej strony umowy, która w istocie stanowiła umowę o dzieło, przedawniają się z upływem 2 lat do dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane, od dnia w którym zgodnie z umową miało być oddane. W ocenie wnoszącego sprzeciw przedawnienie roszczenia nastąpiło w październiku/listopadzie 2004 r., a najpóźniej 1 stycznia 2006 r. Nadto wskazał, że przedawnienie dotyczyło również roszczenia o zasądzenie odsetek. W piśmie z dnia 13 października 2008 r. pozwany A. K. (1) oprócz rozwinięcia argumentacji związanej z zarzutem przedawnienia przedstawił okoliczności związane z niewykazaniem roszczenia przez Drukarnię na drodze procesowej.

W dniu 9 stycznia 2009 r. W. J. (1) wniósł o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od tego nakazu, wnosząc jednocześnie w tej dacie sprzeciw. Postanowieniem z 23 lutego 2009 r. Sąd Rejonowy dla K. odrzucił wniosek W. J. (1) o przywrócenie terminu do złożenia sprzeciwu od nakazu zapłaty i odrzucił sprzeciw.

Postanowieniem z dnia 9 stycznia 2009 r. Sąd Rejonowy dla K.nadał klauzulę wykonalności w/w nakazowi zapłaty z dnia 5 sierpnia 2008 r. w stosunku do W. J. (1).

Wyrokiem z dnia 19 stycznia 2009 r., sygn. akt I C 971/08/S, Sąd Rejonowy dla K.oddalił przedmiotowe powództwo (dotyczyło to powództwa skierowanego przeciwko A. K. (1), bowiem w stosunku do W. J. (2) nakaz się uprawomocnił). Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 11 grudnia 2013 r., sygn. akt II Ca 1052/09, oddalił apelację wniesioną przez Drukarnię (...) im. (...) A..

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla (...) D. U. w dniu 15 stycznia 2009 r. na wniosek wierzyciela - Drukami (...) (...) (...) S.A. w K. wszczął przeciwko dłużnikowi W. J. (1) postępowanie egzekucyjne pod sygn. akt KM 12/09 celem egzekucji należności głównej w kwocie 72 956 zł, odsetek na dzień 15 stycznia 2009 r. w wysokości 54 896,76 zł, kosztów sądowych w kwocie 4 529 zł oraz kosztów adwokackich w wysokości 900 zł. Postanowieniem z dnia 18 sierpnia 2010 r. komornik umorzył powyższe postępowanie wobec bezskutecznej egzekucji.

W dniu 12 maja 2015 r. Drukarnia (...) wystąpiła z wnioskiem o ponowne wydanie tytułu wykonawczego w miejsce utraconego; postępowanie toczy się przed Sądem Rejonowym dla K.pod sygn. akt I Nc 730/08/S – aktualnie jest zawieszone w wyniku postanowienia zabezpieczającego.

Sąd Okręgowy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd dokonał analizy art. 840 § 1 k.p.c. Podkreślił, że powód wskazuje jako zdarzenie, o którym mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. wydanie wyroku oddalającego powództwo przeciwko A. K. (1). Sąd zwrócił także uwagę na treść art. 366 § 1 k.c., zgodnie z którym kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Zgodnie zaś z art. 369 k.c. zobowiązanie jest solidarne, jeżeli wynika to z ustawy lub z czynności prawnej.

Bezsporne jest, że powód i A. K. (1) byli członkami Komitetu(...) (...), których odpowiedzialność zgodnie z art. 64k pkt 3 ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województwa (t. j. Dz. U. z 2003 r. Nr 159, poz. 1547, ze zm.) za zobowiązania majątkowe komitetu wyborczego wyborców jest solidarna.

Sąd uznał, że zarzuty podniesione przez powoda w sprzeciwie od nakazu zapłaty wydanego w powołanej sprawie należy uznać za bezskuteczne wobec odrzucenia sprzeciwu. W ocenie Sądu nie są też zasadne argumenty, jakoby wyrok zapadły w sprawie I C 971/08/S na rzecz A. K. (1) (jednego z dłużników solidarnych) uwzględniał zarzuty wspólne dla obu dłużników. Powód jako podstawę pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności wskazał okoliczności rozpatrywane w powyższej sprawie: przedawnienie roszczenia oraz niewykazanie istnienia roszczenia. W tamtej sprawie A. K. (1) (współdłużnik solidarny) nie wskazywał na brak przedmiotowego roszczenia, ale zarzucał, że przysługująca Spółce należność nie została wykazana zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu (nałożonym na powodową Spółkę). W postępowaniu I C 971/08/S nie było de facto kwestionowane samo istnienie roszczenia, lecz argumentację oparto na zarzutach jego nieudowodnienia - tak też wywodziły sądy obu instancji w swych uzasadnieniach.

Powód nie wykazał żadnych wspólnych zarzutów, które mogłyby doprowadzić do spełnienia przesłanki niemożności egzekwowania zobowiązania na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., wyrok Sądu Rejonowego z dnia 19 stycznia 2009 r. nie stanowi bowiem zdarzenia, o którym mowa w tym przepisie. Zarzutami wspólnymi są przykładowo wady oświadczenia woli, nieistnienie zobowiązania czy nieważność czynności prawnej. Wspólne zarzuty muszą dotyczyć sposobu powstania zobowiązania lub jego treści. Tymczasem Sąd Rejonowy nie badał kwestii skutecznego zawarcia umowy ani kategorycznie nie przesądził o istnieniu pomiędzy stronami zobowiązania, a jedynie stwierdził, że z zaoferowanego materiału dowodowego takich wniosków wyprowadzić nie sposób.

Odnośnie zarzutu przedawnienia, który powód wskazał jako wspólny dla dłużników solidarnych, a który to zarzut był podnoszony przez A. K. (1) jako mający niweczyć powództwo o zapłatę kwoty 72 956 zł, stwierdził Sąd Okręgowy, że nie okazał się on zasadny w niniejszym postępowaniu z dwóch przyczyn. Po pierwsze przyczyną oddalenia powództwa przez Sąd Rejonowy nie było przedawnienie roszczenia a jego niewykazanie przez Spółkę Drukarnia (...) i sąd ostatecznie nie oparł swojego rozstrzygnięcia na zarzucie przedawnienia. Po drugie, zarzut przedawnienia - nawet gdyby był podstawą oddalenia powództwa, to nie stanowi on zarzutu, który można określić mianem wspólnego dla dłużników solidarnych. Ma on bowiem charakter osobisty.

Postępowanie o ponowne wydanie tytułu wykonawczego zamiast utraconego (obecnie zawieszone tytułem zabezpieczenia niniejszego powództwa) zdaniem Sądu Okręgowego stanowi dodatkową przesłankę, przemawiającą za oddaleniem powództwa.

Co do żądania zasądzenia kwoty 11 160,58 zł uznał je Sąd za bezprzedmiotowe wobec oddalenia powództwa w zakresie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności, na podstawie którego powyższa kwota została już wyegzekwowana. Nie stanowi ona bowiem świadczenia nienależnego.

O kosztach procesu orzekł sąd na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, domagając się jego zmiany i orzeczenia zgodnie z żądaniem pozwu oraz zasadzenia na jego rzecz kosztów procesu.

Apelujący zarzucił:

- błąd w ustaleniach faktycznych poprzez ustalenie, że A. K. (1) w postępowaniu prowadzonym przed Sądem Rejonowym dla K.nie kwestionował istnienia roszczenia, a w konsekwencji przyjęcie, że powód W. J. (1) w niniejszej sprawie nie podniósł zarzutu wspólnego dla dłużników solidarnych,

- naruszenie prawa materialnego, a to art. 375 § 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, iż powołany przez powoda zarzut w postaci niewykazania istnienia roszczenia nie jest zarzutem wspólnym dłużnikom solidarnym oraz że zarzut ten jest zarzutem innym, niż zarzut niewykazania roszczenia zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu, podniesionym w ocenie sądu I instancji przez A. K. (1),

- naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy wyrok Sądu Rejonowego dla K.w sprawie sygn. I C 971/08/S oraz wyrok Sądu Okręgowego sygn. II Ca 1052/09 stanowiły zdarzenie, na skutek którego tytuł wykonawczy nie może być egzekwowany.

W uzasadnieniu apelujący rozwinął argumentację w odniesieniu do postawionych zarzutów, szczególnie zwracając uwagę na to, że sąd I instancji winien był przede wszystkim zwrócić uwagę na zarzuty postawione przez A. K. (1), zdaniem apelującego wspólne dla obydwu dłużników solidarnych. Zarzuty te obejmowały stwierdzenia, iż powództwo Drukarni jest niezasadne, przedawnione i nieudowodnione. Spośród nich z pewnością wspólne są zarzuty niezasadności i nieudowodnienia roszczenia. Apelujący podkreślił, że nieudowodnienie roszczenia ma charakter materialnoprawny a nie formalny. W razie oddalenia powództwa z takiej przyczyny wyrok ma skutek wobec pozostałych dłużników solidarnych.

Apelujący podniósł także, że prowadzenie postępowania o wydanie tytułu wykonawczego w miejsce utraconego nie może być argumentem za oddaleniem powództwa, bowiem sąd I instancji nie miał kompetencji do oceny, czy tytuł został utracony – póki nie zapadło w tamtym postępowaniu orzeczenie, obowiązuje domniemanie, że tytuł wykonawczy istnieje.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, podtrzymując swoje stanowisko wyrażane przed sądem I instancji.

Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu Okręgowego co do istnienia okoliczności bezspornych, składających się na stan faktyczny, opisany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Jako okoliczność bezsporną przyjął także Sąd Apelacyjny, iż w toku postępowania egzekucyjnego doszło do wyegzekwowania kwoty 11 160,58 zł (Sąd Okręgowy nie wskazał bowiem w uzasadnieniu wysokości wyegzekwowanej od powoda sumy, pozostawiając niedokończone zdanie – k. 105).

Sąd Apelacyjny ustalił ponadto w oparciu o akta sprawy I C 971/08/S, że pozwany w tamtej sprawie A. K. (1) wnosząc sprzeciw od nakazu zapłaty ponosił, iż pozew jest nieuzasadniony, nieudowodniony a roszczenie w nim dochodzone jest przedawnione (k. 32 i nast. akt I C 971/08/S). W szczegółowo formułowanych zarzutach kwestionowano fakt zaciągnięcia przez Komitet (...)zobowiązania dotyczącego druku ulotek, dokonania takiego zamówienia, zrealizowania przez Drukarnię takiego dzieła i odebrania go przez zamawiającego, otrzymania przez Komitet faktur i wezwania do zapłaty. Kwestionował A. K. (1) także fakt zawarcia (...)oraz prawdziwość przedstawionych przez Drukarnię dokumentów, domagając się ich oryginałów zamiast zaoferowanych kserokopii.

W kolejnych pismach procesowych w sprawie I C 971/08/S pozwany A. K. (1) podtrzymywał powyższe zarzuty, podnosił, że zamówienie, na które powoływała się Drukarnia, przedkładając fax, dotyczyło programu wyborczego a nie ulotek, o których mowa w pozwie a na kopii faktury z 22 października 2002 r. brak jego podpisu. Nadto wezwanie z dnia 10 grudnia 2002 r., to w istocie nie wezwanie, lecz potwierdzenie salda – czynność kontrolna dokonywana na podstawie ustawy o rachunkowości (k. 63 i nast. w/w akt).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Okoliczności faktyczne wskazane przez Sąd Okręgowy jako bezsporne oraz okoliczności ustalone ponadto przez Sąd Apelacyjny dają podstawę do uznania za zasadny zarzutu powoda, iż błędne jest stanowisko Sądu Okręgowego, jakoby pozwany w sprawie I C 971/08/S A. K. (1) nie kwestionował istnienia roszczenia. Zacytowane wyżej stwierdzenia pochodzące z pism procesowych pozwanego A. K. dotyczą bowiem wprost istnienia roszczenia.

Zasadne w konsekwencji są także zarzuty naruszenia prawa materialnego w postaci art. 375 § 2 k.c. oraz prawa procesowego w postaci art. 840 § 1 pkt k.p.c.

Bezsporny w istocie stan faktyczny w niniejszej sprawie powodował, że jej rozstrzygnięcie wymaga jedynie rozważenia jej prawnych aspektów – a zatem tego, czy w wyroku w sprawie I C 971/08/S podniesione zostały zarzuty wspólne dla obydwu dłużników (art. 375 § 2 k.c.) i czy w konsekwencji uprawomocnienia się wyroku w tamtej sprawie zaistniało zdarzenie, na skutek którego tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty przeciwko W. J. (1) nie może być egzekwowany.

Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku wskazał przykładowe zarzuty, które w opinii Sądu mają walor zarzutów wspólnych, wymieniając wady oświadczenia woli, nieistnienie zobowiązania, nieważność czynności prawnej – stanowisko to jest teoretycznie poprawne.

Wskazał także Sąd, że wspólne zarzuty muszą dotyczyć sposobu powstania zobowiązania lub jego treści. Zdaniem Sądu Okręgowego w sprawie, w której aktywnie działającym pozwanym był A. K. (1), sąd nie badał kwestii skutecznego zawarcia umowy ani kategorycznie nie przesądził o istnieniu zobowiązania, stwierdzając jedynie, że z zaoferowanego materiału dowodowego takich wniosków wyprowadzić nie sposób. Sąd Okręgowy podkreślał także, że w jego opinii A. K. (1) jako współdłużnik solidarny nie wskazywał na brak roszczenia, lecz zarzucał, że Drukarnia (...) nie wykazała należności zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu. Zdaniem Sądu Okręgowego w tamtym postępowaniu nie było de facto kwestionowane samo istnienie roszczenia, bowiem argumentację oparto o zarzuty jego nieudowodnienia.

Sąd Apelacyjny nie podziela powyższej argumentacji.

Sięgając do wykładni art. 375 § 2 k.c. dostrzec należy, że jest on odczytywany jako przepis ułatwiający obronę dłużnikom solidarnym przed roszczeniami wierzyciela i zapobiegający wydaniu różnych wyroków przeciwko tym dłużnikom, jeśli przysługują im wspólne zarzuty. Nie ma przy tym wątpliwości, że zarzut przedawnienia należy do kategorii zarzutów przysługujących osobiście dłużnikowi solidarnemu i jako taki nie mieści się w grupie zarzutów z art. 375 § 2 k.c. – w tym zakresie stanowisko Sądu Okręgowego jest zasadne.

Zarzuty wspólne wszystkim dłużnikom solidarnym to zarzuty, na które może powołać się każdy z tych dłużników, czyli inaczej mówiąc zarzuty, które w identycznej postaci przysługują każdemu z nich. Wbrew ocenie dokonanej przez Sąd Okręgowy, wśród zarzutów podniesionych przez A. K. (1) znajdują się zarzuty nieistnienia roszczenia i niezasadności powództwa. Pozwany ten kwestionował fakt złożenia zamówienia na ulotki wyborcze, wykonania przez Drukarnię (...) takiego zamówienia, odbioru dzieła oraz faktury za jego wykonanie a także wezwania do zapłaty z tytułu tego właśnie zamówienia (stanowisko pozwanego cytuje Sąd Rejonowy w uzasadnieniu wyroku w sprawie I C 971/08/S, k. 116). Nie były to zatem jedynie zarzuty nieudowodnienia żądania, lecz zakwestionowanie samego faktu powstania zobowiązania. Z kolei powód W. J. (1) w niniejszej sprawie w pozwie wskazał na podnoszone przez A. K. zarzuty nieistnienia roszczenia i nieudowodnienia roszczenia, określając je jako wspólne dla obydwu dłużników.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zarzuty takie należy zakwalifikować jako wspólne dla obydwu dłużników. Nie ma też uzasadnienia dla zawartego w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stwierdzenia, iż sąd w sprawie I C 971/08/S „nie przesądził kategorycznie o istnieniu między stronami zobowiązania, a jedynie stwierdził, że z zaoferowanego materiału dowodowego takich wniosków wyprowadzić nie sposób”, co prowadzić ma do oddalenia powództwa w niniejszej sprawie – takie stanowisko prowadzi bowiem do nieuzasadnionego rozdzielenia i odmiennej oceny sytuacji polegających na „braku przedmiotowego roszczenia” od sytuacji „niewykazania należności zgodnie z ciężarem dowodu”, inaczej mówiąc – nieudowodnienia roszczenia. Jak napisano wyżej, pozwany A. K. (1) zakwestionował fakty, związane z powstaniem i wykonaniem zobowiązania. Postawił zatem zarzuty o charakterze wspólnym dla dłużników. Zarzut braku wykazania przesłanek zgłoszonego roszczenia niewątpliwie ma taki charakter. W uzasadnieniu wyroku w sprawie I C 971/08/S Sąd I instancji stwierdził, iż „przyjąć należało, że strona powodowa nie udowodniła, że doszło do zawarcia umowy o dzieło” (chodzi o druk ulotek). Sąd odwoławczy, rozpoznający apelację Drukarni (...) w tamtej sprawie podkreślał także (k. 268), że pozwany A. K. (1) w sprzeciwie od nakazu zapłaty zakwestionował wszystkie okoliczności faktyczne, stanowiące podstawę dochodzonego roszczenia, w tym nie tylko fakt złożenia zamówienia na druk ulotek wyborczych, ale także fakt zrealizowania tego dzieła i odebrania go przez zamawiającego. Przy takich zarzutach nieudowodnienie roszczenia Drukarni wobec pozwanego ma charakter materialnoprawny.

Jak podkreśla A. P. w Komentarzu do k.c. (pod red. A. Kidyby, LEX 2014), skutek w postaci zwolnienia dłużników następuje również w sytuacji, gdy korzystny wyrok uwzględniający zarzuty wspólne zapada po wydaniu w innym postępowaniu wyroku niekorzystnego dla niektórych dłużników solidarnych. Komentowany przepis nie różnicuje bowiem sytuacji w zależności od tego, który z wyroków (korzystny czy niekorzystny) zapadł wcześniej (por. uchwała SN (7) z 26 sierpnia 1965 r., III CO 9/65, z glosą E. Wengerka, OSPiKA 1968, z. 6, poz. 114). To stanowisko jest istotne w kontekście zarzutu naruszenia art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Do zdarzeń, wskutek których zobowiązanie wygasło w rozumieniu tego przepisu, zalicza się m.in. wydanie wyroku na korzyść jednego z dłużników solidarnych w następstwie uwzględnienia zarzutu wspólnego dla wszystkich dłużników (art. 375 § 2 k.c.). Pogląd ten zresztą wydaje się być niekwestionowany przez Sąd I instancji w niniejszej sprawie, w której problemem była jedynie interpretacja pojęcia zarzutu wspólnego dla dłużników solidarnych. W konsekwencji – skoro w ocenie Sądu Apelacyjnego zostały spełnione przesłanki z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. wskutek wydania wyroku prawomocnie oddalającego powództwo wobec jednego z dłużników solidarnych, który podnosił zarzuty wspólne dla obu dłużników – powództwo przeciwegzekucyjne jest zasadne.

Z tych względów zaskarżony wyrok uległ zmianie w ten sposób, że powództwo zostało uwzględnione w zakresie żądania pozbawienia wykonalności opisanego w pozwie tytułu wykonawczego oraz – niemal w całości - w zakresie zapłaty żądanej kwoty z odsetkami. Kwota ta wobec treści wyroku z punktu I (po zmianie) jest świadczeniem nienależnym stronie pozwanej, została bowiem wyegzekwowana na podstawie tytułu wykonawczego, który został pozbawiony wykonalności (art. 410 k.c.).

Jeśli chodzi o odsetki od objętej punktem II zmienionego wyroku kwoty 11 160,58 zł, należą się one powodowi od dnia następnego po dniu doręczenia stronie pozwanej odpisu pozwu, tj. od 21 stycznia 2016 r. Doręczenie to zastępuje wezwanie do zapłaty, którego we wcześniejszym okresie powód nie dokonywał. Obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia zalicza się do tzw. zobowiązań bezterminowych, o których mowa w art. 455 k.c., tj. takich, w których termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania. Staje się ono wymagalne z chwilą wezwania dłużnika do zapłaty (art. 455 k.c.). Oddalenie powództwa w zmienionym wyroku dotyczy zatem dalej idącego żądania odsetek (za okres przed datą 21 stycznia 2016 r.).

Konsekwencją zmiany orzeczenia poprzez uwzględnienie żądania jest także zmiana rozstrzygnięcia co do kosztów procesu przed Sądem I instancji. Koszty te należało zasądzić w całości na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. na rzecz powoda, który uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania (odsetki za okres od wniesienia pozwu do 20 stycznia 2015 r.). Na koszty te złożyła się poniesiona przez powoda oplata od pozwu (4 206 zł), opłata od pełnomocnictwa (17 zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika (3 600 zł) stosownie do treści § 6 p. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Orzeczenie Sądu Apelacyjnego zapadło na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zakresie, w jakim wyrok uległ zmianie, oraz art. 385 k.p.c. w części oddalającej apelację. Oddalenie apelacji dotyczy – podobnie jak w wyroku I instancji – żądania zmiany wyroku w zakresie odsetek za okres przed 21 stycznia 2016 r. Powód bowiem wnosząc apelację domagał się uwzględnienia swojego żądania w całości - w takim zakresie, w jakim było ono zgłoszone w pozwie. Skoro odsetki za w/w okres powodowi się nie należą, apelacja w tej nieznacznej części uległa oddaleniu.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. (wobec oddalenia apelacji w nieznacznej części). Na zasądzoną kwotę złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika powoda w kwocie 5 400 zł, stosownie do § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, w brzmieniu obowiązującym w chwili wniesienia apelacji, oraz opłata od apelacji, którą uiścił powód (4 206 zł).

SSA Barbara Baran SSA Sławomir Jamróg SSA Marek Boniecki