Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 3033/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 października 2015 roku - nr (...) - Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że M. Z., jako pracownik płatnika składek (...) Doradztwo i Windykacja sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia
2 stycznia 2015 roku. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wnioskodawczyni została zatrudniona w zaawansowanej ciąży na stanowisku pracownika telesprzedaży usług prawnych, na trzy miesiące przed porodem. Organ rentowy wskazał, że wnioskodawczyni była jedynym pracownikiem spółki, a na czas jej nieobecności nie został zatrudniony inny pracownik. Zdaniem ZUS, skoro obecnie obowiązki rzekomo powierzone wnioskodawczyni pełni prezes zarządu spółki - M. F., oznacza to, że nie było faktycznej potrzeby zatrudnienia wnioskodawczyni na umówionym stanowisku. Zostało ono w ocenie organu rentowego utworzone specjalnie, aby wnioskodawczyni mogła skorzystać ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z ciążą. ZUS wskazał, że wcześniej wnioskodawczyni przez długi czas była osobą bezrobotną, a później do chwili podpisania umowy o pracę nie miała żadnego tytułu do ubezpieczeń społecznych. ZUS zakwestionował ponadto możliwość dopuszczenia wnioskodawczyni do pracy od dnia 5 stycznia 2015 roku, ponieważ zaświadczenie od lekarza o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na umówionym stanowisku zostało jej wystawione dopiero w dniu 12 stycznia 2015 roku. Ponadto nie przeszła szkolenia w zakresie BHP. ZUS podważył również wysokość umówionego wynagrodzenia, wskazując że M. F. wykonywała te same obowiązki jako zleceniobiorca za dużo niższym wynagrodzeniem. Zdaniem ZUS przedstawione w toku kontroli dokumenty nie potwierdzają faktycznego wykonywania obowiązków w ramach stosunku pracy przez wnioskodawczynię. Umowa o pracę z dnia
2 stycznia 2015 roku miała zatem w ocenie ZUS charakter pozorny i jako taka jest nieważna, w związku z czym wnioskodawczyni nie podlega ubezpieczeniom społecznym od tej daty.

/decyzja - k. 18 - 24 - plik I akt ZUS/

Odwołanie od ww. decyzji w dniu 29 października 2015 roku złożył działający
w imieniu wnioskodawczyni pełnomocnik, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu
i wypadkowemu od dnia 2 stycznia 2015 roku z tytułu zatrudnienia w (...)
i Windykacja sp. z o.o. Pełnomocnik podniósł, że M. Z. faktycznie świadczyła pracę na rzecz płatnika składek. Wskazał, że spółka szukała pracownika na to stanowisko, a wnioskodawczyni pomyślnie przeszła proces rekrutacji.

/odwołanie - k. 2 - 3 verte/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 30 listopada 2015 roku organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, argumentując jak w treści zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie - k. 6 - 8/

W toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie. Pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania. Płatnik przyłączył się do stanowiska wnioskodawczyni.

/ stanowiska stron - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:01:16 - 00:11:46; 00:39:37 - 00:43:37 - płyta - k. 208/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni M. Z. w dniu 2 stycznia 2015 roku zawarła umowę o pracę z (...) Doradztwo i Windykacja sp. z o.o. z siedzibą w Ł. reprezentowaną przez prezesa zarządu - M. F.. Umowa zawarta została na rok na stanowisku pracownika telesprzedaży usług prawnych, w wymiarze ½ etatu (w godzinach od 10 - 14) z wynagrodzeniem 1.400,00 zł brutto. Do obowiązków pracownika miało należeć telefoniczne pozyskiwanie nowych klientów kancelarii oraz utrzymywanie kontaktów
z obecnymi klientami. Jako termin rozpoczęcia pracy wskazano datę: 5 stycznia 2015 roku.

/umowa o pracę w aktach osobowych - k. 21/

Wnioskodawczyni w dniu 12 stycznia 2015 roku otrzymała zaświadczenie od lekarza medycyny pracy o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na stanowisku pracownika telemarketingu.

/zaświadczenie w aktach osobowych - k. 21/

Wnioskodawczyni ma wykształcenie wyższe - ukończyła administrację na Wydziale Prawa i Administracji na Uniwersytecie (...) oraz studia podyplomowe dot. zamówień publicznych na Wydziale E. - Socjologicznym (...).

/okoliczności bezsporne, a nadto zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:15:12 - 00:15:25 - płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 18 maja 2016 roku - 00:02:28 - 00:12:26 - płyta - k.47/

Przed podjęciem pracy w (...) Doradztwo i Windykacja sp. z o.o. wnioskodawczyni od 2008 roku była osobą bezrobotną, zajmowała się wychowywaniem 2 dzieci. Rozpoczęła poszukiwania pracy na pół etatu. Znalazła ofertę pracy zamieszczoną przez płatnika na portalu internetowym. Wysłała CV i została zaproszona na spotkanie przez M. F..

Przed rozpoczęciem pracy przez wnioskodawczynię, nikt nie był zatrudniony na stanowisku pracownika telemarketingu w (...) Doradztwo i Windykacja sp. z o.o. Przed zatrudnieniem wnioskodawczyni spółka nie zatrudniała pracowników. Z czasem pojawił się pomysł, by zatrudnić osobę, która będzie poszukiwała klientów i zajmowała się telemarketingiem. Prezes zarządu płatnika - M. F. - od listopada 2014 roku poszukiwała pracownika przez ogłoszenia na stronie internetowej oraz na portalach ogłoszeniowych. W grudniu przeprowadziła rozmowy rekrutacyjne z kandydatami.

/zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:15:12 - 00:15:25 - płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 18 maja 2016 roku - 00:18:30 - 00:28:08- płyta - k.47; zeznania płatnika - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:28:29 - 00:28:38 - płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 18 maja 2016 roku - 00:28:08 - 00:41:40 - płyta - k.47/

Na ofertę pracy odpowiedziało kilka osób. Prezes zarządu spółki - M. F. wybrała wnioskodawczynię ze względu na jej wykształcenie oraz doświadczenie w tworzeniu ofert dla wydawnictw. Ponadto wnioskodawczyni zgodziła się na pracę w domu, na pół etatu. Wnioskodawczyni dzięki swojemu wykształceniu rozumiała tematykę prawną.

/zeznania płatnika - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:28:29 - 00:28:38 - płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 18 maja 2016 roku - 00:41:40 - 01:04:06 - płyta - k.47/

M. F. nie wiedziała w chwili podpisywania umowy, że wnioskodawczyni jest w ciąży. Dowiedziała się o tym w połowie stycznia 2015 roku. Szukała pracownika, który będzie pracował w domu, ponieważ w kancelarii nie było miejsca, do pracy dla osoby, która przez kilka godzin będzie bez przerwy dzwoniła.

/zeznania płatnika - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:28:29 - 00:28:38 - płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 18 maja 2016 roku - 00:28:08 - 00:41:40 - płyta - k.47/

Wnioskodawczyni nie informowała o tym, że jest w ciąży na rozmowie kwalifikacyjnej. Została o to zapytana już po podpisaniu umowy o pracę. Świadczyła pracę do 9 kwietnia 2015 roku. Następnego dnia urodziła dziecko.

Ciąża wnioskodawczyni została potwierdzona w badaniu lekarskim w dniu
24 września 2014 roku. Wnioskodawczyni urodziła dziecko w terminie - w dniu 10 kwietnia 2015 roku.

/ dokumentacja medyczna - k. 17 - 18, k. 31, k. 33, k. 35, k. 37; odpis aktu urodzenia - k. 15/

(...) Doradztwo i Windykacja sp. z o.o. zajmowała się obsługą prawną i windykacją. Zadaniem wnioskodawczyni było wyszukiwanie i stworzenie bazy danych klientów. Wnioskodawczyni robiła tabelkę z danymi w programie E.. Później na podstawie danych zawartych w tabelce dzwoniła do kolejnych podmiotów proponując im obsługę prawną oraz obsługę w procesie windykacji. Pracowała od 10 - 14 w domu. Do tabelki dostęp miała prezes zarządu - M. F., która wprowadzała wnioskodawczynię w obowiązki. Wnioskodawczyni robiła w tabelce adnotacje o wykonanych telefonach, przeprowadzonych rozmowach oraz o tym czy dany klient jest zainteresowany podjęciem współpracy.

/zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:15:12 - 00:15:25 - płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 18 maja 2016 roku - 00:02:28 - 00:12:26 - płyta - k.47; zeznania świadka K. L. e-protokół z dnia 18 maja 2016 roku - 01:06:06 - 01:11:24 - płyta - k.47; wydruk z KRS - k. 2 - 6 akt rentowych/

Ponadto wnioskodawczyni zajmowała się także aktualizowaniem strony internetowej spółki oraz jej profilu na F.. Tworzyła też w darmowym programie komputerowym materiały reklamowe (ulotki, notesy, banery). Zamieszczała projekt w tzw. chmurze, dzięki czemu za pośrednictwem Internetu mogła się z nim zapoznać prezes zarządu. Zaakceptowany projekt szedł do druku i wykonania. Wnioskodawczyni współpracowała z drukarnią (...). Dysponowała telefonem służbowym, opłacanym przez pracodawcę.

/zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:15:12 - 00:22:18 - płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 18 maja 2016 roku - 00:12:26 - 00:28:08- płyta - k.47; zeznania płatnika - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:28:29 - 00:34:38 - płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 18 maja 2016 roku - 00:28:08 - 00:41:40 - płyta - k.47; zdjęcia - k. 200 - 201; potwierdzenie odbioru telefony w aktach osobowych - k. 21/

Dane klientów były dostępne na serwerze na bieżąco dla wnioskodawczyni i dla spółki. Zawarte adnotacje były też informacją dla M. F., do kogo skierować zindywidualizowaną ofertę, a kto zupełnie nie jest zainteresowany współpracą. Prezes zarządu czasem dopisywała coś do tego zestawienia, np. że wysłała jakąś informację na maila. Wnioskodawczyni budowała bazę klientów z kolejnych powiatów w województwie (...). Za pomocą kolorów i adnotacji umieszczała w zestawieniu informacje
o poszczególnych firmach. Po powrocie z urlopu macierzyńskiego stworzyła bazę klientów
w związku z ofertą dochodzenia odszkodowań i stworzyła stronę internetową przy pomocy męża informatyka.

/zeznania płatnika - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:28:29 - 00:34:38 - płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 3 listopada 2016 roku - 00:13:59 - 00:29:46 - płyta - k. 193, zeznania wnioskodawczyni e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:15:12 - 00:22:18; 00:22:18 - 00:26:16 - płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 3 listopada 2016 roku - 00:34:27 - 00:48:43, 00:53:29 - 00:58:55- płyta - k. 193; legenda - 198 - 199 verte/

Stworzona przed porodem wnioskodawczyni lista klientów obejmowała ok. 2000 firm. Wnioskodawczyni dzwoniła codziennie do ok. 30 podmiotów. Pytała, czy mają prawnika
i proponowała usługi prawnicze (...) Doradztwo i Windykacja sp. z o.o. Jeśli dany podmiot była zainteresowany wnioskodawczyni podawała mu kontakt do M. F.. Były to głównie firmy budowlane. Po rozpoczęciu urlopu macierzyńskiego wnioskodawczyni oddała telefon służbowy M. F..

Prezes zarządu spółki kontrolowała pracę wnioskodawczyni co do wykonanych czynności. Przez Internet miała zdalny dostęp do przygotowanych przez nią zestawień.

/zeznania płatnika - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:28:29 - 00:28:38 - płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 18 maja 2016 roku - 00:28:08 - 00:41:40 - płyta - k.47/

M. F. omyłkowo zgłosiła wnioskodawczynię do ubezpieczeń społecznych po terminie.

/zeznania płatnika - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:28:29 - 00:28:38 - płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 18 maja 2016 roku - 00:48:53 - 01:04:06 - płyta - k.47/

Wnioskodawczyni po urlopie macierzyńskim powróciła do pracy w (...)
i Windykacja sp. z o.o. w dniu 8 kwietnia 2016 roku. Zawarła kolejną umowę
o pracę na rok w dniu 3 stycznia 2016 roku. Jej zakres obowiązków był taki sam jak przed urlopem macierzyńskim. Stworzyła bazę klientów dla kolejnego powiatu. Ponieważ spółka zajęła się również odszkodowaniami, wnioskodawczyni miała szukać podmiotów zainteresowanych nową oferta. Zaprojektowała również teczkę ofertową.

/umowa o pracę z dnia 3 stycznia 2016 roku - w aktach osobowych - k. 21; zeznania wnioskodawczyni - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:15:12 - 00:15:25 - płyta
- k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 18 maja 2016 roku - 00:02:28 - 00:18:30 płyta - k.47; zeznania płatnika - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:28:29 - 00:28:38
- płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 18 maja 2016 roku - 00:41:40 - 00:48:53 - płyta
- k.47/ zeznania świadka K. L. e-protokół z dnia 18 maja 2016 roku - 01:11:24
- 01:13:23 - płyta - k.47/

W czasie urlopu macierzyńskiego wnioskodawczyni, spółka zmieniła profil swojej działalności - z windykacyjnego na odszkodowawczy. Z czasem wnioskodawczyni zaproponowano, żeby została agentką i poszukiwała osób poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych. Wnioskodawczyni musiałaby wtedy rozpocząć prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Wnioskodawczyni nie zdecydowała się na to, ponieważ nie mogła sobie pozwolić na pracę w terenie i rozpoczęcie działalności ze względu na obecną sytuację rodzinną. Z końcem maja 2016 roku doszło do rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron.

/zeznania płatnika - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:28:29 - 00:34:38 - płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 3 listopada 2016 roku - 00:20:58 - 00:31:18 - płyta - k. 193; zeznania wnioskodawczyni e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:15:12 - 00:15:25; 00:26:16 - 00:28:29 - płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 3 listopada 2016 roku - 00:53:29 - 00:58:55 - płyta - k. 193/

Baza klientów stworzona przez wnioskodawczynię nadal znajduje się „w tzw. chmurze”. Od początku była wciąż uzupełniana przez wnioskodawczynię w czasie jej zatrudnienia. Kilkunastu nowych klientów zostało pozyskanych dzięki pracy wnioskodawczyni. Sytuacja finansowa spółki jest coraz lepsza. W ciągu roku spółka obsługuje ok. 100 klientów.

/zeznania płatnika - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:28:29 - 00:28:38, 00:34:38-00:37:13 - płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 18 maja 2016 roku - 00:48:53 - 01:04:06 - płyta - k.47; rachunek zysków i strat - k. 21, zestawienie klientów - k. 69-176/

Praca wnioskodawczyni przełożyła się na obroty kancelarii. Pojawiło się więcej klientów oraz wzrost dochodów.

/zeznania płatnika - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:28:29 - 00:28:38 - płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 18 maja 2016 roku - 00:28:08 - 00:48:53 - płyta - k.47; zaświadczenie o wysokości przychodów – k.53-68/

Wnioskodawczyni otrzymywała wynagrodzenie przelewem na konto.

M. F. ma zawarta ze spółką umowę zlecenia, w ramach której zajmuje się czynnościami administracyjnymi. Pozostałe czynności związane ze sprawami spółki wykonuje jako prezes. Drugi wspólnik - M. K. nie zajmuje się spółką. M. F. prowadzi też działalność w zakresie obsługi księgowej spółki.

/zeznania płatnika - e-protokół z dnia 22 lutego 2017 roku - 00:28:29 - 00:28:38 - płyta - k. 208 w zw. z e-protokół z dnia 18 maja 2016 roku - 00:48:53 - 01:04:06 - płyta - k.47/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego w postaci powołanych dokumentów oraz zeznań wnioskodawczyni, zeznań występującej w imieniu płatnika M. F. i zeznań świadka K. L..

W ocenie Sądu zwłaszcza zeznania płatnika oraz wnioskodawczyni, jako zgodne i wzajemnie się uzupełniające, stanowią wiarygodne źródło dowodowe, pozwalającego na ustalenie faktycznego zakresu obowiązków wnioskodawczyni w czasie zatrudnienia w (...) Doradztwo i Windykacja sp. z o.o. i rzeczywistego charakteru stosunku prawnego łączącego strony umowy o pracę z dnia 2 stycznia 2015 roku.

Zeznania wnioskodawczyni i płatnika nie budzą wątpliwości co do ich wiarygodności i znajdują potwierdzenie w załączonej dokumentacji zatrudnienia wnioskodawczyni, podważając tym samym twierdzenia organu rentowego, że dokumentacja ta została sporządzona jedynie na potrzeby uwiarygodnienia nieistniejącego stosunku pracy.

Sąd na podstawie tak zgromadzonego materiału dowodowego przyjął, że wnioskodawczyni rzeczywiście świadczyła pracę na rzecz płatnika. Praca wnioskodawczyni polegała na stworzeniu bazy potencjalnych klientów spółki i telefonowaniu do nich w celu przedstawienia im oferty obsługi prawnej w zakresie windykacji należności,
a później po zmianie profilu działalności spółki, w zakresie dochodzenia odszkodowań. Zadaniem wnioskodawczyni było też stworzenie materiałów reklamowych spółki. Efekty pracy wnioskodawczyni przedstawiła w postaci wydrukowanej tabeli. Przedstawiła również zdjęcia gotowych banerów reklamowych i ulotki własnego projektu. Zeznania wnioskodawczyni świadczą o tym, że rzeczywiście odpowiadała za realizację powierzonych jej w tym zakresie zadań. Wnioskodawczyni wyczerpująco opowiedziała o tym, w jaki sposób przygotowywała bazę klientów i materiały reklamowe. Zeznania te potwierdziła M. F. jako prezes zarządu spółki i bezpośrednia przełożona wnioskodawczyni.

Zrozumiałym jest również decyzja płatnika o zatrudnieniu wnioskodawczyni. Jej wykształcenie odpowiadało profilowi działalności spółki, dzięki czemu mogła w sposób kompetentny przedstawiać klientom ofertę. Wnioskodawczyni nie kwestionuje, że była
w zaawansowanej ciąży w chwili zawarcia umowy o pracę, ale charakter tej pracy pozwalał mimo to na realizację powierzonych obowiązków. Wnioskodawczyni pracowała w domu, przez 4 godziny dziennie. Okoliczność, że wcześniej była bezrobotna, a spółka nie zatrudniała nikogo przedtem na tym stanowisku, nie wpływa na ocenę stosunku prawnego łączącego strony umowy. Wnioskodawczyni wyjaśniła, że zajmowała się dwójką małych dzieci,
a płatnik, że dopiero rozwój prowadzonej działalności gospodarczej sprawił, że pracownik ds. telemarketingu stał się potrzebny. M. Z. uczestniczyła w normalnym procesie rekrutacji na to stanowisko, a następnie faktycznie realizowała powierzone jej zadania.

Stan jej zdrowia pozwalał na podjęcie pracy, czego dowodem jest zaświadczenie wydane przez lekarza medycyny pracy. Zgromadzona dokumentacja medyczna z okresu ciąży również nie zawiera informacji o przeciwwskazaniach do podjęcia pracy.

Istotnym jest również, że wnioskodawczyni wróciła do pracy po urlopie macierzyńskim i stworzyła bazę klientów dla celów działalności w zakresie dochodzenia odszkodowań. Strony w sposób przekonujący wyjaśniły, dlaczego wnioskodawczyni ostatecznie przestała pracować w spółce, wyjaśniając, że praca w terenie jako agent prowadzący własną działalność gospodarczą, nie była już dla wnioskodawczyni tak korzystna jak praca przy komputerze w domu, co jest zrozumiałe, mając na względzie, że wnioskodawczyni ma już troje dzieci.

Wobec powyższego nie można zakwestionować, że praca wnioskodawczyni na powierzonym jej stanowisku, była istotnie potrzebna w spółce oraz że praca ta faktycznie została wykonana.

Okoliczności naruszenia przepisów prawa pracy w zakresie pracowniczych badań lekarskich oraz terminu zgłoszenia do ubezpieczeń nie są przedmiotem niniejszej sprawy i nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Jedynie fakt świadczenia pracy ma bowiem znaczenia dla ustalenia podlegania ubezpieczeniom.

Wbrew stanowisku organu rentowego nie ma zatem w rozpoznawanej sprawie okoliczności, które mogłyby podważyć fakt wykonywania pracy na rzecz (...) Doradztwo i Windykacja sp. z o.o. w spornym okresie. Wnioskodawczyni nie miała przy tym obowiązku informowania potencjalnego pracodawcy o ciąży, a jej motywacja do poszukiwania zatrudnienia na podstawie umowy o pracę jest kwestią drugorzędną.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie M. Z. zasługuje na uwzględnienie w świetle zgromadzonego materiału dowodowego i powoduje zmianę zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych ( t. j. Dz. U. z 2016 roku,
poz. 963 ze zm.) obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu
i wypadkowemu - podlegają pracownicy, czyli osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Jak stanowi art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ( t. j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 372 ze zm.) osobom objętym ubezpieczeniem społecznym przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i wysokości określonych ustawą w razie choroby i macierzyństwa.

Kwestią sporną w rozpoznawanej sprawie było, czy M. Z. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako pracownik płatnika składek (...) Doradztwo i Windykacja sp. z o.o. O uznaniu stosunku łączącego strony za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu pracy przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. O tym, że strony zawarły umowę o pracę nie decyduje zatem samo formalne jej spisanie, lecz faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy. Jedną z najważniejszych cech pracy świadczonej w ramach stosunku pracy jest podporządkowanie pracownika.

Najistotniejszymi elementami stosunku pracy są: dobrowolność zobowiązania, obowiązek pracownika świadczenia pracy osobiście, w sposób ciągły, podporządkowany poleceniom pracodawcy, który jest obowiązany do wynagrodzenia pracownika za świadczoną na jego rzecz pracę, ponoszenie ryzyka gospodarczego, produkcyjnego i osobowego przez pracodawcę, staranne działanie w procesie pracy. Jak zważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 października 1998 roku ( sygn. akt I PKN 416/98, publ. OSNAPiUS 1999, nr 24, poz. 775) brak bezwzględnego obowiązku osobistego świadczenia pracy wyklucza możliwość zakwalifikowania stosunku prawnego jako umowy o pracę ( tak SN w wyroku z dnia 28.10.1998 r, I PKN 416/98). Zgodnie z art. 80 k.p. wynagrodzenie przysługuje pracownikowi za wykonaną pracę, a nie jej rezultat. Pracodawca może również wymierzać określone przepisami prawa pracy kary w ramach odpowiedzialności porządkowej.

Art. 22 § 1¹k.p. wskazuje, że zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Jak trafnie przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 kwietnia 1999 roku ( I PKN 642/98, OSNAPiUS 2000, nr 11, poz. 417) nazwa umowy nie ma znaczenia, jeżeli nawiązany stosunek pracy ma cechy wskazane w art. 22 § 1 k.p.

Organ rentowy stanął na stanowisku, że umowa o pracę zawarta między wnioskodawczynią a płatnikiem składek, jest nieważna, ponieważ nie doszło faktycznie do nawiązania stosunku pracy.

Tymczasem wnioskodawczyni wykazała, że zgodnym zamiarem stron umowy z dnia
2 stycznia 2015 roku było nawiązanie stosunku pracy. Realizowane były bowiem wszystkie jego elementy. Wnioskodawczyni świadczyła pracę pod kierownictwem pracodawcy. Pracowała w domu, lecz jej praca była na bieżąco kontrolowana i weryfikowana przez pracodawcę.

Nie jest zatem zasadne stanowisko organu rentowego, który w zawartej pomiędzy stronami umowy upatruję pozorności, m. in. ze względu na fakt rozpoczęcia pracy
w zaawansowanej ciąży. Pamiętać należy bowiem, że samo przekonanie, że kobieta w ciąży zawarła umowę o pracę w celu uzyskania ochrony ubezpieczeniowej w związku macierzyństwem w żadnym razie nie uzasadnia wyłączenia z ubezpieczeń społecznych . Ustaleniu zawsze powinno podlegać zatem, czy strony miały rzeczywisty zamiar wywołania skutków prawnych wynikających z pozornego oświadczenia woli, przy czym brak tego zamiaru dotyczy samej treści czynności prawnej (np. brak zamiaru świadczenia oznaczonej w umowie pracy) ( tak też Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 10 maja 2016 roku, sygn. akt III AUa 1467/15, publ. LEX nr 2062051).

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Główną cechą czynności pozornej jest brak zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie łączą się z oświadczeniem określonej treści. Zachodzi wtedy świadoma,
z góry założona sprzeczność między złożonym oświadczeniem, a realnym zgodnym zamiarem obu stron czynności prawnej. Celem zaś tego działania jest, jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 marca 2004 roku w sprawie o sygn. akt III CK 456/02 (publ. Legalis nr 68095), „ upozorowanie woli stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana”. Konsekwencją takiego działania jest uznanie takiego oświadczenia za nieważne, pozbawione cechy konstytutywności. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Podsumowując czynność prawna pozorna to taka, która zawiera następujące elementy:

1) oświadczenie musi być złożone tylko dla pozoru,

2) oświadczenie musi być złożone drugiej stronie,

3) adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru.

Wskazane elementy muszą wystąpić łącznie, brak któregokolwiek z nich nie pozwala na uznanie czynności prawnej za dokonaną jedynie dla pozoru. Osoba składająca oświadczenie woli dla pozoru nie chce, aby powstały takie skutki prawne, jakie normalnie prawo łączy z tego typu oświadczeniem, ponieważ nie chce w ogóle wywoływać żadnych skutków (pozorność czysta) albo chce wywołać inne te, które wynikałyby ze złożonego przez nią oświadczenia woli (pozorność kwalifikowana). Za pozorne uznać można jedynie oświadczenia woli skierowane do określonego adresata, który zgadza się na pozorność danej czynności prawnej. Zgoda musi być wyraźna i nie budzić żadnych wątpliwości. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 1998 roku (sygn. akt II CKN 816/97), publ. LEX nr 56813 „ nieważność czynności prawnej z powodu pozorności złożonego oświadczenia woli może być stwierdzona tylko wówczas, gdy brak zamiaru wywołania skutków prawnych został przejawiony wobec drugiej strony tej czynności otwarcie tak, że miała ona pełną świadomość co do pozorności złożonego wobec niej oświadczenia woli i co do rzeczywistej woli jej kontrahenta i w pełni się z tym zgadza" (wyrok SN z dnia 25 lutego 1998 r., II CKN 816/97, Lex nr 56813). Zgoda drugiej strony czynności prawnej na jej pozorność musi być wyrażona najpóźniej w chwili jej dokonywania. Czynność prawna pozorna jest dotknięta nieważnością bezwzględną i nie wywołuje żadnych skutków prawnych od początku ( ex tunc).

Podkreślenia wymaga przy tym, że ta sama czynność prawna nie może być równocześnie kwalifikowana jako pozorna (art. 83 § 1 k.c.) i mająca na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.) ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 marca 2006 roku, sygn. akt II PK 163/05, publ. OSNP 2007, nr 5-6, poz. 71). Powołane przepisy stanowią odrębne
i wykluczające się wzajemnie podstawy nieważności czynności prawnej. Czynność pozorna jest zawsze nieważna. Niekiedy ważna może być czynność ukryta. Dopiero wówczas jest możliwe badanie jej treści i celu w świetle kryteriów wyrażonych w art. 58 k.c. Nie jest więc możliwe obejście prawa poprzez dokonanie czynności prawnej pozornej
( por. np. W. W., Obejście prawa jako przyczyna nieważności czynności prawnej, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1999 nr 1, s. 69).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających
z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego
i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa. W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa ( tak też SN w wyroku z dnia 2 lipca 2008 r., sygn. akt II UK 334/07, publ. LEX nr 531865).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone
w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 ( Lex nr 590241), zgodnie z którym, o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Nadto Sąd Najwyższy w wyrok z dnia 25 stycznia 2005 roku ( II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), stwierdza, że stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie
o sygn. akt I UK 43/10 ( Lex nr 619658) wskazano z kolei, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw
i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania
z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt
I UK 74/10 ( Lex nr 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż
w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można czynić odwołującej się zarzutów, że zawarła kwestionowaną umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym jednak warunkiem, że na podstawie tej umowy realizowała zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 sierpnia 2013 roku, sygn. akt II UK 11/13 ( LEX nr 1375189), jeżeli strony umowy o pracę nie zamierzają wywołać skutku prawnego w postaci nawiązania stosunku pracy, a ich oświadczenia uzewnętrznione umową o pracę zmierzają wyłącznie do wywołania skutku
w sferze ubezpieczenia społecznego, to taka umowa jako pozorna jest nieważna (art. 83 § 1 k.c.).

Głównym celem zawarcia umowy o pracę winno być zatem nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia jest uzyskanie wskazanych korzyści. Podkreślić przy tym należy, że zarówno przepisy prawa pracy, prawa ubezpieczeń społecznych, jak i przepisy ustrojowe pozwalają kształtować elementy stosunku pracy zgodnie z wolą stron.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić,
że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w Łodzi w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał ustalić zatem, czy pomiędzy wnioskodawczynią, a płatnikiem składek istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

Jak już wcześniej wykazał Sąd Okręgowy, nie można mieć wątpliwości, że umowa
o pracę zawarta z wnioskodawczynią w dniu 2 stycznia 2015 roku jest ważna. Stanowisko takie uzasadniają bowiem okoliczności faktyczne.

Wykazano, że pracodawca miał potrzebę zatrudnienia pracownika na stanowisku pracownika telesprzedaży usług prawnych. Spółka szukała pracownika, a wnioskodawczyni spełniła oczekiwania pracodawcy. Wnioskodawczyni podjęła pracę, którą mogła wykonywać mimo ciąży oraz zgodną z posiadanymi kwalifikacjami, za adekwatnym wynagrodzeniem. Prezes spółki nie wykonywała natomiast czynności wnioskodawczyni pod jej nieobecność. Na podstawie umowy zlecenia zawartej ze spółką zajmowała się czynnościami administracyjnymi. Porównywania obu wynagrodzeń jest zatem bezzasadne. Wnioskodawczyni kontynuowała swoją pracę po powrocie z urlopu macierzyńskiego. Spółka zawarła z nią kolejną umowę o pracę na czas określony. Spółka korzystała ze stworzonej bazy klientów, a z czasem zaproponowano wnioskodawczyni inną pracę, której nie chciała podjąć.

Nawet jeśli wobec ciąży zależało wnioskodawczyni na zapewnieniu sobie możliwości uzyskania tytułu ubezpieczeń społecznych do świadczeń związanych z macierzyństwem, to jak wynika z przeprowadzonych wcześniej rozważań prawnych, nie można jej czynić z tego powodu zarzutów, pod warunkiem, że pracę tę rzeczywiście wykonywała.

Faktycznie wnioskodawczyni krótko pracowała na powierzonym jej stanowisku. Zdążyła jednak wykonać wiele z powierzonych jej zadań. Ewentualne nieścisłości, czy błędy w przygotowanym zestawieniu również nie mają znaczenia, wobec wykonania pracy. Umowa o pracę nie jest bowiem umową rezultatu, a umową starannego działania. Nawet jeśli praca wykonana jest wadliwie, to jednak jest świadczona.

A zatem wobec udowodnienia zgodnego zamiaru realizacji stosunku pracy przez obie strony oraz świadczenia pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p. przez wnioskodawczynię, kwestią drugorzędną pozostaje jej motywacja poszukiwania zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

W istniejącym stanie faktycznym należy zatem stwierdzić, że strony zawierając umowę o pracę, miały zamiar wywołania skutków wynikających z umowy o pracę i realizacji stosunku pracy. Zgłoszenie wnioskodawczyni z tego tytułu do ubezpieczeń społecznych było zatem ważne i skutkowało objęciem jej obowiązkowymi ubezpieczeniami pracowniczymi.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477¹⁴§ 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, że M. Z. jako pracownik u płatnika składek (...) Doradztwo i Windykacja sp. z o.o. w Ł. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu wypadkowemu od dnia 2 stycznia 2015 roku.

Mając na uwadze wynik postępowania oraz datę wniesienia odwołania od zaskarżonej decyzji, Sąd o kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 11
ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( t. j. Dz. U. 2013,
poz. 490) w brzmieniu nadanym przez § 1 pkt 3b Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 29 lipca 2015 roku ( Dz. U. 2015, poz. 1078) mając na uwadze, że pełnomocnik wnioskodawczyni nie określił wartości przedmiotu sporu. Wobec powyższego Sąd zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz M. Z. kwotę 180,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

Z uwagi na datę wniesienia odwołania od zaskarżonej decyzji zastosowania nie miało również obecnie obowiązujące Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia
22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804) zmienione Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku ( Dz.U. 2016, poz. 1667), którego nie stosuje się do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem jego wejścia w życie - tj. przed 1 stycznia 2016 roku. Do czasu zakończenia takich postępowań w danej instancji stosuje się przepisy dotychczasowe.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego wraz z protokołami rozpraw zgodnie z wnioskiem, wypożyczając akta ZUS.

10 marca 2017 roku

M.U.

VIII U 3033/15

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE