Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

P., dnia 30 stycznia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu XII Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Małgorzata Małecka

Protokolant:protokolant sądowy Katarzyna Michalewska

po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2017 r. w Poznaniu

na rozprawie sprawy z powództwa Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezydenta Miasta P.

przeciwko (...) Państwowe S.A. z siedzibą w W. Oddział (...)

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 69.301 zł (sześćdziesiąt jeden tysięcy trzysta jeden złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 26 września 2012 roku do dnia zapłaty;

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

III.  koszty procesu rozdziela stosunkowo, obciążając nimi powoda w 19% a pozwanego w 81%, szczegółowe rozliczenie pozostawiając referendarzowi sądowemu przy uwzględnieniu stawki wynagrodzenia pełnomocników stron na poziomie minimalnym.

/-/ SSO Małgorzata Małecka

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 22 sierpnia 2013 r., uzupełnionym pismem z dnia 28 października 2013 r., powód Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta Miasta P. wniósł o zasądzenie od pozwanej- (...) Państwowych S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda kwoty 85.239,01 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 września 2012 r. do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa- Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (k. 1 w zw. z k. 27).

W uzasadnieniu powód podał, że jest właścicielem nieruchomości położonych w P. przy ul. (...), dla których prowadzone są księgi wieczyste o numerach (...) oraz że pozwana zajmuje część nieruchomości, dla których prowadzone są powyższe księgi wieczyste. W przypadku księgi wieczystej nr (...) są to działki (...), zaś w przypadku księgi wieczystej nr (...) - działki (...) . Powód podał również, iż pozwana stała się użytkownikiem spornych gruntów oraz właścicielem budynków, urządzeń i lokali posadowionych na tych gruntach z mocy prawa, od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (Dz. U. z 1984 r., Nr 84, poz. 948 ze zm.). Wskazał również, że pozwana twierdzi, iż skoro jest użytkowaniem wieczystym z mocy prawa, to nie ma podstaw prawnych do obciążania jej opłatami z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości. Powód wystawił faktury VAT z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie ze spornych nieruchomości, wyjaśniając przy tym, że zastosował wobec pozwanej korzystniejsze stawki aniżeli analogiczne stawki pobierane przez Urząd Miasta P. w przypadku dzierżawy terenów o tej samej charakterystyce. (k. 1-5).

Pozwana w odpowiedzi na pozew z dnia 19 grudnia 2013 r. wniosła o odrzucenie pozwu, zaś w przypadku nieuwzględnienia powyższego, zażądała zawieszenia niniejszego postępowania do czasu prawomocnego zakończenia postępowań administracyjnych w przedmiocie wydania decyzji uwłaszczeniowych i oddalenie powództwa jako bezzasadnego. Jednocześnie pozwana wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od powoda kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 37 verte).

Uzasadniając swoje stanowisko pozwana podała, iż powód nieprawidłowo oznaczył stronę pozwaną, co winno skutkować odrzuceniem pozwu. Pozwana potwierdziła przy tym, że powód jest właścicielem nieruchomości opisanych w pozwie, jak również, że na przedmiotowych działkach znajdują się naniesienia stanowiące własność pozwanej. Nadto wyjaśniła, że w odniesieniu do działek (...) złożyła wnioski uwłaszczenieniowe już w dniu 13 października 2006 r., jednakże sprawy są nadal w toku na skutek uchylenia wydanych przez wojewodę decyzji uwłaszczeniowych i przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia. Pozwana wskazała, iż w dniu 9 lutego 2010 r. złożyła także wniosek dotyczący stwierdzenia nabycia przez nią prawa użytkowania wieczystego, który również nie został jeszcze rozpoznany. Zdaniem pozwanej, w przypadku wydania decyzji uwłaszczeniowych prawo użytkowania wieczystego zostanie stwierdzone na jej rzecz z dniem 27 października 2000 r., a tym samym roszczenie powoda jest przedwczesne i bezpodstawne. Pozwana zakwestionowała także wysokość dochodzonego przez powoda roszczenia, podnosząc, że z treści pozwu nie wynika za jaki okres powód dochodzi wynagrodzenia i w jakiej wysokości w rozbiciu na poszczególne nieruchomości (k. 37-38 verte).

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 20 lutego 2014 r. Sąd oddalił wniosek pozwanej o odrzucenie pozwu (k. 81).

Na rozprawie w dniu 20 lutego 2014 r. pełnomocnik powoda oświadczył, że w niniejszym procesie dochodzi wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości za okres od dnia 1 października 2011. do dnia 31 sierpnia 2012 r. (k. 82).

Pismem z dnia 3 marca 2014 r. powód wniósł o zasądzenie od pozwanej żądanej w pozwie kwoty również z tytułu korzystania przez pozwaną z działki (...), oprócz wskazanych w pozwie działek (...) (wszystkie trzy objęte księgą wieczystą nr (...)). Jednocześnie powód wyjaśnił, iż domaga się zasądzenia roszczenia z tytułu bezumownego korzystania z gruntów będących w posiadaniu pozwanej, z tym, że są to te części gruntu, na których posadowione są budynki pozwanej. Budynki te posadowione są odpowiednio na gruntach o powierzchni 690 m ² (przy ul. (...)) i 4.350 m ² (przy ul. (...) ). Za bezumowne korzystanie z gruntu przy ul. (...) powód wystawił fakturę nr (...), zaś za korzystanie z gruntu przy ul. (...) - fakturę nr (...). Jednocześnie powód, uzasadniając wysokość kwoty objętej pozwem, sprecyzował, że przyjął stawkę na poziomie 1,25 zł/m ²/miesiąc, stąd kwota 69.300 zł (1,25 zł x 5.040 m ² x 11 miesięcy), do której należało doliczyć podatek VAT w wysokości 23 %, co dało wynik 85.239 zł i jest to wysokość roszczenia dochodzonego w niniejszym postępowaniu (k. 85-86).

Pozwana w piśmie z dnia 13 marca 2014 r. wniosła o zobowiązanie powoda do wskazania z jakiej działki, za jaką powierzchnię i w jakiej wysokości dochodzi wynagrodzenia za bezumowne korzystanie oraz do złożenia w zakreślonym terminie dokumentów, z których wynika stawka opłaty za bezumowne korzystanie. Jednocześnie pozwana podniosła, że w jej ocenie do wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z gruntu nie dolicza się podatku VAT z uwagi na brak umowy - stosunku prawnego (k. 88-89 verte).

Zarządzeniem z dnia 31 marca 2014 r. Sąd wezwał pełnomocnika powoda do sprecyzowania roszczenia dochodzonego pozwem i podania w terminie 14 dni z tytułu korzystania z jakich działek (ze wskazaniem nr działki, jej położenia oraz powierzchni) i w jakiej wysokości (odrębnie za każdą działkę i za każdy miesiąc) dochodzi wynagrodzenia za bezumowne korzystanie pod rygorem zawieszenia postępowania (k. 93).

W odpowiedzi na ww. zobowiązanie Sądu powód nadesłał pismo z dnia 16 kwietnia 2014 r., w którym przytoczył dotychczasową argumentację oraz załączył pismo pozwanej z dnia 1 lutego 2001 r. wraz z mapką, w treści którego pozwana zwraca się do Zarządu Geodezji i Katastru Miejskiego (...) o zaliczenie opłat za użytkowanie wieczyste gruntów Skarbu Państwa na którym posadowione są budynki mieszkalne i mowa w tym piśmie o wielu działkach, bez odniesienia jakiej księgi wieczystej dotyczą. Nadto powód, odnosząc się do zarządzenia z 31 marca 2014r. wskazał, że dochodzi wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntów będących w posiadaniu pozwanego, z tym że są to tylko części gruntu, na których są posadowione budynki pozwanej o powierzchni 690 m2 (księga wieczysta nr (...)) oraz 4.350 m ² (księga wieczysta nr (...)) oraz że powierzchnia gruntu, za jaki domaga się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie dużo mniejsza jest niż powierzchnia całych w/w dwóch nieruchomości. Powód nie podał jednak na jakich działkach posadowione są budynki pozwanej, jakie jest ich położenie i powierzchnia. Nadto nie podał w jakiej wysokości dochodzi wynagrodzenia za bezumowne korzystanie odrębnie za każdą działkę i za każdy miesiąc (k. 95-99).

Tym samym z uwagi na brak precyzyjnego określenia przedmiotu sporu i brak możliwości nadania sprawie dalszego biegu Sąd, postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 15 maja 2014 r. na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c., zawiesił postępowanie w sprawie (k. 104).

Na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 lipca 2014 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu Wydział I Cywilny, na skutek zażalenia powoda z dnia 9 czerwca 2014 r. (k. 115-117) na ww. postanowienie tutejszego Sądu, uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał tutejszemu Sądowi do dalszego prowadzenia, pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego (k. 130-131 verte).

Na rozprawie w dniu 12 marca 2015 r. Sąd oddalił wniosek pozwanej z dnia 26 września 2014 r. o zawieszenie niniejszego postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. do czasu zakończenia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (k. 149 w zw. z k. 135).

Pismem z dnia 20 grudnia 2016 r. pozwana ponownie wniosła o zawieszenie niniejszego postępowania z tym, że na podstawie przepisu art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. (k. 249 verte). W odpowiedzi na zobowiązanie Sądu do ustosunkowania się do ww. wniosku, powód w piśmie procesowym z dnia 4 stycznia 2017 r. zażądał jego oddalenia (k. 256).

Na rozprawie w dniu 30 stycznia 2017 r. Sąd oddalił wniosek pozwanej o zawieszenie niniejszego postępowania (k. 268).

Do chwili wydania wyroku strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie i nie zawarły ugody.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód jest właścicielem nieruchomości położonych przy ulicy (...) w P., dla których Sąd Rejonowy Poznań- Stare Miasto w Poznaniu prowadzi księgi wieczyste o numerach (...).

Pozwana zajmuje części tych nieruchomości, obejmujące w przypadku nieruchomości opisanej w księdze wieczystej nr:

⚫

(...) - działki nr (...)

⚫

(...) - działki nr (...).

Na części ww. gruntów posadowione są budynki należące do pozwanej. Budynki te posadowione są odpowiednio na gruntach o powierzchni 690 m ² (przy ul. (...)) i 4.350 m ² (przy ul. (...)).

Bezsporne, a nadto dowód: odpis zwykły księgi wieczystej nr (...) (k. 6-9 verte), odpis zwykły księgi wieczystej nr (...) (k. 10-12 verte), pismo pozwanej z dnia 26 września 2012 r. (k. 13) i z dnia 27 listopada 2012 r. (k. 14 verte), kopia mapy ewidencyjnej (k. 90) , pismo pozwanej z dnia 1 lutego 2001 r. (k. 97) wraz z załączonymi mapami sytuacyjnymi (k. 98-99)

Za bezumowne korzystanie z gruntu przy ul. (...) powód wystawił na rzecz pozwanej fakturę VAT nr (...) na kwotę 11.669,63 zł brutto (9.487,50 zł netto + VAT), a za bezumowne korzystanie z gruntu przy ul. (...) - fakturę nr (...) na kwotę 73.569,38 zł brutto (59.812,50 zł netto + VAT), przyjmując stawkę opłaty w wysokości 1,25 zł/m ²/miesiąc. Bezumowne korzystanie przez pozwaną z ww. gruntów należących do powoda dotyczy okresu 11 miesięcy, tj. od października 2011 r. do sierpnia 2012 r.

Powód zażądał od pozwanej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z ww. gruntów, przyjmując do wyliczenia jedynie powierzchnię, na których posadowione są budynki pozwanej, mimo, że przedmiotowe nieruchomości są w całości w posiadaniu pozwanej.

Dowód: pismo Urzędu Miasta P. z dnia 11 stycznia 2013 r (k. 15), faktura VAT nr (...) z dnia 11 września 2012 r. (k. 16) faktura VAT nr (...) z dnia 11 września 2012 r. (k. 17) wraz z dowodem doręczenia (k. 18 verte)

Pismem z dnia 19 lutego 2013 r. doręczonym pozwanej w dniu 22 lutego 2013 r., powód wezwał pozwaną do zapłaty na swoją rzecz zaległych należności z tytułu korzystania z gruntu, wynikających z ww. faktur VAT w łącznej wysokości 85.239,01 zł brutto, wyznaczając pozwanej 14-dniowy termin na spełnienie świadczenia, licząc od daty otrzymania wezwania.

D owód: wezwanie do zapłaty z dnia 19 lutego 2013 r. (k. 19) wr az z dowodem doręczenia (k. 20)

Wnioskiem z dnia 13 października 2006 r. pozwana wystąpiła do (...) Urzędu Wojewódzkiego o stwierdzenie nabycia prawa użytkowania wieczystego gruntów powoda stanowiących działki nr (...), natomiast wnioskiem z dnia 9 lutego 2010 r. - o stwierdzenie nabycia prawa użytkowania wieczystego gruntów powoda stanowiących działkę nr (...). W obu tych wnioskach pozwana powołała się na przepisy art. 34 i 35 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (Dz. U. z 1984 r., Nr 84, poz. 948 ze zm.) oraz art. 8 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz.U. z 2003 r., Nr 86, poz. 789).

Decyzją Wojewody (...) z dnia 28 kwietnia 2010 r. zatwierdzono projekt podziału działki nr (...) m.in. na działki nr (...).

W dniu 7 grudnia 2012 r. Wojewoda (...), po rozpatrzeniu wniosku pozwanej z dnia 13 października 2006 r., wydał decyzje uwłaszczeniowe nr (...) w których stwierdził, że grunty będące własnością powoda, oznaczone geodezyjnie jako działki (...), zapisane w księdze wieczystej nr (...), stały się z dniem 27 października 2000 r. z mocy prawa przedmiotem użytkowania wieczystego pozwanej.

Od decyzji nr (...) dotyczącej działki nr (...) odwołanie złożył Prezydent Miasta P..

Decyzją z dnia 31 stycznia 2013 r. nr BOI-2pz-784-O/2-4/13 Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, po rozpatrzeniu odwołania Prezydenta Miasta P. od decyzji Wojewody (...) z dnia 7 grudnia 2012 r. nr (...) uchylił zaskarżoną decyzję w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji. Postępowanie toczące się w wyniku uchylenia zaskarżonej decyzji nie zostało jeszcze prawomocnie zakończone, natomiast wniosek pozwanej z dnia 9 lutego 2010 r. dotyczący stwierdzenia nabycia prawa użytkowania wieczystego gruntu powoda stanowiącego działkę nr (...) nie został nadal rozpoznany.

Bezsporne, a nadto d owód: wniosek pozwanej o stwierdzenie nabycia prawa użytkowania wieczystego gruntów powoda stanowiących działki nr (...) z dnia 13 października 2006 r. (k. 68-69) oraz działki nr (...) z dnia 9 lutego 2010 r. (k. 70-71) , decyzja nr (...)z dnia 7 grudnia 2012 r. (k. 56-58 verte), decyzja nr (...) z dnia 7 grudnia 2012 r. (k. 59-61 verte), de cyzja Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej nr (...) z dnia 31 st ycznia 2013 r. (k. 62-67 verte)

Wartość jednorazowego wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z części nieruchomości należących do powoda w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 31 sierpnia 2012 r. wynosi:

⚫

9.488 zł - co do części działek nr (...) o powierzchni 690 m ² na nieruchomości oznaczonej w księdze wieczystej nr (...),

⚫

59.813 zł - co do części działek nr (...) o powierzchni 4.350 m ² na nieruchomości oznaczonej w księdze wieczystej nr (...),

łącznie 69.301 zł.

Dowód: opinia biegłego sądowego M. S. z dnia 27 września 2016 r. (k. 203-236)

Powyższe okoliczności faktyczne Sąd ustalił na podstawie dokumentów zebranych w aktach sprawy niniejszej wymienionych wyżej, których autentyczności ani prawdziwości treści w nich zawartych nie kwestionowała żadna ze stron, a Sąd nie znalazł podstaw, aby uczynić to z urzędu.

Ze względu na konieczność uzyskania wiadomości specjalnych z zakresu szacowania nieruchomości szczególnie przydatny dla ustalenia stanu faktycznego Sąd uznał dowód z opinii biegłego sądowego M. S. z dnia 27 września 2016 r.

Powyższa opinia sporządzona została przez powołaną do tego osobę w zakresie przysługujących jej kompetencji i nie budziła wątpliwości Sądu pod względem merytorycznym. Nadto Sąd uznał, iż ww. opinia nie zawierała niejasności, sprzeczności i luk, a nadto była w pełni przydatna i wystarczająca do rozstrzygnięcia przedmiotu sporu. Z powyższych względów sąd nie znalazł podstaw do przeprowadzania dalszych dowodów w sprawie. W orzecznictwie podkreśla się, iż Sąd nie ma obowiązku przeprowadzania dowodu z opinii dalszych biegłych czy z opinii instytutu naukowego lub naukowo-badawczego tylko dlatego, że złożona przez biegłego opinia jest dla strony niekorzystna ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2000 r., sygn. akt I CKN 962/98, LEX nr 50823). Podkreślenia wymaga przy tym fakt, że wydana opinia nie była kwestionowana przez żadną ze stron niniejszego postępowania - powód w piśmie procesowym z dnia 4 listopada 2016 r. podał, że nie wnosi uwag do wydanej opinii (k. 243-244), natomiast pozwana w piśmie z dnia 3 listopada 2016 r. podniosła, iż nie kwestionuje opinii i nie składa wobec niej zarzutów (k. 246-247 verte). Sąd zaś nie znalazł podstaw, by kwestionować ją z urzędu. Biegły udzielił wyczerpujących odpowiedzi stosownie do wymagań zawartych w postanowieniu o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego sądowego z dnia 26 czerwca 2015 r. (k. 160).

Ostatecznie więc wyniki dokonanych przez biegłego badań i analiz jak również końcowe wnioski opinii biegłego sądowego M. S., zostały przyjęte przez Sąd jako własne i stały się podstawą ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie.

Na rozprawie w dniu 30 stycznia 2017 r. Sąd oddalił wniosek pozwanej o zawieszenie niniejszego postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. z tego względu, że rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, wbrew twierdzeniom pozwanej, nie zależało od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej, w tym wypadku wojewody (...). Sąd uznał, że - jak słusznie wskazywał powód m.in. w piśmie procesowym z dnia 4 stycznia 2017 r. (k. 257-258) - skutki wydanej przez wojewodę decyzji uwłaszczeniowej w zakresie uznania pozwanej za pełnoprawnego użytkownika wieczystego oraz związanej z tym wysokości przyszłej opłaty za to użytkowanie zaistnieją dopiero do momentu ostateczności tej decyzji, a nie jak podnosiła pozwana, już od momentu wejścia w życie ustawy z dnia 8 września 2000 r. Wobec powyższego do chwili wydania decyzji wojewody pozwana może być traktowana wyłącznie jako osoba bezumownie korzystająca z rzeczy należącej do powoda. W konsekwencji bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w przedmiocie niniejszego sporu pozostawało kiedy i jakiej treści wojewoda wyda decyzje uwłaszczeniowe ergo wniosek pozwanej o zawieszenie postępowania Sąd uznał za bezzasadny.

W ocenie Sądu, dla ustalenia zasadności roszczeń powoda wystarczającym było oparcie się na dowodach wyżej powołanych, tym bardziej, że w przeważającym zakresie okoliczności niniejszej sprawy pozostawały pomiędzy stronami bezsporne. W tym miejscu wskazać należy, iż żadna ze stron postępowania przed zamknięciem rozprawy, nie zgłosiła nowych wniosków dowodowych. Nadto ani powód, ani pozwana nie zażądali uzupełnienia przeprowadzonego postępowania dowodowego. Natomiast dla Sądu zgromadzony w sprawie materiał dowodowy był w pełni wystarczający do wydania orzeczenia w przedmiocie złożonego pozwu.

Sąd zauważył, co następuje:

Wniesionym w niniejszej sprawie pozwem powód domagał się od pozwanej zasądzenia na swoją rzecz kwoty 85.239,01 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwaną z należących do niego nieruchomości, na które składają się działki nr (...) (w przypadku nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...)) oraz działki nr (...) (co do nieruchomości opisanej w KW nr (...)).

W toku procesu powód doprecyzował, że domaga się wynagrodzenia za bezumowne korzystane z ww. działek gruntu za okres od dnia 1 października 2011 r. do dnia 31 sierpnia 2012 r., tj. za okres 11 miesięcy i wyłącznie za te części gruntu, na których posadowione są budynki pozwanej - odpowiednio na gruntach o powierzchni 690 m ² (przy ul. (...)) i 4.350 m ² (przy ul. (...)).

Powództwo zasługiwało co do zasady na uwzględnienie, jednakże w niższej wysokości niż dochodzona przez powoda.

Do sformułowanego przez powoda żądania zapłaty zastosowanie znajduje regulacja zawarta w przepisach art. 224-225 k.c. w zw. z art. 230 k.c. oraz przepisy ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (Dz. U. z 1984 r., Nr 84, poz. 948 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym (Dz.U. z 2016 r., poz. 2260), zmieniającej w art. 30 niektóre przepisy ustawy z dnia 8 września 2000 r. ( w tym m.in. jej tytuł).

Zgodnie z dyspozycją art. 224 § 1 k.c. samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. W myśl zaś art. 224 § 2 k.c. od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same, jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy (art. 225 k.c.). Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio również do stosunków między właścicielem rzeczy, a posiadaczem zależnym (art. 230 k.c.).

Posiadacz jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z cudzej rzeczy bez względu na to, czy właściciel rzeczy, nie korzystając z niej, poniósł jakąkolwiek stratę i niezależnie od tego, czy posiadacz faktycznie korzystał z rzeczy - odnosząc korzyść wymierną.

Stosunki między właścicielem a bezumownym (bezprawnym) posiadaczem zależnym powstają w sytuacji, gdy posiadacz zależny bez tytułu włada rzeczą jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone prawo nad rzeczą cudzą. Za posiadacza zależnego w rozumieniu art. 230 k.c. należy uznać posiadacza, który wykonuje władztwo nad rzeczą nie mając do tego odpowiedniego prawa skutecznego względem właściciela albo prawo takie miał i je utracił.

Przepis art. 230 k.c. stosuje się do stosunków właściciela z posiadaczem zależnym w zakresie prawa - przykładowo - najmu czy dzierżawy. W każdej z tych sytuacji posiadacz zależny w złej wierze jest zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy. Istnienie złej wiary po stronie posiadacza zależnego zazwyczaj jest ewidentne, gdy wynika ono z oczywistego faktu lub domniemania faktycznego (art. 231 k.p.c.). W złej wierze znajduje się bezsprzecznie posiadacz zależny od chwili wytoczenia powództwa o wydanie rzeczy.

Ze względu na okoliczność, że pozwana spółka powstała na skutek komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego (...), które nastąpiło w wyniku wejścia w życie ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (Dz. U. z 1984 r., Nr 84, poz. 948 ze zm.) - dalej jako u.k.p.p. - w okolicznościach niniejszej sprawy koniecznym jest także odwołanie się do przepisów tej ustawy. I tak stosownie do treści art. 34 ust. 1 u.k.p.p. , grunty będące własnością Skarbu Państwa, znajdujące się w dniu 5 grudnia 1990 r. w posiadaniu (...), co do których (...) nie legitymowało się dokumentami o przekazaniu mu tych gruntów w formie prawem przewidzianej i nie legitymuje się nimi do dnia wykreślenia z rejestru przedsiębiorstw państwowych, stają się z dniem wejścia w życie ustawy, z mocy prawa, przedmiotem użytkowania wieczystego (...). Jednakże w myśl art. 35 ust. 1 u.k.p.p. . nabycie praw, o których mowa w art. 34 ust. 1 i ust. 3, potwierdza wojewoda, w drodze decyzji administracyjnej, po złożeniu wniosku przez (...) lub (...) SA. Ostateczna decyzja stwierdzająca nabycie praw, o których mowa w art. 34 ust. 1 i ust. 3, stanowi podstawę do dokonania wpisów do ksiąg wieczystych oraz ewidencji gruntów i budynków (art. 35 ust. 2 u.k.p.p.).

W dalszej kolejności stwierdzić należy, iż okoliczności faktyczne będące podstawą żądania pozwu w niniejszej sprawie pozostawały pomiędzy stronami w przeważającym zakresie bezsporne. Żadna ze stron nie kwestionowała bowiem prawa własności powoda do nieruchomości położonych w P. przy ul. (...), dla których prowadzone są księgi wieczyste o nr (...). Nadto pozwana w odpowiedzi na pozew potwierdziła okoliczność faktycznego posiadania części tych nieruchomości oraz posadowienia na ich terenie budynków o powierzchni wskazywanej tak w pozwie, jak i w dalszych pismach procesowych powoda. Spór pomiędzy stronami ogniskował się zatem wokół problemu prawnego w zakresie podstaw do obciążania pozwanej przez powoda opłatami z tytułu bezumownego korzystania z należących do powoda gruntów w sytuacji, gdy pozwana z mocy prawa stała się ich użytkownikiem wieczystym. Bowiem, w ocenie pozwanej, brak jest podstawy prawnej do naliczenia ww. opłat, gdyż pomiędzy stronami nie doszło do zawarcia żadnej umowy, a nadto - ustawodawca nie przewidział żadnych opłat, które obciążałyby użytkownika wieczystego gruntów nabytych z mocy prawa do czasu wydania decyzji uwłaszczającej wojewody. Tymczasem w przekonaniu powoda okoliczność, że użytkowanie wieczyste pozwanej powstało z mocy prawa, nie wywiera tak dalekosiężnych skutków jak twierdzi pozwana, w szczególności nie można uznać, iż fakt niewydania decyzji komunalizacyjnej przy jednoczesnym posiadaniu przedmiotowych części nieruchomości przez pozwaną, powodują, że pozwana z tytułu faktycznego władania gruntem nie ponosi żadnych obciążeń.

Podjęcie przez Sąd rozstrzygnięcia w przedmiocie wyżej opisanego problemu prawnego wymagało odniesienia się do ugruntowanego stanowiska judykatury.

Jak podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny m.in. w wyroku z dnia 11 kwietnia 2008 r., dopiero od wydania decyzji przez wojewodę w przedmiocie nabycia prawa do użytkowania wieczystego przez (...) możliwe jest powoływanie się na fakt jego nabycia, ustalanie opłat z tego tytułu użytkowania wieczystego czy też ujawnianie praw w księgach wieczystych oraz ewidencji gruntów i budynków (I OSK 657/07, Legalis nr 119424). Natomiast bezpośrednio z przepisów ustawy z dnia 8 września 2000 r. wynika obowiązek pozwanej złożenia wniosku o wydanie decyzji uwłaszczeniowej, z którym w okolicznościach niniejszej sprawy, pozwana zwlekała przeszło 10 lat, uniemożliwiając tym samym powodowi podstawy do obliczenia opłaty za korzystanie z przedmiotowych nieruchomości, których powód jest właścicielem, a pozwana jedynie posiadaczem.

Nadto wbrew twierdzeniom pozwanej, podnoszonym m.in. w odpowiedzi na pozew ( vide: k. 38), decyzja uwłaszczeniowa wojewody wydana na podstawie wniosku złożonego w wykonaniu obowiązku wynikającego z przepisu art. 35 u.k.p.p. nie ma wyłącznie charakteru deklaratoryjnego. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym utrwalił się pogląd, który Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela, że deklaratoryjny charakter decyzji dotyczy wyłącznie kwestii nabycia prawa do nieruchomości, natomiast w zakresie, w jakim dotyczy warunków powstałego z mocy prawa użytkowania wieczystego, w tym opłat za użytkowanie wieczyste, decyzja ma charakter konstytutywny (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 kwietnia 2003 r., (...) SA/ŁD 736/02, (...) 2004 nr 1, poz. 38, str. 364; oraz z dnia 10 stycznia 2008 r., I OSK (...), Legalis nr 113486). Należy mieć przy tym na uwadze, iż pomimo deklaratoryjnego charakteru decyzji uwłaszczeniowej, dopiero wydanie decyzji o nabyciu nieruchomości stanowi autorytatywne stwierdzenie, że w odniesieniu do danego podmiotu powstały skutki określone w przepisach ustawy. W decyzji tej tkwi bowiem element konstytutywny, gdyż uprawnia ona do powoływania się na nabycie prawa. Opłaty związane z uwłaszczeniem mają charakter konstytutywny i są ustalane na moment powstania tego prawa (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 27 listopada 2006 r., I SA/Wa (...), Legalis nr 346789).

Podkreślenia wymaga przy tym, że przyjęcie tak rozumianej konstytutywności decyzji wojewody powoduje, iż dopiero od jej wydania możliwe jest powoływanie się na fakt nabycia prawa, ustalanie opłat z tytułu użytkowania wieczystego czy też - co wynika wprost z treści art. 35 ust. 2 ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) - ujawnianie praw w księgach wieczystych oraz ewidencji gruntów i budynków ( vide: uzasadnienie wyroku NSA z dnia 11 kwietnia 2008 r., I OSK 657/07).

W konsekwencji powyższego Sąd uznał, iż powodowi należy się wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z jego gruntów przez pozwaną w okresie zgłoszonym, tj. od dnia 1 października 2011 r. do dnia 31 sierpnia 2012 r. Kwota należnego wynagrodzenia została ustalona w oparciu o opinię biegłego sądowego M. S. z dnia 27 września 2016 r., która to opinia nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Wykonując zleconą opinię stosownie do wymagań zawartych w postanowieniu o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego sądowego z dnia 26 czerwca 2015 r., biegły określił wartość nominalną czynszu najmu z tytułu korzystania z gruntów powoda w spornym okresie na łączną kwotę 69.301 zł. Na powyższą kwotę składają się wartości nominalne czynszu najmu w wysokości 9.488 zł za korzystanie z działek nr (...) posadowionych na nieruchomości opisanej w KW nr (...) oraz 59.813 zł za korzystanie z działek nr (...), znajdujących się na nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy Poznań- Stare Miasto w Poznaniu prowadzi księgę wieczystą nr (...). Tym samym wartość wynagrodzenia za korzystanie z części ww. nieruchomości o powierzchni - odpowiednio - 690 m ² i 4.350 m ², na których posadowione są budynki pozwanej, na podstawie stawek za dzierżawę gruntów komunalnych obowiązujących w spornym okresie według biegłego wyniosło 69.301 zł (9.488 zł + 59.813 zł). Wnioski analizowanej opinii biegłego M. S., z przyczyn szczegółowo opisanych we wcześniejszej części uzasadnienia, Sąd przyjął jako własne. Nadto na marginesie wskazać należy, iż ustalone przez Sąd wynagrodzenie jest oczywiście zbieżne z kwotami netto wynikającymi z wystawionych przez powoda faktur VAT nr (...) ( vide: k. 16-17).

Sąd stanął na stanowisku, że pozwana ma obowiązek płacić wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy, a na przeszkodzie temu nie stoją przepisy regulujące kwestię uwłaszczenia strony pozwanej. Dopiero bowiem treść decyzji uwłaszczeniowych wojewody stanowić będzie autorytatywne stwierdzenie warunków powstałego z mocy prawa użytkowania wieczystego terenów należących do powoda przez pozwaną. Wydana decyzja ukonstytuuje bowiem nabycie przez pozwaną prawa użytkowania wieczystego gruntów określonego w przepisie art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe". Do tego czasu, tj. do chwili wydania ostatecznej decyzji przez właściwy organ administracyjny, pozwana pozostaje w dalszym ciągu posiadaczem zależnym gruntów, będących we własności powoda, w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, a zatem w oparciu o cytowane przepisy k.c., jest zobowiązana do uiszczenia na rzecz powoda wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania, którego wysokość za żądany okres została ustalona w toku niniejszego procesu.

Jednocześnie Sąd nie znalazł przy tym podstaw, by zgodnie z żądaniem powoda, kwotę należną z tytułu bezumownego korzystania z jego gruntu powiększyć o podatek od towarów i usług. Wskazał w tym zakresie, iż zgodnie z treścią art 5 ust. l pkt l ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, opodatkowaniu podlega w szczególności odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Natomiast w świetle art. 8 ust. l w/w ustawy przez świadczenie usług należy rozumieć każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej oraz jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. Zatem za opodatkowaną uznaje się jedynie transakcję w ramach, której istnieje wzajemny stosunek cywilnoprawny łączący strony umowy. Innymi słowy jedna ze stron za wynagrodzeniem realizuje określone świadczenie na rzecz konkretnego podmiotu. W rozpatrywanej sprawie żaden stosunek stron nie łączył, a pozwana możliwość korzystania z gruntu powoda wywodziła z odrębnych przepisów, tzn. wiązała to z tym, że w przypadku wydania decyzji uwłaszczeniowych prawo użytkowania wieczystego zostanie stwierdzone na jej rzecz z dniem 27 października 2000 r., a tym samym roszczenie powoda jest przedwczesne i bezpodstawne.

W tym stanie rzeczy Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 69.301 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 września 2012 r. do dnia zapłaty, oddalając wywiedzione powództwo w pozostałym zakresie, tj. co do kwoty 15.938,01 zł, o czym orzekł w punktach I i II sentencji wyroku.

O odsetkach ustawowych Sąd orzekł w oparciu o treść art. 481 § 1 k.c., zasądzając je od dnia 26 września 2012 r., tj. od dnia następnego po upływie terminu zakreślonego przez powoda w fakturach VAT z dnia 11 września 2012 r. Powód zażądał uregulowania należności wynikających z wystawionych faktur VAT w terminie 14 dni od daty ich doręczenia pozwanej, które nastąpiło w dniu 12 września 2012 r., tak więc zakreślony termin upłynął bezskutecznie w dniu 25 września 2012 r., a w konsekwencji od dnia następnego, tj. od dnia 26 września 2012 r. do dnia zapłaty powodowi przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie III sentencji wyroku oparciu o art. 100 k.p.c., zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty procesu będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

Wobec powyższego Sąd obciążył strony kosztami niniejszego procesu w stosunku w jakim sprawę przegrały, tj. powoda w 19 %, a pozwaną w 81 %, a działając na podstawie art. 108 § 1 zdanie drugie k.p.c., szczegółowe ich rozliczenie pozostawił referendarzowi sądowemu przy uwzględnieniu stawki wynagrodzenia pełnomocników stron na poziomie minimalnym.

/-/SSO Małgorzata Małecka