Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2017 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 5 maja 2016 r., sygn. akt I C 382/14

1)  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 1. o tyle, że zasądzoną na rzecz powoda należność główną obniża do 120 560 (stu dwudziestu tysięcy pięciuset sześćdziesięciu) złotych, a kwotę zasądzoną z tytułu kosztów postępowania obniża do 2 160 (dwóch tysięcy stu sześćdziesięciu) złotych, oddalając powództwo w pozostałej części,

b)  w punkcie 3. o tyle, że kwotę, którą nakazano pobrać od pozwanego obniża do 6 582,79 (sześciu tysięcy pięciuset osiemdziesięciu dwóch i 79/100) złotych;

2)  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3)  koszty postępowania apelacyjnego wzajemnie znosi.

Sygn. akt I ACa 804/16

UZASADNIENIE

Powód J. K. wniósł pozew przeciwko Towarzystwu (...) domagając się zasądzenia kwoty 184.350 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 11 lutego 2014 roku oraz kosztów procesu. Roszczeń tych dochodził w związku z wypadkiem komunikacyjnym, któremu uległ w dniu 14 lipca 2012r. z winy kierowcy ubezpieczonego w zakresie odpowiedzialności cywilnej u pozwanego. W wyniku wypadku powód doznał poważnego wielomiejscowego urazu ciała, którego leczenie wymagało przeprowadzenia kilku zabiegów i rehabilitacji. Nie uzyskano poprawy funkcji prawego ramienia i barku, a określony przez ortopedę traumatologa uszczerbek na zdrowiu wyniósł co najmniej 63%. Ponadto powód doznał zaburzeń adaptacyjno-depresyjnych i w 2013 roku podjął leczenie w poradni zdrowia psychicznego. W skład dochodzonej pozwem kwoty wchodziło: zadośćuczynienie w wysokości 160.000 zł. , tytułem zwrotu kosztów leczenia 20.560 zł, a tytułem zwrotu kosztów opieki innych osób 3.790 zł.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania.

Bezsporne w sprawie było, że powód J. K. w dniu 14 lipca 2012 roku uczestniczył w wypadku komunikacyjnym, którego sprawca w zakresie odpowiedzialności cywilnej był ubezpieczony u pozwanego. Sprawca wypadku P. Ś. został wyrokiem z dnia 17 grudnia 2012 roku przez Sąd Rejonowy w C. skazany na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres dwóch lat.

W wyniku wypadku powód doznał poważnego wielomiejscowego urazu ciała w postaci: wstrząśnienia mózgu z utratą przytomności oraz stłuczenia głowy, skręcenia odcinka szyjnego kręgosłupa, uszkodzenia splotu barkowego prawego, rozejścia spojenia łonowego, podwichnięcia stawu krzyżowo biodrowego lewego, skręcenia stawu kolanowego lewego z oderwaniem wyniosłości międzykłykciowej i niestabilnością tylno-boczną. W okresie od 14 lipca 2012 roku do 12 września 2012 roku był hospitalizowany w Zespole Szpitali Miejskich w C. na Oddziale (...). W trakcie pobytu powód przeszedł dwa zabiegi operacyjne tj. w dniu 17 lipca 2012 roku wykonano stabilizację zewnętrzną rozejścia spojenia łonowego miednicy, a w dniu 29 sierpnia 2012 roku usunięto ten stabilizator. Powód został wypisany do domu w stanie ogólnym dobrym ze stabilizatorem lewego stawu kolanowego oraz zaleceniem wykonania rezonansu stawu barkowego oraz dalszego leczenia w poradni ortopedycznej.

Po opuszczeniu szpitala powód kontynuował leczenie w poradni oraz podjął rehabilitację. Powód odczuwał duże dolegliwości bólowe oraz ciężko psychicznie znosił zaistniała sytuację, w szczególności niedowład ręki, z tym, że liczył na poprawę jej stanu w wyniku rehabilitacji. Następnie w okresie od 12 października 2012 roku do 11 listopada 2012 roku powód przebywał na rehabilitacji stacjonarnej w(...) Centrum Rehabilitacji (...)w T. gdzie stwierdzono uszkodzenie prawego splotu barkowego z niedowładem n. pachwowego i pomimo prowadzenia rehabilitacji nie uzyskano istotnej klinicznie poprawy funkcji prawego ramienia .

Z uwagi na brak poprawy stanu ręki w wyniku rehabilitacji, powód poddał się konsultacjom neurochirurgicznym W. K. oraz J. L., którzy zalecili pilne przeprowadzenie operacji neurochirurgicznej – rewizji splotu ramiennego przy użyciu przeszczepów i wskazali, że dalsza zwłoka w leczeniu działa niekorzystnie dla pacjenta z uwagi na przebieg procesu odnerwienia i zaniki mięśni. Powód nie miał możliwości pilnego przeprowadzenia operacji w ramach publicznej służby zdrowia i zdecydował się na jej odpłatne przeprowadzenie w (...) w K.. Operacja została przeprowadzona w dniu 27 maja 2013 roku i polegała na rekonstrukcji wewnątrzsplotowej przy użyciu przeszczepów kablowych z nerwu łydkowego od C5 do tylnej części pnia górnego. Pomimo przeprowadzonej operacji nie uzyskano istotnej poprawy stanu pacjenta. Powód w związku z przeprowadzonymi konsultacjami oraz operacją poniósł koszty wizyt w kwocie 340 zł oraz koszt operacji w wysokości 20.000 zł. Ponadto po operacji zakupił kamizelkę ortopedyczną oraz kołnierz typu schantza za łączną kwotę 220 zł. Szanse na uzyskanie poprawy na skutek przeprowadzonej operacji były niewielkie i część ośrodków klinicznych odstąpiła od ich przeprowadzania lecz powód nie był o tym poinformowany przez konsultujących go lekarzy, którzy dawali mu nadzieję na zadowalającą poprawę stanu ręki. W Polsce wykonują takie operacje ośrodki we W., K. i Ł. a czas oczekiwania na operację jest długi.

Orzeczeniem z dnia 20 września 2013 roku powód został uznany za częściowo niezdolnego do pracy do dnia 31 października 2014 roku,. W dniu 10 października 2013 roku pracodawca powoda rozwiązał z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia z uwagi na wyczerpanie okresu zasiłkowego i pobierania świadczenia rehabilitacyjnego. Decyzją z dnia 28 października 2013 roku powodowi przyznano rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy w wysokości 1.087 zł netto.

W wyniku wypadku powód doznał trwałych obrażeń i występuje u niego aktualnie ograniczenie ruchomości stawu barkowego prawego, zanik obręczy barkowej prawej (znaczny zanik mięśnia naramiennego, mięśni nad i podgrzebieniowych łopatki), zaburzenia czucia powierzchniowego kończyny górnej prawej o zmiennym charakterze oraz osłabiona siła mięśniowa kończyny górnej prawej. Ponadto występują u powoda znaczne blizny pooperacyjne oraz uszkodzenie aparatu więzadłowego kolana i niestabilność kolana lewego, która będzie wymagać leczenia operacyjnego. Stan powoda w tym zakresie jest trwały, nie ulegnie zasadniczej poprawie. Powód stał się osobą niesamodzielną, nie jest w stanie wykonywać pracy operatora koparki tak jak przed wypadkiem. Powód podejmował próby pracy w charakterze ochroniarza lecz ze względu na ograniczenia zdrowotne nie był w stanie sprostać tej pracy. Powód nie potrafi pogodzić się ze swoją sytuacją, z faktem, iż stał się kaleką i osobą zależną od innych. Nie jest w stanie wykonywać pracy oraz funkcjonować w sposób, do którego przywykł przed wypadkiem. Powód był osobą sprawną fizycznie jeździł na rowerze na snowboardzie, pływał, a przede wszystkim pasjonował się motocyklami i brał udział w zlotach motocyklowych. Powód załamał się psychicznie i korzystał z pomocy poradni zdrowia psychicznego, a także był dwukrotnie tj. 13 stycznia 2014 do 21 lutego 2014 roku oraz od 5 sierpnia 2015 roku do 25 września 2015 roku hospitalizowany na Oddziale (...) Dziennym Szpitala (...) w C.. U powoda zdiagnozowano zaburzenia adaptacyjne depresyjne nawracające, które charakteryzują się u niego zaburzeniami snu, obniżonym nastrojem i sprawnością fizyczną. Rokowania w zakresie poprawy stanu psychicznego są niepewne z uwagi na brak poprawy w stanie fizycznym powoda i brak perspektyw powrotu do poprzedniego sposobu funkcjonowania. Powód wycofał się z życia towarzyskiego, stał się nerwowy, drażliwy, zażywa leki uspokajające. Pozostaje pod kontrolą psychologa, neurologa, okresowo korzysta z rehabilitacji. Brak jest podstaw do uznania, że skutki wypadku ustąpią i nastąpi znacząca poprawa funkcjonowania powoda.

Powód zgłosił szkodę pozwanemu pismem z dnia 31 lipca 2012 roku, a pozwany wszczął postępowanie likwidacyjne i wypłacił powodowi łącznie kwotę 40.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz kwoty 135,24 zł jako koszt zakupu leków, 110,62 zł – zwrot kosztów przejazdu, 2.400 zl jako koszt opieki i 4.363,95 zł jako zwrot utraconego dochodu. Ostatnia decyzja o przyznaniu świadczenia pochodzi z 10 lutego 2014 roku.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy stwierdził, że wobec bezsporności zasadności odpowiedzialności pozwanego, sporna pozostawała jedynie wysokość należnych powodowi świadczeń, wynikających z wypadku.

Zgodnie z art. 445 § 1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia. W orzecznictwie, jak i w piśmiennictwie, ugruntowany jest pogląd o kompensacyjnym charakterze zadośćuczynienia przewidzianego w art. 445 § 1 k.c. Jest ono sposobem naprawienia krzywdy w postaci doznanych cierpień fizycznych i psychicznych. Określając wysokość "odpowiedniej sumy" Sąd powinien niewątpliwie kierować się celami oraz charakterem zadośćuczynienia, uwzględnić wszystkie okoliczności, mające wpływ na rozmiar doznanej szkody niemajątkowej.

Przy ustalaniu wysokości należnego powodowi zadośćuczynienia, Sąd Okręgowy wziął pod uwagę całokształt skutków wypadku, jakie nastąpiły dla powoda, a przede wszystkim to, że nastąpił trwały uszczerbek na zdrowiu powoda, że stał się on kaleką, utracił w znacznej mierze wiodącą rękę, przeszedł ciężkie operacje, doznawał znacznego bólu i cierpienia, a dodatkowo nastąpiły powikłania związane ze stanem psychicznym powoda i zaburzeniami adaptacyjnymi depresyjnymi nawracającymi co powoduje konieczność stosowania leków przeciwbólowych oraz uspokajających. Sąd uwzględnił także okoliczność, że stan zdrowia powoda nie ulegnie poprawie i wymaga on stałej dalszej rehabilitacji dla utrzymania obecnego stanu rzeczy. Wszystkie te następstwa związane są bezpośrednio z wypadkiem. Na skutek doznanych urazów powód stał się częściowo niezdolny do pracy, a w zasadzie nie jest w stanie pracować i pracy nawet nie szuka oraz nie może wykonywać prac domowych. Nie może także spędzać czasu jak dotychczas, w tym uprawiać sportu oraz funkcjonować w środowisku motocyklistów jak przed wypadkiem, jest ograniczony w wykonywaniu wielu czynności i aktywności, które mógłby podejmować gdyby nie zdarzenie. Ponadto u powoda nastąpiły skutki w sferze psychicznej. Zmienił się pod względem psychicznym, przestał być osobą wesołą, radosną, zamknął się w sobie, rozpamiętuje wypadek, nie może pogodzić się z kalectwem. Negatywne oddziaływanie na jego życie i psychikę ma również fakt braku możliwości poprawy stanu jego zdrowia i powrotu do pracy wykonywanej przed wypadkiem. To cierpienie i długotrwałość skutków wywarły negatywny wpływ na powoda, w szczególności, że jest on osobą stosunkowo młodą, w dniu wypadku miał bowiem 43 lata. Dla młodej jeszcze osoby takie skutki wypadku, jak wyżej opisane, stanowią przekreślenie dotychczasowego sposobu życia i brakiem perspektyw jego polepszenia.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy uznał, że odpowiednie zadośćuczynienie dla powoda za doznaną krzywdę stanowi kwota 200 000 zł. Odejmując od niej już wypłaconą przez pozwanego kwotę 40 000 zł, Sąd na mocy w/w przepisów zasądził na rzecz powoda od pozwanego dalszą, żądaną kwotę 160 000 zł. O odsetkach w zakresie żądania zadośćuczynienia Sąd orzekał na podstawie art. 455 k.c. oraz art. 481 § 1 k.c., zasądzając jej od dnia 11 lutego 2014 r.

Zgodnie z treścią art. 444 § 1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Uszkodzenie ciała w rozumieniu tego przepisu polega na naruszeniu integralności fizycznej człowieka. Poszkodowanym w rozumieniu art. 444 § 1 k.c., uprawnionym do dochodzenia odszkodowania, jest osoba, która doznała uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia na skutek zdarzenia, za które odpowiedzialność ponosi inna osoba. Odszkodowanie, o którym tu mowa, obejmuje wszelkie wydatki pozostające w związku z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, jeżeli są konieczne i celowe (por. wyrok SN z dnia 16 stycznia 1981 r., I CR 455/80, OSPiKA 1981, poz. 223).

Zdaniem sądu wskazane przez powoda w pozwie wydatki związane z leczeniem były uzasadnione i zostały przez sąd uwzględnione. W szczególności nie może budzić wątpliwości, że powód poniósł wydatki związane z konsultacjami medycznymi oraz operacją. Powód podejmując decyzję o przeprowadzeniu operacji liczył na uzyskanie poprawy stanu zdrowia, a nie miał praktycznej możliwości wykonania takiej operacji w ramach świadczeń NFZ, gdyż terminy ich przeprowadzenia są znaczne, a z uwagi na postępujące zaniki mięśniowe i nerwowe czas jej przeprowadzenia miał znaczenie. Wprawdzie z opinii biegłego W. P. wynika, że wykonanie operacji było obarczone znacznym ryzykiem braku zadawalających efektów, lecz powód podejmując decyzję o operacji nie miał w tym zakresie pełnej świadomości i chciał podjąć wszelkie próby poprawy stanu funkcjonowania. Powód teoretycznie miał możliwość przeprowadzenia operacji w ramach NFZ lecz operacja ta odbyłaby się ze znacznym opóźnieniem co miało istotny wpływ na jej skuteczność. Koszty przeprowadzenia tej operacji obejmowały również koszt wizyt lekarskich oraz zakupu kamizelki i kołnierza ortopedycznego.

Odsetki od roszczeń odszkodowawczych zostały za zasądzone zgodnie z żądaniem pozwu od dnia11 lutego 2014 roku na analogicznej zasadzie, jak odsetki od zadośćuczynienia.

Rozstrzygając o kosztach postępowania sąd obciążył pozwanego całością kosztów postępowania, gdyż powód uległ w nieznacznym zakresie tj. w około 2%, więc na podstawie przepisu art. 100 zdanie drugie kpc należało pozwanego obciążyć całością kosztów.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając zasądzenie zadośćuczynienia powyżej kwoty 60 000 zł. i odszkodowania powyżej 560 zł. Zarzucał pozwany naruszenie prawa materialnego, a to:

- przepisu art. 444 § 1 k.c. przez zasądzenie odszkodowania za koszty przeprowadzonej operacji;

- przepisu art. 445 w związku z art. 415 k.c. poprzez zasądzenie rażąco zawyżonej kwoty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, mimo że jest sprzeczna z przyjętymi w orzecznictwie sądów powszechnych kryteriami ustalania wysokości zadośćuczynienia;

- przepisu art. 6 k.c. przez uznanie, że powód wykazał zasadność swych roszczeń.

Pozwany zarzucał także naruszenie prawa procesowego, a to art. 233 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów.

Wnosił pozwany o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa ponad kwotę 60 000 zł. tytułem zadośćuczynienia i powyżej 560 zł. tytułem odszkodowania, a także przez orzeczenie o kosztach procesu na podstawie art. 100 k.p.c.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Podniesiony w apelacji zarzut naruszenia prawa procesowego ocenić należy jako nieuzasadniony, przede wszystkim dlatego, że apelujący nie wyjaśnia na czym miałoby polegać zarzucane Sądowi Okręgowemu przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów. Treść uzasadnienia apelacji wskazuje, że pozwany nie kwestionuje ustalonych przez Sąd okoliczności, lecz kwestionuje jedynie dokonaną przez Sąd Okręgowy ocenę tych okoliczności i ich znaczenie dla wysokości zasądzonego na rzecz powoda zadośćuczynienia i odszkodowania. Ustalony przez Sąd Okręgowy stan faktyczny należy zatem uznać za prawidłowy.

Uzasadniony okazał się zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 445 § 1 k.c. przez przyznanie powodowi zadośćuczynienia w rażąco zawyżonej wysokości. Pierwszą i zasadniczą przesłankę określającą rozmiar należnego zadośćuczynienia stanowi stopień natężenia doznanej krzywdy, tj. rodzaj, charakter, długotrwałość cierpień fizycznych, ich intensywność, nieodwracalność skutków zdrowotnych, ale także wywołane doznaną szkodą poczucie bezradności i nieprzydatności społecznej, uzależnienia od pomocy innych osób w codziennej egzystencji. Sąd Okręgowy prawidłowo opisał wszystkie aspekty wpływające na stopień doznanej krzywdy, jak trwały uszczerbek na zdrowiu, utratę w znacznej mierze wiodącej ręki, konieczność leczenia operacyjnego, znaczne dolegliwości bólowe, powikłania związane ze stanem psychicznym powoda i nawracające zaburzenia adaptacyjne depresyjne. Uwzględnił również Sąd Okręgowy okoliczność, że stan zdrowia powoda nie ulegnie poprawie i wymaga on stałej rehabilitacji dla utrzymania obecnego stanu zdrowia. Okoliczności te uzasadniają - w ocenie Sądu Apelacyjnego – przyznanie zadośćuczynienia w wysokości 140 000 zł. Kwota ta stanowić powinna właściwą rekompensatę opisanych cierpień powoda, z pewnością stanowi ekonomicznie odczuwalną wartość, a jednocześnie mieścić się będzie w rozsądnych granicach. Pamiętać bowiem należy, że powód po leczeniu odzyskał możliwość samodzielnego poruszania się, nie jest uzależniony od pomocy innych osób w codziennej egzystencji, a jego częściowa niezdolność do pracy związana jest ze znacznym ograniczeniem ruchomości stawu barkowego. Nie można natomiast zgodzić się z zarzutem apelacji, że wymienione w opinii biegłego schorzenia samoistne powoda mające bez wątpienia wpływ na stan zdrowia powoda zostały uwzględnione w aspekcie wysokości przyznanego zadośćuczynienia. Z uzasadnienia Sądu Okręgowego bowiem wynika jednoznacznie, że jedynie skutki wypadku z 14 lipca 2012r. zostały rozważone jako te, które uzasadniają wysoki stopień krzywdy powoda, podlegającej kompensacie pieniężnej w formie zadośćuczynienia. Uwzględniając wypłacone przez pozwanego zadośćuczynienie w wysokości 40 000 zł., do zasądzenia pozostała w tych okolicznościach kwota 100 000 zł., stąd na mocy art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w części zasądzającej zadośćuczynienie, określając je na kwotę 100 000 zł. i oddalając nieuzasadnione żądanie powoda zasądzenia wyższego zadośćuczynienia na mocy art. 445 § 1 k.c.

W ocenie Sądu Apelacyjnego brak jest natomiast podstaw do kwestionowania poprawności oceny Sądu Okręgowego, że należne jest powodowi odszkodowanie w spornej w postępowaniu apelacyjnym wysokości 20 000 zł. Jest to koszt operacji, która została powodowi zlecona do wykonania w trybie pilnym przez konsultujących go lekarzy neurochirurgów. Wbrew zarzutom apelacji, powód podjął racjonalną decyzję o poddaniu się operacji nierefundowanej przez NFZ, skoro neurochirurdzy zajęli stanowcze stanowisko o potrzebie wykonania tej operacji jak najszybciej. Oczywistym jest, że każdy zabieg medyczny obarczony jest ryzykiem niepowodzenia, a w przypadku zabiegu z dnia 27 maja 2013r. okazało się, że operacja nie przyniosła pozytywnego, oczekiwanego rezultatu. Nie oznacza to jednak, że decyzja powoda o poddaniu się operacji była błędem, ponieważ w chwili jej podejmowania nie został poinformowany o nikłych perspektywach uzyskania poprawy ruchomości stawu barkowego, a wręcz przeciwnie – lekarze doradzali mu wówczas jak najszybsze przeprowadzenie zabiegu. Poniesienie przez powoda wydatku 20 000 zł. było zatem uzasadnione i stanowi koszt związany z odniesionym w wypadku obrażeniem ciała, w rozumieniu art. 444 § 1 k.c..

Z wyżej wskazanych przyczyn Sąd Apelacyjny zmienił zatem zaskarżony wyrok na mocy art. 386 § 1 k.p.c., obniżając zasądzoną wyrokiem Sądu Okręgowego kwotę do 120 560 zł. ( 100 000 zł. tytułem zadośćuczynienia, 20 000 zł. tytułem spornej części odszkodowania i 560 zł. tytułem niespornej części odszkodowania). Uwzględnienie żądań pozwu w części około 65% uzasadniało zmianę rozstrzygnięcia o kosztach procesu i nieuiszczonych kosztach sądowych przez stosunkowe ich rozdzielenie na mocy art. 100 k.p.c.

Apelacja w pozostałym zakresie nie była uzasadniona i podlegała oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c.

Wobec częściowego uwzględnienia apelacji koszty postępowania apelacyjnego wzajemnie zniesiono na mocy art. 100 k.p.c.

SSO(del) Arkadia Wyraz–Wieczorek SSA Roman Sugier SSA Elżbieta Karpeta