Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 24 lutego 2017 r.

Sąd Rejonowy w Ciechanowie Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący – SSR Daniel Mychliński

Protokolant – Olga Olech

po rozpoznaniu na rozprawie

w dniu 24 lutego 2017 r. w Ciechanowie

sprawy z wniosku D. L.

z udziałem W. S. i M. K.

o uzupełnienie postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku po E. K. (1)

postanawia:

1.  uzupełnić postanowienie Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 1 października 1991 r. (sygn. akt I Ns 366/91) i stwierdzić, że wchodzący w skład spadku po E. K. (1), zmarłej dnia 6 lipca 1983 r. w C., ostatnio stale zamieszkałej w C., udział w gospodarstwie rolnym położonym w C. i N., na podstawie ustawy nabyli: mąż T. K. oraz dzieci D. L., W. S. i M. K. po ¼ (jednej czwartej) części każde z nich;

2.  pozostawić wnioskodawczynię i uczestników postępowania przy poniesionych kosztach postępowania związanych ze swym udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ns 554/16

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni D. L. wystąpiła w dniu 9 grudnia 2016 r. do Sądu Rejonowego w Ciechanowie z wnioskiem o uzupełnienie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłej E. K. (1), poprzez ustalenie, że w skład spadku wchodziło gospodarstwo rolne i ustalenie dziedziczenia co do tego gospodarstwa rolnego. Wskazała, że uprawnienia do dziedziczenia gospodarstwa rolnego posiadał mąż spadkodawczyni T. K. oraz wnioskodawczyni.

Uczestnik postępowania M. K. nie zgadzał się z tym wnioskiem. Wniósł, aby gospodarstwo rolne wchodzące w skład spadku odziedziczyła uczestniczka postępowania W. S..

Uczestniczka postępowania W. S. wniosła, aby gospodarstwo rolne wchodzące w skład spadku nabyła ona i wnioskodawczyni.

Sąd ustalił, co następuje:

E. K. (2) z domu C., córka A. i G., zmarła 6 lipca 1983 r. w C., a ostatnio na stałe zamieszkiwała w C. - N.. Spadek po zmarłej E. K. (1) na mocy ustawy nabyli: mąż T. K. oraz dzieci D. L., W. S. i M. K. po 1/4 części każde z nich. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku nie zawierało orzeczenia o dziedziczeniu gospodarstwa rolnego.

dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 1 października 1991 r. k. 20 akt sprawy I Ns 366/91

W skład spadku po E. K. (1) wchodził udział w gospodarstwie rolnym położonym w C. i w N., o powierzchni ponad 1 hektar. Gospodarstwo to stanowiło majątek wspólny E. i T. małżonków K..

bezsporne

T. K. (mąż E. K. (1)) zmarł 15 grudnia 1998 r. w C., a ostatnio na stałe zamieszkiwał w N.. Spadek po nim nabyły jego dzieci: D. L., W. S. i M. K. po 1/3 części każde z nich.

dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 24 lutego 1999 r. k. 11 akt sprawy I Ns 28/99

W chwili śmierci E. K. (1) w gospodarstwie rolnym należącym do niej i jej męża, pracował jej mąż T. K. oraz córki D. L. i E. S.. Wcześniej, gdy wszyscy jeszcze mieszkali razem, wszystkie dzieci pomagały rodzicom w prowadzeniu tego gospodarstwa rolnego. Córki pracowały przy wykopkach, żniwach i sianokosach. Pomagały przy hodowli zwierząt. Syn spadkodawczyni M. K. opuścił dom rodzinny przed śmiercią swej matki i zamieszkał wraz z żoną w R.. Po opuszczeniu domu rodzinnego sporadycznie przyjeżdżał do rodziców i pomagał im w prowadzeniu gospodarstwa rolnego. W 1980 r. rozpoczął pracę w Spółdzielni Kółek Rolniczych. W 1982 r. znalazł zatrudnienie w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R., gdzie pracował przez 15 lat. Na początku wykonywał obowiązki przy trzodzie chlewnej. Potem pracował jako traktorzysta i obrabiał pola uprawne Spółdzielni.

dowód: zeznania stron k. 30-32 (00:12:05 – 00:33:13)

Powyższy stan faktyczny, ustalono w oparciu o powołane wyżej dowody. Porządek dziedziczenia po E. K. (1) i T. K. Sąd ustalił na podstawie prawomocnych postanowień ze spraw spadkowych po tych osobach.

Okoliczność, że małżonkowie E. i T. K. byli właścicielami gospodarstwa rolnego położonego w C. i w N. była niesporna. Wszyscy uczestnicy postępowania powyższą okoliczność przyznali, a nadto zostało to uprawdopodobnione kopiami wypisów z rejestru gruntów i kopią postanowienia ze sprawy I Ns 344/84.

O tym, że mąż i córki spadkodawczyni pracowali w spadkowym gospodarstwie rolnym w chwili śmierci E. K. (1), a M. K. pracował wówczas w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w R., wynika ze zgodnych zeznań stron. Strony zgodnie też zeznały, że wszystkie dzieci pracowały w rodzinnym gospodarstwie rolnym i pomagały rodzicom.

Sąd zważył, co następuje.

Wnioskodawczyni D. L. wniosła o uregulowanie dziedziczenia gospodarstwa rolnego wchodzącego w skład spadku po E. K. (1).

Podstawą prawną przedmiotowego wniosku jest art. 677 § 3 KPC (w brzmieniu obowiązującym w dacie wydawania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po E. K. (1)), zgodnie z którym, jeżeli w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku nie orzeczono o dziedziczeniu gospodarstwa rolnego, sąd wyda w tym przedmiocie postanowienie uzupełniające, stosując odpowiednio przepisy niniejszego rozdziału.

Co prawda przepis ten został uchylony, ale nie może budzić wątpliwości, że znajduje zastosowanie w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw, która uchyliła tenże przepis. Zgodnie bowiem z treścią art. 6 ust. 1 tejże ustawy, jej przepisów nie stosuje się do spadków otwartych przed dniem 1 lipca 1984 r., natomiast zgodnie z treścią art. 6 ust. 2 tej samej ustawy, do spadku otwartego przed dniem 14 lutego 2001 r., przepisy, o których mowa w art. 3 pkt 8 i 9 niniejszej ustawy (tj. w szczególności art. 677 § 3 KPC), stosuje się w brzmieniu dotychczasowym. Wskazać w tym miejscu należy jeszcze, że w zakresie dotyczącym uzupełnienia postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku w trybie art. 677 § 3 KPC brak jest podstaw do stosowania ograniczeń czasowych do wystąpienia z wnioskiem o uzupełnienie postanowienia spadkowego (analogicznych do określonych w art. 679 § 1 KPC), gdyż instytucja z art. 677 § 3 KPC jest instytucją odrębną od instytucji przewidzianej w art. 679 § 1 KPC, a przy tym w przepisach prawa nie przewidziano dla jej zastosowania żadnych ograniczeń czasowych, nawet wobec osób będących uczestnikami poprzedniego postępowania spadkowego.

Sąd zbadał zatem, czy rzeczywiście w skład spadku po E. K. (1) wchodziło gospodarstwo rolne, a następnie kto dziedziczy to gospodarstwo rolne.

Analizując przedmiotową sprawę należało stwierdzić, że rzeczywiście w skład spadku po E. K. (1) wchodziło gospodarstwo rolne, a precyzyjnie rzecz ujmując udział w gospodarstwie rolnym, albowiem gospodarstwo to wchodziło w skład majątku wspólnego jej i męża T. K.. Bezspornym jest też, iż postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po E. K. (1), wydane przez Sąd Rejonowy w Ciechanowie w dniu 1 października 1991 r. w sprawie I Ns 366/91, nie zawierało rozstrzygnięcia o dziedziczeniu gospodarstwa rolnego.

W tej sytuacji należało uwzględnić wniosek o uzupełnienie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po E. K. (1), a Sąd zobowiązany był ustalić krąg osób, mogących dziedziczyć to gospodarstwo rolne.

Zgodnie z art. 926 § 1 KC, powołanie do spadku (w tym także powołanie do wchodzącego w skład spadku gospodarstwa rolnego) wynika z ustawy albo z testamentu. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku – stosownie do § 2 tego artykułu – następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

Zmarła E. K. (1) nie sporządziła testamentu. Dlatego też w niniejszej sprawie kwestię dziedziczenia gospodarstwa rolnego reguluje ustawa – Kodeks cywilny.

Dziedziczenie gospodarstwa rolnego określają przepisy szczególne o dziedziczeniu gospodarstw rolnych. Dokonując analizy dziedziczenia gospodarstwa rolnego wchodzącego w skład spadku należy mieć na uwadze przepisy obowiązujące w chwili otwarcia spadku, tj. w dacie śmierci spadkodawczyni. Sąd ocenił zatem zdolność do dziedziczenia gospodarstwa rolnego należącego do zmarłej E. K. (1), według stanu prawnego obowiązującego w dacie jej śmierci, tj. w dniu 6 lipca 1983 r.

W niniejszej sprawie, istotne znaczenie ma zatem treść art. 1059 KC, określona ustawą o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz o uchyleniu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych z dnia 26 marca 1982 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 81), obowiązującą od dnia 6 kwietnia 1982 r. Zgodnie z ówczesnym brzmieniem tego przepisu, spadkobiercy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia spadku:

1)  odpowiadają warunkom wymaganym dla nabycia własności nieruchomości rolnej w drodze przeniesienia własności albo

2)  są małoletni, bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo

3)  są trwale niezdolne do pracy.

Z kolei obowiązujący wówczas art. 160 § 1 KC, określał warunki wymagane dla nabycia własności nieruchomości rolnej w drodze przeniesienia własności. Przepis ten stanowił, że przeniesienie na rzecz osoby fizycznej własności nieruchomości rolnej lub jej części jest możliwe jeżeli nabywca stale pracuje w jakimkolwiek gospodarstwie rolnym bezpośrednio przy produkcji rolnej albo ma kwalifikacje do prowadzenia gospodarstwa rolnego.

Spadkobiercami zmarłej E. K. (1) na mocy ustawy byli: mąż T. K. oraz dzieci D. L., W. S. i M. K. po 1/4 części każde z nich. Materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie, wskazuje jednoznacznie, iż wszyscy spadkobiercy posiadali również uprawnienia do dziedziczenia gospodarstwa rolnego wchodzącego w skład spadku.

Wszyscy bowiem stale pracowali w gospodarstwach rolnych bezpośrednio przy produkcji rolnej. Mąż T. K. oraz córki D. L. i W. S. pracowali w tym rodzinnym gospodarstwie rolnym. Natomiast M. K. pracował w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną w R., gdzie wykonywał obowiązki przy hodowli trzody chlewnej i jako traktorzysta, co niewątpliwie wypełnia definicję „pracy w gospodarstwie rolnym bezpośrednio przy produkcji rolnej”.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że wszyscy ci spadkobiercy mają kwalifikację do prowadzenia gospodarstwa rolnego. Należy bowiem podzielić ten pogląd wyrażany w doktrynie i orzecznictwie sądowym, że spadkobierca urodzony i wychowany w rodzinnym gospodarstwie rolnym, wykonujący w nim przez wiele lat wraz z pozostałymi członkami rodziny prace przy produkcji rolnej i w obejściu gospodarskim, ma umiejętności praktyczne potrzebne do prowadzenia gospodarstwa rolnego, a zatem ma kwalifikacje do prowadzenia gospodarstwa rolnego.

W stosunku do nich spełniona jest więc przesłanka określona w ówczesnym art. 1059 pkt 1 KC.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd uzupełnił postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po E. K. (1) i stwierdził, że wchodzący w skład spadku udział w gospodarstwie rolnym położonym w C. i w N. na podstawie ustawy nabyli: mąż T. K. oraz dzieci D. L., W. S. i M. K. po 1/4 części, a więc tak jak w przypadku dziedziczenia na zasadach ogólnych.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o art. 520 § 1 KPC, uznając iż koszty poniesione przez wnioskodawczynię i uczestników postępowania, zostały poniesione w związku z ich udziałem w sprawie, a orzeczenie zapadłe w tej sprawie uwzględnia w równym stopniu interes wnioskodawczyni, jak i uczestników postępowania.

Biorąc powyższe na uwadze należało orzec, jak w postanowieniu.