Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 października 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił M. C. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji wskazał, iż ubezpieczony nie udowodnił wymaganego 15 – letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy przyjął, iż na dzień 1 stycznia 1999 roku ubezpieczony udowodnił łączny staż pracy wynoszący 26 lat, 11 miesięcy i 12 dni składkowych (k. 50 akt ZUS).

Odwołanie od decyzji złożył ubezpieczony, uznając ją za błędną. W uzasadnieniu wskazał, iż pracował on na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych przez okres co najmniej 15 lat, a okoliczność tą udokumentował przed organem rentowym w formie świadectw pracy. Dodał również, że okresy pracy na tym stanowisku zostały poprawnie wliczone do stażu pracy w szczególnych warunkach na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 16 lipca 2015 roku w sprawie o sygn. akt VI U 8/15 oraz wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 28 stycznia 2016 roku w sprawie o sygn. akt III AUa 1524/15, o czym organ rentowy wiedział, bowiem jego przedstawiciel uczestniczył w posiedzeniach sądu w tych sprawach (k. 2 akt).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, uznając je za bezzasadne. W uzasadnieniu wskazał, iż ubezpieczony, domagając się przyznania świadczenia emerytalnego, nie wykazał wymaganego 15 – letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Podkreślił, iż ubezpieczony domaga się zaliczenia do pracy w warunkach szczególnych następujących okresów:

a.  od dnia 1 września 1980 roku do dnia 25 listopada 1986 roku z tytułu zatrudnienia na

stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych w przedsiębiorstwie (...) S.A. z siedzibą w B.;

b.  od dnia 26 listopada 1986 roku do dnia 19 kwietnia 1998 roku z tytułu zatrudnienia na stanowisku maszynisty lokomotyw spalinowych z Zakładach (...) S.A. z siedzibą w B.;

c.  od dnia 20 kwietnia 1998 roku do dnia 31 maja 1998 roku z tytułu zatrudnienia w Zakładzie Usług (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B..

Organ rentowy wskazał, iż celem udokumentowania pierwszego z okresów ubezpieczony przedłożył jedynie kserokopię świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 19 grudnia 2011 roku, zaś w dwóch pozostałych przypadkach – takiego świadectwa brak. Ponadto organ rentowy odniósł się do wskazanych przez odwołującego wyroków, wskazując, iż spór pomiędzy stronami dotyczył przyznania prawa do emerytury pomostowej i w pierwszym przypadku odwołanie od decyzji zostało oddalone, a w drugim – oddalono apelację odwołującego od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy w tejże sprawie (k. 13 – 13 v. akt).

Na rozprawie w dniu 13 lutego 2017 roku ubezpieczony wniósł o uwzględnienie odwołania i przyznanie ubezpieczonemu emerytury od dnia 3 października 2016 roku (zapis audio, k. 42 akt).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Ubezpieczony M. C. urodził się dnia (...). Zdobył wykształcenie zawodowe w zawodzie elektroenergetyk. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

/okoliczności bezsporne/

W okresie od dnia 3 kwietnia 1980 roku do dnia 25 listopada 1986 roku ubezpieczony był zatrudniony w przedsiębiorstwie (...) Przedsiębiorstwo Państwowe (...) z siedzibą w B..

Początkowo, tj. do dnia 1 września 1980 roku ubezpieczony pracował na stanowisku elektromontera. W okresie od dnia 1 września 1980 roku do dnia 25 listopada 1986 roku po zdobyciu odpowiednich uprawnień został zatrudniony na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych. Praca ta była wykonywana w ruchu ciągłym. Ubezpieczony zajmował się uruchamianiem i sterowaniem lokomotywy, zgodnie z zasadami ruchu kolejowego i sygnałami ustawiacza. Pracował wraz z drużyną manewrową, której zadaniem było przyłączanie i rozłączanie wagonów do lokomotywy. Lokomotywą sterował samodzielnie. W czasie pracy w tym zakładzie zadaniem ubezpieczonego było dokonanie oględzin załączonych wagonów przed i po załadunku, a następnie rozwożenie towaru przy pomocy lokomotywy spalinowej wraz z załączonymi wagonami. Załadunek odbywał się zazwyczaj w punkcie zdawczo – odbiorczym na podstawione przez kolej wagony bądź bezpośrednio w obsługiwanych zakładach. Po załadunku i przyłączeniu wagonów za pomocą lokomotywy ubezpieczony dostarczał towar do różnych przedsiębiorstw, m.in. do magazynów, ramp załadunkowo – wyładowczych. Towarem tym zazwyczaj były różnego rodzaju elementy stalowe. W zakładzie pracował na trzech maszynach. Nie miał przypisanych żadnych dodatkowych prac.

W okresie od dnia 1 września 1980 roku do dnia 25 listopada 1986 roku ubezpieczony wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, tj. prace zakładowych służb kolejowych bezpośrednio związane z utrzymaniem ruchu pociągów.

/dowód: świadectwo pracy, k. 3 – 3 v. dokumentacji pracowniczej znajdującej się w kopercie na k. 36 akt; świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, k. 91 – 93 v. dokumentacji pracowniczej znajdującej się w kopercie na k. 36 akt; zeznania ubezpieczonego M. C., zapis audio, k. 42 akt/

W okresie od dnia 26 listopada 1986 roku do dnia 19 kwietnia 1998 roku ubezpieczony wykonywał pracę na stanowisku maszynisty lokomotyw spalinowych w Zakładach (...) S.A. Oddział w B. w pełnym wymiarze czasu pracy.

Następnie w okresie od dnia 20 kwietnia 1998 roku do dnia 31 maja 1999 roku był zatrudniony na stanowisku maszynisty lokomotyw spalinowych w Zakładzie Usług (...) Spółka z o.o. z siedzibą w B. w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie od dnia 20 kwietnia 1998 roku do dnia 31 maja 1998 roku pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, zaś w okresie od dnia 1 czerwca 1998 roku do dnia 31 maja 1999 roku – w wymiarze 7/8 etatu.

Praca ubezpieczonego w tych zakładach była związana bezpośrednio z utrzymaniem ruchu pociągów. Ubezpieczony samodzielnie sterował lokomotywą. Wraz z ustawiaczem i manewrowym, podjeżdżał lokomotywą po wagony znajdujące się w punkcie zdawczo – odbiorczym. Był odpowiedzialny za przyjęcia załadowanych wagonów z (...) i rozwiezienie towaru po kilku zakładach obsługiwanych przez przedsiębiorstwo (...). Do zakładu dostarczał elementy stalowe, węgiel, miał węglowy, a w drodze powrotnej rozwoził rowery i gotowe wyroby. W tym czasie ubezpieczony w ramach obowiązków powierzonych przez (...) obsługiwał również inne zakłady, w tym zakłady zbożowe.

W całym okresie zatrudniania w tych przedsiębiorstwach ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

/dowód: świadectwo pracy, k. 12 a dokumentacji pracowniczej znajdującej się w kopercie na k. 34 akt; świadectwo pracy, k. 13 – 13 v. dokumentacji pracowniczej znajdującej się w kopercie na k. 34 akt; zeznania ubezpieczonego M. C., zapis audio, k. 42 akt/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a w szczególności na podstawie zeznań ubezpieczonego M. C., dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. oraz aktach pracowniczych dotyczących ubezpieczonego, którym przyznano walor wiarygodności. Nie wzbudziły one zastrzeżeń Sądu, a i strony w żaden sposób nie kwestionowały ich autentyczności oraz prawdziwości zawartych w nich informacji.

Sąd dał wiarę zeznaniom ubezpieczonego w kwestii okresów zatrudnienia w przedsiębiorstwie (...) Przedsiębiorstwo Państwowe (...) z siedzibą w B., w Zakładach (...) S.A. Oddział w B. oraz w Zakładzie Usług (...) Spółka z o.o. z siedzibą w B., zakresu powierzonych obowiązków oraz specyfiki wykonywanej pracy, albowiem ubezpieczony w sposób jasny i klarowny opisał przebieg pracy w tych zakładach, a zeznania te korespondują z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, a w szczególności z dokumentacją pracowniczą ubezpieczonego (w tym z treścią świadectw pracy).

Natomiast – na zasadzie art. 217 § 3 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc - Sąd pominął dowód z dokumentów załączonych na kartach nr 4 – 12 v. akt, obejmujących wyrok Sądu Okręgowego w B. z dnia 24 czerwca 2015 roku w sprawie o sygn. akt VI U 8/15 wraz z uzasadnieniem oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w G.z dnia 28 stycznia 2016 roku w sprawie o sygn. akt III AUa 1524/15 wraz z uzasadnieniem, albowiem zgodnie z regułą wyrażoną w treści art. 365 § 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc rozstrzygając sprawę Sąd samodzielnie dokonuje ustaleń faktycznych i nie jest związany w tej kwestii ustaleniami sądów przedstawionych w uzasadnieniach orzeczeń w innych postępowaniach, zaś treść wyroków nie miała większego znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie w pełnym zakresie. Podstawę roszczenia odwołującego stanowi przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu.

Uszczegółowienie tej normy stanowi zaś przepis paragrafu 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), zgodnie z którym prawo do emerytury może nabyć mężczyzna, który ukończył 60 lat i posiada co najmniej 25 letni okres zatrudnienia (art. 27 pkt 2 ustawy), w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Natomiast w myśl § 2 ust 1 cytowanego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (ust. 1). Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (ust. 2).

Jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 4 listopada 2008 r. (III AUa 3113/08, Lex nr 552003) „świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. W sytuacji, kiedy brak wymaganego świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę, Sąd może prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia, czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w załącznikach nr 1 lub 2 do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze .” Takie też postępowanie należy prowadzić, kiedy organ rentowy zakwestionuje fakty wskazane w tego rodzaju świadectwie (por. wyrok SN z dnia 4 sierpnia 2009 r., I UK 77/09, Lex nr 558288). Postępowanie przed sądem (na skutek odwołania od decyzji organu rentowego) nie podlega ograniczeniom dowodowym, co wynika wprost z art. 473 kpc, zatem każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, przy czym Sąd nie jest związany środkami dowodowymi dopuszczalnymi przed organami rentowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 1999 r., II UKN 69/98, OSNP 2000/11/439).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy wskazać trzeba, iż nie budzi żadnych wątpliwości Sądu to, że ubezpieczony M. C. spełnił wszelkie niezbędne przesłanki uprawniające go do otrzymania emerytury.

Okolicznością bezsporną jest to, że ubezpieczony osiągnął wymagany ustawą wiek,
tj. 60 lat oraz, że łączny staż pracy ubezpieczonego na dzień 1 stycznia 1999 roku wynosi co najmniej 25 lat składkowych. Ponadto, żadnych wątpliwości nie budzi fakt, iż ubezpieczony nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

Kwestia sporna dotyczy natomiast zaliczenia do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych następujących okresów zatrudnienia:

a.  od dnia 1 września 1980 roku do dnia 25 listopada 1986 roku w przedsiębiorstwie (...) Przedsiębiorstwie Państwowym (...) z siedzibą w B.;

b.  od dnia 26 listopada 1986 roku do dnia 19 kwietnia 1998 roku w Zakładach (...) S.A. Oddział w B.;

c.  od dnia 20 kwietnia 1998 roku do dnia 31 maja 1998 roku w Zakładzie Usług (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B..

Wydając zaskarżoną decyzję Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. stwierdził, iż ubezpieczony nie wykazał wymaganego 15 – letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy uznał, iż ubezpieczony nie przedstawił na tę okoliczność przewidzianych prawem zaświadczeń pracodawcy, z których wynikałoby, że właśnie taką pracę wykonywał. Dlatego też, organ rentowy nie zaliczył spornych okresów do stażu wykonywania pracy w szczególnych warunkach bądź pracy o szczególnym charakterze. W konsekwencji stwierdził brak przesłanek do przyznania ubezpieczonemu przyznania prawa do emerytury.

Z kolei Sąd nie nawet najmniejszych wątpliwości w kwestii przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury. Postępowanie dowodowe przeprowadzone w niniejszej sprawie wprost wykazało, iż ubezpieczony w spornych okresach, tj. od dnia 1 września 1980 roku do dnia 25 listopada 1986 roku, od dnia 26 listopada 1986 roku do dnia 19 kwietnia 1998 roku oraz od dnia 20 kwietnia 1998 roku do dnia 31 maja 1998 roku wykonywał pracę na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych. Do jego obowiązków należało sterowanie lokomotywą spalinową, celem przetransportowania za pośrednictwem dołączonych wagonów powierzonego mu towaru, w tym różnego rodzaju części stalowych, węgla, miału węglowego, zboża czy też produktów gotowych (np. rowery). Lokomotywą sterował samodzielnie, uwzględniając sygnały sterowniczego. Do jego dyspozycji pozostawała drużyna manewrowa, której zadaniem było przyłączanie i rozłączanie wagonów do lokomotywy. Co więcej, pracę tą wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu, z wyjątkiem okresu od dnia 1 czerwca 1998 roku do dnia 31 maja 1999 roku – kiedy to świadczył pracę w wymiarze 7/8 etatu. Jednakże pomniejszenie wymiaru etatu pracy na stanowisku maszynisty nie ma większego znaczenia dla rozstrzygnięcia meritum niniejszej sprawy, albowiem ubezpieczony już w dniu 1 września 1995 roku legitymował się wymaganym 15 – letnim okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach. Na spełnienie tej przesłanki wskazuje znajdujące się w aktach osobowych ubezpieczonego świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach.

Zauważyć trzeba, iż zgodnie z wykazem prac w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (A, dział VIII, poz. 13) stanowiącym załącznik do ww. Rozporządzenia za pracę w szczególnych warunkach uznaje się prace zakładowych służb kolejowych bezpośrednio związane z utrzymaniem ruchu pociągów. Zdaniem Sądu charakter wykonywanych przez ubezpieczonego prac w spornym okresie pozwala zaliczyć je do prac w szczególnych warunkach. Dlatego też do okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach niewątpliwie doliczyć należało sporne okresy. Suma tych okresów daje łącznie wartość bezsprzecznie przekraczającą wymagany dla przyznania prawa do emerytury 15 – letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Mając powyższe na względzie, odwołanie ubezpieczonego należało uznać za zasadne i konieczne. Wobec tego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. należało zmienić i przyznać ubezpieczonemu M. C. prawo do emerytury.

Zgodnie z treścią art. 129 ust. 1 cytowanej ustawy świadczenia emerytalne wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Ubezpieczony osiągnął wymagany prawem wiek emerytalny w dniu (...), natomiast o przyznanie prawa do emerytury wystąpił w dniu
4 października 2016 roku. Dlatego też prawo do emerytury należało ustalić począwszy od miesiąca, w którym ubezpieczony skończył wymagany ustawą wiek emerytalny, tj. od dnia (...).

Wobec powyższego, na zasadzie art. 184 ustawy oraz art. 477 ¹⁴ § 2 kpc należało orzec jak w punkcie 1 formuły sentencji wyroku.

Ponadto zgodnie z treścią art. 118 ust. 1a ustawy przyznając odwołującemu prawo do emerytury, sąd zobowiązany jest do zamieszczenia z urzędu w sentencji wyroku rozstrzygnięcia w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego odnośnie do nieustalenia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie bezsprzecznie istniały podstawy do obciążenia odpowiedzialnością organu rentownego za nieprzyznanie odwołującemu prawa do emerytury. Istotne jest to, że organ rentowy już na etapie postępowania administracyjnego miał możliwość prawidłowego ustalenia niezbędnego okresu pracy zatrudniania ubezpieczonego w szczególnych warunkach. Dysponował on niezbędną dokumentacją, którą w zasadzie – z niewiadomych względów – pominął przy wydawaniu decyzji. Zważyć trzeba, iż ubezpieczony przedłożył organowi rentowemu niezbędną dokumentację pracowniczą, w tym świadectwa pracy wystawione przez kolejnych pracodawców. Sąd nie znalazł przyczyn, ze względu na które organ rentowy nie zaliczył ubezpieczonemu do okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia w przedsiębiorstwie (...) oraz w Zakładach (...) S.A., bowiem na dzień wydawania decyzji dysponował on oryginałami świadectw pracy (poświadczone za zgodność z oryginałem przez pracownika organu rentowego), w którym – zgodnie z obowiązującymi przepisami – zostało potwierdzone wykonywanie przez ubezpieczonego pracy właśnie w takich warunkach. Błędem organu rentowego było również nieuwzględnienie okresów pracy w przedsiębiorstwie Zakład Usług (...) Sp. z o.o., gdyż pomimo, że przedłożone świadectwo pracy wraz z zaświadczeniem o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach stanowiło niepoświadczoną kserokopię, organ rentowy miał możliwość zwrócenia się do ubezpieczonego celem okazania oryginału tego świadectwa czy też zwrócenie się do właściwego archiwum celem uzyskania wypisu z tego dokumentu, bądź otrzymania zupełnej dokumentacji pracowniczej ubezpieczonego. Organ rentowy tego nie uczynił. Co więcej, mimo, że rzeczywiście dysponował świadectwem pracy w Zakładów (...) S.A. w odpowiedzi na odwołanie organ rentowy lakonicznie wskazał, iż ubezpieczony takiego świadectwa nie przedłożył. Tak więc, dokumentacja ta nie została uwzględniona przy wydaniu zaskarżonej decyzji. O winie organu rentowego rodzącej odpowiedzialność za nieustalenie prawa do świadczenia można mówić jedynie wówczas, gdy już w oparciu o dostępne organowi rentowemu dokumenty można było jednoznacznie rozstrzygnąć o przysługiwaniu zawnioskowanego świadczenia. Taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie. Wobec tego Sąd uznał, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Mając powyższe na uwadze, zgodnie z przepisem art. 118 ust. 1a ustawy, należało postanowić jak w punkcie 2 formuły sentencji wyroku.

SSO Maciej Flinik