Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marta Sawińska

Sędziowie: SSA Dorota Goss-Kokot

SSA Iwona Niewiadowska-Patzer (spr.)

Protokolant: st. sekr. sądowy Karolina Majchrzak

po rozpoznaniu w dniu 20 lipca 2016 r. w Poznaniu

sprawy E. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o kapitał początkowy i emeryturę

na skutek apelacji E. W. i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział

w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 27 marca 2015 r. sygn. akt III U 48/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 oraz poprzedzającą go decyzję i przyznaje E. W. prawo do emerytury poczynając od 1 października 2014r.;

2.  uchyla zaskarżony wyrok w punkcie 1 i umarza postępowanie;

3.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 3 i zasądza od pozwanego na rzecz E. W. kwotę 60zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

4.  koszty zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej znosi wzajemnie.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 listopada 2014 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. ponownie ustalił E. W. kapitał początkowy na dzień 1.01.1999 r. w wysokości 114.814,15 zł. Do ustalenia wysokości kapitału początkowego Zakład przyjął okresy składkowe wynoszące 15 lat i 16 dni oraz okresy nieskładkowe wynoszące łącznie 7 lat, 11 miesięcy i 6 dni. Natomiast podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 98,83 % przez kwotę 1220,89 zł.

Odwołanie od tej decyzji złożyła E. W. zarzucając, iż organ rentowy nie uwzględnił całości jej stażu pracy, bowiem nie uwzględnił okresu od 1.08.1974 r. do 30.06.1975 r., kiedy to wykonywała pracę w szczególnych warunkach.

Decyzją z dnia 27 listopada 2014 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. odmówił E. W. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy stwierdził, że ubezpieczona nie spełnia przesłanek do nabycia emerytury bowiem do dnia 1.01.1999 r. nie udowodniła co najmniej 15 letniego stażu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Zakład uznał za pracę w szczególnych warunkach okres zatrudnienia od 15.12.1980 r. do 31.07.1981 r., od 1.09.1981 r. do 31.10.1994 r., od 1.09.1995 r. do 30.11.1996 r. w (...) Publicznym Zespole (...) natomiast nie uznał za pracę w szczególnych warunkach okresu od 01.08.1974 r. do 30.06.1975 r.

Odwołanie od tej decyzji złożyła E. W. domagając się uwzględnienia do stażu pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia od 1.08.1974 r. do 30.06.1975 r.

Wyrokiem z dnia 27 marca 2015r. Sąd Okręgowy w Koninie zmienił decyzję z dnia 27 listopada 2014r. znak (...) w ten sposób, że przyznał E. W. emeryturę od dnia 24 lutego 2015r. (pkt 1), w pozostałym zakresie oddalił odwołanie (pkt 2) i zasądził od odwołującej na rzecz organu rentowego kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 3).

Powyższe rozstrzygniecie zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i prawne:

Wnioskodawczyni E. W., ur. (...), złożyła w dniu 16.10.2006r. wniosek o ustalenie kapitału początkowego. Do wniosku dołączyła dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia, okres odbywania studiów w Akademii Medycznej w P., akty urodzenia dzieci oraz dokumenty dot. wysokości zarobków. Z powyższych dokumentów wynika, że ubezpieczona była zatrudniona w Zespole (...) w T. od 15.12.1980 r. do 31.12.1998 r. w pełnym wymiarze czasu pracy jako lekarz dentysta. W okresie tego zatrudnienia korzystała z urlopu bezpłatnego od 01.08.1981 r. do 31.08.1981 r. oraz z urlopu wychowawczego od 1.11.1994 r. do 31.08.1995 r. i od 01.12.1996r. do 31.12.1998 r. Ponadto w okresie od 1.10.1975 r. do 30.09.1980 r. odwołująca studiowała na Akademii Medycznej w P.. Decyzją z dnia 14.01.2009 r. pozwany ustalił ubezpieczonej kapitał początkowy przyjmując do jego wyliczenia okresy składkowe wynoszące 14 lat, 1 miesiąc i 16 dni oraz okresy nieskładkowe wynoszące 5 lat, 11 miesięcy i 13 dni , po ograniczeniu do 1/3 okresów składkowych 4 lata, 8 miesięcy i 16 dni oraz okres sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze 2 lata i 11 miesięcy. Łączny okres nieskładkowy przyjęty do wyliczenia kapitału początkowego wyniósł 7 lat, 7 miesięcy i 16 dni. Do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględniono okresu od 1.08.1981 r. do 31.08.1981 r. gdyż w tym czasie ubezpieczona przebywała na urlopie bezpłatnym.

W dniu 20.10.2014 r. E. W. złożyła wniosek o przyznanie prawa do emerytury. We wniosku ubezpieczona oświadczyła, że jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i wniosła o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa. Ponadto wnioskodawczyni dołączyła świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 17.04.2014 r. wystawione przez (...) Zespół (...) w T. , w którym stwierdzono, że E. W. była tam zatrudniona w okresach od 15.12.1980 r. do 31.07.1981 r. , od 01.09.1981 r. do 31.10.1994 i od 01.09.1995 r. do 30.11.1996 r. i stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych oraz prace lekarzy stomatologów wymienione w wykazie A dział XII poz. 2 na stanowisku lekarza stomatologa przyjmującego pacjentów. Odwołująca przedłożyła także zeznania świadków potwierdzające, iż w okresie od 01.08.1974 r. do 30.06.1975r. była zatrudniona w Przychodni (...) w T. jako pomoc stomatologiczna w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach oraz pismo Dyrektora (...) w T. z dnia 14.07.2014 r. informujące, że nie może potwierdzić okresu zatrudnienia w latach 1974 – 1975 z powodu braku dokumentów.

Organ rentowy uznał za udowodniony okres zatrudnienia odwołującej od 01.08.1974 r. do 30.06.1975 r. na podstawie zeznań świadków i zaskarżoną decyzją z dnia 27.11.2014 r. ponownie ustalił odwołującej kapitał początkowy przyjmując do jego ustalenia okres składkowy wynoszący 15 lat i 16 dni oraz okres nieskładkowy wynoszący 7 lat, 11 miesięcy i 6 dni.

Pozwany ustalił ponadto, że wnioskodawczyni do dnia 1.01.1999 r. udokumentowała okresy składkowe wynoszące 15 lat i 16 dni oraz okresy nieskładkowe wynoszące 5 lat i 6 dni, łącznie udowodniła 20 lat i 22 dni. Ponadto organ rentowy uznał za pracę w szczególnych warunkach okresy zatrudnienia od 15.12.1980 r. do 31.07.1981 r., od 01.09.1981 r. do 31.10.1994 r. i od 01.09.1995 r. do 30.11.1996 r. ustalając, że ubezpieczona udokumentowała 14 lat, 1 miesiąc i 16 dni stażu pracy w szczególnych warunkach.

Odwołująca domagała się uwzględnienia jako pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od 01.08.1974 r. do 30.06.1975 r. w Przychodni (...) w T.. Odwołująca została zatrudniona przez Zakład (...) w T. na stanowisku pomocy stomatologicznej i przez okres miesiąca odbywała przeszkolenie. Szkolenie dotyczyło tego jak prowadzić dokumentację w gabinecie stomatologicznym, sprawozdania z wykonanej pracy, jak sporządzać zamówienia na leki, jak wypisywać zwolnienia lekarskie. Ponadto odwołująca uczyła się jak sporządzać amalgamaty do wypełnień zębów, jak sterylizować narzędzia. Po miesięcznym przeszkoleniu odwołująca trafiła do przychodni przyzakładowej przy (...)w T. i wykonywała samodzielnie pracę pomocy stomatologicznej. Do jej obowiązków należało przygotowywanie zestawów sterylnych narzędzi dla lekarza stomatologa, podawanie wypełnień, czasem pomagała też lekarzowi przy ekstrakcji zęba u pacjentów. Wnioskodawczyni ponadto przygotowywała amalgamat, który ucierała w moździerzu, był to produkt wytworzony z rtęci i srebra, myła i sterylizowała narzędzia, które były używane w czasie zabiegów. Ponadto robiła zestawienia i przyniosła karty z rejestracji. Jako pomoc stomatologiczna odwołująca pracowała do 30.06.1975 r. a zakres jej obowiązków nie ulegał zmianie.

Sąd Okręgowy powoływał następnie art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a także przepisy § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W przedmiotowej sprawie poza sporem było, że E. W. ukończyła (...) lat z dniem 24 lipca 2009 r., do dnia 01.01.1999 r. udowodniła co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Organ rentowy uznał także za pracę w szczególnych warunkach okresy wykonywania pracy przez ubezpieczoną w (...) w T. na stanowisku lekarza stomatologa wskazane w świadectwie pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 14 lat 1 miesiąc i 16 dni. Odwołująca przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego i jednocześnie złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. W toku postępowania domagała się doliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach także okresu zatrudnienia w Zakładzie (...) w T. – Przychodnia (...) od 1.08.1974 r. do 30.06.1975 r. Fakt zatrudnienia odwołującej w tym czasie nie był kwestionowany przez organ rentowy, a sama odwołująca wywodziła, że w tym czasie wykonywała prace na stanowisku pomocy stomatologicznej.

Wykaz prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury zawarty został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. – wykaz A. W dziale XII tego wykazu dotyczącym prac w służbie zdrowia i opiece społecznej nie wymieniono prac pomocy stomatologicznej jako prac w szczególnych warunkach. Pracą w szczególnych warunkach jest natomiast praca lekarzy stomatologów jednak nie budzi wątpliwości, że w spornym okresie odwołująca takiej pracy nie wykonywała bowiem uprawnienia i kwalifikacje do takiej pracy uzyskała dopiero po ukończeniu studiów i ten okres został jej uwzględniony w postępowaniu przed organem rentowym.

Także w innych działach powołanego wykazu A, odnoszących się do innych dziedzin gospodarki nie zostały wymienione prace pomocy stomatologicznej.

Sąd Okręgowy wskazał, że stanowisko pomocy stomatologicznej nie zostało także wymienione w zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach resortu zdrowia i opieki społecznej. W dziale XII pkt 2 a (prace lekarzy stomatologów) wymienione jest jedynie stanowisko lekarza stomatologa przyjmującego pacjentów. Okoliczność ta dodatkowo potwierdza, że praca na stanowisku pomocy stomatologicznej nie została zakwalifikowana w rozporządzeniu jako praca w szczególnych warunkach.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie budzi natomiast wątpliwości, że E. W. z dniem 24 lutego 2015 r. ukończyła (...) lat i (...) miesięcy. Osiągnęła więc wiek emerytalny określony w art. 24 ust. 1 a pkt 8 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Tym samym więc w toku postępowania przed Sądem, w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego, odwołująca spełniła przesłanki do nabycia emerytury choć na innej podstawie prawnej niż wskazana w zaskarżonej decyzji. W wyroku z dnia 4.10.2013 r. I UK 55/13 (Lex nr 1463840) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że sąd ubezpieczeń społecznych kierując się zasadą ekonomii procesowej może wyjątkowo zmienić decyzję organu rentowego i przyznać prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych jeżeli podstawą odmowy przyznania świadczenia było niespełnienie któregoś z wymaganych prawem warunków, a w toku postępowania sądowego warunek ten został niewątpliwie spełniony, przykładowo gdy wnioskodawca ubiegający się o emeryturę osiągnął wiek emerytalny po wniesieniu odwołania.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonej emeryturę od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego, a na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w pozostałym zakresie odwołanie oddalił.

O kosztach Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 i 108 k.p.c. w związku z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy zarzucając: naruszenie art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przez przyznanie odwołującej prawa do emerytury na podstawie art. 24 ust. 1a pkt 8 ww. ustawy bez wniosku odwołującej o przyznanie takiej emerytury.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł od zmianę wyroku w pkt 1 i oddalenie odwołania w całości oraz zasądzenie od odwołującej kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Apelację od powyższego wyroku złożyła także odwołująca, zarzucając sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez bezzasadne przyjęcie, że odwołująca nie udowodniła od dnia 1.01.1999r. wymaganego stażu 15 lat pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, podczas gdy przeprowadzane w sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że praca odwołującej w okresie od 1.08.1974r. do 30.06.1975r. na stanowisku pomocy stomatologicznej była pracą w szczególnych warunkach wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Wskazując na powyższe apelująca wniosła o zmianę wyroku i przyznanie odwołującej prawa do wcześniejszej emerytury oraz zasądzenie od organu rentowego na swoja rzecz zwrotu kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje odwołującej oraz organu rentowego były skuteczne i spowodowały wzruszenie zaskarżonego wyroku, w opisanym poniżej zakresie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do apelacji pozwanego organu rentowego, to Sąd Apelacyjny uznał za zasadny zarzut naruszenia art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez przyznanie odwołującej prawa do emerytury na podstawie art. 24 ust. 1a pkt 8 ww. ustawy bez wniosku odwołującej o przyznanie takiej emerytury.

Zgodzić się należy z poglądem wyrażonym w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 roku (II UZ 52/99, OSNP 2000/15/601), zgodnie z którym w sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego, jej treść wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. W postępowaniu zainicjowanym odwołaniem wniesionym do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, sąd nie rozstrzyga o zasadności wniosku, lecz o prawidłowości zaskarżonej decyzji. Sąd nie działa w zastępstwie organu rentowego, w związku z czym nie ustala prawa do świadczeń, i choć samodzielnie oraz we własnym zakresie rozstrzyga wszelkie kwestie związane z prawem lub wysokością świadczenia objętego decyzją, to jego rozstrzygnięcie odnosi się do zaskarżonej decyzji.

Przedmiotem postępowania sądowego w sprawach z odwołania od decyzji organu rentowego jest zatem ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. Postępowanie to jest postępowaniem kontrolnym, dlatego postępowanie dowodowe przed sądem jest postępowaniem sprawdzającym, weryfikującym ustalenia dokonane przez organ rentowy. Sąd orzekający nie może tego organu zastępować, powodowałoby to bowiem wyeliminowanie poprzedzającej postępowanie sądowe drogi administracyjnej. Reasumując - postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma charakter odwoławczy, a treść decyzji wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz rozstrzygnięcia sądu (por. też wyrok Sądu Najwyższego z 20 maja 2004 r., II UK 395/03, OSNP 2005 nr 3, poz. 43).

Odnosząc powyższe rozważania do realiów niniejszej sprawy wskazać należy, że zakres niniejszego postępowania został określony przez granice decyzji z dnia 27 listopada 2014r. dotyczącej prawa do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych, a nie prawa do emerytury przyznawanej po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Jak trafnie wskazał organ rentowy – odwołująca nie złożyła wniosku o przyznanie emerytury po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, a zarówno organ rentowy, jak i Sąd nie mogą zastępować strony przy podjęciu decyzji o złożeniu takiego wniosku. Nadto obie emerytury są obliczane w inny sposób.

W konsekwencji – Sąd Okręgowy przyznając wnioskodawczyni prawo do emerytury po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1a pkt 8 ww. ustawy wyszedł poza zakres decyzji oraz poza zakres wniosku odwołującej, co jest niedopuszczalne. Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok w pkt 1 i umorzył postępowanie, orzekając o tym na podstawie art. 386 § 3 k.p.c.

Apelacja odwołującej skutkowała natomiast zmianą wyroku w pkt 2 oraz poprzedzającej go decyzji i przyznaniem wnioskodawczyni prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych – od 1.10.2014r, zgodnie z art. 386 § 1 k.p.c., aczkolwiek z innych przyczyn niż zarzucane przez apelująca.

Istotą niniejszej sprawy było ustalenie, czy odwołującej przysługuje prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych - zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Na tej podstawie sporne było ustalenie, czy odwołująca spełniła warunek uzyskania wymaganego okresu 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 184 ust. 1 - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Wiek emerytalny oraz rodzaje prac lub stanowisk i warunki uprawniające do świadczenia ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, czyli według rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W myśl § 4 ust.1 tego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący dla kobiet 55 lat oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia - okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W niniejszej sprawie organ rentowy uznał za pracę w szczególnych warunkach okresy zatrudnienia od 15.12.1980 r. do 31.07.1981 r., od 01.09.1981 r. do 31.10.1994 r. i od 01.09.1995 r. do 30.11.1996 r. ustalając, że ubezpieczona udokumentowała 14 lat, 1 miesiąc i 16 dni stażu pracy w szczególnych warunkach w (...) Zespole (...) a zatem nie spełniła wymaganej przesłanki co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, co skutkowało odmową prawa do emerytury.

Sąd Apelacyjny uznał, że należy uzupełnić postępowanie dowodowe w zakresie ustalenia, jakie okresy i z jakiego powodu nie zostały uwzględnione przez organ rentowy do pracy w szczególnych warunkach, co do okresów wskazanych w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 17.04.2014r. wydanego przez (...) Zakład (...)w T.. Zgodnie z powyższym świadectwem odwołująca pracowała bowiem w szczególnych warunkach jako lekarz stomatolog przyjmujący pacjentów, a zatem w szczególnych warunkach o których mowa w wykazie A, dział XII poz. 2 załącznika do ww. rozporządzenia, w okresach: od 15.12.1980 r. do 31.07.1981 r., od 01.09.1981 r. do 31.10.1994 r. i od 01.09.1995 r. do 30.11.1996 r.

W piśmie procesowym z dnia 8 kwietnia 2016r. złożonym przez pozwanego w odpowiedzi na zobowiązanie Sądu Apelacyjnego co do wyjaśnienia ww. okoliczności - organ rentowy wskazał, że do stażu pracy odwołującej w warunkach szczególnych zaliczył wszystkie okresy wymienione w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 17.04.2014r. w (...)Zespole (...) tj. od 15.12.1980 r. do 31.07.1981 r., od 01.09.1981 r. do 31.10.1994 r. i od 01.09.1995 r. do 30.11.1996 r., za wyjątkiem wyszczególnionych okresów po dniu 14.11.1991r. niewykonywania pracy, za które odwołująca otrzymała wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w łącznym wymiarze 11 miesięcy i 13 dni, a także okresu zasiłku macierzyńskiego od 6.09.1993r. do 9.01.1994r., które to okresy zdaniem ZUS powinny być wyłączone ze stażu pracy w warunkach szczególnych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego stanowisko organu rentowego jest nieprawidłowe, bowiem do stażu pracy odwołującej w szczególnych warunkach powinny zostać zaliczone wyżej wymienione okresy niewykonywania pracy, za które odwołująca otrzymała wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego i okres zasiłku macierzyńskiego.

Podkreślić należy, że przesłankami nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS jest osiągnięcie do 1 stycznia 1999r. tzw. warunków stażowych, w tym okresu 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Skutkiem odesłania do przepisów dotychczasowych, zawartego w art. 184 ust. 1 pkt 1, jest stosowanie wprost przepisów powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. W sprawie niniejszej nie znajduje jednak zastosowania przepis art. 32 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach, obowiązujący dopiero od 1 lipca 2004 r., bowiem staż ustala się na datę 31 grudnia 1998 r. Przepis ten wprowadził ograniczenia przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, polegające na tym, że nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Podkreślenia wymaga, że przepis art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odsyła do art. 32 tej ustawy jedynie w zakresie przewidzianego w nim wieku emerytalnego, a więc art. 32 ust. 1a nie ma zastosowania do ubezpieczonych ubiegających się o przyznanie wcześniejszej emerytury na podstawie przepisu przejściowego, jakim jest art. 184.

Stosownie do § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., pracownik który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Pojęcia, którymi posługuje się ten przepis: "wykonywał prace" oraz "ma wymagany okres zatrudnienia" nie są równoznaczne. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 listopada 2003 r., III UZP 10/03 (OSNP 2004/5/87), stwierdził że do okresu pracy w szczególnych warunkach, o jakich mowa w § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia, wlicza się okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania tego stosunku pracy, przypadające po dniu wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 z późn. zm.). W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy wyjaśnił, iż użyte w § 4 ust. 1 pojęcia: pracownik, stosunek pracy, czy zatrudnienie nie mogą być interpretowane na użytek prawa ubezpieczeń społecznych inaczej, niż interpretuje je akt prawny określający prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, tj. Kodeks pracy. Pogląd ten wzmacnia treść art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.). W art. 6 ust. 1 pkt 1 wyrażona została reguła, że obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: pracownikami, natomiast zgodnie z art. 8 ust. 1 za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Sformułowania te oznaczają odpowiednio pracownika i stosunek pracy według wskazań Kodeksu pracy. Sąd Najwyższy dodatkowo podniósł, że do okresu zatrudnienia pracownika w szczególnych warunkach wlicza się także okres corocznego, płatnego urlopu wypoczynkowego, mimo że w tym czasie praca nie jest faktycznie wykonywana. W uzasadnieniu cytowanej uchwały Sąd Najwyższy wypowiedział się także, że oczywiste jest, iż "przerwy w pracy spowodowane czasową niezdolnością do jej świadczenia w związku z chorobą (porodem) i korzystaniem z wynagrodzenia lub świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tego tytułu, są okresami, w których ubezpieczony zachowuje status osoby wykonującej pracę w szczególnym charakterze". Przy czym należy mieć także na uwadze, że pracownica przebywająca na urlopie macierzyńskim i pobierająca zasiłek z tego tytułu jest bardziej prawnie chroniona, niż pracownik pobierający zasiłek chorobowy.

Sąd Apelacyjny podziela także pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2010 r., II UK 313/09 (OSNP 2011/19-20/260). Sąd Najwyższy stwierdził w tym wyroku, że osiągniecie do 1 stycznia 1999 r. okresu pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy, obowiązujących od dnia 1 lipca 2004 r.

Zwrócić należy uwagę, że wykładnia cytowanych przepisów prawa w zakresie zaliczania okresów pobierania zasiłków chorobowych i macierzyńskich do okresów pracy wykonywanej w warunkach szczególnych jest już jednolita, utrwalona i nie budzi wątpliwości sądów. Sąd Apelacyjny nie znajduje podstaw do odstąpienia od tej jednolitej linii orzeczniczej.

Nie ma zatem wątpliwości w niniejszej sprawie, że do okresu zatrudnienia wnioskodawczyni w szczególnych warunkach winny być zaliczone okresy pobierania przez nią po dniu 14.11.1991r. świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (11 miesięcy i 13 dni) i zasiłku macierzyńskiego (od 6.09.1993r. do 9.01.1994r.), wymienionych w przedstawionym przez organ rentowy zestawieniu z dnia 8 kwietnia 2016r. Wnioskodawczyni udowodniła zatem okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach w rozmiarze co najmniej 15 lat. Tym samym wnioskodawczyni spełniła wszystkie warunki wymagane do nabycia prawa do emerytury, określone w treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Ponadto – wbrew zarzutom apelującej - Sąd Apelacyjny - podzielił ustalenia Sądu I instancji, że nie ma podstaw do zaliczenia wnioskodawczyni okresu pracy od 1.08.1974 r. do 30.06.1975 r. jako pomocy stomatologicznej, w całości podzielając rozważania Sądu I instancji w tym zakresie. Odmowa zaliczenia przedmiotowego okresu, nie ma jednak wpływu na przyznanie stronie prawa do emerytury w obniżonym wieku.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w pkt 2 oraz poprzedzającą go decyzję i przyznał odwołującej prawo do emerytury poczynając od dnia 1.10.2014r. Zmiana wyroku Sądu Okręgowego co do istoty, skutkowała także zmianą rozstrzygnięcia o kosztach procesu, bowiem to odwołującej – jako stronie wygrywającej, należał się od pozwanego zwrot kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 60 zł, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., znosząc je wzajemnie, bowiem apelacje obu stron były skuteczne.