Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 2017 r. w Gdańsku

sprawy S. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji S. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 25 lipca 2016 r., sygn. akt IV U 2192/16

oddala apelację.

SSA Maria Sałańska – Szumakowicz SSA Jerzy Andrzejewski SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń

Sygn. akt III AUa 1533/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 kwietnia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił ubezpieczonemu S. K. prawa do emerytury.

Uzasadniając powyższe rozstrzygnięcie organ rentowy wskazał, że przyczyną odmowy przyznania prawa do świadczenia emerytalnego jest to, że ubezpieczony na dzień 01 stycznia 1999 r. nie udowodnił on 15 lat wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy uwzględnił ubezpieczonemu łącznie 5 lat, 8 miesięcy i 12 dni tytułem stażu pracy w warunkach szczególnych.

S. K. złożył odwołanie od powyższego rozstrzygnięcia wskazując, iż ze względu na upadłość zakładów pracy nie posiada wszystkich świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Organ rentowy złożył odpowiedź na odwołanie, w której podtrzymał dotychczasowe stanowisko. Wskazał również, że nie zaliczył ubezpieczonemu okresu wykonywania pracy w warunkach szczególnych w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ś. od dnia 08 sierpnia 1978 r. do dnia 15 kwietnia 1987 r. na stanowisku traktorzysty, a nadto okresu zatrudnienia w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w T. Zespół (...) w (...) od dnia 16 kwietnia 1987 r. do dnia 31 maja 1992 r. na stanowisku spichrzowy z uwagi na brak świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

W piśmie z dnia 13 czerwca 2016 r. ubezpieczony sprecyzował roszczenie wnosząc o doliczenie do okresu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ś. od dnia 08 sierpnia 1978 r. do dnia 15 kwietnia 1987 r. na stanowisku traktorzysty oraz okresu zatrudnienia w Zakładach (...) w okresie od dnia 16 kwietnia 1987 r. do dnia 31 stycznia 1993 r. ma stanowisku spichrzowego.

Zaskarżonym w niniejszym postępowaniu wyrokiem z dnia 25 lipca 2016 roku Sąd Okręgowy oddalił odwołanie S. K.. Sąd I instancji ustalił następujący stan faktyczny oraz poczynił następujące rozważania prawne:

Ubezpieczony S. K. urodził się w dniu (...) W dniu 14 marca 2016 r. złożył wniosek emerytalny. Wraz z wnioskiem tym złożył oświadczenie, iż nie jest członkiem OFE. Sumaryczny staż ubezpieczeniowy S. K. ustalony na dzień 01 stycznia 1999 r. wyniósł 25 lat.

W okresie od dnia 08 sierpnia 1978 r. do dnia 15 kwietnia 1987 r. S. K. był zatrudniony w ramach stosunku pracy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ś.. W okresie do dnia 01 sierpnia 1985 r. ubezpieczony był zatrudniony na stanowisku kierowcy ciągników, które zajmował do chwili przeniesienia go na stanowisko dozorcy. Stanowisko to zaś zajmował w okresie do dnia 15 kwietnia 1987 r.

Praca ubezpieczonego w okresie zajmowania stanowiska kierowcy ciągników polegała przede wszystkim na kierowani ciągnikami rolniczymi (C 330, C 350 i C 360) oraz snopowiązałkami i wykonywaniu za ich pomocą prac rolniczych (oranie, sianie, opryski, koszenie, udział w żniwach) oraz transportowych (woził nawozy, wapno, węgiel, obornik). Każdy traktorzysta miał przydzielony swój ciągnik. W przypadku awarii kierowca pomagał mechanikom w naprawie. Poza obowiązkami kierowcy wykonywał też prace przy rozładunku wagonów z węglem, paszą workowaną i nawozami oraz wykonywał prace przy młóceniu zboża, podczas których obsługiwał agregat (młóckarnię). Ogólny plan czynności do wykonania wyznaczał kierownik. Na skutek utraty prawa jazdy od dnia 31 lipca 1985 r. S. K. został przeniesiony do prac przy obsłudze drobiu.

W spornym okresie zatrudnienia ubezpieczony współpracował m.in. z J. G. (zatrudnionym u tego samego pracodawcy, jako kierowca ciągnika w okresach od dnia 01 stycznia 1974 r. do dnia 02 sierpnia 1982 r. oraz od dnia 06 kwietnia 1983 r. do dnia 31 marca 1986 r.) oraz z J. J. (zatrudnionym, jako kierownik Zakładu Usług (...) w okresie od dnia 05 kwietnia 1974 r. do dnia 31 grudnia 1991 r.).

Począwszy od dnia 16 kwietnia 1987 r. S. K., w związku z porozumieniem zawartym przez Spółdzielnię Kółek Rolniczych w Ś., zatrudniony został w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w T. Zespół (...) w (...). Ubezpieczony pozostawał pracownikiem tego pracodawcy do dnia do 31 stycznia 1993 r.

W okresie do dnia 31 maja 1992 r. pracował na stanowisku spichrzowego, a następnie na stanowisku dozorcy, które zajmował do dnia 31 stycznia 1993 r. W okresie zatrudnienia na stanowisku spichrzowego ubezpieczony pracował przy omiataniu i białkowaniu magazynu, obsługiwał maszyny do rozładunku i przerzucania zboża oraz wykonywał prace przy jego konserwacji (osuszanie, oczyszczanie zboża). Dwa razy w roku wykonywał prace remontowe na terenie magazynu zbożowego - w tym malowanie ścian i drzwi.

Ubezpieczony - obok prac w magazynie - zajmował się pobieraniem prób zboża przy ich skupie. Czynności te wykonywał na ramie, wchodził na przyczepę samochodu, pobierał próbę, opisywał ją i zabezpieczał. Pobranie jednej próby trwało około 10-15 minut. W okresie nasilenia prac związanych z przyjęciem zboża do magazynu próby pobierane były codziennie z około 80 samochodów. W okresie zatrudnienia ubezpieczony był jedyną osobą przeszkoloną w zakresie pobierania prób.

W spornym okresie zatrudnienia ubezpieczony współpracował m.in. z J. G. (zatrudnionym u tego samego pracodawcy jako spichrzowy w okresie od dnia 16 lipca 1986 r. do dnia 03 czerwca 1989 r.), z L. W. (zatrudnioną w okresie od dnia 01 marca 1977 r. do dnia 31 lipca 1992 r. jako magazynier w spichrzu zbożowym i laborant) oraz z W. S. (zatrudnionym, jako kierownik magazynu w okresie od dnia 01 sierpnia 1956 r. do dnia 30 grudnia 1992 r.). Świadek był bezpośrednim przełożonym ubezpieczonego.

Z kolei okresach od dnia 01 lutego 1993 r. do dnia 30 kwietnia 1998 r., od dnia 20 lipca 1998 r. do dnia 10 lutego 1999 r. oraz od dnia 16 lipca 1999 r. do dnia 29 lutego 2000 r. S. K. był zatrudniony w ramach stosunku pracy w Zakładach (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na stanowisku spichrzowego.

Ww. pracodawca w dniu 10 października 2003 r. wystawił ubezpieczonemu świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze obejmujące wskazane powyżej okresy zatrudnienia. W dokumencie tym wskazano, że ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze wykonywał pracę, zaliczaną do prac wykonywanych w szczególnych warunkach wymienioną w wykazie A dziale X poz. 10 pkt 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r.

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o okoliczności bezsporne, a w dalszej kolejności na podstawie dokumentów zgromadzonych w załączonych aktach organu rentowego oraz aktach osobowych ubezpieczonego z Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa (...) w T. Zespół (...) w (...) i ze Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ś., a także na podstawie dowodu z przesłuchania ubezpieczonego i zeznań świadków J. G., J. J., L. W. oraz W. S.. Sąd I instancji dał wiarę dowodom z dokumentów, gdyż były jasne, pełne i rzetelne, a żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności i mocy dowodowej, co nie budziło także wątpliwości Sądu.

W ocenie Sądu Okręgowego zarówno zeznania ubezpieczonego i świadków zostały uznane przez Sąd I instancji za w pełni wiarygodne. J. G. i J. J., zatrudnieni w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ś. i L. W. oraz W. S., pracownicy Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa (...) w T. Zespół (...) w (...) w analogicznym okresie jak ubezpieczony, byli osobami kompetentnymi do wskazania zarówno charakterystyki pracy w poszczególnych zakładach, panujących tam warunków jak i przebiegu zatrudnienia ubezpieczonego, który w zakresie podstawowym odzwierciedlał informacje zawarte w dokumentacji źródłowej stanowiąc jej uzupełnienie w zakresie faktycznych realiów zatrudnienia ubezpieczonego. Zeznania te były konkretne, rzeczowe i logiczne i zostały uznane przez Sąd Okręgowy za miarodajne dla ustalenia istotnych okoliczności sprawy. Pozostawały one w zgodzie również z zeznaniami ubezpieczonego, a które tożsamo w ocenie Sądu I instancji należało uznać za w pełni wiarygodne.

W niniejszej sprawie bezspornym było, iż S. K. legitymuje się wymaganym ogólnym stażem ubezpieczeniowym (organ rentowy uwzględnił na dzień 01 stycznia 1999 r. 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych), nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego oraz ukończył wcześniejszy wiek emerytalny.

Pozostałą do rozstrzygnięcia kwestią sporną było ustalenie spełnienia ostatniej przesłanki w postaci legitymowania się wymaganym stażem pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy uwzględnił w tym zakresie 5 lat, 8 miesięcy i 12 dni. Ubezpieczony domagał się uwzględnienia do tego stażu dalszego okresu zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ś. od dnia 08 sierpnia 1978 r. do 15 kwietnia 1987 r. wskazując na zatrudnienie na stanowisku traktorzysty oraz zatrudnienie w Zakładach (...) Zespół (...) od dnia 16 kwietnia 1987 r. do dnia 31 stycznia 1993 r. wskazując na zatrudnienie na stanowisku spichrzowy. Organ rentowy nie kwestionując samego faktu i czasookresu spornego zatrudnienia ubezpieczonego, nie uwzględnił ubezpieczonemu okresów zatrudnienia we wskazanych zakładach pracy, jako okresów pracy w szczególnych warunkach, albowiem okresy te nie zostały wykazane stosownymi świadectwami wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Okres pracy w warunkach szczególnych można również ustalić w postępowaniu sądowym na podstawie akt osobowych pracownika (umowa o pracę, świadectwo pracy, karty obiegowe, kategorie zaszeregowań wynagrodzeń, angaże zawodowe). Mając powyższe na uwadze, w pierwszej kolejności analizie poddać należy okres zatrudnienia S. K. w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ś. od dnia 08 sierpnia 1978 r. do dnia 15 kwietnia 1987 r.

Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe, nakazywało w ocenie Sądu Okręgowego przyjęcie, iż ubezpieczony w okresie do dnia 31 lipca 1985 r. wykonywał pracę na stanowisku kierowcy ciągnikowego. Zgodnie bowiem z twierdzeniami samego ubezpieczonego, potwierdzonymi następnie przez przesłuchanych w sprawie świadków, jego praca w tym okresie polegała przede wszystkim na kierowani ciągnikami rolniczymi i wykonywaniu za ich pomocą prac rolniczych (oranie, koszenie, praca przy żniwach) oraz transportowych (woził nawozy, węgiel, wapno). Praca kierowców ciągnikowych została wymieniona w dziale VIII ([Prace] „W transporcie i łączności”), poz. 3 („Prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych”) wykazu A – załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. oraz w przepisach resortowych, tj. w załączniku do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej dział VIII poz. 3 pkt 1 z dnia 31 marca 1986 r.

Powyższe czynności nie były jednakże jedynym obowiązkami ubezpieczonego, który – jak wykazało postępowanie dowodowe – wykonywał również prace związane z rozładowywaniem nawozów workowanych i węgla oraz prace przy młóceniu zboża, podczas których obsługiwał specjalny agregat.

Jednoczesne wykonywanie dwóch lub więcej rodzajów prac nie przekreśla szczególnych warunków zatrudnienia pod warunkiem, iż każda z jednostkowych prac (stanowisk) należy do kategorii prac w warunkach szczególnych. Dyskwalifikującym jest jedynie takie naprzemienne wykonywanie różnego rodzaju prac, z których tylko niektóre spełniają powyższe kryteria.

W przypadku ubezpieczonego zasada ta jednakże nie została zachowana albowiem wykonywane prace w zakresie rozładunku nawozów i węgla oraz prace w zakresie młócenia zboża nie są pracami kwalifikowanym przez ustawodawcę do katalogu prac wykonywanych w warunkach szczególnych, którą to cechę spełniają jedynie prace kierowców ciągników (dział VIII, poz. 3) oraz ciężkie prace rozładunkowe materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie (dział VIII, poz.1). Również warunki wykonywania tych prac nie zmieniały obrazu tych ustaleń. Ich jednoczesne wykonywanie naprzemiennie z pracami kierowcy ciągników przekreśla natomiast wymogi powołanego § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 07 lutego 1983 r., tj. stałej pracy w warunkach szczególnych w pełnym wymiarze czasu pracy.

Z kolei przechodząc do dalszego okresu zatrudnienia ubezpieczonego w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ś. kontynuowanego do dnia 15 kwietnia 1987 r. wskazać należy, iż ubezpieczony, na skutek utraty prawa jazdy w dniu 31 lipca 1985 r. został przeniesiony na stanowisko dozorcy i wykonywał prace przy obsłudze drobiu (nacinał zielonki, które następnie zawoził do tuczarni). Także tego typu czynności nie spełniają przesłanek pracy w szczególnych warunkach.

Z tych samych powodów również okres wykonywania pracy na rzecz Zakładów (...) od dnia 16 kwietnia 1987 r. do 31 stycznia 1993 r. nie może być zaliczony zdaniem Sądu Okręgowego do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy stwierdził, że praca wykonywana przez ubezpieczonego, jako spichrzowego należy do stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach. Jest ona wymieniona w wykazie A Dział X „W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym” pod pozycją 10 „ Prace przy wytwarzaniu mąki, kasz, płatków i śruty” załącznika nr 1 do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. Jest ona także wymieniona w załączniku nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministerstwa Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.Urz.MRiRW z 1988, poz. 2, nr 4),Wykaz A, rozdział „Przemysł zbożowo-młynarski”, dział X, poz. 10 pkt 7 – „robotnik za i wyładunkowy zbóż, przetworów zbożowych komponentów paszowych i pasz” oraz pkt 8 – „spichrzowy”.

Czynności, które podlegają kwalifikacji z pozycji 10, działu X, wykazu A rozporządzenia, dotyczyły tylko prac ubezpieczonego w zakresie omiatania i białkowania magazynu, rozładunku i przerzucania zboża oraz prac przy jego konserwacji (osuszanie, oczyszczanie). Były to zadania wykonywane codziennie, na każdej zmianie, lecz nie stale.

Sąd Okręgowy stwierdził, że jak słusznie wskazuje Sąd Apelacyjny w Lublinie o tym, czy praca wykonywana była w warunkach szczególnych decyduje rodzaj wykonywanych czynności, a nie nazwa stanowiska. Nie wystarczy zatem ustalenie, że wnioskodawca pracował na stanowisku spichrzowego oraz że praca wykonywana była w warunkach szkodliwych, to jest w kurzu, czy dużym zapyleniu (wyrok z dnia 10 lipca 2013 r., sygn. akt III AUa 468/13, LEX nr 1335720). Nie sposób zatem pominąć, iż pozostały czas pracy ubezpieczony poświęcał na pracę przy pobieraniu prób zboża. Ustawodawca nie zaliczył tego rodzaju prac do prac w szczególnych warunkach, a podkreślić też należy, iż jako próbobiorca ubezpieczony wykonywał swoje obowiązki poza magazynem zbożowym, na terenie, którego był narażony na oddziaływanie szkodliwych dla zdrowia czynników. Trzeba podkreślić, że gdyby, bowiem ustawodawca chciał zaliczyć pracę próbobiorcy do szczególnych warunków, to stanowisko to wprost wymieniłby w cytowanym zarządzeniu resortowym.

Sąd I instancji uznał, że ubezpieczony w okresie zatrudnienia w Zakładach (...) nie pracował w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, co automatycznie powoduje, że brak było możliwości zaliczenia tego okresu do okresów wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy skonkludował, że postępowanie w niniejszej sprawie nie dało podstaw do ustalenia innego niż przyjął to organ rentowy stażu pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych. Sąd I instancji przyjął, iż S. K. wykazując jedynie 5 lat, 8 miesięcy i 12 dni stażu pracy w warunkach szczególnych nie spełnił wszystkich wymaganych warunków do przyznania prawa do emerytury w myśl art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Wydaną w tym przedmiocie decyzję organu rentowego należało uznać za prawidłową.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wywiódł S. K. zaskarżając rozstrzygnięcie Sądu I instancji, zarzucając sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego a w szczególności rezygnacja z empatii w ocenie wyjaśnień, zainteresowanego dotyczących wykonywanych przez niego prac, obowiązków czy czynności jak również brak konsekwencji w konieczności rozróżniania, pojęć " rodzaj wykonywanych czynności" a " nazwą stanowiska pracy".

Stawiając ww. zarzut ubezpieczony wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i procedowanie po myśli odwołującego się. W uzasadnieniu apelacji ubezpieczony przeprowadził obszerny wywód odnoszący się do charakterystyki wykonywanych prac w spornym okresie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja S. K. nie jest zasadna. Pozbawiona jest, bowiem motywów, uzasadniających wydanie orzeczenia reformtoryjengo bądź kasatoryjnego.

Kontrola instancyjna zaskarżonego rozstrzygnięcia doprowadziła Sąd Apelacyjny do wniosku, że wyrok Sądu Okręgowego został oparty na prawidłowych ustaleniach faktycznych, poczynionych w granicach swobodnej oceny dowodów, o której stanowi art. 233 § 1 k.p.c., uzasadniających w całokształcie przyjętych faktów podstawę dla stanowczego rozstrzygnięcia w sprawie. Sąd pierwszej instancji wskazał również w pisemnych motywach wyroku, jaki stan faktyczny stał się podstawą jego rozstrzygnięcia oraz podał, na jakich dowodach oparł się przy jego ustalaniu.

Zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Taka ocena dokonywana jest na podstawie przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego doświadczenia życiowego, a ponadto powinna uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy, jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i – ważąc ich moc oraz wiarygodność – odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 roku, sygn. akt II UKN 685/98, OSNP 2000/17/655, LEX nr 41437). Zdaniem Sądu Apelacyjnego ocena dowodów zaprezentowana przez Sąd Okręgowy spełnia powyższe kryteria.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy nie popełnił jakichkolwiek uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia. W konsekwencji, Sąd odwoławczy oceniając, jako prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, w całości je zaaprobował i uznał za własne, co oznacza, iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 05 listopada 1998 r., sygn. akt I PKN 339/98, OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776; z dnia 22 lutego 2010 r. I UK 233/09, Lex nr 585720).

Sąd Apelacyjny przypomina, że podstawę prawną przyznania wcześniejszej emerytury stanowi art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 748) zgodnie, z którym, ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r. uzyskują prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy, jeżeli m.in. w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym oraz mają niezbędny okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy (25 lat dla mężczyzn, 20 lat dla kobiet). Przepis ten stanowi w ust. 2, iż emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Kwestię stażu pracy w warunkach szczególnych reguluje natomiast § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43), zgodnie, z którym okres ten winien wynosić, co najmniej 15 lat, a sama praca musi być wymieniona w wykazie A stanowiącym załącznik do przedmiotowego rozporządzenia.

Przewidziane w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach prawo do emerytury w niższym niż określony w art. 27 tej ustawy wieku emerytalnym jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo.

Podzielając taką wykładnię instytucji emerytury z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach, należy stwierdzić, że wyłącznie takie czynności pracownicze, które są wykonywane w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, kwalifikują pracę, jako wykonywaną w szczególnych warunkach. Znaczące są przy tym stopień uciążliwości owych czynników oraz wymagania wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne i otoczenia. Jedynie, jeśli czynności te wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu. Z uwagi na wyjątkowość regulacji wykonywanie pracy w warunkach szczególnych nie może zostać tylko uprawdopodobnione, ale musi zostać wykazane w sposób niezbity i niebudzący jakichkolwiek wątpliwości.

Cechą niezbędną do uznania danego zatrudnienia za wykonywane w szczególnych warunkach w rozumieniu również rozporządzenia RM jest wykonywanie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Intencją ustawodawcy było zawężenie zakresu okresów szczególnych tylko do tych okresów zatrudnienia, w których praca była faktycznie wykonywana, a nie do samego pozostawania w zatrudnieniu. Zaznaczyć, bowiem trzeba, że tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku) i niestałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2007 roku, III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329).

Sąd Apelacyjny akcentuje przechodząc do szczegółowych aspektów przedmiotowej sprawy, że świadectwo pracy nie ma mocy wiążącej dla Sądu. Nie jest ono, bowiem dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej, a tylko dokumenty wydane przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo poświadczone.

W postępowaniu sądowym świadectwo pracy traktuje się, jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi jedynie dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno, co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Tak, więc dokument w postaci świadectwa pracy w warunkach szczególnych nie jest konieczny dla ustalenia takiego charakteru zatrudnienia ubezpieczonego, wnioskodawca zaś posiada uprawnienie do wykazania innymi dowodami, iż stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach, tym bardziej, iż zgodnie z utrwalonym w judykaturze poglądem, w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie okresów zatrudnienia, także w oparciu o inne dowody niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84 LEX nr 14630, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r. III UZP 6/84 LEX nr 14625).

Sąd odwoławczy w niniejszym składzie w pełni aprobuje pogląd wyrażony w orzeczeniu Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 19 listopada 2015 roku w sprawie o sygn. akt III AUa 924/15 (LEX nr: 1950568), iż w sprawie o emeryturę w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia w okresie dawnym, przy ograniczonej i czasami niekompletnej dokumentacji płacowo - kadrowej, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością, co do przebiegu zatrudnienia ubezpieczonego, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do emerytury. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być wolna od jakiejkolwiek naiwności. Stanowisko to stanowi przejaw linii orzeczniczej utrwalonej w orzeczeniach sądów pracy i ubezpieczeń społecznych (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 27 czerwca 2013 r., w sprawie o sygn. akt III AUa 1632/12 LEX nr: 1353726; wyroki SA w Białymstoku: z dnia 22 maja 2013 r., w sprawie o sygn. akt III AUa 952/12 LEX nr: 1327500 oraz z dnia 17 kwietnia 2013 r., w sprawie o sygn. akt III AUa 1030/12 LEX nr: 1314677; wyroki SA w Łodzi: z dnia 03 grudnia 2015 r., w sprawie o sygn. akt III AUA 846/15 LEX nr: 2017740 oraz z dnia 03 kwietnia 2013 r., w sprawie o sygn. akt III AUa 1267/12 LEX nr: 1312036).

Istota sporu w niniejszym postępowaniu sprowadzała się od oceny okresów pracy ubezpieczonego S. K. w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ś. od dnia 08 sierpnia 1978 r. do dnia 31 lipca 1985 r. na stanowisku traktorzysty oraz w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w T. Zespół (...) w (...) od dnia 16 kwietnia 1987 r. do dnia 31 maja 1992 r. na stanowisku spichrzowego. Dostrzec, bowiem należy, iż gdyby okresy te zakwalifikować do stażu pracy w warunkach szczególnych ubezpieczony legitymowałby się okresem łącznie 18 lat 5 miesięcy oraz 23 dni stażu pracy w warunkach szczególnych. Sąd Apelacyjny wskazuje, iż w pełni niezasadny jest postulat ubezpieczonego by zaliczyć mu okres pracy u pierwszego z ww. pracodawców od dnia 01 sierpnia 1985 roku do dnia 15 kwietnia 1987 roku zważywszy, iż dnia 31 lipca 1985 roku utracił prawo jazdy, co w sposób oczywisty uniemożliwiało wykonywanie pracy traktorzysty, a ponadto także w świadectwie pracy widnieje informacja, iż ostatnie stanowisko, które pełnił to było: robotnik do obsługi drobiu.

Sąd Apelacyjny jednoznacznie stwierdza, iż kompleksowo przeprowadzone postępowanie dowodowe, wbrew intencjom i postulatom ubezpieczonego nie pozwalało uwzględnić spornych okresów stażu pracy, jako pracy w warunkach szczególnych. Oceny dokonanej przez Sąd I instancji nie jest w stanie podważyć, wysoce nierzeczowa apelacja. Podkreślenia, bowiem wymaga, iż Sąd ocenia konkretne uprawnienia ubezpieczonych przez pryzmat spełnienia bądź niespełnienia określonych przepisami przesłanek prawnych. Tymczasem emocjonalne wywodu ubezpieczonego, ukierunkowane na sferę rodzinną, zarzuty braku empatii w ocenie sytuacji ubezpieczonego, nie mogą implikować odmiennej oceny stanu faktycznego. Analogicznie należało potraktować postulaty ubezpieczonego o zaliczeniu powyższych okresów, pomimo wykonywania czynności, nieuznanych przez ustawodawcę, jako prac wykonywanych w szczególnych warunkach. Co jednoznacznie wynika z dyspozycji przytoczonych unormowań, aby praca mogła zostać uznana za wykonywaną w szczególnych warunkach – musi ona być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Odmienne przyjecie skutkowałoby objęciem możliwością skorzystania ze świadczenia emerytalnego w obniżonym wieku osobom, które wykonywały prace w szczególnych warunkach będąc zatrudnionymi na np. pół etatu, co w sposób oczywisty wypacza sens przytoczonych regulacji.

Brak wykonywania pracy traktorzysty oraz spichrzowego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy udowodniono za pomocą dowodu z zeznań świadków. J. G. zeznał na rozprawie dnia 21 lipca 2016 roku, iż ubezpieczony poza pracą traktorzysty pracował, jako: ładowacz przy łopacie, przy rozładunku wagonów, jeździł także po wapno do M., dokąd kurs trwał 16 godzin, w czasie żniw pracował na snopowiązałce. Świadek J. J. zeznał przed Sądem Okręgowym, iż w okresie żniw traktorzyści (w tym ubezpieczony) pracowali przy koszeniu a potem przy omłotach, które trwały do października; wnioskodawca na pewno też pracował przy rozładunkach wagonowych. Świadek L. W. zeznała, iż ubezpieczony pracował w (...) T. Zespół (...), jako spichrzowy, ale także pobierał próbki, bo był w tym zakresie przeszkolony, zaś praca nie była wykonywana w magazynach, lecz obok; praca przy próbkach czasami zajmowała pół dnia. Odnośnie pobierania prób przez ubezpieczonego wypowiedział się również świadek W. S., który stwierdził, iż S. K. był do tego przeszkolony, czasami akcja pobierania prób trwałą przez 3-4 miesiące; w czasie, kiedy wnioskodawca pracował to tylko on dokonywał prób. Również powyższemu nie zaprzeczył wnioskodawca. Stwierdził on bowiem przed Sądem I instancji, iż także obsługiwał maszynę do młócenia, które to prace trwały cały dzień; rozładowywał również wagony. Natomiast odnośnie okresu pracy w (...) T. ubezpieczony stwierdził, że pobierał próby zboża, lecz zajmowało mu to około 12-15 minut.

W konkluzji Sąd Apelacyjny stwierdza, że prawidłowo skonstatował Sąd I instancji, iż wyłącznie praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach określonych w rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r., pozwala uznać zatrudnienie w konkretnych okresach, za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach, a w konsekwencji umożliwia przejście na emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym. Ubezpieczony legitymuje się zatem okresem łącznie 5 lat, 8 miesięcy i 12 dni pracy w warunkach szczególnych.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.

SSA Maria Sałańska – Szumakowicz SSA Jerzy Andrzejewski SSA Iwona Krzeczowska – Lasoń