Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II AKa 8/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 lutego 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA - Jerzy Leder

Sędziowie: SA - Marek Motuk

SO (del.) - Anna Bator-Ciesielska (spr.)

Protokolant: - st. sekr. sądowy Małgorzata Reingruber

przy udziale Prokuratora Joanny Garus-Ryba

po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2017 r.

sprawy J. O. ur. (...) w W.

s. Z. i H. z domu C.

oskarżonego o czyn z art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 272 k.k. w zb. z art. 270 § 1k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k.

na skutek apelacji, wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 22 lipca 2016 r. sygn. akt XVIII K 41/16

I. utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy w stosunku do oskarżonego J. O.;

II. zwalnia oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, obciążając nimi Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

J. O. w akcie oskarżenia wniesionym przez oskarżyciela publicznego został oskarżony o popełnienie trzech czynów:

- pierwszego polegającego na tym, że w krótkich odstępach czasu, w okresie od grudnia 2012 r./stycznia 2013 r. do 17.10.2013 r. w W. w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, działając wspólnie i porozumieniu z P. M., M. M. i Z. H., kierował wykonaniem czynu zabronionego przez A. K., który przywłaszczył prawo własności dwóch nieruchomości położnych w W. - D. W. przy ul. (...) - działka nr (...) z obrębu (...), o znacznej wartości - łącznie 1.994.608 zł, oznaczonych księgami wieczystymi nr (...), w ten sposób że przekazywał, za pośrednictwem Z. H., formularze dokumentów i wytyczne co do sposoby postępowania od P. M. i M. M. dla A. K., co do pozyskania z właściwych urzędów niezbędnych dokumentów do założenia ksiąg wieczystych dla ww. nieruchomości, w tym wypisu i wyrysu z rejestru gruntów, planu zagospodarowania przestrzennego, odebrał od A. K. jego dane osobowe, dokumenty dotyczące zgonu ojca, przekazywał dla A. K. wytyczne co do wypełnienia wniosków o założenie ksiąg wieczystych dla ww. nieruchomości, złożenia nieprawdziwych oświadczeń u notariusza do protokołu dziedziczenia po W. K. (1), odebrał za pośrednictwem Z. H. od A. K. wnioski o założenie ksiąg wieczystych, które następnie w dniu 16.10.2013 r. zostały złożone w Sądzie Rejonowym dla W. M. (...) wraz z poświadczającym nieprawdę aktem poświadczenia dziedziczenia po W. K. (1) oraz podrobionym uprzednio przez M. M. i P. M. dokumentem w postaci aktu własności ziemi nr (...) z dnia 21.11.1974 r. na dane uprawnionego W. K. (1) wydanym rzekomo przez Komisję ds. Uwłaszczenia -Wydział Rolnictwa i Leśnictwa Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej W. P., czym A. K. wprowadził pracownika sądu w błąd co do rzetelności ww. dokumentów i przysługujących rzekomo mu praw własności do tych nieruchomości i uzyskał w dniu 17.10.2013 r. w założonych dwóch księgach wieczystych nr (...) poświadczające nieprawdę wpisy, że jedynym właścicielem tych nieruchomości jest A. K., czym działał na szkodę Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezydenta (...) W., tj. o czyn z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 272 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. i 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k.

- drugiego polegającego na tym, że w dniu 25.04.2014 r. w W. działając wspólnie i w porozumieniu z M. M., P. M. i Z. H. kierował, wydając wskazówki co do sprzedaży nieruchomości, wykonaniem czynu zabronionego przez A. K., który działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził D. R. i M. R. (2) do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości w kwocie 900.000 zł, poprzez zawarcie przed notariuszem W. A. w Kancelarii Notarialnej w W. przy ul. (...) z D. R. i M. R. (2) jako nabywcami umowę sprzedaży nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...), zatajając że nieruchomość ta ma wadę prawną a następnie (J. O.) przyjął od A. K., za pośrednictwem Z. H. środki pieniężne w kwocie około 800.000 zł pochodzące z zapłaty ceny sprzedaży przez ww. nabywców, tj. o czyn z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k.

- trzeciego polegającego na tym, że w dniu 17.06.2014 r. w W. działając wspólnie i w porozumieniu z M. M., P. M. i Z. H. kierował - poprzez wydanie wytycznych co do sprzedaży, wykonaniem czynu zabronionego przez A. K., polegającego na doprowadzeniu I. B. oraz T. G. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości w kwocie łącznie 800.000 zł, poprzez zawarcie z tymi pokrzywdzonymi przez A. K. przed notariuszem J. Ś. w Kancelarii Notarialnej w W. przy ul. (...) umowy sprzedaży nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...), zatajając iż nieruchomość ta ma wadę prawną a następnie przyjął od A. K., za pośrednictwem Z. H. środki pieniężne pochodzące z zapłaty ceny sprzedaży przez I. B. i T. G., tj. o czyn z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k.

Sąd Okręgowy w Warszawie, wyrokiem z dnia 22 lipca 2016 r. :

w ramach czynu zarzucanego oskarżonemu w pkt I wyroku uznał oskarżonego J. O. za winnego tego, że w okresie od stycznia 2013 r. do 17.10.2013 r. w W. w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej działając wspólnie i porozumieniu z czterema ustalonymi osobami przywłaszczył prawo własności dwóch nieruchomości położnych w W. - D. W. przy ul. (...) - działka nr (...) z obrębu (...), o znacznej wartości 1 994 608 zł, oznaczonych księgami wieczystymi nr (...), w ten sposób, że nakłoniony przez dwie ustalone osoby, nakłonił, za pośrednictwem innej ustalonej osoby, kolejną osobę do współudziału w dokonaniu czynu zabronionego i wykonując wytyczne tych dwóch ustalonych osób, działając w kontaktach z osobą, która miała zostać wpisana do ww. ksiąg wieczystych jako właściciel ww. nieruchomości, za pośrednictwem innej osoby, otrzymał dane osobowe oraz akt zgonu ojca tej osoby, które przekazał tym dwóm ustalonym osobom, po czym przekazywał tej osobie formularze dokumentów do wypełnienia oraz instrukcje dotyczące wykonania dalszych czynności, a w tym polecił:

- pozyskanie niezbędnych dokumentów do założenia ksiąg wieczystych dla ww. nieruchomości, w szczególności wypisu i wyrysu z rejestru gruntów, wypisu z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,

- wyłudzenie poświadczenia nieprawdy w dokumencie w postaci poświadczenia dziedziczenia przez podstępne wprowadzenie w błąd notariusza, poprzez złożenie w protokole dziedziczenia, przez uczestniczącego w czynności, oświadczenia, że jest jedynym spadkobiercą po W. K. (1),

- wypełnienie wniosków o założenie ksiąg wieczystych dotyczących nieruchomości położnych w W. - D. W. przy ul. (...) - działka nr (...) z obrębu (...), ze wskazaniem załączników dołączonych do wniosków m.in. w postaci podrobionego aktu własności ziemi Nr (...) Rep (...) i uzyskane w ten sposób dokumenty w postaci wypełnionych i podpisanych wniosków o założenie ksiąg wieczystych wraz z poświadczeniem dziedziczenia po W. K. (1) przekazał dwóm ustalonym osobom, których wytyczne realizował, co umożliwiło tym osobom złożenie tych dokumentów wraz z podrobionym aktem własności Nr (...) Rep (...) w dniu 16.10.2013 r. w Sądzie Rejonowym dla W. M. (...), przez co wprowadził pracownika sądu w błąd w zakresie rzetelności ww. dokumentów i przysługujących wnioskodawcy praw własności do ww. nieruchomości wskutek, czego wspólnie i w porozumieniu z czterema innymi osobami uzyskał w dniu 17.10.2013 r. w założonych dwóch księgach wieczystych nr (...) poświadczające nieprawdę wpisy o przysługującym ustalonej osobie prawie własności do ww. nieruchomości, czym działał na szkodę Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezydenta (...) W. i za to na podstawie art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 272 k.k. w zb. z art. 270 § I k.k. i 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k. skazał go, a na podstawie art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności.

W ramach czynu zarzucanego oskarżonemu J. O. w pkt II wyroku uznał go za winnego tego, że w okresie od 17.10.2013 r. do 25.04.2014 r. w W. działając wspólnie i w porozumieniu z czterema ustalonymi osobami, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wykonując wytyczne dwóch ustalonych osób polecił, za pośrednictwem innej ustalonej osoby, osobie wpisanej do księgi wieczystej (...) jako właściciel nieruchomości przy ul. (...) w W. działka nr (...) z obrębu (...), sprzedaż ww. nieruchomości i wyzyskując błędne przekonanie D. R. i M. R. (2) o tym, że sprzedawca ww. nieruchomości jest osobą uprawnioną do jej zbycia oraz zatajając, że założenie księgi wieczystej (...) i wpis dotyczący właściciela tej nieruchomości nastąpił wskutek czynu zabronionego, doprowadził D. R. i M. R. (2) do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości w kwocie 800.000 zł, poprzez zawarcie przed notariuszem W. A. w Kancelarii Notarialnej w W. przy ul. (...), umowy sprzedaży ww. nieruchomości między nimi jako nabywcami ww. nieruchomości, a sprzedającym tj. osobą wpisaną do księgi wieczystej (...) jako właściciel ww. nieruchomości, a następnie od sprzedawcy tej nieruchomości, za pośrednictwem innej ustalonej osoby przyjął środki pieniężne pochodzące z zapłaty ceny sprzedaży przez ww. nabywców dla siebie w kwocie 50 000 zł oraz w kwocie 572 000 zł, którą przekazał dwóm ustalonym osobom, których wytyczne realizował i za to na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. skazał go i wymierzył mu karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności.

W ramach czynu zarzucanego oskarżonemu J. O. w pkt III wyroku uznał go za winnego tego, że w okresie od 17.10.2013 r. do 17.06.2014 r. w W. działając wspólnie i w porozumieniu z czterema ustalonymi osobami, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wykonując wytyczne dwóch ustalonych osób polecił, za pośrednictwem innej ustalonej osoby, osobie wpisanej do księgi wieczystej (...) jako właściciel nieruchomości przy ul. (...) w W. działka nr (...) z obrębu (...), sprzedaż ww. nieruchomości i wyzyskując błędne przekonanie I. B. i T. G. o tym, że sprzedawca ww. nieruchomości jest osobą uprawnioną do jej zbycia oraz zatajając, że założenie księgi wieczystej (...) i wpis dotyczący właściciela tej nieruchomości nastąpił wskutek czynu zabronionego, doprowadził I. B. i T. G. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości w kwocie 800.000 zł, poprzez zawarcie przed notariuszem J. Ś. w Kancelarii Notarialnej w W. przy ul. (...), umowy sprzedaży ww. nieruchomości między nimi jako nabywcami ww. nieruchomości, a sprzedającym tj. osobą wpisaną do księgi wieczystej (...) jako właściciel ww. nieruchomości, a następnie od sprzedawcy tej nieruchomości, za pośrednictwem innej ustalonej osoby przyjął środki pieniężne pochodzące z zapłaty ceny sprzedaży przez ww. nabywców w kwocie 772 000 zł, którą przekazał dwóm ustalonym osobom, których wytyczne realizował i za to na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. skazał go i wymierzył mu karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności.

Sąd, na podstawie art. 85 §1 k.k. 86§1 k.k. orzeczone wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności połączył i wymierzył oskarżonemu łączną karę 3 (trzech) lat pozbawienia wolności.

Sąd nadto, na podstawie art. 46§1 k.k. w związku ze skazaniem za czyn przypisany w pkt 1 wyroku orzekł wobec oskarżonego J. O. środek karny w postaci obowiązku częściowego naprawienia szkody na rzecz Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezydenta (...) W. w kwocie 300 000 zł (trzystu tysięcy złotych).

Sąd także, na podstawie art. 63§1 k.k. zaliczył na poczet orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności okres jego rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie w dniu 9 lutego 2015 r. i na podstawie art. 624§1 k.p.k. zwolnił oskarżonego od zapłaty kosztów sądowych w sprawie.

Apelację od wyroku wniósł obrońca oskarżonego.

Adwokat W. K. (2) zaskarżył wyrok w zakresie pkt 1,2,3,4 i 5 na korzyść oskarżonego, zarzucając orzeczeniu następujące naruszenia :

1.  a i b - przepisów art. 335 § 1 k.p.k. w zw. z art. 7 k.c.,

2.  - przepisów art. 86 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k.,

3.  a, b i c - przepisów art. 53 § 1 i 2 k.k.,

4.  - przepisów art. 1 k.c. w zw. z art. 415 § 2 k.p.k.,

5.  a i b - przepisów art. 46 § 1 k.k. w zw. z art. 415 k.c.,

6.  - przepisu art. 410 k.p.k.

7.  a, b i c - przepisów art. 410 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. okoliczności rzekomego nakłaniania przez oskarżonego innych osób do popełnienia przestępstwa.

8.  - przepisu art. 18 § 3 k.k.

Podnosząc takie zarzuty obrońca wniósł o zmianę kwalifikacji prawnej co do wszystkich 3 czynów na: art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w. zw. z art. 294 § 1 k.k., orzeczenie kary pozbawienia wolności z jej warunkowym zawieszeniem oraz naprawienie szkody w wysokości korespondującej z korzyścią odniesioną z przestępstwa ( 50 000 zł); albo o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego okazała się bezzasadna w stopniu oczywistym.

Stawiając zaskarżonemu wyrokowi powyższe zarzuty obrońca dąży do wykazania, że Sąd I instancji „rekryminował” oskarżonego J. O. i orzekał w sprawie „w perspektywie założonej przez siebie nielojalności oskarżonego” wobec porozumień zawartych w trybie art. 335 § 1 k.p.k.

Na wstępie stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy, wbrew stanowisku autora apelacji, rozstrzygał w oparciu o prawidłowo zebrany materiał dowodowy, który z poszanowaniem reguł procesu karnego ujawnił w toku rozprawy. Zgromadzone dowody sąd ocenił z uwzględnieniem wskazań wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego, a w następstwie tak dokonanej oceny ustalił stan faktyczny nie zawierający błędów. W uzasadnieniu wyroku, sąd odniósł się do całokształtu materiału dowodowego sprawy wskazując, które dowody, ewentualnie w jakiej części, uznał za wiarygodne a którym atrybutu takiego odmówił. Argumentacja sądu, jako rzeczowa i logiczna, zasługuje na aprobatę, tym bardziej, że skarżący nie sformułował takich zarzutów, które mogłyby ją skutecznie zakwestionować.

Lektura środka odwoławczego uprawnia do wniosku, że został on skonstruowany przede wszystkim na zarzutach obrazy przepisów prawa procesowego tj. art. 335 § 1 k.p.k., 86 § 1 i 2 k.p.k., art. 167 k.p.k, art. 415 § 2 k.p.k. i art. 410 k.pk. W następstwie tego, wadliwego, w ocenie obrońcy, sposobu procedowania, Sąd dopuścił się obrazy przepisów prawa materialnego, przede wszystkim art. 46 § 1 k.k. ( w zw. z art. 7 k.c. i art. 415 k.c. ) oraz art. 53 § 1 i 2 k.k., a nadto art. 18 § 3 k.k.

Dokonując uporządkowania poszczególnych zarzutów ( dość chaotycznie opisanych w apelacji ) Sąd Apelacyjny uznał, że obrońca nie ma racji twierdząc, że doszło w przedmiotowym postępowaniu do naruszenia norm procesowych: art. 335 § 1 k.p.k. oraz art. 167 k.p.k. i art. 410 k.p.k. ( zarzut 1 b, zarzut 2, zarzut 6 i 7c ). Skarżący formułując zarzuty: złamania „lojalności procesowej” (zarzut 1b); rekryminacji prawa do obrony i prawa do inicjatywy dowodowej (zarzut 2); nieuwzględnienia w procesie myślowym poprzedzającym wydanie rozstrzygnięcia środka dowodowego w postaci protokołu konfrontacji z 15 maja 2015 r. ( zarzut 6 ) oraz objęcia rozstrzygnięciem okoliczności, które nie były przedmiotem badania w postępowaniu dowodowym ( zarzut 7 a,b i c ) zdaje się nie dostrzegać, że Sąd wnikliwie odniósł się do wyjaśnień oskarżonego składanych już po zmianie taktyki realizacji prawa do obrony i dokonał wszechstronnej konfrontacji tych wyjaśnień z innymi dowodami.

Wobec zmiany stanowiska procesowego oskarżonego i złożenia oświadczenia ( k.113-114 akt sprawy) o wycofaniu się z chęci skorzystania z instytucji dobrowolnego poddania się karze (deklarowanej uprzednio w protokole k. 671 akt) Sąd skierował sprawę do rozpoznania na rozprawie, na zasadach ogólnych. W zaistniałej sytuacji procesowej Sąd przystąpił do realizacji celów postępowania karnego określonych w art. 2 § 1 i 2 k.p.k., słusznie nie zważając na zakres i treść porozumienia zawartego przez oskarżonego i oskarżyciela publicznego.

Za nieuprawnione należy uznać twierdzenia obrońcy, jakoby postawa oskarżonego i treść jego wyjaśnień w toku postępowania, będąca konsekwencją zwartego na etapie postępowania przygotowawczego konsensusu w trybie art. 335 § 1 k.p.k., w zasadniczej mierze pozwoliła Sądowi na zgromadzenie materiału dowodowego stanowiącego podstawę orzeczenia o winie w tej sprawie. Prawidłowo Sąd Okręgowy wskazał, że to m.in. relacje świadków A. K. i Z. H., w powiązaniu z relacjami M. M. i P. M., stanowiły główną podstawę do dokonania ustaleń faktycznych. Należy tu podkreślić, że Sąd I instancji wyczerpująco ocenił ten materiał dowodowy, precyzyjnie wskazując, które z podawanych okoliczności uznaje za wiarygodne, a którym odmawia tego atrybutu.

Sąd Okręgowy trafnie zauważył, że przede wszystkim relacje A. K. były istotne dla opisania pozycji J. O. w organizacji popełnionych przestępstw. Dokonując tej oceny słusznie sąd a quo dostrzega, że świadek ten obszernie i szczegółowo relacjonuje przebieg przestępczego procederu omawiając swoją rolą, a jednocześnie, z pozycji osoby bezstronnej dla oskarżonego J. O., przedstawia bogatą wiedzę o zachowaniu oskarżonego.

Podstawą przypisania tego, że oskarżony J. O. działał z zamiarem przywłaszczenia własności nieruchomości o znacznej wartości były też wyjaśnienia i zeznania M. M. i P. M., którzy przyznali się do popełnienia zarzucanych im czynów, relacje ich korespondowały nadto z wyjaśnieniami Z. H., który na podstawie informacji od oskarżonego udzielał A. K. wszelkich instrukcji i wskazówek jakie czynności należy wykonać, w zależności od realizowanego etapu inkryminowanych czynów.

Bezpodstawny jest także zarzut skarżącego, jakoby Sąd Okręgowy pominął w przeprowadzonych rozważaniach treści zawarte w protokole konfrontacji z 15 maja 2015 r., które miałyby wskazywać na uboczny charakter roli oskarżonego J. O. i świadczyć o jego nieudolności ( zarzut 6). Ze stanowiskiem tym, nie sposób się zgodzić, gdyż obrońca prezentuje tu własną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, zasadniczo inną od tej, jaką ustalił sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Obrońca oskarżonego ma prawo dokonywać takiej oceny, rzecz jednak w tym, że – w odróżnieniu od sądu rozpoznającego sprawę – wersja ta pozostaje w rażącej sprzeczności z zebranymi dowodami tworzącymi logiczną całość. Tymczasem stanowisko obrońcy opiera się na wybiórczym eksponowaniu dowodów wyłącznie korzystnych dla oskarżonego w postaci jego wyjaśnień, w tym zawartych w przedmiotowym protokole konfrontacji ( ujawnionym w toku rozprawy, vide k. 912 akt sprawy ) i bez analizy szeregu dowodów obciążających, kompleksowo rozważonych przez sąd meriti w uzasadnieniu wyroku. ( vide. uzasadnienie -k. 933-938 akt ).

Rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego zawarte w pkt 1, 2 i 3 zaskarżonego wyroku są w pełni trafne, nie ma tu podstaw do przyjęcia kwalifikacji z art.18 § 3 k.k. Na całkowitą aprobatę ze strony Sądu Apelacyjnego zasługują rozważania zawarte w uzasadnieniu na k. 939 – 940 akt sprawy, odnoszące się do omawianego zagadnienia, gdyż są logiczne, merytorycznie przekonujące i mają pełne oparcie w materiale dowodowym.

Sąd Okręgowy nadto przedstawiając przesłanki, które stanowiły podstawę, z jednej strony odstąpienia od koncepcji oskarżyciela publicznego, jakoby oskarżony miał działać w warunkach art. 18 § 1 k.k. i z drugiej strony do przypisania oskarżonemu działania w warunkach współsprawstwa, słusznie odmówił wiarygodności twierdzeniom oskarżonego, że jego udział w ramach ustalonego planu przestępstwa był nieznaczący, de fato ograniczał się jedynie do roli pośrednika przenoszącego dokumenty „z jednej strony na drugą”, bez znajomości tego, jak cały proceder wyglądał ( k. 911 akt sprawy).

Sąd bardzo skrupulatnie przedstawił swoją argumentację w tym zakresie

( vide k.933-937 uzasadnienia), wywód ten konstatowany jako rzeczowy, precyzyjny i zgodny z zasadami logiki, czyni zarzuty: 6, 7c oraz 8 bezpodstawnymi. Do uwag tam zawartych wypada dodać, na co też zwrócił uwagę sąd meriti, że porozumienie przestępcze oskarżonego J. O. zawarte z czterema innymi ustalonymi osobami, zostało tak ukształtowane, że czynności sprawcze podejmowane bezpośrednio przez oskarżonego, odgrywały w nim na tyle istotne znaczenie, że były konieczne do tego, by łańcuch powiązań między organizatorami procederu i osobą pełniącą rolę „słupa” nie został przerwany. Nie można zatem zgodzić się z wnioskiem obrońcy dotyczącym możliwości przyjęcia działania J. O. w warunkach art. 18 § 3 k.k. w zakresie wszystkich trzech czynów przypisanych oskarżonemu.

Zgodnie bowiem z art. 18 § 3 k.k., jako pomocnik ponosi odpowiedzialność ten, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem jedynie ułatwia jego popełnienie. Pomocnictwo jest zatem ułatwieniem "w sensie obiektywnym" i w konsekwencji nie zachodzi potrzeba ustalenia, że udzielona pomoc rzeczywiście się przydała, ani tego, że bez niej do dokonania czynu zabronionego by nie doszło (zob. L. Tyszkiewicz, w: Filar (red.), Kodeks karny, 2010, s. 78, oraz : wyr. SA w Krakowie z 21.6.2000 r., II AKa 51/00, KZS 2000, Nr 7–8, poz. 37; wyr. SA w Łodzi z 25.2.2014 r., II AKA 226/13, Legalis; A. Sakowicz, w: Królikowski, Zawłocki (red.), Kodeks karny. Część ogólna, t. I, s. 698; A. Zoll, w: Buchała, Zoll, Kodeks karny, s. 188). Tymczasem w rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia z klasycznym

wykonaniem czynu zabronionego wspólnie z innymi ustalonymi osobami, co stanowi istotę konstrukcji współsprawstwa. Celem tej konstrukcji jest stworzenie prawnej możliwości przypisania wszystkim współdziałającym całego czynu zabronionego nawet wtedy, gdy zachowania pojedynczych osób nie wypełniały wszystkich ustawowych znamion składających się na typ tego czynu zabronionego (A. Sakowicz, [w:] Królikowski, Zawłocki, Kodeks karny, t. I, 2010, s. 650; P. Kardas, [w:] Zoll, Kodeks karny, t. I, 2004, s. 297; J. Giezek, [w:] Giezek, Kodeks karny, 2007, s. 158; post. SN z 1.3.2005 r., III KK 294/04, OSNKW 2005, Nr 7–8, poz. 63; wyr. SA w Krakowie z 15.4.2008 r., II AKa 210/07, KZS 2008, Nr 6, poz. 38; wyr. SA w Krakowie z 15.1.2003 r., II AKa 353/02, Prok. i Pr. 2003, Nr 9, poz. 18; wyr. SA w Lublinie z 15.6.2000 r., II AKA 70/00, BIPr 2001, Nr 4, s. 12). Świadomością i wolą każdego ze współsprawców w tej sprawie było objęte wspólne zachowanie, które stanowiło realizację znamion czynów zabronionych, co nie musiało jednak oznaczać wspólnego zamiaru popełnienia takich czynów (K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne, Warszawa 1995, s. 298; Gardocki, Prawo karne, 2006, s. 89; P. Kardas, Teoretyczne…, s. 477–478; wyr. SN z 22.11.1971 r., Rw 1202/71, OSNKW 1971, Nr 3, poz. 54).

Sąd Okręgowy uznając winę oskarżonego J. O. w zakresie przypisanych w orzeczeniu czynów, wnikliwie i dokładnie, określił rodzaj czynności wykonanych bezpośrednio przez oskarżonego, co implikuje, również w ocenie Sądu Apelacyjnego, że działania oskarżonego przekroczyły definitywnie postać sprawstwa polecającego z art. 18 § 3 k.k.

Nie można też podzielić zarzutu obrazy prawa materialnego tj. art. 46 § 1 k.k. ( w zw. z art. 7 k.c. i art. 415 k.c. ), łączonego w apelacji z obrazą art. 53 § 1 i 2 k.k. oraz art. 335 § 1 k.p.k., która miała polegać na nie spełnieniu ustawowej przesłanki do zastosowania instytucji dobrowolnego poddania się karze w postaci ustalenia, że „okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości”. Ten błąd Sądu pierwszej instancji, zdaniem skarżącego, miał także wpływać na niewłaściwie kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa, poprzez wyciągnięcie ujemnych konsekwencji wobec oskarżonego w sytuacji, gdy oskarżony, realizując jedynie konstytucyjne prawo do obrony, dowiódł, że nie kierował wykonaniem zarzucanych mu czynów.

Zasadność zarzutów ( wskazanych w pkt: 1 a i b, 3 a, 4, 5 a i b , 7 a i b) dotyczących przede wszystkim nieudowodnienia wysokości roszczeń w zakresie naprawienia szkody i podstaw faktycznego przyporządkowania kwoty 300 000 zł, jako należnej od oskarżonego, obrońca w zasadniczej mierze opiera na treści pisma przedstawiciela Skarbu Państwa złożonego w dniu 11 lutego 2016 r.

Podnosząc powyższe, obrońca eksponuje w apelacji, jego zdaniem, podstawowy „deficyt” tego dokumentu, w którym przedstawiciel Skarbu Państwa nie był w stanie wskazać, z jakich konkretnie okoliczności wywodzi kwotę odszkodowania żądaną od oskarżonego, zaś Sąd, pozbawiając tu oskarżonego inicjatywy dowodowej, orzekł o obowiązku naprawienia szkody na podstawie szacunkowych danych, nie wskazał przy tym na jakich podstawach faktycznych oparł to orzeczenie i w jakim zakresie łączy przedmiotową kwotę z oskarżonym.

W tym przedmiocie Sąd I instancji ( choć lakonicznie ) zaprezentował swój pogląd i należycie go umotywował ( vide uzasadnienie k. 943-944 akt ) i Sąd Apelacyjny w pełni owo rozumowanie podziela, dostrzegając jednocześnie potrzebę doprecyzowania kwestii odpowiedniego zastosowania przepisów prawa cywilnego przy orzekaniu o obowiązku z art. 46 § 1 k.k.

Istotnie przedstawiciel Skarbu Państwa w swoim stanowisku w odniesieniu m.in. do oskarżonego J. O., formułując wniosek w trybie art. 46 § 1 k.k., zwrócił się o zasądzenie obowiązku naprawienia szkody w części, nie wskazał konkretnej wartości, odniósł się do wysokości kwot objętych porozumieniem w trybie art. 335 § 1 k.pk., dodając aby zasądzone odszkodowanie uwzględniało stopień zawinienia i rolę poszczególnych oskarżonych ( vide k. 867 akt).

Przyznał ponadto ( k. 871 akt), że nadal brak jest dokumentów potwierdzających, że Skarbowi Państwa przysługuje prawo własności, zauważa też, że przed założeniem ksiąg wieczystych grunt działek, m.in. (...) z obrębu (...) D. W., ujawniony był w księgach hipotecznych.

Wskazane wyżej okoliczności nie stanowią jednak podstawy do kwestionowania rozstrzygnięcia sądu meriti dotyczącego przyjętego zakresu odpowiedzialności odszkodowawczej nałożonej na oskarżonego. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w Uchwale z dnia 27 czerwca 2013 r., sygn. akt III CZP 29/13, przepis art. 713 Kodeksu Cywilnego N., zgodnie z którym „dobra nie mające właściciela należą do państwa” może stanowić samodzielną podstawę dokonania wpisu w księdze wieczystej prawa własności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa. Państwo zatem, z mocy samego prawa, stawało się właścicielem takich rzeczy, bez konieczności potwierdzenia tego faktu decyzją administracyjną lub jakimkolwiek innym dokumentem. Tym samym art. 713 k.c.Nap. stanowi podstawę nabycia własności nieruchomości również w przypadku, gdy nie da się ustalić jej właściciela. Powyższe potwierdza jednoznacznie uprawnienia Skarbu Państwa do zgłoszenia w tej sprawie roszczenia odszkodowawczego, zaś tryb i zasadę jego dochodzenia określa norma art. 415 k.c., która umożliwia nałożenie obowiązku naprawienia szkody na podmiot, który wyrządził ją ze swojej winy. Przepis ten stanowi ogólną podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej, która może mieć zastosowanie we wszystkich przypadkach, w których szkoda została wyrządzona zawinionym zachowaniem. W rozpoznawanej sprawie w zakresie czynu 1, stanowiącego podstawę zastosowania art. 46 § 1 k.k., wina oskarżonego została udowodniona, wykazano nadto jednoznacznie, że oskarżony współdziałał z innymi, określonymi, osobami. W tej sytuacji następstwem owego współdziałania jest zastosowanie art. 441 § 1 i 2 k.c., zgodnie z którym jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest solidarna. Osoba odpowiedzialna solidarnie za wyrządzenie szkody nie może domagać się wobec poszkodowanego zmniejszenia zakresu swej odpowiedzialności ze względu na przyczynienie się do szkody w mniejszym stopniu niż inna osoba będąca współdłużnikiem solidarnym. Solidarna odpowiedzialność współsprawców za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym jest także niezależna od stopnia winy każdego ze sprawców. ( tak : Kodeks cywilny. Komentarz do art. 441 § 1 k.k., wyd. 15, 2017 r., red. Osajda, - Legalis). Przy odpowiedzialności ex delicto zastosowanie znajduje art. 322 k.p.c. ( norma o charakterze procesowo –materialnym), który stanowi, że jeżeli w sprawie o naprawienie szkody ( o dochody, zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy o dożywocie ) sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy. Przepis ten wprowadza regułę wyrokowania, polegającą na zasądzeniu "odpowiedniej sumy", ale jako wyjątek od zasady, że wysokość dochodzonego roszczenia musi być przez powoda udowodniona, może mieć miejsce tylko w sprawach:

1) o naprawienie szkody ( art. 415 i n. k.c.);

2) o dochody, pożytki rzeczy lub prawa (art. 53 i 54 k.c., pożytki i przychody współwłaścicieli (art. 207 k.c.), zobowiązania samoistnego posiadacza w dobrej i złej wierze (art. 224 § 2 i art. 225 k.c.);

3) obowiązków zastawnika (art. 318 i in. k.c.);

4) o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 i n. k.c.);

5) o świadczenie z umowy dożywocia (art. 908 i n. k.c.). ( tak: Kodeks postępowania cywilnego – Komentarz do art. 322 k.p.c., rok 2017, wyd. 9, red. Zieliński, Legalis).

Sąd Okręgowy był tu w pełni uprawniony do odpowiedniego, według uznania, miarkowania wysokości szkody ex delicto, podkreślenia wymaga nadto, że obowiązek ten został nałożony na oskarżonego jedynie w części. Czyniąc ustalenia w tym zakresie, Sąd pierwszej instancji zasadnie uwzględnił wycenę biegłego, który oszacował wartość nieruchomości o numerach ew. 40 i 42 ( k. 412-432 i k. 440-461) i właściwie przyjął, że wyrządzono szkodę w wysokości

1 994608 zł. O powodach uznania tego materiału dowodowego za pełnowartościowy Sąd wypowiedział się wyczerpująco w uzasadnieniu vide k. 938 i 939.

Prawidłową, ocenę wysokości szkody dokonaną przez Sąd I instancji, potwierdziły także w praktyce mechanizmy funkcjonowania rynku nieruchomości, tu dość wskazać, że nieruchomości o nr ew. 40 i 42 zostały sprzedane za łączną kwotę 1 600.000 zł. W realiach tej sprawy zasądzenie kwoty 300.000 zł od oskarżonego J. O. tytułem częściowego obowiązku naprawienia szkody znajduje pełne uzasadnienie faktyczne i prawne, zaś całkowicie nieuprawniony, w świetle powyższej argumentacji prawnej, jest postulat obrony, aby ograniczyć tu odpowiedzialność oskarżonego do kwoty 50.000 zł, czyli kwoty korzyści jaką oskarżony miał osiągnąć z tytułu popełnienia przypisanych mu czynów.

Odnosząc się i do skargi obrończej, wskazać należy, że argumenty zawarte w apelacji obrońcy, będące podstawą zarzutów: rekryminacji oskarżonego w związku z obrazą art. 335 § 1 k.p.k., art. 7 k.c. ( zarzut 1 a i b ); rekryminacji prawa do obrony i prawa do inicjatywy dowodowej w związku z obraza art.. 86 § 1 i 2 k.p.k. i art. 167 k.p.k. ( zarzut 2 ); rekryminacji skorzystania przez oskarżonego z prawa do obrony i prawa inicjatywy dowodowej w sytuacji, gdy treść powołanego pisma przedstawiciela Skarbu Państwa podważyła zasadność i słuszność porozumień w trybie art. 335 k.p.k. ( zarzut 3 a ); art. 1 k.c. w zw. z art. 415 § 2 in fine k.p.k. poprzez naruszenie zasady równości podmiotów (oskarżony / Urząd (...) W. jako ekspozytura Skarbu Państwa) i uprzywilejowanie drugiego z podmiotów poprzez uwzględnienie jego roszczenia o naprawienie szkody ponad wartości uprawdopodobnione (zarzut 4); obrazy art. 46 § 1 k.k. w zw. z art. 415 k.c., poprzez niezastosowanie do ustalania naprawienia szkody przepisów prawa cywilnego ( zarzut 5 a i b ); obrazy art. 410 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. poprzez objęcie rozstrzygnięciem okoliczności, które nie były przedmiotem badania w postępowaniu dowodowym ( zarzut 7 a i b ) uznać należy za nietrafne. Każdy z wyżej wskazanych zarzutów, w swej istocie dotyczy kwestii odpowiedzialności odszkodowawczej oskarżonego, ustalonej przez sąd a quo, w ocenie skarżącego, w warunkach i na zasadach uniemożliwiających oskarżonemu podjęcie inicjatywy dowodowej co do ustalenia rozmiarów przedmiotowej odpowiedzialności. Zdaniem Sądu Apelacyjnego powyższy pogląd skarżącego nie znajduje żadnego uzasadnienia, bowiem z przyczyn wskazanych wyżej, sąd ad quem nie dopatrzył się, w toku rozpoznawania sprawy w pierwszej instancji, naruszenia przepisów art. 415 k.c., 441 § 1 i 2 k.c., art. 322 k.p.c. w zw. z art. 46 § 1 k.k.

Sąd Okręgowy dokonał zatem uprawnionej zmiany opisu czynów i w następstwie prawidłowo dokonanych ustaleń faktycznych i prawnych orzekł o wymiarze kary.

Wbrew stanowisku autora apelacji, Sąd nie uchybił też dyrektywom art. 53 § 1 i 2 k.k. i rozstrzygając w zakresie charakteru i wymiaru orzeczonej wobec oskarżonego sankcji karnej, prawidłowo poddał analizie te wszystkie okoliczności, które zgodnie z art. 53 k.k. mają znaczenie dla orzekania w tym przedmiocie ( vide uzasadnienie k. 941-943).

Sąd słusznie w szczególności dostrzegł znaczny stopień winy oskarżonego, zwracając też uwagę, że w każdym momencie oskarżony mógł zmienić decyzję i powrócić do zachowania zgodnego z prawem. Trafnie także Sąd podniósł kwestię ciężaru gatunkowego przestępstw przeciwko mieniu, przypominając, że w gradacji dóbr chronionych, usytuowane są one tuż za tymi, które godzą w życie i zdrowie człowieka.

Sąd Okręgowy wskazał także na wysokość powstałej szkody, którą to okoliczność zasadnie uwzględnił kształtując wymiar bezwzględniej kary pozbawienia wolności, podkreślając przy tym, że kara powinna wpływać na kształtowanie świadomości prawej społeczeństwa i umacniać przekonanie, że popełnianie przestępstw godzących nie tylko w dobra materialne, ale również, co podkreśla Sąd Apelacyjny, dodatkowo godzących w pewność obrotu nieruchomościami i rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych, spotykać się musi ze sprawiedliwą karą.

Uwzględniając wyczerpującą argumentację zaprezentowaną w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, a także okoliczności wyżej opisane, Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uznania, że zarzuty z pkt: 3 a, b i c apelacji, dotyczące: zastosowania nie znanej ustawie dyrektywy wymiaru kary w postaci rekryminacji skorzystania przez oskarżonego z prawa do obrony, dokonania niezgodnego z rzeczywistością przypisania oskarżonemu zachowań manipulatorskich, a nadto orzeczenia kary pozbawienia wolności bez jej warunkowego zawieszenia, mimo, że Sąd dokonał zmiany kwalifikacji prawnej na łagodniejszą, są zasadne.

W żadnym zatem razie nie można uznać, że orzeczona wobec oskarżonego kara jest niewspółmiernie surowa, a więc w odczuciu powszechnym wprost niesprawiedliwa i winna podlegać żądanej korekcie. Sąd Okręgowy uwzględnił istniejące okoliczności obciążające i łagodzące, słusznie przywołując przy tym fakt, że uprzednie skazanie oskarżonego na karę czterech lat pozbawienia wolności, również za czyn przeciwko mieniu o znacznej wartości, nie było dla oskarżonego stosownym ostrzeżeniem.

Reasumując, dokonana przez Sąd Okręgowy ocena dowodów w ich wzajemnym powiązaniu była prawidłowa, zaś skarżący nie wykazał skutecznie podstaw do zmiany, czy też uchylenia zaskarżonego wyroku w zakresie wnioskowanym w apelacji.

Orzekając o zwolnieniu J. O. od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, w oparciu o treść art.624 §1 k.p.k., Sąd Apelacyjny miał na względzie wymiar orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności i jego sytuację materialną.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.