Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 31 października 2013 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie VIII Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Krzysztof Górski

Sędziowie: SSO Piotr Sałamaj

SSR (del.) Natalia Pawłowska – Grzelczak

Protokolant: sekretarz sądowy Monika Ziębakowska

po rozpoznaniu w dniu 17 października 2013 roku, w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W.

przy udziale A. Ł.

o pozbawienie uczestnika na okres 10 lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej przedsiębiorstwie państwowym spółdzielni fundacji lub stowarzyszeniu ;

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie z dnia 13 marca 2013 r., sygn. akt XII Gzd 20/12

uchyla zaskarżone postanowienie w całości i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu Szczecin – Centrum w Szczecinie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

- P. Sałamaj - - K. Górski - - N. Pawłowska – Grzelczak –

Sygn. akt VIII Ga 194/13

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 14 sierpnia 2012 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. domagała się pozbawienia A. Ł. na okres 10 lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu. Wnioskodawca jednocześnie domagał się obciążenia uczestnika kosztami postępowania w całości. W uzasadnieniu podał, iż na jego wniosek ogłoszono upadłość uczestnika i w jego ocenie wobec uczestnika wyczerpały się przesłanki orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Dotyczy to przy tym zarówno uczestnika, jako osoby prowadzącej działalność gospodarczą, jak i uczestnika wykonującego funkcję członka zarządu spółek kapitałowych prawa handlowego. Uczestnik przy tym uporczywie nie wykonuje wymagalnych zobowiązań, zaciągał zobowiązania bez widoków na ich uregulowanie, wyzbywał się majątku na rzecz rodziny i przyjaciół, podejmował działania na szkodę spółek, w których zasiadał, działał w sytuacji konfliktu interesów.

Uczestnik wniósł o oddalenie wniosku oraz zasądzenie od wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Uczestnik zaprzeczył wszelkim wyraźnie nieprzyznanym twierdzeniem wnioskodawcy. Podniósł, że wbrew twierdzeniom wierzyciela upadły przez lata wywiązywał się ze swoich zobowiązań i prowadzi wspólne przedsięwzięcia gospodarcze z (...) sp. z o.o. jak również z R. G. i (...). Upadły systematycznie i na bieżąco wywiązywał się ze swoich zobowiązań w stosunku do wierzycieli. Brak regulowania zobowiązań w stosunku do (...) nie był przejawem złej woli upadłego, a wynikał z wzajemnych ustaleń z (...) i (...). Upadły zaznaczył, że to pozostali wspólnicy, a nie on, działali na szkodę spółki.

Postanowieniem z dnia 13 marca 2013 roku Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie w sprawie o sygn. akt XII Gzd 20/13 oddalił wniosek oraz zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 137 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Postanowienie powyższe Sąd oparł na ustaleniu, że A. Ł. od ponad 20 lat prowadził wspólną działalność wraz z H. M. i R. G.. Działalność ta dotycząca między innymi (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. oraz (...) Towarzystwa (...) i w dużym stopniu prowadzona była w drodze nieformalnych ustnych uzgodnień.

W dniu 11 lipca 2011 roku odbyło się nadzwyczajne zgromadzenie wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S., którym podjęto uchwały o odwołaniu R. G. oraz H. M. z zarządu spółki, nadto wyrażono zgodę wspólnikom na zbycie udziałów spółki oraz wyrażono zgodę na zbycie prawa wieczystego użytkowania nieruchomości. W następstwie powyższego w dniu 11 lipca 2011 roku doszło do zawarcia umowy sprzedaży udziałów.

Sąd ustalił, na podstawie bilansu spółki, jaka była wartość jej aktywów oraz wartość zobowiązań i rezerw na zobowiązania w poszczególnych miesiącach w okresie od stycznia do maja 2011 roku. W każdym z tych miesięcy spółka odnotowywała stratę.

A. Ł. do 8 sierpnia 2011 roku był członkiem zarządu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.. Nadto A. Ł. był członkiem zarządu (...) Towarzystwa (...). Pobierał on zaliczki z rachunku bankowego (...) sp. z o.o.

W dniu 5 września 2011 roku A. Ł. wpłacił na rzecz (...) Spółki Akcyjnej kwotę 134.455,72 złote tytułem „wpłaty czynszu najmu za okres 10.08.2011 roku do 30.08.2011 roku, dotyczy budynku przy al. (...) S.”. W dniu 9 sierpnia 2011 roku została zawarta umowa pomiędzy (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w S. a (...) Spółką Akcyjną w O.. Koszty aktu notarialnego w wysokości 12.544,28 złotych poniósł U. S..

Sąd ustalił ponadto, że w 2011 roku zostało wszczęte postępowanie o ogłoszenie upadłości (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.. W toku tego postępowania w dniu 2 września 2011 roku Sąd zabezpieczył majątek dłużnika poprzez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego w osobie P. D.. W dniu 29 listopada 2011 roku w dniu 29 listopada 2011 toku Sąd zabezpieczył majątek dłużnika poprzez ustanowienie zarządcy przymusowego w osobie P. D.. W dniu 27 listopada 2012 roku zarządca przymusowy wezwał A. Ł. do zwrotu środków finansowych w kwocie 147.000 złotych. W dniu 29 listopada 2011 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S..

Postanowieniem z dnia 2 lutego 2012 roku Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie ogłosił upadłość A. Ł. w sprawie z wniosku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W.. W postępowaniu upadłościowym A. Ł. syndyk masy upadłości uznał wierzytelność (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W. w kwocie 31.271,51 złotych w kategorii IV.

Przystępując do rozważań Sąd stwierdził, że wniosek nie jest uzasadniony.

Oceniając zebrane w sprawie dowody Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka P. D. oraz zeznania uczestnika. Na podstawie tych zeznań oraz dokumentu prywatnego w postaci dowodu przelewu, Sąd ustalił, że uczestnik dokonał kwestionowanej przez wnioskodawcę zapłaty kwoty 134.455,72 zł tytułem wpłaty czynszu najmu za okres od 10 do 30 sierpnia 2011 roku. Sąd wskazał, że wnioski zawarte w piśmie z dnia 11 stycznia 2013 roku, złożonym na podstawie postanowienia Sądu z dnia 4 stycznia 2013 roku, statecznie nie posłużyły do konstruowania ustaleń faktycznych. Ponadto Sąd wyjaśnił przyczyny oddalenia poszczególnych wniosków dowodowych.

Odnośnie twierdzeń i dowodów zawartych w piśmie wnioskodawcy z dnia 18 stycznia 2013 roku, Sąd wskazał, że na gruncie art. 207 i art. 217 k.p.c. twierdzenia te jako spóźnione podlegały pominięciu.

Odnośnie aktywności dowodowej wnioskodawcy, dokumenty zarządcy przymusowego U. S. stanowiły jedynie dokumenty prywatne, stanowiące dowód tego, iż osoba, która je podpisała złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy nie mogły mieć fakty i dowody na okoliczność toczenia się postępowania o ogłoszenie upadłości U. S. albo zachowania uczestnika w tej sprawie, mające miejsce po 8 sierpnia 2011 roku, kiedy to uczestnik działał, jako prokurent wymienionej spółki. Wynika to z faktu, iż przesłanki orzeczenia zakazu prowadzenia działalności nie dotyczą prokurenta, który nie jest zobowiązany do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości reprezentowanej przez niego spółki.

Odnośnie aktywności dowodowej uczestnika, Sąd dopuścił dowód z jego przesłuchania oraz wnioskowanych dokumentów. Wniosek uczestnika o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, sprecyzowany pismem z dnia 7 stycznia 2013 roku, Sąd oddalił z uwagi na fakt, iż okoliczności na które miał być powołany biegły nie wymagają wiadomości specjalnych, tylko bezpośredniego wykazania przez uczestnika faktu dokonania określonych czynności albo faktu prowadzenia ewidencji.

Przystępując do merytorycznej analizy treści wniosku, sąd powołał się na art. 373 ust. 1 i 2 Prawa upadłościowego i naprawczego i wskazał, że przepisy te odwołują się do pojęcia „bycia zobowiązanym z mocy ustawy do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości”. W przypadku osoby fizycznej, będącej przedsiębiorcą ona sama jest zobowiązana do złożenia wniosku o ogłoszenie swojej upadłości, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną obowiązek ten spoczywa na każdym, kro ma prawo go reprezentować sam lub łącznie z innymi osobami. Pojęcie „podstawa do ogłoszenia upadłości” wynika z art. 10 11 Prawa upadłościowego i naprawczego. Podstawą do ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność.

Z regulacji art. 373 wynika, iż niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości musi być zawinione przez daną osobę oraz, iż przy orzekaniu zakazu należy brać pod uwagę stopień winy oraz skutki podejmowanych działań, w szczególności obniżenie wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa upadłego i rozmiar pokrzywdzenia wierzycieli.

Pojęcie winy nie zostało zdefiniowane w PUiN, toteż należy w tym zakresie stosować zasady wynikające z prawa cywilnego. Pozbawienie prawa prowadzenia działalności gospodarczej ma charakter sankcji cywilnej, mającej na celu ochronę praw wszystkich uczestników obrotu gospodarczego przed ewentualną przyszłą współpracą gospodarczą z uczestnikiem, który lekceważy wymogi prowadzenia działalności gospodarczej, w tym przede wszystkim nie dotrzymuje postanowień zawartych przez siebie umów. Wina może mieć przy tym postać umyślna lub nieumyślną, a należy ją oceniać z punktu widzenia modelowego uczestnika obrotu gospodarczego.

Udowodnienie powyższych materialnoprawnych przesłanek orzeczenia pozbawienia praw należy do wnioskodawcy, przy czym powinien on również udowodnić winę niewypłacalnego uczestnika w niezłożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, a także wykazać skutki tego stanu rzeczy. W niniejszej sprawie aktywność dowodowa wnioskodawcy nie okazała się wystarczająca dla orzeczenia pozbawienia praw nawet w minimalnym zakresie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż niewątpliwie wnioskodawca domaga się orzeczenia zakazu prowadzenia działalności uczestnika, jako osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, a nie wykazał, jaką działalność gospodarczą uczestnik prowadzi. Nie przedłożył dokumentu z ewidencji działalności gospodarczej, a nawet nie wykazał, że jest wierzycielem uczestnika. Sam natomiast fakt przyznania przez uczestnika, iż jest dłużnikiem wnioskodawcy nie pozwała na ustalenie treści stosunku prawnego wiążącego strony. Z pozostałych zaś przeprowadzonych dowodów nie wynikają przesłanki ogłoszenia upadłości A. Ł.. Wnioskodawca bowiem nie wykazał takiej aktywności pozwalającej na ustalenie, iż w określonej dacie dziennej, albo od określonej daty dziennej lub w określonym przedziale czasowym uczestnik był zobowiązany wobec dwóch różnych wierzycieli do spełnienia dwóch różnych świadczeń pieniężnych i zobowiązań tych nie wykonał. Okoliczności takie w szczególności nie wynikają z faktu odbycia zgromadzenia wspólników, ani z faktu zbycia udziałów przez A. Ł., ani tym bardziej z innych dokumentów.

W odniesieniu do kwestii zaliczek pobranych przez A. Ł. Sąd wskazał, że ewentualne zobowiązanie do zwrotu zaliczek miałoby charakter zobowiązania o nie określonym terminie płatności, płatnego niezwłocznie po wezwaniu. Ma to znaczenie o tyle, iż wezwanie do zwrotu kwoty 147.000 złotych zostało wystosowane przez zarządcę przymusowego spółki (...) w dniu 27 listopada 2012 roku, a zatem już po ogłoszeniu upadłości A. Ł.. Istnienie tego zobowiązania nie mogło tym samym mieć znaczenia dla ustalenia stanu niewypłacalności A. Ł., jako osoby fizycznej, prowadzącej działalność gospodarczą.

Drugą podstawą faktyczną, na którą powoływał się wnioskodawca odnośnie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, był fakt wykonywania przez uczestnika funkcji członka zarządu w określonych spółkach. Wnioskodawca przy tym nie przedłożył nawet odpisów z Krajowego Rejestru Sądowego którejkolwiek z tych spółek, co czyni niemożliwym ustalenie, kto, kiedy, w jakiej spółce, jaką funkcję pełnił. Z zeznań samego uczestnika wynika jedynie, iż był członkiem zarządu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. oraz był członkiem zarządu (...) Towarzystwa (...). Nie wiadomo natomiast dokładanie w jakim okresie w zarządzie danej spółki zasiadał. Nadto wnioskodawca nie wykazał, aby był wierzycielem którejkolwiek z tych spółek. Wnioskodawca nie wykazał także żadnej aktywności dowodowej dotyczącej winy w niezłożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, jej stopnia, oraz skutków podejmowanych działań.

Na tej podstawie Sąd oddalił wniosek, orzekając o kosztach w oparciu o przepis art. 520 § 3 k.p.c.

Postanowienie powyższe zaskarżył wnioskodawca w całości, zarzucając:

1. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. - przekroczenie przez Sąd granic swobodnej oceny dowodów poprzez uznanie wiarygodności zeznań A. Ł. - uczestnika, wbrew pozostałemu materiałowi dowodowemu zebranemu w sprawie, nie uwzględniając w ocenie wiarygodności zeznań wpływu posiadania przez uczestnika interesu w określonym rozstrzygnięciu sprawy oraz w konsekwencji oparcie wyłączenie na twierdzeniach uczestnika ustaleń, iż

- dowód wpłaty mimo niespójności jego treści, oraz dowodom przeciwnym zebranym w sprawie, dokumentuje faktyczne zdarzenia jakim była wpłata przez uczestnika na rzecz spółki (...) S.A. kwoty 147.000 zł, pobranych ze spółki (...) sp. z o.o.;

- zachowywał się lojalnie w stosunku do spółek, w których organach pełnił funkcję;

- wykonywał on wymagalne zobowiązania wobec swoich wierzycieli (pomimo faktu iż w stosunku do uczestnika została ogłoszona upadłość);

2. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 227 k.p.c. w zw. z 228 § 2 k.p.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie i uznanie, iż mimo, że sędzia sprawozdawca SSR Bartosz Przybył, który wydał skarżone postanowienie, orzekał również w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym Szczecin-Centrum w sprawie pod sygnaturą akt XII GU 91/11, w której to dnia 2 lutego 2012 roku wydano postanowienie w przedmiocie ogłoszenia upadłości uczestnika, to przesłanki uzasadniające ogłoszenie upadłości jak okoliczność powstania stanu niewypłacalności uczestnika nie mogą stanowić faktów znanych sądowi urzędowo;

3. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. - przekroczenie przez Sąd granic swobodnej oceny dowodów poprzez nieuzasadnioną odmowę mocy dowodowej sprawozdania finansowego (...) S.A. za rok 2011 i stwierdzenie, iż na jego podstawie nie może ustalić czy zdarzenie w postaci wpłaty albo zapłaty miało miejsce czy też nie, mimo iż dokument ten wyraźnie wskazywał, że wpłata/zapłata tytułem wskazanym przez uczestnika nie była należna, a mając na uwadze charakter przedłożonego dokumentu i zasady doświadczenia życiowego uznać by należało, że sprawozdanie takie w sposób rzetelny wykazuje wszelkie należności należne spółce;

4. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie wniosku wnioskodawcy o zobowiązanie spółki (...) S.A. do przedstawienia dokumentacji księgowej potwierdzającej wpływ od uczestnika kwoty 134.455,72 zł ze wskazaniem że ‚„nie wiadomo z jakich konkretnych dokumentów wnioskodawca domaga się przeprowadzenia dowodu” mimo, iż przeprowadzenie tego dowodu doprowadziło by do ustalenia faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy (zaciągania nowych zobowiązań przez uczestnika mimo stanu niewypłacalności, bezprawnego pobierania środków ze spółki (...) sp. z o.o. w której zarządzie pełnił funkcję), a doświadczenie życiowe nakazuje uznanie, że tak sformułowany wniosek był wystarczająco precyzyjny by skierowany do spółki (...) S.A. był przez spółkę prawidłowo zinterpretowany tj. spółka jako podmiot profesjonalny przedstawiłaby dokumenty, na mocy których na potrzeby księgowości zaewidencjonowała wpłatę i uwzględniła ją w swoich rozliczeniach finansowych lub (co wnioskodawca wskazywał) poinformowałaby o braku takiej wpłaty;

5. Nieważność postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.) oraz związane z tym naruszenie art. 227 k.p.c. spowodowaną pozbawieniem wnioskodawcy możliwości obrony swoich praw poprzez naruszenie zasady równości stron procesu tj. oddalenie wniosków dowodowych w postaci odpisu umowy pożyczki z dnia 12.04.2007 r., odpisu umowy pożyczki z dnia 17.04.2007 r. oraz sprawozdania tymczasowego nadzorcy sądowego z dnia 15.10.2011 r. powołanych przez wnioskodawcę we wniosku ze względu na ich niesprecyzowanie czy wyjaśnienie wniosków dowodowych i uznanie, iż nie wiadomo z jakich konkretnych dokumentów wnioskodawca domaga się przeprowadzenia dowodu pomimo iż na rozprawie dnia 4 stycznia 2013 roku Sąd I instancji zobowiązał pełnomocnika uczestnika do sprecyzowania tezy dowodowej wniosku o powołanie biegłego;

6. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. - przekroczenie przez Sąd granic swobodnej oceny dowodów poprzez nieuzasadnioną i bezpodstawną odmowę uznania znaczenia dla rozstrzygnięcia wydruków na kartach od 35 do 52 (transkrypcje nagrań uczestnika) mimo iż nagrania te dowodziły min. nielojalnych zachowań uczestnika wobec spółek, w których zarządzie zasiadał jak i wobec jego partnerów biznesowych, co ma istotne znaczenia dla oceny wiarygodności pozostałych materiałów dowodowych zebranych w sprawie, w szczególności oceny wiarygodności zeznań uczestnika;

7. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie iż Sąd nie wie w ramach jakiej procedury powstały treści ujawnione na kartach 35 do 52 oraz czy procedura ta była zgodna z prawem. Uniemożliwia to jakiekolwiek wykorzystanie dowodowe kart 35-52, pomimo iż k.p.c. nie zawiera zamkniętego katalogu środków dowodowych, a polski system prawny nie zna pojęcia „owoców zatrutego drzewa”, co umożliwia dowodzenie okoliczności istotnych dla sprawy wszelkimi dostępnymi stronom sposobami;

8. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 207 i 217 k.p.c. poprzez uznanie, iż twierdzenia i dowody zawarte w piśmie wnioskodawcy z dnia 18 stycznia 2013 r. były dowodami spóźnionymi, spowodowały by przedłużenie postępowania i jako takie podlegały pominięciu mimo iż wnioskodawca wskazywał, iż potrzeba powołania przedmiotowych dowodów powstała w związku z ujawnieniem nowych okoliczności, ich przeprowadzenie nie doprowadziłoby do zwłoki w postępowaniu, a potrzeba powołania większości z nich powstała dopiero w związku z pismem uczestnika z dnia 7 stycznia 2013 r., doręczonym wnioskodawcy dnia 10 stycznia 2013 r.;

9. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. - przekroczenie przez Sąd granic swobodnej oceny dowodów poprzez uznanie, iż sprawozdanie zarządcy przymusowego (...) sp. z o.o. stanowiło dowód, iż osoba która je podpisała złożyła oświadczenia zawarte w jego treści, a nieuwzględnił treści tego dokumentu w ocenie pozostałego materiału dowodowego w szczególności zeznań uczestnika, mimo iż treść ww. dokumentu wbrew twierdzeniom uczestnika wskazywała, iż zarządca przymusowy (...) sp. z o.o. - a więc i sama spółka, uznaje nielojalne zachowania uczestnika w stosunku do spółki i nie potwierdza twierdzeń uczestnika jakoby kwotę 147.000 zł pobraną z majątku spółki w okresie od 25 sierpnia 2011 r. do 2 września 2011 r., tj. w czasie gdy uczestnik pełnił w spółce funkcję prezesa jej zarządu, została przez uczestnika rozliczona w sposób wskazany przez niego w treści jego zeznań;

10. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. - brak oceny dowodu na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału oraz bezpodstawną odmowę uznania mocy dowodowej dowodu, oraz art. 228 1 k.p.c. - uznanie, iż dowodu wymagają fakty notoryjne, poprzez uznanie, że bilans (...) sp. z o.o. i rachunki wyników (...) sp. z o.o. 2011 (k. 56-58) nie mogły stanowić podstawy ustalenia przesłanki pozbawienia prawa działalności gospodarczej ze względu na to że:

- nie wiadomo kiedy zostały sporządzone - mimo iż okoliczność ta jest bez znaczenia dla oceny mocy dowodowej, a dodatkowo data jego wydruku wskazuje że miało to miejsce nie później niż po dniu 10 sierpnia 2011 r.

- kim była osoba je sporządzająca - mimo iż okoliczność ta jest bez znaczenia dla oceny mocy dowodowej, a dodatkowo faktem notoryjnym jest iż bilans taki, mając dostęp do takich informacji mogła sporządzić jedynie osoba zawodowo zajmująca się przygotowywaniem takich dokumentów na rzecz spółki;

- nie ustalono czy były znane uczestnikowi - jak wskazywał wnioskodawca i jak potwierdził w swoich zeznaniach wnioskodawca do dnia 11 lipca 2011 r. uczestnik pełnił w spółce funkcję członka zarządu, stąd też był zobowiązany do zaznajomienia się z sytuacji ekonomiczną spółki - w tym z przedłożonym bilansem;

- nie ustalono składu zarządu (...) sp. z o.o. od stycznia do maja 2011 r. - ponad wszelką wątpliwość w zebranym materiale dowodowym ustalono, że w tym okresie uczestnik był członkiem zarządu (...) sp. z o.o.;

11. Naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 373 ust. 1 pkt 1 ustawy poprzez błędne uznanie że żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy nie mogły mieć wszelkie fakty i dowody na okoliczność toczenia się postępowania o ogłoszenia upadłości (...) sp. z o.o. i zachowania uczestnika w tym postępowaniu pomimo przedstawiania przez wnioskodawcę dowodów na okoliczność, iż uczestnik pełniąc w (...) sp. z o.o. funkcję członka zarządu nie złożył wniosku o ogłoszenie upadłości pomimo strat spółki i wartości zobowiązań przewyższającej aktywa;

12. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c., poprzez jego niezastosowanie, tj. nie zawieszenie postępowania w związku z toczącym się postępowaniem w przedmiocie ogłoszenia upadłości (...) sp. z o.o. mimo zebrania materiału dowodowego wskazującego, że niewypłacalność spółki powstała w momencie pełnienia przez uczestnika funkcji członka jej zarządu;

13. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. oraz 228 § 2 k.p.c. poprzez uznanie wbrew zebranemu materiałowi dowodowemu oraz okolicznościom znanym sądowi z urzędu w szczególności faktowi ogłoszenia upadłości uczestnika i jego przesłanek, iż Uczestnik nie był zobowiązany do zapłaty wobec przynajmniej dwóch wierzycieli kwot pieniężnych i zobowiązań tych nie wykonywał w terminie;

14. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. brak oceny dowodu na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału poprzez uznanie, że uczestnik nie był zobowiązany do zwrotu kwoty 147.000 zł oraz, że nawet gdyby był to zobowiązanie to było by płatne niezwłocznie po wezwaniu, które wystosowane było dopiero dnia 27 listopada 2012 r. pomimo, iż wnioskodawca przedłożył dokument „pismo zarządcy” z dnia 5 grudnia 2011 r. (k. 53 i 54), z którego jasno wynika, iż już tego dnia zarządca przymusowy (...) sp. z o.o. wzywał uczestnika w terminie 7 dni do zwrotu kwot pobranych z (...) sp. z o.o.

15. Naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 374 ust. 1 ustawy poprzez jego niezastosowanie pomimo, iż zostało wykazane w postępowaniu, oraz stwierdzone w innych postępowaniach powołanych przez wnioskodawcę (w przedmiocie ogłoszenia upadłości uczestnika, w przedmiocie uznania za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości uczestnika transakcji uczestnika - wyrok załączony w poczet materiału dowodowego) uczestnik celowo lub w wyniku rażącego niedbalstwa doprowadził do swojej niewypłacalności poprzez zaciąganie nowych zobowiązań bez perspektyw na ich spłatę.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w całości poprzez uwzględnienie wniosku tj. o pozbawienia A. Ł. - uczestnika na okres 10 lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu oraz zasądzenia od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania w obu instancjach, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie postanowienia Sądu I instancji w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji wnioskodawca, przytaczając poszczególne fragmenty zeznań uczestnika i przedstawiając ich krytyczną analizę wskazał, że nie można zgodzić się z Sądem I instancji w zakresie, w jakim przypisał zeznaniom uczestnika walor wiarygodności i na ich podstawie ustalił, że zapłata kwoty 134.455,72 zł tytułem wpłaty za czynsz najmu za okres od 10 do 30 sierpnia 2011 roku miała miejsce. Ponadto Sąd nie dokonał oceny zeznań uczestnika pod kątem jego interesu w rozstrzygnięciu sprawy.

Uzasadniając zarzut przedstawiony w punkcie 2 apelacji, wnioskodawca wskazał, że postanowienie w przedmiocie ogłoszenia upadłości uczestnika zostało wydane przez ten sam Sąd i w tym samym wydziale, jak również przez te same osoby sędziów. Fakty znane sadowi urzędowo, nie wymagają dowodu i mogą bezpośrednio stać elementem podstawy faktycznej. Sąd I instancji mimo uznania, iż zna z urzędu fakt wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości uczestnika jak i jego prawomocności, nie uwzględnił w wydanym przez siebie postanowieniu okoliczności, iż wydanie takiego orzeczenia oznacza ziszczenie się przesłanek określonych w art. 11 ustawy.

Co do zarzutu 3 wnioskodawca wskazał, że nie można się zgodzić z oceną Sądu w odniesieniu do dokumentów w postaci sprawozdania finansowego (...) S.A. za rok 2011 oraz aneksu do umowy najmu numer (...). W świetle ww. materiałów dowodowych kwota ta nie była należna, to brak jest podstaw aby uznać, że została ona uiszczona, ani tym bardziej by uznać, że kwota 147.000 zł pobrana z (...) sp. z o.o. przez uczestnika będącego członkiem jej zarządu została we wskazany przez niego sposób rozliczona.

Uzasadniając zarzut 4 skarżący wskazał, że nie zgadza się z sądem w zakresie uzasadnienia przyczyn, dla których Sąd ten oddalił wniosek o zobowiązanie (...) S.A do przedstawienia dokumentacji księgowej potwierdzającej wpływ od upadłego koty 134.455,72 zł. Takie sformułowanie wniosku jest bowiem w ocenie wnioskodawcy dostatecznie jasne, wobec czego pominięcie tego dowodu przez Sąd stanowiło naruszenie art. 227 k.p.c.

Co do zarzutu numer 5 skarżący wskazał, że Sąd I instancji pominął wnioski dowodowe wnioskodawcy w postaci: odpisu umowy pożyczki z dnia 12.04.2007 roku, odpisu umowy pożyczki z dnia 17.04.2007 roku, sprawozdanie tymczasowego nadzorcy sądowego z dnia 15.10.2011 roku, uzasadniając to brakiem konieczności wzywania pełnomocnika wnioskodawcy do precyzowania wniosków dowodowych, podczas gdy na rozprawie w dniu 4 stycznia 2013 roku wezwał pełnomocnika uczestnika do sprecyzowania tezy dowodowej wniosku uczestnika o powołanie biegłego. W ocenie Wnioskodawcy działanie takie w sposób nieuzasadniony uprzywilejowuje uczestnika reprezentowanego przez profesjonalnego pełnomocnika. Z powyższego zarzutu wnioskodawca wywiódł, że doszło do pozbawienia go możności obrony swych praw.

Uzasadniając zarzut przedstawiony w punkcie 6 skarżący zakwestionował stanowisko Sądu odnoszące się do dowodu w postaci transkrypcji nagrań (k. 35-52). Transkrypcje te stanowią dowód tego, że uczestnik w czasie pełnienie funkcji prezesa zarządu (...) sp. z o.o. podejmował działania mające na celu pokrzywdzenie wierzycieli spółki i pogorszenie jej sytuacji ekonomicznej. Nadto zaś stanowią istotną okoliczność determinującą ocenę wiarygodności zeznań uczestnika. Nieuzasadnione pominięcie przez Sąd tego dowodu stanowi naruszenie art. 233 § 1 k.p.c.

Skarżący stwierdził przy tym, uzasadniając zarzut 7, że k.p.c. opiera się otwarty katalog środków dowodowych, wobec czego nie ma znaczenia w ramach jakiej procedury powstały transkrypcje i czy procedura ta była zgodna z prawem. Sąd pomijając ten dowód, naruszył art. 233 k.p.c., który nakazuje ocenę wiarygodności i mocy dowodowej wszystkich dowodów i umożliwia dopiero na tej podstawie, niewykorzystanie konkretnego dowodu.

W zakresie zarzutu 8 wnioskodawca wskazał, że Sąd, pomijając jako spóźnione twierdzenia i dowody zawarte w piśmie z dnia 18 stycznia 2013 roku nie ustosunkował się merytorycznie do uzasadnień wnioskodawcy przytoczonych pod każdym z ww. wniosków, wyjaśniających powód przedłożenia ww. dowodów dopiero na tym etapie postępowania. Wnioskodawca wskazał przy tym ponownie, w odniesieniu do każdego z dowodów zawnioskowanych w tym piśmie przyczyny spóźnionego ich powołania.

W odniesieniu do zarzutu 9 wnioskodawca wskazał, że Sąd I Instancji nie uwzględnił treści dokumentu w postaci sprawozdania zarządcy przymusowego (...) sp. z o.o. za styczeń – w ocenie pozostałego materiału dowodowego.

Co do zarzutu 10 wnioskodawca wskazał, że nie można się zgodzić z Sądem I Instancji w odniesieniu do bilansu (...) sp. z o.o. i rachunków wyników tej spółki, w odniesieniu do których Sąd podważył ich walor dowodowy. Dokumenty te w ocenie wnioskodawcy w sposób oczywisty dowodzą, iż spółka (...) sp. z o.o. znajdowała się w sytuacji ekonomicznej uzasadniającej złożenie przez osoby do tego zobowiązane wniosku o ogłoszenie upadłości, a członkiem jej zarządu był m.in. Uczestnik (co potwierdził również sam w toku swoich zeznań). Nie można zgodzić się z argumentacją Sądu I instancji, iż wykluczenie ww. dokumentów jako podstawy do określenie ziszczenia się przesłanek pozbawienia prawa działalności gospodarczej uzasadnione jest okolicznościami przytoczonymi przez Sąd. W szczególności bez znaczenia dla określenia mocy dowodowej i wiarygodności jest okoliczność kiedy dokumenty zostały sporządzone, a dodatkowo data wydruku wskazuje, że miało to miejsce nie później niż po dniu 10 sierpnia 2011 roku, czego Sąd I instancji nie rozważył. Nieuzasadnione są również wątpliwości co do osoby sporządzającej bilans gdyż faktem notoryjnym, zgodnym z zasadami doświadczenia życiowego, jest iż bilans taki, mając dostęp do takich informacji mogła sporządzić jedynie osoba zawodowo zajmująca się przygotowywaniem takich dokumentów na rzecz spółki.

Skarżący wskazał również (zarzut 11), że stanowisko sądu co do tego, że nie miały znaczenia dla sprawy fakty i dowody na okoliczność toczenia się postępowania o ogłoszenie upadłości (...) sp. z o.o. – jest sprzeczne z dyspozycją art. 373 ust 1 pkt 1 ustawy. W toku postępowania zostało bowiem wykazane, że uczestnik pełnił funkcję w zarządzie tej spółki i pomimo istnienia takiego obowiązku nie złożył wniosku o ogłoszenie upadłości tej spółki.

Stąd też brak argumentów do uznania, iż okoliczności dot. postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości (...) sp. z o.o. nie mają znaczenia, a działanie Sądu polegające na nieuwzględnieniu tych okoliczności przy rozważaniu ziszczenia się przesłanek do ogłoszenia wnioskowanego zakazu stanowi naruszenie nie tylko art. 373 ust. 1 pkt 1 ustawy ale i art. 233 k.p.c., uzasadniając zarzut nierozpoznania istoty sprawy.

Dalszą konsekwencją uznania przez Sąd, że powyższe okoliczności nie miały żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy jest naruszenie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie. W przedmiotowym postępowaniu okoliczność ogłoszenia upadłości spółki (...) ma istotne znaczenie dla stwierdzenia przesłanek orzeczenia wnioskowanego zakazu. W związku z powyższym Sąd I Instancji naruszył art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c.

W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia Sąd I instancji stwierdził, iż w toku postępowania nie zostało dowiedzione, iż uczestnik był zobowiązany do zapłaty wobec przynajmniej dwóch wierzycieli kwot pieniężnych i zobowiązań tych nie wykonywał w terminie. Stwierdzenie takie jest sprzeczne z zebranym materiałem dowodowym (tj. z art. 233 § 1 k.p.c.), a także z okolicznościami znanymi Sądowi z urzędu (tj. z art. 238 § 2 k.p.c.) oraz zasadami doświadczenia życiowego.

Wnioskodawca ponadto uwypuklił, że wskazywał we wniosku okoliczność istnienia wierzycieli uczestnika wobec których latami nie regulował należnych kwot pieniężnych, a okoliczności te są znane Sądowi z urzędu. Dodatkowo okoliczności te potwierdza również sam uczestnik w treści przedstawionych przez wnioskodawcę nagrań.

Co do zarzutu 14 wnioskodawca wskazał, że Sąd I instancji ustalając stan faktyczny sprawy uznał, że uczestnik nie był zobowiązany do zwrotu spółce (...) sp. z o.o. kwoty 147.000 zł ponieważ przyjmując wyjaśnienia uczestnika za wiarygodne Sąd I instancji uznał, iż kwota ta została rozliczona, ponadto Sąd I instancji uznał, że nawet gdyby uczestnik był zobowiązany do zapłaty tej kwoty to zobowiązanie to byłoby płatne niezwłocznie po wezwaniu, które wystosowane było dopiero dnia 27 listopada 2012 r. a więc okoliczność ta nie może stanowić przesłanki do orzeczenia wnioskowanego zakazu. Jednak ustalenia Sądu I instancji, w zakresie w jakim uznają brak obowiązku zwrotu spółce (...) sp. z o.o. kwoty 147.000 zł pobranej przez uczestnika pełniącego funkcję członka zarządu, są nieprawidłowe.

Uzasadniając zarzut 15 uczestnik wskazał, że Sąd I Instancji nie dokonał rozważenia ani ustalonego stanu faktycznego, ani dowodów przedstawionych przez wnioskodawcę pod kątem spełnienia przesłanek orzeczenia wnioskowanego zakazu określonych w art. 374 § 1 ustawy. Wskazał, że zarówno w toku postępowania jak i w samym wniosku wskazywane były okoliczności jednoznacznie dowodzące, iż działania uczestnika przed ogłoszeniem jego upadłości w sposób umyślny lub wynikający z rażącego niedbalstwa nakierowane były na uszczuplenie jego majątku i doprowadzenie do niewypłacalności - pokrzywdzenie wierzycieli.

Zachowania uczestnika niewątpliwie wskazują na celowość działań doprowadzających do niewypłacalności uczestnika, jednak Sąd I Instancji w swoich rozważaniach pominął możliwość orzeczenia zakazu prowadzenia działalności. Powyższe uzasadnia stwierdzenie, że Sąd I Instancji nie rozpoznał istoty sprawy nie badając podstawy materialnoprawne zakazu określonej w art. 374 § 1 ustawy.

W odpowiedzi na apelację uczestnik wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona o tyle, że doprowadziła do uchylenia zaskarżonego postanowienia.

Trafne okazały się bowiem przede wszystkim te zarzuty, które dotyczą naruszenia przez Sąd I instancji normy art. 374 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze przez zaniechanie oceny materiału procesowego w świetle hipotezy tego przepisu. Wywód Sądu I instancji ogranicza się bowiem wyłącznie do oceny sprawy w płaszczyźnie normy art. 373 PUiN.

Tymczasem okoliczności faktyczne przytaczane przez pełnomocnika wnioskodawcy a dotyczące (ujmując rzecz w najwyższym skrócie) zachowania się uczestnika wobec spółki (...), w której był członkiem zarządu) winny być ocenione zwłaszcza w płaszczyźnie normy art. 374 PUiN. W taki sposób należy oceniać już twierdzenia faktyczne zawarte we wniosku a dotyczące czynności związanych z uchwałami z 11 lipca 2011 roku powziętymi przez zgromadzenie wspólników spółki (...), na którym D Ł. występował jako wspólnik oraz reprezentował drugiego wspólnika tej spółki. Przypomnieć należy że Sąd I instancji przeprowadził postępowanie dowodowe dotyczące tej okoliczności (k. 124 akt) a więc fakty ich dotyczące wstępnie uznał za istotne dla rozstrzygnięcia, następnie zaś nie poruszył kwestii znaczenia tych okoliczności w rozważaniach dotyczących orzeczenia oddalającego wniosek.

W toku postepowania (pismo z 18 stycznia 2013) wnioskodawca odwoływał się do okoliczności dotyczących działania upadłego z pokrzywdzeniem wierzycieli i powołał się na wyrok wydany przez Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie I C 327/12 oraz na postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia Fabrycznej mające wskazywać na niewywiązywanie się przez uczestnika z obowiązków rejestrowych i działania na szkodę. Sąd w postanowieniu dowodowym na rozprawie poprzedzającej wydanie orzeczenia pominął wprost twierdzenia i dowody zgłoszone w piśmie z 18 stycznia 2013. O ile w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia wskazano okoliczności pozwalające na przyjęcie, że Sąd dokonał oceny braku przesłanek do uwzględnienia zgłoszonych w tym piśmie wniosków dowodowych ze źródeł osobowych (przesłuchania wnioskowanych świadków oraz uczestnika), o tyle brak jest jakichkolwiek uwag dotyczących przyczyn uznania, że zwłokę w postepowaniu będzie powodować uwzględnienie twierdzeń wnioskodawcy dotyczących działania przez uczestnika z pokrzywdzeniem wierzycieli stwierdzonego przywołanym w piśmie wyrokiem Sądu Okręgowego, którego odpis do pisma został dołączony. Okoliczność ta, jako dotycząca czynności upadłego, którego wierzycielem w świetle ustaleń Sądu I instancji wnioskodawca pozostawał, nie mogła być uznana za trafnie zdeprecjonowaną w dalszych wywodach uzasadnienia, w których wskazano na fakt niewykazania przez wnioskodawcę, że był wierzycielem spółki (...) i na tej podstawie podważano jego legitymację czynną. Dodać należy, o czym będzie dalej mowa, że Sąd nie przeprowadził na rozprawie postępowania zmierzającego do wyjaśnienia, czy okoliczności objęte pismem z 18 stycznia 2013 pozostają kwestią sporu między wnioskodawcą i uczestnikiem, zatem orzeczenie o ich pominięciu również z tej przyczyny musi być uznane za przedwczesne.

W rezultacie stwierdzić trzeba, że uzasadnienie orzeczenia nie zawiera w ogóle oceny prawnej żądania wniosku (a w tym okoliczności faktycznych, co do których przeprowadzono postępowanie dowodowe) w płaszczyźnie normy art. 374 PUiN i w tym zakresie uzasadnione są zarzuty skarżącego. Nie może uzasadniać zaniechania tej oceny brak przywołania przez wnioskodawcę wprost przepisu art. 374 PUiN jako podstaw swoich żądań. Dostrzec bowiem należy, że orzeczenie o zakazie prowadzenia działalności polega na zastosowaniu prawa materialnego. Sąd zatem nie jest związany wywodami prawnymi stron a w szczególności podawanymi przez nie podstawami prawnymi formułowanych stanowisk, lecz z urzędu winien ustalić podstawę prawną zgłaszanych roszczeń w kontekście twierdzeń faktycznych przytaczanych dla uzasadnienia żądań. Skoro zaś wnioskodawca zasadniczą część swojej aktywności procesowej koncentrował na wykazywaniu zasadniczej nielojalności uczestnika wobec wierzycieli, czy też wręcz - chęci uniemożliwienia im zaspokojenia swoich praw (czy to z jego majątku czy też z majątku reprezentowanej spółki), a zatem sugerował działania zmierzające do spowodowania niewypłacalności własnej lub spółki, a de facto jedynie ubocznie prezentował argumenty uzasadniające orzeczenie zakazu na postawie art. 373 PUiN, to rolą Sądu I instancji była odpowiednia kwalifikacja przytoczeń faktycznych a w konsekwencji również ocena prawna wniosku nie poprzestająca wyłącznie na aplikacji normy art. 373 PUiN.

Brak rozstrzygnięcia o żądaniach na podstawie odpowiednio zrekonstruowanej podstawy faktycznej wniosku musi być w ocenie Sądu odwoławczego uznany za nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu normy art. 386 §4 k.p.c.

W orzecznictwie przyjmuje się, że pojęcie „istoty sprawy”, w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c., dotyczy jej aspektu materialnego, a nierozpoznanie istoty zachodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu nie odnosi się do tego co było przedmiotem sprawy, a więc gdy sąd zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania lub też zarzutów merytorycznych strony i w swym rozstrzygnięciu nie odniósł się do tego, co jest rzeczywistym przedmiotem sporu.

W nauce prawa podkreśla się w tym kontekście, że kwestię, czy może nastąpić wydanie przez sąd drugiej instancji odmiennego orzeczenia co do istoty sprawy, należy rozpatrywać w aspekcie okoliczności danej sprawy. Podkreśla się, że kompetencja sądu II instancji do uchylenia zaskarżonego orzeczenia w sytuacji, gdy nie została w niższej instancji rozpoznana istota sprawy, pozostaje w ścisłym związku z konstytucyjną gwarancją dwuinstancyjności postępowania. Zatem w sytuacji, gdyby wydanie orzeczenia co do meritum (oddalającego apelację lub reformatoryjnego) naruszało gwarancje procesowe stron, sąd odwoławczy powinien (po stwierdzeniu nierozpoznania sprawy co do istoty) zaskarżone orzeczenie uchylić.

Dokładnie taka sytuacja miała miejsce w realiach niniejszej sprawy. Orzekanie o faktach przytaczanych dla uzasadnienia wniosku w płaszczyźnie art. 374 PUiN wymagało by po pierwsze dokonania ponownej oceny materiału dowodowego i ewentualnego poczynienia ustaleń faktycznych istotnych w świetle hipotezy tego przepisu a po wtóre – dokonania po raz pierwszy w niniejszej sprawie oceny prawnej zachowania uczestnika w kontekście okoliczności tam wskazywanych. Takie orzeczenie niewątpliwie uniemożliwiałoby zachowanie instancyjnej kontroli poprawności zastosowania art. 374 PUiN, co (w przypadku uznania żądania wniosku za uzasadnione) wobec zakresu ingerencji przez tą normę w swobody i prawa konstytucyjne (prawo do swobodnego podejmowania działalności gospodarczej) godziłoby w gwarancje procesowe uczestnika.

Niezależnie od powyższego stwierdzić należy, że uzasadnione są także dalsze zarzuty skargi apelacyjnej.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów naruszenia prawa procesowego na etapie gromadzenia materiału procesowego, uznać należy, że (jak to zaznaczono już wyżej) Sąd I instancji nie uzasadnił w sposób wyczerpujący i konsekwentny swojej decyzji o pominięciu twierdzeń i dowodów zawartych w piśmie z dnia 18 stycznia 2013 roku. Odnosząc się do tej kwestii przypomnieć należy, że sprawa niniejsza, wobec daty wniesienia wniosku, była rozpoznawana według przepisów k.p.c. w kształcie nadanym ustawą z dnia 16 września 2011 roku. Mocą nowelizacji wprowadzono nowy model postępowania, jeżeli chodzi o koncentrację materiału procesowego nakładając w tym zakresie ciężary procesowe na strony (art. 6 §2 k.p.c. i art. 3 k.p.c.) jak też przyznając Sądowi kompetencję do pominięcia dowodów i twierdzeń nie zgłoszonych w pozwie (wniosku) lub zgłoszonych po upływie terminu zakreślonego w zarządzeniu przewodniczącego lub postanowieniu Sądu.

Normy art. 207 k.p.c. i 217 k.p.c. zawierają zwarty system określający sposób wykonania obowiązków w zakresie koncentracji materiału procesowego. W świetle art. 217 k.p.c. zatem zasadą jest, że strona może zgłaszać nowe wnioski i dowody do chwili zamknięcia rozprawy. Sąd ma obowiązek pominięcia twierdzeń lub dowodów spóźnionych, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich we właściwym czasie bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności. Zatem ustawodawca przyjął zasadę, że w przeciwieństwie do tzw. systemu prekluzji obowiązującego w ramach uchylonych przepisów postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych, w którym z mocy ustawy strona traciła prawo do powoływania nowych twierdzeń, zarzutów lub dowodów, obecnie decyzja o pominięciu tzw. nowości pozostaje w gestii Sądu. Jednocześnie ustawa wyłącza kompetencję Sądu w przypadku uprawdopodobnienia przez stronę braku winy w zakresie zgłoszenia w czasie właściwym, a także w przypadku gdy uwzględnienie twierdzeń lub dowodów nie spowoduje zwłoki w postępowaniu. Wreszcie Sąd posiada kompetencje w zakresie uwzględnienia dowodów lub twierdzeń w sytuacji gdy w sprawie występują inne wyjątkowe okoliczności.

W rezultacie stwierdzić należy, że pominięcie twierdzeń i dowodów jest obowiązkiem Sądu w sytuacji, gdy uwzględnienie przytaczanych z opóźnieniem okoliczności lub wniosków dowodowych prowadzić będzie do zwłoki w postępowaniu a strona nie uprawdopodobni, że nie zgłosiła tzw. nowości we właściwym momencie procesowym, a jednocześnie nie zachodzą w sprawie takie szczególne okoliczności, które w ocenie Sądu nakazywać będą uwzględnienie nowości. W innym przypadku pominięcie nowości naruszać będzie prawo strony, o którym mowa w art. 217 §1 k.p.c.

Jednocześnie ocena zaistnienia tych okoliczności musi być ujęta w kontekście art. 212 §1 k.p.c. wyrażającego obowiązki Sądu zmierzające do realizacji dyskursywnego modelu postępowania cywilnego (w tym przede wszystkim dyskursywnego wyjaśniania podstawy faktycznej żądania).

W świetle tego przepisu sąd na rozprawie przez zadawanie pytań stronom dąży do tego, aby strony przytoczyły lub uzupełniły twierdzenia lub dowody na ich poparcie oraz udzieliły wyjaśnień koniecznych dla zgodnego z prawdą ustalenia podstawy faktycznej dochodzonych przez nie praw lub roszczeń. W ten sam sposób sąd dąży do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy, które są sporne.

Przepis ten wyraża więc wymóg bezpośredniego wyjaśnienia przez Sąd na rozprawie (a zatem w ustnej fazie postępowania) tych twierdzeń faktycznych lub wniosków dowodowych, które np. ze względu na sposób redakcji budzą istotne wątpliwości co swojego do znaczenia dla zgłaszanych żądań. Nie może zwalniać Sądu z tej powinności fakt zastępowania stron przez zawodowych pełnomocników procesowych. Odstąpienie od czynności opisanych w art. 212 k.p.c. jest uzasadnione w ocenie Sadu odwoławczego jedynie w sytuacji, w której w świetle wystąpień obu stron nie budzi wątpliwości ani zakres okoliczności spornych ani też procesowe znaczenie okoliczności przytaczanych przez strony dla uzasadnienia swoich stanowisk. Jeśli więc Sąd posiada wątpliwości co do sformułowania poszczególnych tez dowodowych czy też co do znaczenia faktów podawanych przez strony winien aktywnie korzystając z prerogatyw przyznanych w art. 212 k.p.c. dążyć do usunięcia tychże. W ten sam sposób należy ustalać zakres okoliczności bezspornych – nie wymagających dowodu. Dopiero po przeprowadzeniu tych czynności i ustaleniu faktów nie wymagających dowodu winno być wydane postanowienie dowodowe.

W niniejszej sprawie protokoły rozpraw w ogóle nie odzwierciedlają uczynienia zadość przez Sąd I instancji obowiązkom wynikającym z art. 212 §1 k.p.c. Sąd bowiem nie poprzedzał wydania postanowienia dowodowego czynnościami zmierzającymi do ustalenia, czy okoliczności przytaczane we wnioskach dowodowych pozostają okolicznościami spornymi. W szczególności czynności takich nie podjęto w odniesieniu do twierdzeń i wniosków zawartych w piśmie z 18 stycznia 2013. W rezultacie pominięcie twierdzeń faktycznych w tym piśmie przytaczanych było (w świetle art. 212 k.p.c.) przedwczesne.

Dodać należy, że w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, uzasadniając pominięcie wniosków i twierdzeń, ograniczono się do powołania argumentów świadczących o tym, że ich dopuszczenie spowodowałoby zwłokę w postępowaniu. Wywody w tym zakresie (jak wskazano wyżej) ograniczono jednak wyłącznie do wniosków dowodowych ze źródeł osobowych. Nie przedstawiono żadnej argumentacji dotyczącej wniosków o przeprowadzenie dowodów z dokumentów. Brak jest wreszcie argumentacji dotyczącej samych twierdzeń faktycznych powołanych w piśmie – w szczególności argumentacji wskazującej na to, że twierdzenia te były kwestią sporu między stronami i jako takie wymagały dalszych czynności dowodowych. Nadto Sąd nie odniósł się też w żaden sposób do argumentacji wnioskodawcy mającej uprawdopodobniać brak winy w złożeniu wniosków dopiero w tym piśmie – a do tego sprowadza się wywód dotyczący tego, że potrzeba powołania nowych twierdzeń i dowodów powstała dopiero w kontekście pisma uczestnika z dnia 7 stycznia 2013.

Wreszcie ponowić należy spostrzeżenie dotyczące swoistej niekonsekwencji Sądu I instancji, który pominął wnioski o przeprowadzenie dowodów z dokumentów zawartych w piśmie z dnia 18 stycznia a jednocześnie dopuścił dowody z dokumentów zgłaszane w późniejszych pismach procesowych.

Ubocznie też dostrzec należy, że Sąd zgodnie z art. 207 §7 k.p.c., powinien zwrócić bez nadawania dalszego biegu pismo przygotowawcze zawierające nowe twierdzenia, złożone bez zobowiązania o którym mowa w art. 207 §3 k.p.c. Po nadaniu biegu (wydaniu postanowienia dowodowego) zarządzenie o zwrocie stało się według ogólnych reguł dotyczących zwrotu pism procesowych niedopuszczalne.

W rezultacie Sąd odwoławczy uznał za uzasadnione te zarzuty, które dotyczyły etapu gromadzenia materiału procesowego przyjmując, że orzeczenie o pominięciu twierdzeń i wniosków dowodowych strony było przedwczesne.

Odnosząc się do zarzutów opartych o art. 228 §2 k.p.c. i argumentowanych faktem zasiadania przez Sędziego orzekającego w niniejszej sprawie w Sądzie I instancji także w składzie orzekającym o ogłoszeniu upadłości uczestnika a zatem znającego z urzędu fakty stanowiące przesłanki ogłoszenia upadłości poczynić należy kilka uwag.

Po pierwsze trafnie wskazuje skarżący, że fakty znane Sądowi z urzędu nie wymagają dowodu (art. 228 §2 k.p.c.). Wzięcie ich pod uwagę przez Sąd wymaga zakomunikowania stronom w celu umożliwienia uwzględnienia tychże faktów w swoim stanowisku procesowym i stosownego odniesienia się do nich.

Nie można jednak przyjmować, że wiedza Sądu o faktach znanych mu urzędowo może powodować zmianę (uzupełnienie ex officio) podstawy faktycznej żądań wniosku. Sąd bowiem nie posiada kompetencji do uzupełniania z urzędu inicjatywy strony w zakresie przytoczeń fatycznych.

Fakty znane urzędowo muszą się mieścić zatem w granicach przytoczeń faktycznych strony a wiedza urzędowa Sądu pozwala jedynie na odstąpienie co do tychże faktów od postępowania dowodowego i nie może być wykorzystywana dla zwolnienia strony od ciężaru przytoczenia okoliczności uzasadniających wniosek.

W odniesieniu do uczestnictwa sędziego rozstrzygającego sprawę w składzie orzekającym w innym wcześniejszym postępowaniu, faktem wiadomym z urzędu nie może być uznana okoliczność faktyczna będą przedmiotem dowodu we wcześniejszym postępowaniu. Faktem takim może być uznana jedynie treść czynności procesowych (czynności stron) i sądowych (czynności sądu) w tamtym postępowaniu oraz jego wynik (wydane orzeczenie).

W tym jedynie zakresie Sąd orzekający w późniejszej sprawie winien wyłączyć z zakresu postępowania dowodowego twierdzenia faktyczne stron informując je (uprzedzającym) o tym. Zasada ta nabiera dodatkowego znaczenia w obowiązującym obecnie modelu postępowania opartym o aktywność sądu w granicach wytyczanych art. 212 k.p.c., w którym przed wydaniem decyzji dowodowej sąd posiada obowiązek aktywnego dookreślenia wraz ze stronami zakresu okoliczności bezspornych.

Norma art. 228 §2 k.p.c. nie może być natomiast rozumiana jako zwalniająca stronę obecnego postępowania z dowodu okoliczności istotnych (faktów) dla jego rozstrzygnięcia, nawet jeśli były przedmiotem dowodu w inny postępowaniu prowadzonym przed Sądem w tym samym składzie (lub z udziałem tego samego sędziego) nawet wówczas, gdy w tamtym postepowaniu dowód ten został przeprowadzony zgodnie z twierdzeniami strony. Takie rozumienie wspomnianego przepisu narusza bowiem zasadę bezpośredniości i uniemożliwia innym uczestnikom obecnego postępowania polemikę z faktami ustalonymi we wcześniejszym postępowaniu.

Powyższe nie zmienia natomiast obowiązku Sądu w zakresie brania pod uwagę przy rozstrzyganiu treści wydanych wcześniej i prawomocnych orzeczeń zapadłych w innych postępowaniach stosownie do treści art. 365 §1 k.p.c. Odnosząc powyższe do materiału procesowego w niniejszej sprawie stwierdzić należy, że Sąd I instancji winien wziąć pod uwagę zarówno fakt ogłoszenia upadłości uczestnika we wcześniejszym postepowaniu (a związanie tym orzeczeniem wymaga przyjęcia w ramach niniejszego postepowania, że zaistniały przesłanki do uwzględnienia wniosku o ogłoszenie upadłości uczestnika w oparciu o które wydano postanowienie. Okoliczności te w świetle art. 365 §1 k.p.c. w obecnym postępowaniu nie mogły być uznane za nieudowodnione czy też wymagające ponowienia inicjatywy dowodowej. W tym zakresie uznać należy rację strony apelującej.

Odnosząc się do dalszych zarzutów podnoszonych w apelacji twierdzić należy, że nie może podlegać uwzględnieniu zarzut naruszenia art. 177 §1 pkt. 1 k.p.c. Przepis ten bowiem przewiduje wyłącznie możność (kompetencję) wydania orzeczenia o zawieszeniu postępowania w sytuacji, gdy inne postępowanie posiada znaczenie prejudycjalne. Przepis ten nie przewiduje obowiązku zawieszenia postępowania. Strona zatem nie może uzasadniać własnych uchybień w zakresie koncentracji materiału procesowego i wykazywania przesłanek istotnych dla rozstrzygnięcia jedynie odwołaniem się do tego, że toczy się inne postępowanie, w którym wykazywane są te właśnie przesłanki. Zatem zaniechanie zawieszenia postępowania ze względu na toczące się postępowanie o ogłoszeniu upadłości nie może uzasadniać apelacji w niniejszej sprawie

Odnosząc się z kolei do zarzutu naruszenia normy art. 227 k.p.c. odwołać się należy ponownie do uwag przytoczonych wyżej a dotyczących stosowania normy art. 212 k.p.c. W świetle omówionego tam wymogu aktywności Sądu na etapie poprzedzającym wydanie postanowienia dowodowego stwierdzić należy, że wątpliwości Sądu co do znaczenia poszczególnych oświadczeń procesowych nie mogły być zbyte w uzasadnieniu orzeczenia stwierdzeniem co do wadliwości formalnej oświadczeń składanych przez pełnomocnika lecz wydanie postanowienia dowodowego wymagało poczynienia czynności w celu ustalenia o jakich dokładnie dokumentów księgowych dotyczy wniosek .

Sąd odwoławczy nie znalazł podstaw do uznania za uzasadniony naruszenia przepisu art. 228 §1 k.p.c. (pkt. 10 petitum apelacji). Strona powołując się na notoryjność w istocie przeprowadza polemikę z oceną dowodu prezentowaną przez Sąd I instancji. Notoryjność jednak dotyczy konkretnych faktów (zdarzeń mających miejsce w rzeczywistości) nie zaś kwestii w jaki sposób zazwyczaj kreowane są określone dokumenty. Faktem powszechnie znanym będzie więc fakt stanowiący element wiedzy ogółu członków społeczności zamieszkującej dany obszar. Zwyczajny tryb powstawania i kwalifikacje osoby kreującej dokument (np. bilans) mogą stanowić co najwyżej punkt wyjścia dla oceny dowodu w płaszczyźnie zasad doświadczenia życiowego. W uzasadnieniu apelacji rozwijając zarzut naruszenia art. 228 §1 k.p.c. odwołano się wyłącznie do przesłanek oceny nie przytoczono natomiast takich faktów, które sąd powinien ustalać na podstawie art. 228 §1 k.p.c. a które miałyby znaczenie dla rozstrzygnięcia. Z tych przyczyn powyższy zarzut nie mógł wpływać na treść orzeczenia.

Przyjęcie, że materiał procesowy nie został zgromadzony zgodnie z przepisami k.p.c. czyni przedwczesnym orzekanie o zasadności eksplikowanych w kolejnych punktach petitum apelacji zarzutów naruszenia ar.t 233 §1 k.p.c. Przepis ten wymaga bowiem by ocena znaczenia i waloru dowodowego poszczególnych środków dowodowych odbywała się przy uwzględnieniu całokształtu materiału procesowego. Skoro zaś istnieją uzasadnione wątpliwości co do kompletności tego materiału na obecnym etapie postępowania, to przesądzanie o walorze dowodowym poszczególnych środków musi być uznane za przedwczesne, a obecne oceny materiału dowodowego przez Sąd II instancji, dokonane w ramach odniesienia się do zarzutów mogłyby w sposób nieuzasadniony prawnie rzutować na treść orzeczenia Sądu I instancji wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy.

Analogicznie oceniać należy zarzut naruszenia art. 373 PUiN. Zarzut ten w istocie opiera się o argumentację dotyczącą wadliwości na etapie procedowania i oceny dowodów a zatem kwestii omówionych wyżej. Obecna ocena niepełnego materiału procesowego w płaszczyźnie art. 373 PUiN byłaby przedwczesna i wymaga poprzedzenia niezbędnymi czynnościami sądowymi dotyczącymi ustalenia okoliczności spornych a następnie zakresu postępowania dowodowego i oceny zgromadzonego w ten sposób materiału.

Z przedstawionych przyczyn na podstawie art. 386 §4 k.p.c. stwierdzając nierozpoznanie prawy co do istoty orzeczono o uchyleniu zaskarżonego orzeczenia.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd w pierwszej kolejności przy zastosowaniu normy art. 212 k.p.c. wyjaśni zakres okoliczności spornych i niespornych w sprawie.

Następnie w zależności od wyników tej czynności wyda stosowne postanowienie dowodowe i w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy oceni twierdzenia stron zarówno w płaszczyźnie normy art. 373 jak i 374 PUiN. Sąd wyda także inne decyzje procesowe jakie będą konieczne stosownie do okoliczności w szczególności – dalszej inicjatywy stron, uwzględniając wszakże skutki wynikłe z upływu terminu zakreślonego przy pierwotnym rozpoznawaniu sprawy.