Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2017 roku

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Tomasz Korzeń

Protokolant st. sekr. sądowy Anna Kopala

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 lutego 2017 roku

sprawy z odwołania K. M.

od decyzji z dnia 17 grudnia 2014 roku, numer: (...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

o ustalenie niepodlegania ubezpieczeniom społecznym w Polsce

I.  oddala odwołanie;

II.  zasądza od K. M. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. 60zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Tomasz Korzeń

VI U 123/15 UZASADNIENIE

Ubezpieczona K. M. odwołała się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 17.12.2014 roku numer (...), w której organ rentowy stwierdził, że od dnia 1.03.2009 roku w zakresie zabezpieczenia społecznego wobec skarżącej właściwe jest ustawodawstwo polskie, albowiem nie udokumentowała ona wykonywania pracy na terenie Wielkiej Brytanii od dnia 1.03.2009 roku. Wnioskodawczyni podała, że od 1.03.2009 roku wykonywała pracę najemną na terenie Wielkiej Brytanii i jednocześnie prowadziła w Polsce działalność gospodarczą. Skoro organ rentowy miał w wątpliwości co do określenia właściwego dla skarżącej ustawodawstwa, to winien określić je w oparciu o wspólne porozumienie z instytucją brytyjską. Tymczasem pozwany zwrócił się do instytucji brytyjskiej, lecz nie podjął dalszych czynności i nie doszło do zawarcia porozumienia między instytucjami. Niezawarcie porozumienia stanowi naruszenie prawa unijnego. Ubezpieczona przedłożyła umowę o pracę zawartą z brytyjskim pracodawcą. Brytyjska instytucja nie przesądziła, że skarżąca nie wykonuje pracy na terenie Wielkiej Brytanii lecz, że okoliczności jej zatrudnienia i zamieszkania tam są niejasne, że instytucja ta nie posiada stosownej dokumentacji. Brak numeru NIN nie przesądza jeszcze o niewykonywaniu pracy. Zgodnie bowiem z brytyjskimi przepisami posiadanie takiego numeru nie jest konieczne w chwili podjęcia zatrudnienia.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania. W uzasadnieniu podał, że skarżąca nie udokumentowała wykonywania pracy na terenie Wielkiej Brytanii od dnia 1.03.2009 roku. Po wszczęciu przez pozwanego z urzędu postępowania wyjaśniającego, ubezpieczona przedłożyła jedynie nieuwierzytelnione umowy o pracę. Brytyjska instytucja ubezpieczeniowa w piśmie z dnia 6.10.2014 roku podała, iż nie posiada jakiejkolwiek dokumentacji co do zamieszkania wnioskodawczyni na terenie Wielkiej Brytanii oraz, że skarżąca nie posiada numeru ubezpieczenia społecznego w tym kraju. Brytyjska instytucja zgodziła się z polskim organem rentowym co do podlegania przez skarżącą ustawodawstwu polskiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona K. M. urodziła się (...). Od dnia 1.08.2001 roku prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży detalicznej gazet i artykułów piśmienniczych, prowadzoną w wyspecjalizowanych sklepach, z siedzibą w S.. Pismem z dnia 14.08.2014 roku pozwany ustalił, że ubezpieczona podlega polskiemu ustawodawstwu, wobec nie udokumentowania pracy na terenie Wielkiej Brytanii od dnia 1.03.2009 roku. Jednocześnie ZUS wszczął z urzędu postępowanie w przedmiocie wydania decyzji w zakresie ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej działalności. W dniu 20.08.2014 roku wnioskodawczyni nadesłania do organu rentowego dwie umowy o pracę: z (...) Ltd. w L. od dnia 1.11.2009 roku i z (...) Ltd. K. M.. Naczelnik Urzędu Skarbowego w S. pismem z dnia 21.08.2014 roku potwierdził prowadzenie działalności gospodarczej przez ubezpieczoną na terenie Polski w latach 2009- 2013. W piśmie z dnia 26.08.2014 roku ZUS poinformował skarżącą, że przedłożone przez nią umowy o pracę nie zostały uwierzytelnione. W dniu 17.09.2014 roku pozwany wystąpił do brytyjskiej instytucji ubezpieczeniowej o udzielenie informacji o wykonywaniu przez ubezpieczoną pracy na terenie Wielkiej Brytanii. Pismem z dnia 6.10.2014 roku brytyjska instytucja ubezpieczeniowa: Królewski Urząd Podatkowy i Celny poinformował, że nie posiada dokumentacji co do zamieszkania ubezpieczonej na terenie Wielkiej Brytanii oraz nie posiada jej numeru ubezpieczenia społecznego. Jednocześnie w tym piśmie wskazał, iż zgadza się z organem rentowym w zakresie podlegania przez K. M. polskiemu prawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych. Pismem z dnia 18.11.2014 roku ZUS zawiadomił skarżącą o zakończeniu postępowania. W dniu 17.12.2014 roku ZUS wydał sporną decyzję.

W związku prowadzoną działalnością gospodarczą na terenie Polski, od dnia 1.03.2009 roku, w zakresie zabezpieczenia społecznego właściwe dla K. M. jest polskie ustawodawstwo.

częściowo bezsporne, a nadto: dokumenty w aktach ZUS: wydruk z (...) k. 6, pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego k. 27, 42, pismo brytyjskiej instytucji ubezpieczonej wraz z tłumaczeniem k. 62-63

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 14 c ust. 5 rozporządzenia Rady (WE) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 roku w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie - osoba będąca równocześnie pracownikiem najemnym na terytorium jednego Państwa Członkowskiego i prowadząca działalność na własny rachunek na terytorium innego Państwa Członkowskiego podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, na którego terytorium wykonuje pracę za wynagrodzeniem. Od 1 maja 2010 roku powyższe rozporządzenie zostało zastąpione nowym rozporządzeniem. Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 11 ust. 1 (tyt. II – określanie mającego zastosowanie ustawodawstwa) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE z dnia 30 kwietnia 2004 roku, Nr 166, poz. 1; zwane dalej rozporządzeniem podstawowym) - osoby, do których stosuje się niniejsze rozporządzenie, podlegają ustawodawstwu tylko jednego Państwa Członkowskiego. Ustawodawstwo takie określane jest zgodnie z przepisami niniejszego tytułu. W myśl art. 13 ust. 3 tego rozporządzenia - osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych Państwach Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną lub, jeżeli wykonuje taką pracę w dwóch lub kilku Państwach Członkowskich, ustawodawstwu określonemu zgodnie z przepisami ust. 1. A zatem, ubezpieczona K. M. podlegałaby ustawodawstwu Wielkiej Brytanii, gdyby w sposób wiarygodny wykazała, że była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w pracodawcą brytyjskim, który opłacał składki na ubezpieczenia społeczne z tego tytułu. Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się zatem do ustalenia, czy K. M. wykonywała pracę najemną na terenie Wielkiej Brytanii i czy pracodawca brytyjski opłacał z tego tytułu składki na ubezpieczenie społeczne.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE L z dnia 30 października 2009 roku, Nr 284., poz. 1; zwane dalej rozporządzeniem wykonawczym) – osoba, która wykonuje pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich, informuje o tym instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania. Wyznaczona instytucja państwa członkowskiego miejsca zamieszkania niezwłocznie ustala ustawodawstwo mające zastosowanie do zainteresowanego, uwzględniając art. 13 rozporządzenia podstawowego i art. 14 rozporządzenia wykonawczego (art. 16 ust. 2 rozporządzenia wykonawczego). Tymczasowe określenie ustawodawstwa staje się ostateczne w ciągu 2 miesięcy – zainteresowana instytucja może w ciągu 2 miesięcy zmienić zatem opinię w tej kwestii. W myśl art. 19 ust. 2 tego rozporządzenia, na wniosek zainteresowanego lub pracodawcy, instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo ma zastosowanie zgodnie z przepisami rozporządzenia podstawowego, poświadcza, że to ustawodawstwo ma zastosowanie, oraz w stosownych przypadkach wskazuje, jak długo i na jakich warunkach ma ono zastosowanie. Do poświadczania mającego zastosowanie, zgodnie z powoływanymi wyżej przepisami, ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego, stosowane jest „zaświadczenie o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej", tj. formularz A 1 (do 31 maja 2010 roku formularz E101, który potwierdzał tożsame okoliczności). Formularz A 1 jest jedynym ogólnoeuropejskim dokumentem służącym do potwierdzenia podlegania ubezpieczeniom społecznym na terenie innych krajów członkowskich Unii Europejskiej, niż kraj, którego dana osoba jest obywatelem i gdzie ma stałe miejsce zamieszkania. Decyzja o wydaniu zaświadczenia A 1 poprzedzona jest przeprowadzeniem postępowania wyjaśniającego przez brytyjski Urząd Skarbowy i Celny.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych podjął współpracę ze swoim odpowiednikiem w Wielkiej Brytanii (Urząd Skarbowy i Celny), która to instytucja wyraziła wątpliwości dotyczące obecności ubezpieczonej w Wielkiej Brytanii i jej zatrudnienia na terenie Anglii i tym samym nie potwierdziła by skarżąca podlegała ubezpieczeniom społecznym na terenie Wielkiej Brytanii. Jednocześnie instytucja ta wskazała, iż zgadza się ze stanowiskiem polskiej instytucji ubezpieczeniowej, co do podlegania przez wnioskodawczynię polskiemu prawodawstwu odnośnie ubezpieczeń społecznych zgodnie z art. 11(3a) rozporządzenia nr 883/2004. Do dnia dzisiejszego brak zaświadczenia o podleganiu przez skarżącą ubezpieczeniom społecznym na terenie Wielkiej Brytanii, wydanego na formularzu A 1. Wnioskodawczyni nie przedłożyła takiego zaświadczenia. Nie przedłożyła również dokumentu potwierdzającego złożenie wniosku o wydanie takiego zaświadczenia. Dokonując oceny okoliczności faktycznych dla potrzeb określenia właściwego ustawodawstwa z dziedziny zabezpieczenia społecznego dla celów wydania zaświadczenia A 1, instytucja je wydająca może wziąć pod uwagę, oprócz brzmienia umowy o pracę, czynniki takie jak: sposób, w jaki uprzednio były w praktyce wykonywane podobne umowy tego rodzaju między pracodawcą a pracownikiem, okoliczności zawarcia owych umów lub ogólniej - cechy charakterystyczne i metody prowadzenia działalności przez dane przedsiębiorstwo, w zakresie w jakim czynniki te mogą rzucić światło na rzeczywisty charakter rozpatrywanej sprawy.

Brak jest podstaw do kwestionowania stanowiska brytyjskiej instytucji ubezpieczeniowej, która wskazała, iż posiada wątpliwości co do obecności skarżącej na terenie Wielkiej Brytanii i jej zatrudnienia w Anglii, albowiem byłoby to sprzeczne z zasadą lojalności między państwami członkowskimi.

Zgodzić się natomiast należy ze skarżącą, iż nadanie numeru NIN nie potwierdza prawa do podjęcia zatrudnienia na terenie Wielkiej Brytanii, numer ten podaje się pracodawcy w chwili podjęcia zatrudnienia, w celu odprowadzenia właściwej kwoty podatku oraz składek na ubezpieczenie społeczne. Królewski Urząd Podatkowy i Celny nie potwierdził, by opłacane były składki na ubezpieczenie społeczne w Wielkiej Brytanii. Natomiast w piśmie z dnia 21.08.2014 roku Naczelnik Urzędu Skarbowego w S. poinformował, iż ubezpieczona złożyła zeznania o wysokości osiągniętego dochodu z tytułu prowadzonej w Polsce działalności gospodarczej PIT-36 za lata 2009 – 2013, w których wykazała dochód z prowadzonej działalności. Jednocześnie nie wykazała przychodów osiąganych w Wielkiej Brytanii.

Królewski Urząd Podatkowy i Celny wskazał wyraźnie, że nie posiada jakiejkolwiek dokumentacji co do zamieszkania K. M. na terenie Wielkiej Brytanii i świadczenia przez nią pracy najemnej. Wyraził wątpliwości co do tych okoliczności. Zgodził się ze stanowiskiem polskiego organu rentowego. Ubezpieczona w toku postępowania nie wykazała, że ubiega się o wydanie zaświadczenia na formularzu A 1. Pismem z dnia 4.02.2016 roku sąd zobowiązał pełnomocnika pozwanej do przedłożenia, w terminie 30 dni, poświadczenia podlegania ubezpieczeniom w Wielkiej Brytanii wydanego przez właściwy organ tego kraju. Następnie, na wniosek skarżącej, przedłużał terminy do przedłożenia tego dokumentu. Do dnia dzisiejszego skarżącą nie przedłożyła żądanego poświadczenia, ani dowodu iż wnosiła o wydanie takiego poświadczenia. Z powodu braku żądanego dokumentu, nie sposób przyjąć, iż K. M. w spornym okresie podlegała ubezpieczeniom społecznym w Wielkiej Brytanii. Jest to równoznaczne z obowiązkiem podlegania ubezpieczeniom społecznym w Polsce z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwolił na ustalenie, że K. M. w spornym okresie podlegała ubezpieczeniom na terenie Wielkiej Brytanii. Posiadana przez ubezpieczoną prywatna dokumentacja pracownicza – umowy o pracę czy odcinki płac, nie stanowią wystarczającego dowodu na potwierdzenie, że w spornym okresie wnioskodawczyni podlegała ubezpieczeniom społecznym.

Kwestia podleganiu ubezpieczeniom społecznym w Wielkiej Brytanii nie podlega ocenie przez sąd polski. Sąd podziela stanowisko wyrażone w tym zakresie przez sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 stycznia 2014 r. w sprawie I UK 275/13 (http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia3/I%20PK%20275-13-1.pdf) , iż: W sprawie, w której przedmiotem sporu było zastosowanie art. 13 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 20 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. UE nr L 166/1 z dnia 30 kwietnia 2004 r.), a wyrażona w nim norma kolizyjna jasno wskazuje na państwo ubezpieczenia społecznego, niedopuszczalne było rozstrzyganie przez polski organ rentowy w decyzji o istnieniu stosunku prawnego wskazywanego jako tytuł ubezpieczenia społecznego w innym państwie. Również sądy orzekające w niniejszej sprawie nie miały uprawnienia w zakresie badania istnienia stosunku pracy stanowiącego tytuł ubezpieczenia społecznego w innym państwie członkowskim Unii. (patrz też: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2016 r. w spawie
III UK 61/15).

Zgodnie z wyrażoną w art. 232 K.p.c. w zw. z art. 6 K.c. zasadą kontradyktoryjności, ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania cywilnego. To one, a nie sąd, są wyłącznym dysponentem toczącego się postępowania i one wreszcie ponoszą odpowiedzialność za jego wynik. Przepis art. 6 K.c. stanowi, iż ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepis art. 232 § 1 zd. 1 K.p.c. stanowi natomiast odpowiednio, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd Najwyższy charakteryzując art. 232 K.p.c., stwierdził, że na sądzie rozpoznającym sprawę nie spoczywa powinność zarządzania dochodzeń mających na celu uzupełnienie i wyjaśnienie twierdzeń stron oraz poszukiwanie dowodów na ich udowodnienie. Do sądu nie należy przeprowadzanie z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach, a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1996 r., I CKU 45/96, OSNC 1997, nr 5-6, poz. 76).

Sąd, zgodnie z art. 233 § K.p.c., ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zabranego materiału. W kontekście całego zebranego w sprawie materiału dowodowego uznać należy, iż sporna decyzja wydana została prawidłowo.

Ustaleń w sprawie sąd dokonał na podstawie zgromadzonych w aktach organu rentowego dokumentów, którym nadał przymiot wiarygodności. Sąd uznał za wiarygodne informacje zawarte w piśmie brytyjskiej instytucji ubezpieczonej z dnia 6.10.2014 roku albowiem skarżącą nie przedstawiła żadnych dowodów przeciwnych. Raz jeszcze podkreślić należy, iż do poświadczenia ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego właściwe jest „zaświadczenie o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej", tj. formularz A 1, nie zaś prywatna dokumentacja pracownicza, na którą powoływała się ubezpieczona. Tym samym sąd oddalił wniosek ubezpieczonej o przeprowadzenie dowodów z umów o pracę i odcinków płacowych, albowiem nie były one istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż nie stanowiły dowodu na okoliczność opłacania składek na ubezpieczenie K. M. na terenie Wielkiej Brytanii (art. 227 K.p.c.).

Nie bez znaczenia jest, iż przez ponad rok od zobowiązania ubezpieczonej do przedłożenia żądanego formularzu, skarżąca nie przedłożyła do akt żadnego dowodu potwierdzającego wystąpienie z wnioskiem o wydanie takiego zaświadczenia. Sąd nie jest obowiązany do wyręczania strony z jej obowiązków procesowych. Skarżąca ponosi wobec tego odpowiedzialność za niekorzystny dla siebie wynik sprawy.

Ubezpieczona podlegałaby ustawodawstwu Wielkiej Brytanii gdyby w sposób wiarygodny wykazała, że była zatrudniona na podstawie umowy o pracę z pracodawcą brytyjskim, który opłacał składki na ubezpieczenie społeczne z tego tytułu, co nie zostało wykazane. A zatem do sytuacji skarżącej, jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, zastosowanie znajduje art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13.10.1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 roku, poz. 963).

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 K.p.c. w związku z powołanymi wyżej przepisami, orzekł jak w punkcie I wyroku.

Na podstawie art. 98 § 1 i 3 K.p.c. w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.461) Sąd zasądził od ubezpieczonej na rzecz pozwanego 60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Tomasz Korzeń