Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 października 2014 roku - znak (...) - Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 15 września 2014 roku oraz po otrzymaniu w dniu 22 października 2014 roku dodatkowych dokumentów odmówił R. Z. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wnioskodawca nie udowodnił na dzień 1 stycznia 1999 roku wymaganego
15 - letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze. ZUS wskazał, że uwzględnił następujące okresy zatrudnienia w warunkach szczególnych:

- od 1 października 1971 roku do 24 kwietnia 1973 roku - w Produkcyjno - Handlowej Spółdzielni (...);

- od 25 kwietnia 1973 roku do 31 grudnia 1974 roku - zasadnicza służba wojskowa zgodnie
z uchwałą Sądu Najwyższego II UZP 6/13;

- od 5 maja 1975 roku do 30 czerwca 1978 roku - w Produkcyjno-Handlowej Spółdzielni (...);

- od 4 lipca 1978 roku do 30 kwietnia 1980 roku - w Gminnej Spółdzielni (...);

- od 2 czerwca 1980 roku do 31 stycznia 1982 roku w (...).

ZUS nie uwzględnił natomiast zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) od 2 marca 1987 roku do 31 grudnia 1998 roku, ponieważ
z przedłożonych dokumentów wynika, że wnioskodawca był zatrudniony na podstawie spółdzielczej umowy o pracę, tj. jako członek spółdzielni. Z uwagi na to, że za pracę
w szczególnych warunkach dla potrzeb emerytury w wieku niższym niż powszechnie obowiązujący uważa się zatrudnienie wykonywane stale i w pełnym wymiarze godzin na podstawie umowy o pracę w rozumieniu Kodeksu Pracy, organ rentowy nie uznał pracy członka spółdzielni jako pracy w warunkach szczególnych.

/decyzja - k. 83 - 84 akt ZUS/

Odwołanie od ww. decyzji w dniu 27 listopada 2014 roku złożył R. Z., wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do emerytury. Wnioskodawca podniósł, że ma wymagany staż pracy, co udowodnił świadectwami pracy w warunkach szczególnych.

/odwołanie - k. 2/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 18 grudnia 2014 roku organ rentowy wniósł o jego oddalenie, argumentując jak w treści zaskarżonej decyzji. ZUS wskazał ponadto, że wnioskodawca udowodnił 9 lat, 10 miesięcy i 24 dni pracy wykonywanej stale
i w pełnym wymiarze w warunkach szczególnych, a ogólny staż pracy wnioskodawcy na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniósł łącznie 29 lat, 2 miesiące i 5 dni.

/odpowiedź na odwołanie - k. 4 - 5/

W toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie. Pełnomocnik wnioskodawcy poparła odwołanie i wniosła o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

/stanowiska stron - e-protokół z dnia 15 marca 2017 roku - 00:01:19 - 00:01:45; 00:09:55 - 00:12:10 - płyta - k. 99/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca R. Z. urodził się w dniu (...).

/ okoliczność bezsporna/

Wniosek o emeryturę R. Z. złożył w dniu 15 września 2014 roku.

/ okoliczność bezsporna, a nadto: wniosek – k. 1 akt ZUS/

Wnioskodawca nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego.

/ okoliczność bezsporna, a nadto: wniosek – k. 2 akt ZUS/

R. Z. w okresie od dnia 2 marca 1987 roku do dnia 9 marca 2000 roku był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) na stanowisku kierowcy ciągnika kołowego (traktorzysty).

/okoliczności bezsporne, a nadto: świadectwo pracy - k. 23 - 24 akt ZUS/

Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna (...) wystawiła wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, w którym wskazano, że wnioskodawca w okresie od dnia 2 marca 1987 roku do dnia 9 marca 2000 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace na stanowisku: kierowcy ciągnika kołowego (traktorzysty), wymienionym w wykazie B, dziale VIII, poz. 3, pkt 1 stanowiącym załącznik nr 1 do uchwały nr XXVIII/193/84 Zarządu Centralnego Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych z dnia 15 marca 1984 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach przez pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę w spółdzielniach zrzeszonych w (...) Związku (...).

/okoliczności bezsporne, a nadto: świadectwo pracy - k. 43 - 44 akt ZUS/

W świadectwie pracy z dnia 16 marca 2000 roku wystawionym przez Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną (...) wskazano, że stosunek pracy ustał w związku z likwidacją spółdzielni, na podstawie art. 77 Kodeksu pracy i ustawy z dnia 16 września
1982 roku Prawo Spółdzielcze.

/okoliczności bezsporne, a nadto: świadectwo pracy - k. 23 - 24 akt ZUS/

Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna (...) świadczyła m. in. usługi transportowe dla zakładów zbożowych, młynarzy, cukrowni i Urzędu Gminy. Zajmowała się również odśnieżaniem i posypywaniem dróg na terenie urzędu gminy. Świadczyła też usługi dla rolników indywidualnych przy pracach polowych. Spółdzielnia zatrudniała członków spółdzielni oraz pracowników najemnych.

/zeznania świadka P. Ż. - e-protokół z dnia 23 marca 2016 roku - 00:05:32 - 00:21:06 - płyta - k.53/

Członek spółdzielni wykonywał wszelkie prace, nie tylko te wynikające z jego stanowiska. Uczestniczył w podziale dywidendy raz w roku. W latach 80-tych spółdzielnia liczyła ok. 30 członków oraz 4 - 5 pracowników najemnych, którzy nie byli członkami spółdzielni.

/zeznania świadka P. Ż. - e-protokół z dnia 23 marca 2016 roku - 00:05:32 - 00:18:12 - płyta - k.53; zeznania wnioskodawcy - e-protokół z dnia 15 marca 2017 roku - 00:03:11 - 00:09:55 - płyta - k. 99 w zw. z e-protokół z dnia 5 grudnia 2016 roku - 00:02:05 - 00:09:10 - płyta - k. 89;

Osoba, która zostawała członkiem spółdzielni podpisywała deklarację członkowską. Wnioskodawca był członkiem Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...). Wnioskodawca również musiał ją podpisać, gdy został członkiem spółdzielni. Gdyby wnioskodawca nie został członkiem spółdzielni, nie mógłby w niej pracować.

/zeznania świadka P. Ż. - e-protokół z dnia 23 marca 2016 roku - 00:18:47 - 00:21:06 - płyta - k.53/

Wnioskodawca nie miał przerw w pracy. Część czasu pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) we W. zajmowała mu praca traktorzysty w transporcie. Pracował również na polu, np. przy orce, bronowaniu, koszeniu łąk. Zimą wykonywał wyłącznie pracę traktorzysty. Wnioskodawca woził zboże do Ł. i innych miejscowości.

/zeznania wnioskodawcy - e-protokół z dnia 15 marca 2017 roku - 00:03:11 - 00:09:55 - płyta - k. 99 w zw. z e-protokół z dnia 18 listopada 2015 roku - 00:12:24 - 00:13:23
- płyta - k. 31; zeznania świadka P. Ż. - e-protokół z dnia 23 marca 2016 roku - 00:05:32 - 00:18:12, 00:18:47 - 00:21:06 - płyta - k.53/

Do obowiązków wnioskodawcy należało m. in. przewożenie zboża ze Spółdzielni do młyna w Ł. i innych miejscowości. Załadunek trwał od pół godziny do godziny. Wnioskodawca wyjeżdżał o godz. 7.00 i wracał o 20.00.

/zeznania wnioskodawcy - e-protokół z dnia 15 marca 2017 roku - 00:03:11 - 00:09:55 - płyta - k. 99 w zw. z e-protokół z dnia 18 listopada 2015 roku - 00:01:54 - 00:12:24
- płyta - k. 31/

Wnioskodawca przez ok. 5 lat był oddelegowywany do pracy w Cukrowni (...) w ramach tzw. kampanii buraczanej. Kampania ta trwała jesienią, od października do grudnia. W tym okresie wnioskodawca pracował w godzinach od 5.00 do 18:30.

/zeznania wnioskodawcy - e-protokół z dnia 15 marca 2017 roku - 00:03:11 - 00:09:55 - płyta - k. 99 w zw. z e-protokół z dnia 18 listopada 2015 roku - 00:01:54 - 00:12:24
- płyta - k. 31/

Traktorzysta musiał przyjść do pracy wcześniej, by dokonać przeglądu sprzętu, ciągnika, przyczep. W biurze otrzymywał dyspozycje i kartę pracy. Zimą traktorzyści odśnieżali drogi na terenie urzędu gminy, posypywali drogi piaskiem, wywozili fekalia. Jesienią trwała kampania cukrowa.

/zeznania świadka P. Ż. - e-protokół z dnia 23 marca 2016 roku - 00:05:32 - 00:18:12 - płyta - k.53/

Na stanowisku traktorzysty było zatrudnionych około 4 pracowników. Każdy traktorzysta był przypisany do konkretnego ciągnika. Wnioskodawca uzyskał uprawnienia kategorii T w dniu 24 lutego 1986 roku.

/zeznania wnioskodawcy - e-protokół z dnia 15 marca 2017 roku - 00:03:11 - 00:09:55 - płyta - k. 99 w zw. z e-protokół z dnia 18 listopada 2015 roku - 00:01:54 - 00:12:24
- płyta - k. 31; prawo jazdy - k. 34; /zeznania świadka P. Ż. - e-protokół z dnia 23 marca 2016 roku - 00:05:32 - 00:18:12 - płyta - k.53/

W razie awarii ciągnika traktorzysta otrzymywał inny ciągnik, ponieważ praca musiała być wykonana. Spółdzielnia zatrudniała 2 mechaników do naprawy pojazdów.

/zeznania świadka P. Ż. - e-protokół z dnia 23 marca 2016 roku - 00:05:32 - 00:18:12 - płyta - k.53/

Razem w wnioskodawcą w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) pracował P. Ż., który był prezesem zarządu spółdzielni w spornym okresie. Spółdzielnia jest obecnie w likwidacji, a jej likwidatorem jest A. G..

/zeznania wnioskodawcy - e-protokół z dnia 15 marca 2017 roku - 00:03:11 - 00:09:55 - płyta - k. 99 w zw. z e-protokół z dnia 18 listopada 2015 roku - 00:12:24 - 00:13:23
- płyta - k. 31; zeznania świadka P. Ż. - e-protokół z dnia 23 marca 2016 roku - 00:05:32 - 00:18:12 - płyta - k.53/

Organ rentowy uwzględnił wnioskodawcy na dzień 1 stycznia 1999 roku okresy składkowe w wymiarze 29 lat i 6 dni oraz nieskładkowe w wymiarze 1 miesiąca i 29 dni, czyli łącznie staż pracy w wymiarze 29 lat, 2 miesiące i 5 dni.

/okoliczności bezsporne, a nadto: zestawienie - k. 85 - 86 akt ZUS, decyzja - k. 83 - 84 akt ZUS/

ZUS uwzględnił następujące okresy zatrudnienia wnioskodawcy w warunkach szczególnych w łącznym wymiarze 9 lat, 10 miesięcy i 24 dni:

- od 1 października 1971 roku do 24 kwietnia 1973 roku - w Produkcyjno - Handlowej Spółdzielni (...) na stanowisku piekarza;

- od 25 kwietnia 1973 roku do 31 grudnia 1974 roku - zasadnicza służba wojskowa;

- od 5 maja 1975 roku do 30 czerwca 1978 roku - w Produkcyjno-Handlowej Spółdzielni (...) na stanowisku piekarza;

- od 4 lipca 1978 roku do 30 kwietnia 1980 roku - w Gminnej Spółdzielni (...) na stanowisku piekarza;

- od 2 czerwca 1980 roku do 31 stycznia 1982 roku w (...) na stanowisku prasowacza.

/okoliczności bezsporne, a nadto: decyzja - k. 83 - 84 akt ZUS; świadectwa pracy: - k. 17 – 22/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy oraz w aktach ZUS i tylko częściowo na podstawie zeznań wnioskodawcy i świadka P. Ż., który w spornym okresie pełnił funkcję prezesa zarządu Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) we W..

W toku postępowania nie udało się uzyskać dokumentacji osobowej wnioskodawcy
z okresu zatrudnienia w (...). Spółdzielnia uległa likwidacji, a likwidator spółdzielni nie odpowiadał na doręczone wezwania sądu do stawiennictwa i złożenia dokumentacji. Nie pomogły również zastosowane w niniejszej sprawie środki dyscyplinujące świadka w postaci nałożonej grzywny oraz zarządzenia przymusowego doprowadzenia A. G. na rozprawę. Miejsce pobytu świadka pozostaje bowiem nieustalone.

Jednocześnie Sąd odmówił wiary zeznaniom wnioskodawcy i świadka w zakresie,
w jakim twierdzili, że wnioskodawca do 1997 roku nie był członkiem spółdzielni, a tylko jej pracownikiem, ponieważ z zapisów w świadectwie pracy wynika pośrednio, że w okresie w nim wskazanym skarżący wykonywał pracę jako członek spółdzielni (art. 77 k.p.).

Świadek i wnioskodawca przyznając w końcu w toku postępowania, że był on członkiem spółdzielni, zaprzeczali jednocześnie, że wniósł jakikolwiek wkład, uczestniczył w zebraniach lub pobierał dywidendę, mimo że P. Ż. twierdził, że były to charakterystyczne elementy członkostwa w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...).

W ocenie Sądu przyznanie, że wnioskodawca podpisał jednak deklarację członkowską, przy jednoczesnym twierdzeniu, że stało się to dopiero pod koniec jego zatrudnienia, miało na celu jedynie wyjaśnienie zapisów w świadectwie pracy, a zarazem przedstawienie takiej wersji zdarzeń, która miałaby zapewnić wnioskodawcy prawo do wcześniejszej emerytury.

Sąd nie dał też wiary tym zeznaniom w zakresie ilości czasu pracy, jaką wnioskodawca przeznaczał na pracę traktorzysty. Początkowo wnioskodawca twierdził bowiem, że nie był oddelegowany do innych prac, jednak w toku procesu, odpowiadając na pytania pełnomocnika ZUS, podawał, że jednak w okresie wiosenno - letnim zajmował się również pracami polowymi, typu orka, bronowanie, koszenie łąk. Jak sam zeznał praca
na polu trwała od rana do wieczora.

Zeznania te należy ocenić jako niespójne, a przedstawione przez stronę odwołującą się dowody nie pozwalają na precyzyjne określenie zakresu obowiązków wnioskodawcy, ani ich wymiaru. Jedyny powołany w niniejszej sprawie świadek zeznał, że członkostwo w spółdzielni nakładało na niego obowiązki wykraczające poza zajmowane stanowisko. Sama spółdzielnia miała zaś szeroki zakres wykonywanych zadań świadczonych zarówno dla urzędu gminy, jak i dla rolników indywidualnych.

W tej sytuacji nie można uznać, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace wymienione w dziale VIII, poz. 3, w wykazie A stanowiącym załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz w wykazie B, dziale VIII, poz. 3, pkt 1 stanowiącym załącznik nr 1 do uchwały nr XXVIII/193/84 Zarządu Centralnego Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych z dnia 15 marca 1984 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach przez pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę w spółdzielniach zrzeszonych w (...) Związku (...), czyli prace w transporcie i łączności, które przecież nie obejmują swoim zakresem prac polowych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie i jako takie podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2016 roku, poz. 887 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku ( vide art. 196 ustawy) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz,

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (wynoszący 20 lat dla kobiet
i 25 lat dla mężczyzn).

Jak dalej stanowi ust. 2 powołanego przepisu, emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z § 3 i 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. z 1983 roku, nr 8, poz. 43 ze zm.) za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudniania” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany wykaz wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

W świetle § 2 ust. 1 wskazanego rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r. II UKN 417/97 – (...)
i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 r. II UKN 39/00
Prok. i Prawo (...) ).

Stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

W rozpoznawanej sprawie wnioskodawca spełnił ustawowe przesłanki co do wieku. Nie jest również członkiem otwartego funduszu emerytalnego oraz ma wymagany na dzień
1 stycznia 1999 roku okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat. Organ rentowy do zatrudnienia w warunkach szczególnych uwzględnił jednak tylko 9 lat, 10 miesięcy i 24 dni pracy. Zdaniem ZUS zatrudnienie w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) od dnia 2 marca 1987 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku nie podlega zaliczeniu do pracy w szczególnych warunkach, ponieważ z przedłożonych dokumentów wynika, że wnioskodawca był członkiem spółdzielni. Z uwagi na to, że za pracę w szczególnych warunkach dla potrzeb emerytury w wieku niższym niż powszechnie obowiązujący uważa się zatrudnienie wykonywane stale i w pełnym wymiarze godzin na podstawie umowy o pracę w rozumieniu Kodeksu Pracy, organ rentowy nie uznał pracy członka spółdzielni jako pracy w warunkach szczególnych.

Regulacja § 2 Rozporządzenia, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca
w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed Sądem. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia
w szczególnych warunkach Sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków ( por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. sygn. III UZP 5/85 – LEX 14635, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84 – LEX 14625).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na okoliczność pracy wykonywanej
przez wnioskodawcę w szczególnych warunkach dopuścił dowód z zeznań świadka oraz
z zeznań wnioskodawcy. Przeprowadzone postępowanie dowodowe nie pozwoliło na uwzględnienie roszczeń wnioskodawcy.

Organ rentowy nie kwestionował, że R. Z. od dnia 2 marca 1987 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku pracował na stanowisku kierowcy ciągnika (traktorzysty). Podnosił jednak, że zatrudnienia to nie było pracą w warunkach szczególnych.

Należy podkreślić, że nabycie prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym jest przywilejem w stosunku do nabywania emerytur w powszechnym wieku emerytalnym,
a zatem skorzystanie z tego prawa nie może podlegać uznaniu lub opierać się na wykładni rozszerzającej, ale powinno mieć oparcie w ustalonych okolicznościach faktycznych sprawy, które spełniają prawne wymagania zakwalifikowania określonej pracy jako zatrudnienia
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( tak też Sąd Najwyższy w wyroku
z dnia 5 czerwca 2007 roku, sygn. akt I UK 376/06, OSNAPiUS 2008 nr 13-14, poz. 203,
str. 590).

W orzecznictwie przyjmuje się, że nie korzysta z uprawnienia do emerytury
w niższym wieku emerytalnym pracownik, który nie udowodnił, że wykonywał pracę
w szczególnych warunkach w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Z rozważań zawartych w tym orzeczeniu należy wyprowadzić nadto wniosek, że - ze względu na charakter omawianego świadczenia (wcześniejsza emerytura) - przepisy rozporządzenia należy wykładać ściśle ( tak też SN w wyroku z dnia 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97, OSNAPiUS 1998 nr 21, poz. 638).

Podkreślić należy ponadto, że zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przenosząc tę regułę na grunt niniejszej sprawy przyjąć należy, że wnioskodawca, zaprzeczając twierdzeniom organu rentowego, który na podstawie złożonej dokumentacji dotyczącej przebiegu zatrudnienia dokonał niekorzystnych dla niego ustaleń, powinien był w postępowaniu przed sądem podważyć trafność ustaleń w zakresie wymiaru zatrudnienia w warunkach szczególnych oraz wskazać okoliczności i fakty znajdujące oparcie w materiale dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków przeciwnych niż w zaskarżonej decyzji.

W rozpoznawanej sprawie reprezentowany przez fachowego pełnomocnika wnioskodawca nie udowodnił, że po pierwsze nie był członkiem spółdzielni w spornym okresie, a po drugie, że w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach na stanowisku traktorzysty.

W rozpoznawanej sprawie rozważenia wymaga w pierwszej kolejności, jaki charakter miał okres wykonywania przez wnioskodawcę pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...).

Przedłożone przez wnioskodawcę świadectwo pracy wystawione przez Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną (...) wprost powołuje art. 77 kodeksu pracy, który stanowi, że stosunek pracy między spółdzielnią pracy, a jej członkiem nawiązuje się przez spółdzielczą umowę o pracę (§ 1), a stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę reguluje ustawa – Prawo spółdzielcze, a w zakresie nieuregulowanym odmiennie tą ustawą stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy (§ 2).

Taki zapis w ocenie Sądu oznacza niewątpliwie, że wnioskodawca był członkiem (...). Zeznania wnioskodawcy i świadka P. Ż., że wnioskodawca do 1997 roku nie był członkiem tej spółdzielni okazały się niewiarygodne i niepoparte żadnymi dowodami. Tymczasem wskazać należy, że zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie poglądem powszechnie przyjmuje się, że zatrudnienie wynikające ze stosunku członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie odpowiada charakterystyce stosunku pracy określonej w art. 22 § 1 k.p., ponieważ z istoty zatrudnienia uregulowanego w ustawie z dnia
16 września 1982 roku Prawo spółdzielcze ( t.j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 21) wynikają prawa i obowiązki niewystępujące w stosunku pracy, a wynikające z art. 18 cytowanej ustawy, jak np. prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu lub zebraniu grupy członkowskiej, do wybierania i bycia wybieranym do organów spółdzielni, do udziału w nadwyżce bilansowej, do świadczeń spółdzielni w zakresie jej statutowej działalności, a także prawo do zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia spółdzielni (art. 42 § 4 Prawa spółdzielczego), czy obowiązek wniesienia wkładu - art. 152 Prawa spółdzielczego)( por. wyroki SN z dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 142/04, publ. OSNP 2005 nr 17, poz. 272, z dnia 25 kwietnia 2012 roku, I UK 384/11, publ. L. nr (...) ).

Istotą członkowstwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej jest obowiązek współdziałania przy prowadzeniu wspólnego gospodarstwa rolnego oraz w działalności na rzecz indywidualnych gospodarstw rolnych członków (art. 138 Prawa spółdzielczego). Odbywa się to w ramach ustalonej w spółdzielni organizacji pracy - wymaganej i niezbędnej wobec wieloosobowego składu spółdzielni. Choć ustalone zasady współpracy mogą przypominać wykonywanie pracy pod kierownictwem w określonym miejscu i czasie, to jednak podporządkowanie spółdzielcy regułom wynikającym z tej organizacji pracy jest właśnie immanentną cechą stosunku członkostwa (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia
25 kwietnia 2012 roku, I UK 384/11, publ. L. nr (...) ).

Jak stanowi art. 155 § 1 Prawa Spółdzielczego zdolny do pracy członek tej spółdzielni ma prawo i obowiązek pracować w spółdzielni w rozmiarze ustalanym corocznie przez zarząd, stosownie do potrzeb wynikających z planu działalności gospodarczej spółdzielni. Oznacza to, że ustawodawca określił inną podstawę zatrudnienia dla członka spółdzielni niż umowa o pracę. Jak dalej stanowi art. 156 § 1 powołanej ustawy oprócz członków, spółdzielnia może zatrudniać także ich domowników. Natomiast zatrudnienie osób niebędących członkami spółdzielni jest uregulowane w art. 157 ustawy. Przepis ten stanowi, że spółdzielnia poza członkami i domownikami może zatrudniać stosownie do swoich potrzeb również inne osoby na podstawie umowy o pracę lub na podstawie innego stosunku prawnego, którego przedmiotem jest świadczenie pracy. Z przytoczonych przepisów wynika, że ustawa wyraźnie wyklucza umowę o pracę jako podstawę zatrudnienia członka spółdzielni w rolniczej spółdzielni produkcyjnej ( por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 1988 r., III CZP 32/88, publ. OSNC 1989 nr 10, poz. 152; wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 marca 2003 r., publ. (...) SA/Łd (...), Prawo Pracy 2003 nr 9, s. 42; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2005 r., publ. I UK 312/04, LEX nr 989238 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2009 r., publ. I UK 115/09, LEX nr 558571; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 28 kwietnia 2014 roku, III AUa 1237/13, publ. Legalis nr 992897, wyrok SA we Wrocławiu z dnia 15 marca 2016 roku III AUa 1620/15, publ. L. nr (...)).

Podsumowując powyższe rozważania, uznać należy, że tylko zatrudnienie w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej na podstawie umowy o pracę, co nie może dotyczyć członków spółdzielni, jest zaliczane do pracy w szczególnych warunkach wymaganych do uzyskania wcześniejszej emerytury w oparciu o art. 32 czy art. 184 ustawy emerytalnej.

Podkreślenia wymaga w tym miejscu, że uprzywilejowane nabycia prawa do wcześniejszej emerytury wyłącznie z tytułu pozostawania w stosunku pracy nie narusza konstytucyjnych zasad równości i sprawiedliwości społecznej, choćby ubezpieczeni z innych niż stosunek pracy tytułów wykonywali zatrudnienie w szczególnych warunkach ( por. m. in.: wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 września 2000 r., K 1/00, wyroki SN z dnia
7 grudnia 2001 r., II UKN 646/00, OSNP 2003 nr 18, poz. 445; z dnia 28 listopada 2002 r.,
II UK 77/02, OSNP 2004 nr 6, poz. 105; z dnia 8 maja 2008 r., I UK 354/07, Monitor Prawa Pracy 2008 nr 10, poz. 544).

W ocenie Sądu jednak nawet, gdyby przyjąć, bardzo wątpliwe twierdzenia dawnego prezesa zarządu spółdzielni P. Ż., że stosunek członkostwa w spółdzielni powstał dopiero w 1997 roku, to jak już wcześniej wskazano niewiarygodne są również twierdzenia, że do tej daty wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał wyłącznie prace transportowe na stanowisku „kierowcy ciągnika”, ponieważ jak ustalono, w zakres jego obowiązków wchodziły również prace polowe, które nie są objęte Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zdaniem Sądu wnioskodawca chciał w taki sposób przedstawić zakres swoich obowiązków, by odpowiadał dyspozycji powołanego aktu prawnego. Jednak jak ustalono
w toku postępowania, w okresie wiosenno - letnim musiał również zajmować się pracami polowymi, trwającymi od rana do wieczora, a których wykonanie było przecież konieczne ze względu na przedmiot działalności spółdzielni.

Twierdzenia świadka i wnioskodawcy zarówno w odniesieniu do członkostwa
w spółdzielni jak i wymiaru pracy w transporcie zmieniały się w toku postępowania, co podważa ich wiarygodność. Zeznania były nieprecyzyjne i niespójne. Sąd nie dysponuje przy tym żadną dokumentacją ze spornego okresu zatrudnienia, poza świadectwem pracy, które wprost wskazuje na podstawę zatrudnienia. Nie sposób ustalić precyzyjnie, w jakim wymiarze wykonywane były prace polowe, a w jakim prace w transporcie. Zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala zatem na przyjęcie, że wnioskodawca spełnił wymagania co do wymiaru zatrudnienia w warunkach szczególnych określonego w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. z 1983 roku, nr 8, poz. 43 ze zm.). Wnioskodawca jak i świadek przyznali w toku postępowania, że prace polowe wchodziły w zakres jego obowiązków. Pewne jest zatem, że wnioskodawca nie zajmował się tylko transportem.

Sąd Okręgowy podziela pogląd Sądu Apelacyjnego w Gdańsku wyrażony
w wyroku z dnia 25 września 2013 roku, sygn. akt III AUa 106/13 ( LEX nr 1381334), zgodnie z którym warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku, stale tj. ciągle wykonuje pracę w szczególnych warunkach i nie wykonuje w tym czasie żadnych innych czynności nie związanych z zajmowanym stanowiskiem.

Sąd Okręgowy podziela ponadto stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone
w uzasadnieniu wyroku z 3 grudnia 2013 roku ( sygn. I UK 172/13, publ. nr LEX 1467147), że wymienienie w wykazie A, dziale VIII, pod pozycją 3 prace kierowców ciągników
i kombajnów nie oznacza, że należy uznać za pracę w szczególnych warunkach kierowanie tymi pojazdami przy jakichkolwiek zadaniach, a nie tylko transportowych. Prace uznane za wykonywane w warunkach szczególnych bez względu na miejsce i rodzaj zostały bowiem wymienione w dziale XIV wykazu A zatytułowanym "prace różne". Tak zostały ujęte
np. prace przy spawaniu czy naprawie pomp wtryskowych. Inne działy wykazu obejmują wymienione w nich prace w powiązaniu z rodzajami zakładów pracy lub ich częściami. Nie można uznać, że praca kierującego ciągnikiem jest zawsze pracą "w transporcie", nawet jeżeli kierujący niczego nie transportuje, lecz wykonuje przy pomocy ciągnika typowe prace polowe. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał w swym orzecznictwie, że podział wykazu
A na poszczególne działy ma istotne znaczenie. W świetle art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w powołanym rozporządzeniu.

Wynikające z wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia, przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma zatem istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach. SN w wyroku z 1 czerwca 2010 roku ( sygn. akt II UK 21/10) wskazał ponadto, że wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo-branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym. Również
w wyroku z 3 czerwca 2008 roku ( sygn. akt I UK 381/07) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że przyporządkowanie określonej pracy do określonej w wykazie branży przemysłowej ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w warunkach szczególnych, gdy uciążliwość
i szkodliwość pracy dla zdrowia wynika właśnie z jej branżowej specyfiki
( por. też postanowienie Sądu Najwyższego z 8 maja 2012 r., II UK 25/12 i wyrok Sądu Najwyższego z 19 marca 2012 r., II UK 166/11).

Sąd Najwyższy w powołanym wyroku z dnia 3 grudnia 2013 roku podnosił również, że umieszczenie wskazanych stanowisk w dziale VIII w transporcie i łączności, mimo ujęcia pracy traktorzysty, kombajnisty lub pojazdu gąsienicowego odrębnie od pracy kierowcy samochodów ciężarowych, autobusów i pojazdów specjalistycznych, łączy szkodliwość tejże pracy nie z faktem prowadzenia tych pojazdów, lecz z faktem ich prowadzenia przy uwzględnieniu specyfiki "technologii" pracy w transporcie i obciążeń psychofizycznych związanych z uczestniczeniem takich pojazdów w ruchu publicznym. Obciążeń, których nie ma, jak uznał ustawodawca, przy wykonywaniu prac na wskazanych stanowiskach
w rolnictwie, gdzie dominują prace polowe. Niewątpliwe prace polowe należą do typowych prac rolniczych i nie mają żadnego związku z ruchem drogowym i transportem.

Nawet jednak gdyby przyjąć, że wnioskodawca zajmował się pracami transportowymi nie tylko zimą, ale częściej w wymiarze ½ każdego roku – od początku zatrudnienia do 1997 roku (czyli około 5 lat), to i tak nie spełniłby wymagań co do wymiaru zatrudnienia w warunkach szczególnych określonego w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Mając powyższe na względzie uznać należy, że wnioskodawca nie udowodnił wykonywania na dzień 1 stycznia 1999 roku stale i w pełnym wymiarze, przez 15 lat pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uprawniającej do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym.

Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił zatem odwołanie, orzekając jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawcy.

1 8 kwietnia 2017 roku

M.U.