Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 marca 2017 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa A. H.

przeciwko(...) w S.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach

z dnia 26 sierpnia 2016 r. sygn. akt I C 771/15

oddala apelację.

(...)

UZASADNIENIE

Powód A. H. wystąpił przeciwko pozwanej (...)w W. (...) w O. (...)w S. w trybie art. 64 k.c. w zw. z art. 1047 k.p.c. z powództwem o zobowiązanie pozwanej do złożenia oświadczenia woli, mocą którego przeniesie ona na powoda własność wskazanych w pozwie nieruchomości w wykonaniu zobowiązania zawartego w protokołach z dnia 27 lutego 2014 r. z przebiegu przetargów ustnych ograniczonych na sprzedaż nieruchomości rolnych wchodzących w skład (...) Skarbu Państwa, pochodzących ze zlikwidowanego PGR w L. i położonych na terenie gminy K.. Żądał również zasądzenia na jego rzecz od pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Suwałkach w wyroku z dnia 26 sierpnia 2016 r. wydanym w sprawie o sygn. akt: I C 771/15 zobowiązał pozwaną(...)w O. (...) w S. do złożenia oświadczenia woli zgodnie z żądaniem powoda w przedmiocie wykonania zobowiązania zawartego w protokołach z dnia 27 lutego 2014 r. z przebiegu przetargów ustnych ograniczonych na sprzedaż nieruchomości rolnych wchodzących w skład (...) Skarbu Państwa, pochodzących ze zlikwidowanego PGR w L., położonych na terenie gminy K., powiat (...), woj. (...) przeprowadzonych w dniu 27 lutego 2014 r. w siedzibie (...) w O. Filii w S., którego treścią jest przeniesienie własności nieruchomości rolnych w postaci:

- działki nr (...) o powierzchni 23,5205 ha położonej w gminie K., obręb G., dla której Sąd Rejonowy w Ełku, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) za cenę 960.000,00 zł;

- działki nr (...) o powierzchni 17,6233 ha położonej w gminie K., obręb G., dla której Sąd Rejonowy w Ełku, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) za cenę 705.000 zł;

- działki nr (...) o powierzchni 14,2357 ha położonej w gminie K., obręb G., dla której Sąd Rejonowy w Ełku, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) za cenę 530.000,00 zł;

- działki nr (...) o powierzchni 16,3890 ha położonej w gminie K., obręb G., dla której Sąd Rejonowy w Ełku, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) za cenę 700.000,00 zł;

- działki nr (...) o powierzchnie 18,2462 ha położonej w Gminie K., obręb G., dla której Sąd Rejonowy w Ełku, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) za cenę 755.000,00 zł na rzecz powoda A. H. zamieszkałego w B. (...), (...)-(...) W. na warunkach wynikających z wygranych przez powoda przetargów i zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 100.000,00 zł tytułem zwrotu opłaty sądowej od pozwu.

Wyrok powyższy zapadł na gruncie następujących ustaleń faktycznych i prawnych:

(...) w O. (...)w S. w dniu 09 stycznia 2014 r. ogłosiła publiczny przetarg ustny ograniczony na sprzedaż nieruchomości z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa - pochodzących ze zlikwidowanego PGR w L., położonych na terenie gminy K., powiat (...), woj. (...). (...) zastrzegła, że przetarg ograniczony jest do rolników indywidualnych w rozumieniu ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, zamierzających powiększyć gospodarstwo rodzinne, jeżeli mają oni miejsce zamieszkania w gminie, w której położona jest nieruchomość wystawiona do przetargu lub w gminie graniczącej z tą gminą.

Ponadto w ogłoszeniu wskazano, że zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 16 września 2011 r. O zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw ( Dz. U. Nr 233, poz. 1382 ), osoby fizyczne, które w dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej były rolnikami indywidualnymi w rozumieniu art. 6 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. O kształtowaniu ustroju rolnego ( Dz. U. Nr 64, poz. 592 ze zm. )- dalej „u.k.u.r.”, w brzmieniu przed nowelizacją i nie spełniają warunków, których mowa w art. 6 u.k.u.r. w obecnym brzmieniu, przez okres 5 lat od wejścia w życie nowelizacji, tj. od dnia 03 grudnia 2011 r., uznaje się za osoby spełniające te warunki a więc mogą one również brać udział w przetargu, o ile mają miejsce zamieszkania w gminie, w której położona jest nieruchomość wystawiona do sprzedaży lub gminie graniczącej z tą gminą.

Wskazano też, że przetarg odbędzie się w dniu 27 lutego 2014 r. o godz. 10.00 w siedzibie (...)w O. (...)w S., zaś sprzedaż nieruchomości będzie dokonana w oparciu o przepisy ustawy O gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.

Zgodnie z art. 29 ust. 3b pkt ostatniej z wymienionych ustaw w przetargu mogli uczestniczyć wyłącznie rolnicy indywidualni, w rozumieniu przepisów ustawy O kształtowaniu ustroju rolnego, zamierzający powiększyć gospodarstwo rodzinne, jeżeli mają oni miejsce zamieszkania w gminie, w której położona jest nieruchomość wystawiona do przetargu lub gminie z nią graniczącą oraz spełniający warunki, o których mowa w innych przepisach ustawy, a więc rolnicy indywidualni będący właścicielami, użytkownikami wieczystymi, samoistnymi posiadaczami lub dzierżawcami nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych – z uwzględnieniem powierzchni użytków rolnych wchodzących w skład nieruchomości będącej przedmiotem przetargu nie przekracza 300 ha, posiadający kwalifikacje rolnicze określone w art. 6 ust. 2 pkt 2 u.k.u.r. w brzmieniu nadanym nowelizacją oraz w Rozporządzeniu w sprawie kwalifikacji rolniczych, co najmniej od 5 lat zamieszkujący w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład prowadzonego przez nie gospodarstwa rolnego oraz prowadzący przez ten okres osobiście to gospodarstwo (pracujący w tym gospodarstwie oraz podejmujący wszelkie decyzje dotyczące prowadzenia działalności rolniczej w tym gospodarstwie) i mający miejsce zamieszkania w gminie, w której położona jest nieruchomość wystawiona do przetargu lub w gminie graniczącej z tą gminą.

W przypadku spełnienia wymagań stanowiących warunek zakwalifikowania się do przetargu, rolnik obowiązany był przedłożyć następujące dokumenty:

1. oświadczenie, potwierdzone przez właściwego wójta o osobistym (minimum 5 lat) prowadzeniu gospodarstwa rolnego oraz o łącznej powierzchni użytków rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rodzinnego;

2. oświadczenie o łącznej powierzchni użytków rolnych stanowiących własność, użytkowanych wieczyście, będących w samoistnym posiadaniu, dzierżawionych przez rolnika indywidualnego – dotyczącego wszelkich nieruchomości rolnych niezależnie od miejsca ich położenia i liczby gospodarstw;

3. oświadczenie poświadczające uzyskane kwalifikacje rolnicze wraz z uwierzytelnionymi kopiami dowodów potwierdzających ich spełnienie;

4. dokument potwierdzający zameldowanie na pobyt stały (minimum 5 lat) w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych.

Rolnicy indywidualni spełniający warunki określone w u.k.u.r. przed nowelizacją mogli uczestniczyć w przetargu, o ile w dniu 03.12.2011 r. byli rolnikami indywidualnymi w rozumieniu art. 6 u.k.u.r. w brzmieniu sprzed nowelizacji, tj. osobami będącymi na dzień 03.12.2011 r. i aktualnie właścicielami lub dzierżawcami nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych – z uwzględnieniem powierzchni użytków rolnych wchodzących w skład nieruchomości będącej przedmiotem przetargu – nie przekracza 300 ha, posiadającymi na dzień 03.12.2011 r. kwalifikacje rolnicze określone w art. 6 u.k.u.r. w brzmieniu sprzed nowelizacji (tj. wykształcenie rolnicze co najmniej zasadnicze lub wykształcenie średnie bądź wyższe lub legitymującymi się osobistym prowadzeniem gospodarstwa rolnego lub pracą w nim przez okres co najmniej 5 lat), osobiście prowadzące na dzień 03.11.2011 r. i aktualnie gospodarstwo rolne (podejmujące wszelkie decyzje dotyczące prowadzenia działalności rolniczej w tym gospodarstwie), zamieszkujące na dzień 03.12.2011 r. i aktualnie w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład prowadzonego przez nie gospodarstwa rolnego i mające miejsce zamieszkania w gminie, w której położona jest nieruchomość wystawiona do przetargu lub w gminie graniczącej z tą gminą.

W przypadku spełnienia powyższych wymagań warunkiem zakwalifikowania do przetargu było przedłożenie przez rolnika następujących dokumentów:

1. oświadczenia poświadczonego przez właściwego wójta o osobistym prowadzeniu gospodarstwa rolnego w dacie poprzedzającej 03.12.2011 r. o określonej powierzchni użytków rolnych,

2. dowodu potwierdzającego, że osoba przystępująca do przetargu posiada kwalifikacje rolnicze zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy O kształtowaniu ustroju rolnego, tj. świadectwo lub dyplom ukończenia szkoły z uzyskanym tytułem zawodowym albo dyplom uzyskania tytułu zawodowego lub dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe lub oświadczenie poświadczone przez właściwego wójta o osobistym prowadzeniu gospodarstwa rolnego przez okres co najmniej 5 lat lub świadectwo pracy poświadczające przepracowanie 5 lat w takim gospodarstwie,

3. oświadczenia poświadczonego przez właściwego wójta o łącznej powierzchni użytków rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rodzinnego, które zamierza on powiększyć,

4. oświadczenia o powierzchni użytków rolnych stanowiących własność i dzierżawionych przez rolnika indywidualnego,

5. dokumentu potwierdzającego zameldowanie na pobyt stały w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych,

Powód A. H. w dniu 10.02.2014 r. złożył dwa oświadczenia wskazujące, że:

1. na dzień 03.12.2011 r. osobiście prowadził gospodarstwo rolne położone w miejscowości G. na terenie gminy W. w powiecie (...), w woj., (...) o ogólnej powierzchni 378,5311 ha, w tym użytków rolnych 371,1890 ha oraz nadal osobiście je prowadzi. Według stanu na dzień złożenia oświadczenia, powierzchnia prowadzonego przez niego gospodarstwa uległa zmianie i obecnie wynosi 113,0279 ha, w tym użytków rolnych 93,9965 ha. Oświadczenie powyższe jako zgodne ze stanem faktycznym na dzień 03.12.2011 r. i na dzień złożenia zostało potwierdzone przez Wójta Gminy W.;

2. na dzień 03.12.2011 r. osobiście prowadził gospodarstwo rolne położone w miejscowości Z. na terenie gminy O., w powiecie (...), w woj. (...) o ogólnej powierzchni 74,8412 ha, w tym użytków rolnych 74,0712 ha oraz nadal osobiście je prowadzi. Według stanu na dzień złożenia oświadczenia prowadzonego przez niego gospodarstwa nie uległa zmianie i obecnie wynosi 74,8412 ha, w tym użytków rolnych 74,0712 ha. Oświadczenie to jako zgodne ze stanem faktycznym na dzień 03.12.2011 r. i na dzień jego złożenia zostało potwierdzone przez Burmistrza O..

A. H. złożył też oświadczenia o: posiadaniu praktycznych kwalifikacji rolniczych, łącznej powierzchni użytków rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rodzinnego, powierzchni użytków rolnych stanowiących własność i dzierżawionych przez niego oraz poświadczenie zameldowania i dokumenty dotyczące wykształcenia.

Komisja przetargowa przeprowadziła w dniu 14 lutego 2014 r. postępowanie kwalifikacyjne i warunkowo dopuściła A. H. do uczestnictwa w przetargach jeżeli do dnia 20 lutego 2014 r. do godz. 12.00 przedłoży dokument (wzór B) z dokonanym zgodnie ze stanem faktycznym zapisem w części dotyczącej określenia okresu osobistego prowadzenia gospodarstwa. Powód w dniu 17.02.2016 r. złożył wymagane oświadczenie poświadczone przez Wójta Gminy W. i w świetle protokołu z dnia 24.02.2016 r. został ostatecznie zakwalifikowany do udziału w przetargu.

W wyniku licytacji powód wylicytował najwyższą cenę na nieruchomości rolne w postaci:

1. działki nr (...) o pow. 17,6233 ha położonej w gminie K., obręb G., dla której Sąd Rejonowy w Ełku, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...)- 705.000 zł,

2. działki nr (...) o pow. 23,5205 ha położonej w gminie K., obręb G., dla której Sąd Rejonowy w Ełku, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...)- 960.000 zł,

3. działki nr (...) o pow. 18,2462 ha położonej w gminie K., obręb G., dla której Sąd Rejonowy w Ełku, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...)- 755.000 zł,

4. działki nr (...) o pow. 16,3890 ha położonej w gminie K., obręb G., dla której Sąd Rejonowy w Ełku, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...)- 700.000 zł,

5. działki nr (...) o pow. 14,2357 ha położonej w gminie K., obręb G., dla której Sąd Rejonowy w Ełku , V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...)- 530.000 zł.

(...) w W. w piśmie z dnia 22 grudnia 2014 r. skierowanym do (...), w odpowiedzi na wystąpienie tego ostatniego z dnia 18.11.2014 r. skierowane do (...) o unieważnienie przetargu ustnego ograniczonego na sprzedaż przedmiotowych nieruchomości rolnych, po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego poinformował, że w trakcie realizacji procedur przetargowych nie stwierdzono nieprawidłowości, które stanowiłyby podstawę do unieważnienia przetargu. Z dokumentacji przetargowej wynika, że A. H. spełnił wszystkie warunki dotyczące zakwalifikowania do przetargu zawarte w ogłoszeniu. Przedłożył między innymi oświadczenie o łącznej powierzchni użytków rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rodzinnego położonych w Z. gm. O., poświadczone przez Burmistrza O., i w G. gm. W., poświadczone przez Wójta Gminy W..

(...) w W. dnia 17 marca 2015 r. działając na podstawie § 15 Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego trybu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa i ich części składowych, warunków obniżania ceny sprzedaży nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków oraz stawek szacunkowych gruntów (Dz.U. z 2012,poz.540) unieważnił przetarg z dnia 27 lutego 2014 r. na sprzedaż nieruchomości rolnych położonych w obrębie G., gmina K., oznaczonych jako działki nr: (...), o łącznej powierzchni 90,0147 ha.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, że A. H. został zakwalifikowany do udziału w przedmiotowym przetargu ograniczonym dla rolników indywidualnych zmierzających powiększyć swoje gospodarstwo rodzinne. Z oświadczeń powoda wynikało jednak, czego komisja przetargowa nie wzięła pod uwagę, że na dzień 03.12.2011 r. powierzchnia jego użytków rolnych wynosiła 445,2602 ha, a dopiero w dniu 10.02.2014 r. została pomniejszona do 168,0677 ha, wskutek darowania przez A. H. części swojej nieruchomości na rzecz żony M. H.. Z dalszej treści uzasadnienia decyzji wynika, że komisja przetargowa (...) w O. (...)w S. dokonując kwalifikacji do przetargu, jak również (...) badając prawidłowość przeprowadzonych czynności przetargowych w 2014 r., nie wzięły pod uwagę faktu, że na dzień 03.12.2011 r. A. H. nie był rolnikiem indywidualnym, bowiem powierzchnia jego gospodarstwa przekroczyła znacznie 300 ha użytków rolnych.

Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego w brzmieniu obowiązującym w dacie przeprowadzaniu przetargów stanowiła, że za rolnika indywidualnego uważa się osobę fizyczną będącą właścicielem, użytkownikiem fizycznym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której położona jest jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadząca przez ten okres (tzn. co najmniej 5 lat) osobiście to gospodarstwo. A. H. nie spełniał tej definicji rolnika indywidualnego, nie spełniał także warunków do uznania go za rolnika indywidualnego w rozumieniu art. 6 ustawy w brzmieniu obowiązującym do dnia 03.12.2011 r., gdyż jego gospodarstwo przekraczało dopuszczalny limit 300 ha użytków rolnych. Z powyższego wynika, że A. H. nie będąc w dniu 03.12.2011 r. rolnikiem indywidualnym, będzie mógł stać się nim dopiero po 5 latach, licząc od dnia 10.02.2014 r., tj. od daty dokonania darowizny części nieruchomości na rzecz M. H., po spełnieniu pozostałych warunków ustawowych. Zakwalifikowanie A. H. do udziału w przetargu stanowiło naruszenie przepisów ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. O kształtowaniu ustroju rolnego i miało wpływ na wynik przetargu.

Sąd Rejonowy w Suwałkach II Wydział Karny w postanowieniu z dnia 22 grudnia 2014 r., sygn. akt: II Kp 808/14 procedując w sprawie zażalenia (...) w O. na postanowienie Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Suwałkach z dnia 31.10.2014 r. o umorzeniu śledztwa w sprawie zatajenia przez A. H. w oświadczeniach z dnia 10.02.2014 r. istotnych okoliczności co do ilości posiadanych gruntów rolnych na potrzeby organizowanego przez (...) w S. przetargu ograniczonego na sprzedaż nieruchomości rolnych w m. G. gmina K. – zaskarżone postanowienie utrzymał w mocy.

A. H. i M. H. w dniu 28 czerwca 2011 r. ustanowili między sobą ustrój rozdzielności majątkowej.

Powód kierował do pozwanego pisma wzywające do zawarcia umowy sprzedaży przedmiotowych nieruchomości oraz w przedmiocie zawarcia umowy użyczenia tych nieruchomości z uwagi na odmowę sfinalizowania zawarcia umowy sprzedaży.

Przed Sądem Rejonowym w Ełku toczy się sprawa z powództwa (...) przeciwko A. H. o wydanie przedmiotowych nieruchomości.

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się wyłącznie do wykładni przepisów prawa materialnego, a więc ustalenia czy powód może zostać uznany za rolnika indywidualnego w rozumieniu ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. O kształtowaniu ustroju rolnego w wersji przed nowelizacją, to jest w brzmieniu obowiązującym do dnia 03.12.2011 r., czy w wersji po nowelizacji przedmiotowej ustawy. Z decyzji (...) w W. z dnia 17 marca 2015 r. o unieważnieniu przetargu wynika, że na dzień 03.12.2011 r. A. H. nie był rolnikiem indywidualnym, ponieważ powierzchnia jego gospodarstwa przekroczyła znacznie 300 ha użytków rolnych oraz nie spełnił warunków uznania go za rolnika indywidualnego w rozumieniu art. 6 ustawy O kształtowaniu ustroju rolnego w brzmieniu obowiązującym w dacie przeprowadzenia przetargów, ponieważ za rolnika indywidualnego uważa się osobę fizyczną będącą właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia nie przekracza 300 ha, posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadzącą przez ten okres (tzn. co najmniej 5 lat) osobiście to gospodarstwo.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 u.k.u.r. w brzmieniu obowiązującym w dacie przetargu:

„za rolnika indywidualnego o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, uważa się osobę fizyczną będącą właścicielem , użytkownikiem fizycznym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadzącą przez ten okres osobiście to gospodarstwo.

Porównując zmianę przepisu z wersją poprzednio obowiązującą zauważyć należy, że w nowym brzmieniu za rolnika indywidualnego uważa się także osobę fizyczną będącą użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem, oraz dodano słowa „co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie” , a tymczasem w poprzednim stanie prawnym wystarczającym było zameldować się w miejscowości, w której jest położona nieruchomość rolna, chociażby na jeden dzień przed przetargiem, co pozwalało uznać, że dana osoba zamieszkuje w gminie, na obszarze której położona jest z jednych nieruchomości rolnych wchodzących w skład tego gospodarstwa. Z tych przyczyn dodano wymaganie pięcioletniego zamieszkania w gminie, gdzie jest położone gospodarstwo danego rolnika.

W związku z powyższym nie można zgodzić się z interpretacją art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. (Dz.U.2012.803) dokonaną przez stronę pozwaną, że powód w okresie ostatnich 5 lat powinien prowadzić gospodarstwo rolne o powierzchni użytków rolnych nie przekraczającej 300 ha, skoro spełniał on wymogi rolnika indywidualnego zawarte w ogłoszeniu o przetargu w punkcie I, ponieważ: był właścicielem nieruchomości rolnych, prowadził gospodarstwo rolne o powierzchni użytków rolnych nie przekraczającej 300 ha a faktycznie wynoszacej 168,0677 ha, posiadał kwalifikacje rolnicze, co najmniej od 5 lat zamieszkiwał w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego ( a zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 2 ustawy O kształtowaniu ustroju rolnego przez gospodarstwo rolne należy rozumieć gospodarstwo rolne w rozumieniu kodeksu cywilnego o obszarze nie mniejszym niż 1 ha) i przez ten okres osobiście prowadził to gospodarstwo. Zatem powód spełnił wymagania rolnika indywidualnego zawarte w punkcie I ogłoszenia o przetargu, ale nie spełniał wymagań rolnika indywidualnego sprzed nowelizacji ustawy O kształtowaniu ustroju rolnego, ponieważ na dzień 03.12.2011 r. prowadził gospodarstwo rolne o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 300 ha ( o łącznej powierzchni 445,2602 ha ).

W związku z powyższym, brak było podstaw do unieważnienia przedmiotowego przetargu na sprzedaż nieruchomości rolnych a powodowi przysługiwało roszczenie z art. 64 k.c. o zawarcie umowy i na tej podstawie powództwo należało uwzględnić.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła strona pozwana, zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

a) art. 5 ust. 1 i art. 6 ust. 1 ustawy O kształtowaniu ustroju rolnego w zw. z art. 29 ust. 3b pkt ustawy O gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, poprzez ich błędną wykładnię i bezzasadne przyjęcie, że powód odpowiada definicji rolnika indywidualnego i był uprawniony do udziału w przetargu na sprzedaż nieruchomości rolnych prowadzonym przez pozwaną, podczas gdy z okoliczności przedmiotowej sprawy wynika, iż powód nie spełnił wymogów ustawowych uznania go za rolnika indywidualnego, ponieważ przystępując do wskazanego przetargu nie prowadził osobiście gospodarstwa rolnego o powierzchni nie przekraczającej 300 ha w okresie co najmniej 5 lat;

b) art. 64 k.c. poprzez bezpodstawne uznanie, iż powodowi przysługiwało roszczenie o zawarcie umowy w sytuacji, gdy nie spełniał warunków przedmiotowego przetargu do uznania jego osoby za rolnika indywidualnego, w związku z tym nie mógł wystąpić z roszczeniem w przedmiocie zobowiązania pozwanej do złożenia oświadczenia woli.

W oparciu o powyższe zarzuty wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji i ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej nie zasługuje na uwzględnienie.

Skarżąca nie zgłosiła jakichkolwiek zarzutów dotyczących ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd I instancji, w związku z czym możliwe jest ograniczenie treści niniejszego uzasadnienia jedynie do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa ( art. 387 § 2 ¹ k.p.c. ).

Bezspornie powód nie legitymował się dnia 3.12.2011 r. statusem rolnika indywidualnego i z tej przyczyny źródłem jego prawa do uczestnictwa w przetargu z dnia 27 lutego 2014 r. mogła być jedynie regulacja aktualna w tej ostatniej dacie. Zgodnie zaś z obowiązującym w niej art. 6 ust. 1 u.k.u.r. za rolnika indywidualnego uważało się osobę fizyczną będącą właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadząca przez ten okres osobiście to gospodarstwo.

W literalnym ujęciu przepis powyższy formułuje więc następujące cechy ( kryteria ) tworzące definicję rolnika indywidualnego: legitymowanie się określonym tytułem prawnym lub posiadaniem samoistnym nieruchomości, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha ( kryterium nr 1 ), posiadanie kwalifikacji rolniczych ( kryterium nr 2 ), zamieszkiwanie w gminie, na obszarze której położona jest jedna z nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego ( kryterium nr 3 ) i osobiste prowadzenie gospodarstwa rolnego przez wzmiankowany okres 5 lat ( kryterium nr 4 ). Ostatnie z dwóch przesłanek kwalifikują daną osobę jako rolnika indywidualnego ze względu na jego domicyl rozumiany jako stałe ( pięcioletnie ) zamieszkiwanie połączone z prowadzeniem gospodarstwa rolnego na terenie danej gminy. Kryteria te mają charakter samodzielny i nie czerpią z treści dwóch pierwszych, czego widocznym przykładem jest posługiwanie się w końcowych partiach przepisu pojęciem gospodarstwa rolnego, które nie jest tożsame z pojęciem „ nieruchomości, w tym użytków rolnych” użytym w kryterium nr 1.

Zgodnie z art. 46 ¹ k.c. nieruchomościami rolnymi ( gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej sadowniczej i rybnej. Z kolei w świetle art. 55 ³ k.c. za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Treść przywołanych przepisów ma charakter przedmiotowy, a więc za ich składową nie został uznany opis osoby prowadzącej gospodarstwo rolne. Innymi słowy, zespół gospodarczy o charakterze gospodarstwa rolnego pozostanie nim bez względu na to, czy znajdzie się we władaniu rolnika indywidualnego, czy też osoby nie posiadającej takich kwalifikacji. W tych warunkach nie budzi wątpliwości Sądu Apelacyjnego, wbrew stanowisku apelacji, że powód prowadził gospodarstwo rolne w okresie 5 lat przed złożeniem oświadczenia z dnia 10.02.2014 r., chociaż nie był w tych latach ( poza wymienioną datą ) rolnikiem indywidualnym.

Bezspornie powód zaliczał się po 10.02.2014 r. do osób fizycznych władających jako właściciel, samoistny posiadacz lub dzierżawca nieruchomościami rolnymi, których łączna powierzchnia użytków rolnych wynosiła 168,0677 ha ( pow. ogółem- 187,8682 ha, vide: k. 173 ), chociaż przed tą datą władał obszarem o 267,0029 ha większym ( k. 124 ), ale w następstwie umowy darowizny zawartej z M. H. darował jej do majątku osobistego ( małżonkowie pozostają w ustroju rozdzielności majątkowej od dnia 28.06.2011 r. ) ostatnie z wymienionych gruntów. W dostępnym materiale procesowym brak jest przy tym dowodów potwierdzających, że powód zachował władztwo nad darowanymi żonie nieruchomościami jako posiadacz samoistny lub dzierżawca; w konsekwencji uznać należy, że wypełnił on w dacie przetargu pierwsze z kryteriów posiadania statusu rolnika indywidualnego. Powód niewątpliwie legitymował się też od wielu lat kwalifikacjami rolniczymi ( zob. świadectwo z dnia 24 lipca 2004 r., k. 81 ).

A. H. zamieszkuje we wsi B. na terenie gminy W., w granicach której znajduje się znaczna część nieruchomości tworzących jego gospodarstwo rolne ( 93,9965 ha ), chociaż pozostałe jego nieruchomości położone są w Z. na obszarze gminy O.. W tych warunkach nie budzi wątpliwości fakt wypełnienia przez niego trzeciego z w/w kryteriów.

W świetle art. 29 ust. 3b pkt 1 ustawy z dnia 19 października 1991 roku O gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa ( Dz. U. z 2012 r., poz. 1187 ) pozwana (...) uprawniona była zastrzec, że w przedmiotowym przetargu mogą uczestniczyć wyłącznie rolnicy indywidualni, w rozumieniu przepisów o kształtowaniu ustroju rolnego, zamierzający powiększyć gospodarstwo rodzinne, jeżeli mają oni miejsce zamieszkania w gminie, w której położona jest nieruchomość wystawiana do przetargu lub w gminie graniczącej z tą gminą. (...) wystawione w analizowanym przetargu położone były na obszarze gminy K., która graniczy z gminami: W., R., A., B., R. , P., E. i O.. W tych warunkach powód prowadzący gospodarstwo rolne na obszarze dwóch gmin sąsiadujących z gminą K. z pewnością uprawniony był do udziału w przetargu.

Rodzinnym gospodarstwem rolnym w rozumieniu art. 23 Konstytucji R.P. w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 1-2 u.k.u.r. jest gospodarstwo prowadzone przez rolnika indywidualnego, o powierzchni użytków rolnych nie przekraczającej 300 ha i nie tylko nastawione na produkcję, ale posiadające też cechę gospodarstwa domowego, co oznacza, że przynajmniej jeden, o ile nie wszyscy członkowie rodziny, zajmuje się taką produkcją. W takich gospodarstwach – z ekonomicznego punktu widzenia – istnieje również powiązanie pomiędzy rozwojem rodziny a rozwojem takiego gospodarstwa ( zob. komentarz do art. 23 Konstytucji R.P. Safjan/Borysiak oraz przytoczone w nim poglądy T. Kurowskiej, B. Zdziennickiego i P. Winczorka ). Bezspornie gospodarstwo rolne powoda spełniało od dnia 10.02.2014 r. powyższe wymagania.

Sąd Okręgowy słusznie więc przyjął, że nie istniały podstawy natury faktycznej i prawnej do unieważnienia przetargu z dnia 27.02.2014 r., w ramach którego powód przedstawił najkorzystniejsze oferty nabycia oferowanych w nim nieruchomości, co skutkuje zasadnym żądaniem z art. 64 k.c. Sąd I instancji nie dopuścił się w konsekwencji obrazy wskazanych w apelacji przepisów prawa materialnego.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji wyroku na zasadzie art. 385 k.p.c.

(...)