Pełny tekst orzeczenia

Sygnatura akt II AKa 223/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący:SSA Jarosław Papis

Sędziowie:SA Piotr Feliniak (spr.)

SA Sławomir Lerman

Protokolant: st. sekr. sąd. Łukasz Szymczyk

przy udziale prokuratora Andrzeja Pankiewicza

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2016 r.

sprawy I. G. z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 148 § 1 kk, art. 190 § 1 kk

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 7 lipca 2016 r., sygn. akt IV K 223/15.

1)  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

2)  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. T. – Kancelaria Adwokacka w Ł., kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

3)  zwalnia oskarżonego od kosztów sądowych za postępowanie przed sądem II instancji.

SSA Jarosław Papis

SSA Piotr Feliniak SSA Sławomir Lerman

II AKa 223/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 7 lipca 2016 roku w sprawie sygn. akt IV K 223/15I. G. został uznany za winnego tego, że:

w dniu 9 sierpnia 2015 roku w P., w zamiarze pozbawienia życia R. J., zadawał mu ciosy nożami kuchennymi powodując obrażenia ciała w postaci ran ciętych klatki piersiowej, głowy, szyi, tułowia, lewej i prawej kończyny górnej oraz prawej kończyny dolnej, sińców w powłokach tułowia, kończyn górnych i prawej kończyny dolnej, które to obrażenia spowodowały naruszenie czynności narządu ciała pokrzywdzonego trwające nie dłużej niż siedem dni, lecz zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na podjęte przez pokrzywdzonego działania obronne oraz ucieczkę z miejsca zdarzenia, czym wypełnił dyspozycję art. 13 §1 k.k. w zw. z art. 148 §1 k.k. zw. z art. 157 §2 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k. i za to na podstawie art. 148 §1 k.k. w zw. z art. 11 §3 k.k. w zw. z art 14 §1 k.k. przy zastosowaniu art. 60 §2 i § 6 pkt. 2 k.k. wymierzono mu karę 6 lat pozbawienia wolności.

w dniu 9 sierpnia 2015 roku w P., zagroził M. G. pozbawieniem życia, która to groźba wzbudziła u pokrzywdzonej obawę, iż może zostać spełniona i za to na podstawie art. 190 §1 k.k. wymierzono mu karę 3 miesięcy pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 85 § 1 i §2 k.k., art. 86 § 1 k.k. w miejsce kar jednostkowych orzeczonych w punkcie 1. i 2. wyroku wymierzono oskarżonemu karę łączną 6 lat pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 63 §1 k.k. zaliczono oskarżonemu na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności okres tymczasowego aresztowania w przedmiotowej sprawie od dnia 9 sierpnia 2015 r. przyjmując, iż jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się jednemu dniowi kary pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 62 k.k. orzeczono wobec oskarżonego I. G. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym.

Zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz adwokata M. T. koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu I. G. z urzędu;

Zwolniono oskarżonego I. G. od ponoszenia kosztów sądowych (k.247-248).

Apelację od powyższego wyroku wniósł obrońca oskarżonego i na zasadzie art. 425 § 1 i 2 kpk i art. 444 kpk zaskarżył wyrok w całości na korzyść oskarżonego I. G..

Działając na zasadzie art. 427 § 1 i 2 kpk i art. 438 pkt 2 kpk wyrokowi temu zarzucił naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, a mianowicie art. 413 § 2 pkt 1 kpk poprzez niewskazanie w opisie czynu przypisanego oskarżonemu rodzaju zamiaru (bezpośredniego albo ewentualnego), z którym oskarżony miał dopuścić się przypisanego mu czynu opisanego w punkcie 1 wyroku, a więc czynu z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 148 § 1 kk w zw. z art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk,

Działając na zasadzie art. 427 § 1 i 2 kpk i art. 438 pkt 2 kpk - wyrokowi temu zarzucił naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 5 § 2 kpk, art. 7 kpk, art. 92 kpk, art. 410 kpk i art. 424 § 1 i 2 kpk, a polegające na pominięciu szeregu okoliczności przemawiających na korzyść oskarżonego oraz przekroczeniu przez Sąd zasady swobodnej oceny dowodów poprzez wyciągnięcie wielu wniosków nielogicznych i sprzecznych z materiałami dowodowymi znajdującymi się w aktach sprawy, zwłaszcza w odniesieniu do przypisywania oskarżonemu zamiaru popełnienia zarzucanego mu czynu z pkt 1 aktu oskarżenia, a nadto wybiórczą ocenę zebranego materiału dowodowego poprzez danie wiary jedynie zeznaniom pokrzywdzonych i świadków przemawiających na niekorzyść oskarżonego, zaś pominięcie w tym zakresie wyjaśnień oskarżonego, które były spójne i konsekwentne w całym toku postępowania, a w konsekwencji niewzięcie pod uwagę, iż w sprawie istnieją niedające się usunąć wątpliwości, które winny być poczytane na korzyść oskarżonego, nie wyjaśnienie i nieustosunkowanie się w uzasadnieniu wyroku do całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy, a zwłaszcza kwestii czynnego żalu ze strony oskarżonego, który sam puścił pokrzywdzonego i nie podejmując dalszych działań przestępczych i pozwolił mu opuścić mieszkanie,

Działając na zasadzie art. 427 § 1 i 2 kpk i art. 438 pkt 3 kpk wyrokowi temu zarzucił będący konsekwencją naruszenia przepisów prawa procesowego, o których mowa powyżej, błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za jego podstawę, który miał wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, a polegający na tym, iż Sąd niewłaściwie, sprzecznie z zasadami logicznego rozumowania oraz w sposób niepełny dokonał oceny materiału dowodowego, nie wziął pod uwagę treści wyjaśnień oskarżonego oraz częściowo świadków, które przemawiały na korzyść oskarżonego, nie odnosząc się do nich w treści uzasadnienia, ocenił dowody w sposób jednostronny i w konsekwencji uznał, iż oskarżony dopuścił się obu zarzucanych mu czynów, podczas gdy analiza całości zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym zwłaszcza dowodów z zeznań świadków i wyjaśnień samego oskarżonego w oparciu o zasady wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego winny prowadzić do wniosku, iż oskarżony nie dopuścił się zarzucanego mu czynu usiłowania zabójstwa, w sposób opisany w akcie oskarżenia, a w konsekwencji Sąd winien był zmienić kwalifikację prawną czynu przypisanego oskarżonemu na taką, która w pełni oddaje jego kryminogenne zachowanie, a więc odpowiedzialność sprawcy winna kształtować się wyłącznie na podstawie przepisów przewidujących odpowiedzialność za naruszenie prawidłowych funkcji organizmu z art. 157 § 1 kk lub z art. 156 kk, co sprawca w istocie mógł przewidzieć, nie zaś na podstawie art. 13 § 1 kk w zw. z art. 148 § 1 kk, zaś co do czynu z art. 190 kk Sąd winien był uniewinnić oskarżonego od tego czynu,

Działając na zasadzie art. 427 § 1 i 2 kpk, art. 437 § 1 i 2 kpk i art. 456 kpk wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w oparciu o zebrane w sprawie dowody poprzez odmienne orzeczenie co do istoty sprawy, a tym samym zmianę kwalifikacji prawnej czynu z pkt 1 wyroku z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 148 § 1 kk w z w. z art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk na art. 13 § 1 kk w zw. z art. 157 § 1 kk, względnie art. 13 § 1 kk w zw. z art. 156 § 1 kk oraz uniewinnienie oskarżonego od zarzuconego mu czynu z art. 190 kk, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Wniósł nadto o zasądzenie na rzecz obrońcy z urzędu oskarżonego kosztów pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu w postępowaniu odwoławczym (k. 279-293).

W aktach znajduje się także pismo oskarżonego zatytułowane „apelacja” (k. 333-334).

Wyrokiem z dnia 7 grudnia 2016 roku utrzymano w mocy zaskarżony wyrok (k. 347).

Wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku złożył oskarżony (k. 365).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego, poza zarzutem obrazy prawa procesowego w postaci naruszenia treści art. 413 § 2 pkt 1 kpk, okazała się niezasadna.

Należy jednak podkreślić, że obrońca oskarżonego zarzuca orzeczeniu, zarówno błąd w ustaleniach faktycznych, jak i obrazę wskazanych przepisów postępowania, w istocie kwestionuje poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenia, gdyż - jak wynika z treści apelacji - uchybienie wskazanym przepisom miało doprowadzić do błędnych ustaleń faktycznych.

Należy także stwierdzić, iż apelacja jest dotknięta wadami w zakresie sformułowanych zarzutów obrazy prawa procesowego.

W pierwszej kolejności niezbędnym wydaje się przypomnienie, iż nie można jednocześnie formułować zarzutu opartego na podstawach określonych w art. 7 kpk oraz 5 § 2 kpk. W świetle utrwalonego orzecznictwa podnosi się, iż zarzut obrazy art. 5 § 2 kpk dotyczy wtórnej dla ustaleń faktycznych płaszczyzny procedowania sądu, a zatem nie może być podnoszony jednocześnie z zarzutem obrazy art. 7 kpk (patrz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2013 roku, sygn. V KK 270/12, LEX 1293868). Ponadto wątpliwości, o których mowa w przepisie art. 5 § 2 kpk, to wątpliwości pozostające już po dokonaniu prawidłowej oceny wiarygodności dowodów, które pomimo tego nie dają się usunąć (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2013 roku, sygn. akt II KK 207/12, LEX 1299162). Nadto skarżący pomijają, że przepis art. 5 § 2 kpk wprost odnosi się do istnienia wątpliwości przy ustaleniu stanu faktycznego po stronie sądu orzekającego, a nie po stronie wywodzącej środek odwoławczy (patrz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2013 roku, sygn. akt V KK 73/13, LEX 1331404).

Należy także wskazać, iż zarzut naruszenia art. 410 kpk może być zasadny jedynie w przypadku gdy sąd opierał się na materiale dowodowym, który w sprawie nie został ujawniony, bądź orzekał w oparciu jedynie o część ujawnionego materiału dowodowego (patrz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2013 roku, sygn. akt IV KK 82/13).

W orzecznictwie wskazuje się także, że obraza przepisów art. 92 kpk i art. 410 kpk zachodzi, gdy wyrokujący sąd opiera się na materiale nieujawnionym na rozprawie głównej albo opiera się tylko na części materiału ujawnionego. Dokonanie oceny materiału ujawnionego, nieodpowiadającej interesowi procesowemu skarżącego, nie uchybia dyspozycji tych przepisów. Inną rzeczą jest prawidłowość oceny materiału dowodowego, a czym innym jest dokonanie ustaleń faktycznych stanowiących podstawę rozstrzygnięcia na dowodach nie ujawnionych w toku rozprawy głównej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 22 stycznia 2015 r., sygn. akt II AKa 424/14).

Ponadto podkreślić należy, iż uzasadnienie zaskarżonego wyroku w pełni respektuje zasady określone w art. 424 kpk. Obraza tego przepisu nigdy nie jest naruszeniem prawa procesowego mającym wpływ na treść orzeczenia, bowiem do sporządzenia uzasadnienia dochodzi po wydaniu wyroku (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 kwietnia 2013 roku, sygn. akt II AKa 95/13, LEX 1312112).

Należy także przypomnieć, iż analiza zgromadzonych dowodów, wydany wyrok, jego pisemne uzasadnienie pozostają pod ochroną art. 7 k.p.k., bowiem dokonane przez sąd meriti ustalenia faktyczne oraz ocena zgromadzonego materiału dowodowego:

1) zostały poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy (art. 410 k.p.k.) i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy (art. 2 § 2 k.p.k.);

2) stanowi wynik rozważenia wszystkich okoliczności, przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego (art. 4 k.p.k.);

3) jest wyczerpująco i logicznie, z jednoczesnym uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego uargumentowane w uzasadnieniu wyroku (art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k.) - podobnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 1990 r., OSNKW 1991 r.z. 7-9, poz. 41 oraz wyrok Sąd Najwyższy z dnia 3 września 1998 r., Prok. i Pr. - wkł. 1999 r., Nr 2, poz. 6.

Procedując w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy dokonał właściwej, albowiem nie naruszającej żadnych reguł obowiązującej procedury karnej, oceny zebranych dowodów w oparciu o prawidłową ocenę materiału dowodowego poczynił właściwe ustalenia w sferze faktów i nadał im odpowiednią kwalifikację prawno-karną.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 413 § 2 pkt 1 kpk należy przypomnieć, iż w judykaturze podnosi się, że procedura karna nie ma charakteru formułkowego, co oznacza, iż przepis ten nie zawiera wymogu, aby w opisie czynu przytoczono dosłownie wszystkie ustawowo określone znamiona czynu zabronionego. Pominięcie ustawowego określenia znamienia przestępstwa w opisie czynu przypisanego nie stanowi przeszkody w uznaniu, że wypełnia on znamiona konkretnego przestępstwa, jeżeli opis ten mieści się w granicach pojęć, którymi przepis prawa materialnego określa te znamiona.

Ma rację obrońca, iż określenie rodzaju zamiaru (bezpośredniego albo ewentualnego), z którym oskarżony miał dopuścić się czynu przypisanego mu w pkt 1 wyroku, było obowiązkiem sądu orzekającego.

Braku tego jednak nie można uzupełnić w toku postepowania odwoławczego, w szczególności przez przyjęcie zamiaru bezpośredniego, z uwagi na to, iż apelacja wywiedziona jest wyłącznie na korzyść oskarżonego.

Nie miało to natomiast wpływu na treść zapadłego wyroku, bowiem w sposób prawidłowy dokonano oceny zachowania oskarżonego w płaszczyźnie przepisów przywołanych w podstawie prawnej skazania.

W tym miejscu jednak należy wskazać, że jak słusznie podniósł Sąd Okręgowy zadając człowiekowi cios nożem praktycznie w każdej sytuacji należy liczyć się i przewidywać, że może to spowodować jego śmierć. W przedmiotowej sprawie noże miały stosunkowo długie ostrza (jedno powyżej 12 cm, drugi nóż całkowitej długości 32 cm). Użycie przez oskarżonego ww. noży przemawiają za przyjęciem, że I. G. (2) działał z zamiarem zabicia R. J..

Skarżący we wnioskach apelacji postuluje, aby dokonać oceny zachowania oskarżonego w płaszczyźnie art. 157 § 1 kk, ewentualnie 156 §1 kk, przy przyjęciu konstrukcji usiłowania. Jest to pogląd o tyle kontrowersyjny, iż gdyby nawet uwzględnić wnioski obrońcy, to w sposób oczywisty należałoby zachowanie oskarżonego ocenić w płaszczyźnie dokonania, a nie usiłowania.

Niezależnie jednak od powyższego należało ocenić zasadność zarzutu oraz wniosków. Oparte są one na twierdzeniu apelującego, iż zadawane przez oskarżonego ciosy cechowała niewielka siła i fakt, że nie były zadawane w sposób typowy dla sprawców mających zamiar pozbawienia życia człowieka. Dodatkowo obrońca odwołuje się do treści dowodu z opinii lekarskiej, w której faktycznie stwierdzono liczne, chociaż powierzchowne obrażenia ciała pokrzywdzonego. Żadne z tych obrażeń nie zagrażało życiu i zdrowi R. J. (opinia k. 229-231 oraz 234-235).

Przywołując ponadto wyjaśnienia oskarżonego z rozprawy, w których negował on zamiar zabójstwa, obrońca sformułował zarzuty i wnioski.

W judykaturze podnosi się, iż błąd w ustaleniach faktycznych, o których mowa w art. 438 pkt 3 kpk, to de facto błąd w logicznej ocenie zgromadzonego materiału dowodowego poprzez wyprowadzenie przez sąd orzekający błędnych wniosków. Z kolei zarzut co do błędu w ustaleniach faktycznych winien odnosić się do oceny wniosków, które nie odpowiadają prawidłowości logicznego rozumowania, a przez to nie może sprowadzać się do polemiki z ustaleniami sądu.

Na gruncie tej sprawy Sąd Apelacyjny nie dostrzega błędnych wniosków wyprowadzonych przez Sąd I instancji. Sąd meriti wskazał, iż zebrane w sprawie dowody pozwoliły jednoznacznie stwierdzić, że oskarżony dopuścił się obu zarzuconych mu czynów. Nie ulega też wątpliwości, iż I. G.miał świadomość i wiedzę w zakresie charakteru użytego przedmiotu, a przez to skutków jakie może wywołać zadając ciosy. Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny przede wszystkim w oparciu o zeznania pokrzywdzonych M. G. i R. J., częściowo też na zeznaniach innych świadków.

To właśnie wywiedziony środek odwoławczy nosił cechy dowolności, ponieważ obrońca w sposób wybiórczy odniósł się do materiału dowodowego.

Pominął, iż oskarżony swój zamiar wyraził werbalnie, przed zdarzeniem, a jego trakcie, a także już po zdarzeniu. Ponadto istotne jest to, że użyte przez oskarżonego narzędzia w postaci dwóch noży, nadawały się do realizacji celu.

Skarżący pominął manewry obronne pokrzywdzonego, to że jeden z noży złamał się podczas zadawania ciosów i oskarżony chwycił drugi z noży, kontynuując działanie przestępcze.

Dopiero pominięcie tych dowodów umożliwiało sformułowanie zawartych w apelacji zarzutów i wniosków. Odnosi się to także do drugiego z zarzutów, dotyczącego przestępstwa z art. 190 § 1 kk. Także i tu skarżący pomijając częściowo materiał dowodowy i nie wskazując błędności ocen co do zeznań świadków, opierając ustalenia na wyjaśnieniach oskarżonego uznaje, iż brak jest podstaw do przypisania sprawstwa co do popełnienia przez I. G., także czynu z art. 190 § 1 kk.

Mankamentów tych nie zawiera ani wyrok, ani uzasadnienie Sądu Okręgowego.

W szczególności dokonano kompleksowej oceny wszystkich przywołanych dowodów i skarżący nie wykazał, aby przekroczyła ona granice zakreślone treścią art. 7 kpk.

Z tych też względów brak było podstaw do uwzględnienia założonej apelacji.

Brak jest także podstaw do uznania, iż kara orzeczona nosi cechy rażącej niewspółmierności, o której mowa w art. 438 pkt 4 kpk.

Sąd Okręgowy wskazał, iż wymierzając karę zastosował instytucję nadzwyczajnego złagodzenia kary opisaną w art. 60 § 2 kk uznając tym samym, że w przedmiotowej sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa. W ocenie Sądu Odwoławczego istniejące w sprawie okoliczności powodują, iż należało wobec oskarżonego zastosować tę instytucję.

Z tych względów wszystkie wskazane powyżej okoliczności, doprowadziły Sąd Apelacyjny do utrzymania zaskarżonego wyroku w mocy.

O kosztach obrony z urzędu rozstrzygnięto przy uwzględnieniu nakładu pracy obrońcy oraz obowiązujących stawek.

Zwolniono oskarżonego od obowiązku uiszczenia kosztów związanych z postępowaniem odwoławczym.