Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Anna Rodak

Sędziowie: SSA Mirosław Godlewski (spr.)

SSA Iwona Szybka

Protokolant: st. sekr. sąd. Patrycja Stasiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 stycznia 2017 r. w Ł.

sprawy J. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniu

na skutek apelacji J. B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 20 października 2015 r. sygn. akt VIII U 3649/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od J. B. na rzecz Zakład u (...) I Oddział u w Ł. kwotę 1800 ( jeden tysiąc osiemset ) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.

Sygn.akt: III AUa 92/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie J. B. od decyzji organu rentowego którą stwierdzono, że J. B. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlegała od 1 czerwca 2014 roku obowiązkowym ubezpieczeniom

( emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu ).

Wydając przedmiotowy wyrok sąd pierwszej instancji przyjął za podstawę rozstrzygnięcia następujące ustalenia faktyczne.

J. B. od 17 lutego 2014 roku zatrudniona była na podstawie umowy o prace w (...) S.A i podlegała z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym. Do dnia 30 kwietnia 2014 roku ubezpieczona pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy a od 1 maja 2014 roku w wymiarze czasu pracy wynoszącym ¾ etatu. Z tytułu pracy otrzymywała wynagrodzenie od 17 lutego 2014 roku w kwocie 1900 złotych a od 1 sierpnia 2014 roku w kwocie 1575,50 złotych.

Z dniem 12 maja 2014 roku J. B. zarejestrowała działalność gospodarczą pod firmą (...). W ramach działalności gospodarczej miała zajmować się sprzątaniem budynków i obiektów przemysłowych. Rejestrując działalność gospodarczą miała świadomość, że jest w ciąży. Wcześniej taką samą działalność prowadził mąż ubezpieczonej M. B.. Nie miał on stałych zleceń i osiągał miesięczne obroty na poziomie 200 do 300 złotych a prowadzenie działalności zakończył z początkiem 2014 roku gdyż po utracie etatowego zatrudnienia nie miał możliwości opłacania składek. J. B. rejestrując działalność liczyła na zwiększenie swoich dochodów. Klientów chciała pozyskać poprzez strony internetowe a w prowadzeniu działalności miał jej pomóc brat. Firma ubezpieczonej wykonała usługę prania tapicerki samochodowej na rzecz P. K. na kwotę 92,25 złotych. Wykonała też usługi prania tapicerski samochodowej na rzecz Zarządu Gospodarowania (...) na kwoty 110,70 oraz 184,50 złotych.

Od 1 lipca 2014 roku J. B. stała się niezdolna do prowadzenia działalności gospodarczej z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży i z tego tytułu wniosła o wypłatę zasiłku chorobowego. A od dnia 2 grudnia 2014 roku ubezpieczona przebywała na urlopie macierzyńskim.

W roku 2015 firma zarejestrowana na wnioskodawczynię wystawiła dalsze faktury ; 4 lutego 2015 roku na kwoty 184,50 zł i 268,33 złote, 7 marca 2015 roku na kwotę 73,80 złotych, 20 marca 2015 roku na kwotę 140 złotych,1 kwietnia 2015 roku na kwotę 135,30 złotych, 2 kwietnia 2015 roku na kwotę 553,50 złotych, 8 maja 2015 roku na kwotę 147,60 złotych, 18 maja 2015 roku na kwotę 581,18 złotych, 22 maja 2015 roku na kwotę 339,48 złotych, 25 maja 2015 roku na kwotę 92,25 złotych i 28 września 2015 roku na kwotę 196,80 złotych.

Zdaniem sądu pierwszej instancji odwołanie było bezzasadne. W świetle zebranego materiału dowodowego nie było bowiem podstaw do kwalifikowania przywoływanej aktywności jako działalności gospodarczej spełniającej cechę zarobkowości. Powyższe, zaś dostatecznie uzasadnia prawidłowość stanowiska organu rentowego co do braku podlegania wskazanej ubezpieczeniom z tytułu powyższej aktywności. Stosownie bowiem do treści art. 6 ust.1 pkt.5, art.8 ust.6 pkt. 1 i art.11 ust.2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 roku ( t.j DZ.U. z 2015 r poz.121 ze zmianami ) podleganie ubezpieczeniom tak obowiązkowym jak i dobrowolnemu jest immanentnie związane z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej. (...) legalną definicję której zawiera art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2013 roku poz. 672 ze zmianami). Przeprowadzone postępowanie dowodowe, wykluczyło możliwość kwalifikowania aktywności J. B. pod normę art.2 przywołanej ustawy. Wskazane w roku 2014 trzy usługi prania tapicerki samochodowej na łączną kwotę 400 złotych nie wypełniły bowiem przesłanki zarobkowego charakteru. Zasadnie organ rentowy podnosił, że J. B. rejestrując działalność, miała świadomość, że jest w ciąży i ograniczeń z tego wynikających jak i świadomość potencjalnych dochodów jakie może dawać rejestrowana działalność. Okoliczności te w zestawieniu z faktem zgłoszenia się do ubezpieczeń z maksymalną podstawą wymiaru rodzącą obowiązek składkowy na poziomie około 3 tys złotych miesięcznie ( nieosiągalny dla działalności odwołującej ) dostatecznie wykazuje, że jedynym celem działań było skorzystanie ze świadczeń ubezpieczeniowych z tytułu ciąży w maksymalnej wysokości. Jednakże mimo formalnego zarejestrowania działalności i mimo faktycznego wykonania wskazanych czynności, aktywność ta nie mogła doprowadzić do powstania ubezpieczeń społecznych z tego tytułu gdyż działalnością gospodarczą w rozumieniu art.2 ustawy jest działalność, którą cechuje - zarobkowość zorganizowanie i ciągłość. O zarobkowym charakterze można mówić wtedy, gdy działalność jest prowadzona w celu osiągnięcia dochodu rozumianego jako nadwyżka przychodów nad nakładami. W związku z czym, koszty oskładkowania nie pozostają bez znaczenia przy ocenie, spełnienia danej przesłanki. Nie będzie bowiem działalnością gospodarczą aktywność nakierowana na inny efekt niż zarobkowość. Z takim zaś przypadkiem mieliśmy do czynienia w przedmiotowej sprawie.

Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżyła w całości apelacją J. B. zastąpiona przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego. Zarzucając wyrokowi naruszenie przepisów art. 233§1 k.p.c. w związku z art.328§2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i ustalenie sprzecznie z zebranym materiałem dowodowym, że apelantka zarejestrowała działalność gospodarczą jedynie w celu pozornego wejścia do systemu ubezpieczeń społecznych pod tym tytułem oraz, że prowadzona przez nią działalność nie była nakierowana na uzyskanie zysku. Ponadto, poprze obrazę art.328 §2 k.p.c. wyrażającą się w sporządzeniu pisemnych motywów z pominięciem zarzutów wskazanych w odwołaniu oraz bez przywołania podstawy prawnej rozstrzygnięcia.

Jak również obrazę przepisów prawa materialnego art. 2 w związku z art.6 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej art.6 ust.5 w związku z art.8 ust.6 pkt. 1 w związku z art.13 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art.11 ust. 2 w związku z art. 14 ust. 1 tejże poprzez ich błędną wykładnię prowadzącą do uznania, że apelantka nie prowadziła działalności gospodarczej i nie podlegała ubezpieczeniom w sytuacji, gdy taką działalność prowadziła i ubezpieczeniom z tego tytułu podlegała.

Motywując podniesione zarzuty apelująca wywodziła, iż teza sądu pierwszej instancji o pozorowaniu działalności gospodarczej w celu pozyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jest oderwana od podstawy faktycznej i nie znajduje podstawy prawnej. Albowiem jak wykazano poprzez treść dokumentów, działalność gospodarcza została zarejestrowana i była wykonywana a fakt pozostawania apelantki w ciąży oraz fakt wysokości podstawy z jaką się zgłosiła do ubezpieczeń nie mają znaczenia gdyż sprawa dotyczy podlegania ubezpieczeniom. Nadto, prawidłowość zadeklarowanej podstawy wymiaru z działalności nie podlega kontroli. W związku z czym, skoro J. B. wykonywała czynności w ramach zarejestrowanej działalności gospodarczej i uzyskiwała z tego tytułu przychody, nawet niewielkie, to nie było podstaw do tego aby negować zarobkowy charakter działalności, jak to uczynił sąd pierwszej instancji.

W konkluzji apelująca wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zmianę zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego i stwierdzenie podlegania ubezpieczeniom społecznym obowiązkowym oraz dobrowolnemu od 1 czerwca 2014 roku oraz o zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Organ rentowy wnosił o oddalenie apelacji na koszt apelującej.

Na rozprawie apelacyjnej strony wyjaśniły, że po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego zainteresowana złożyła oświadczenie o zawieszeniu działalności a następnie ją podjęła obniżając podstawę wymiaru, przy czym również i za ten okres wykazywane przychody były niższe niż pierwotnie wskazane obciążenie składkowe.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i jako taka podlega oddaleniu. Sąd Okręgowy rozpoznający sprawę, prawidłowo ustali stan faktyczny oraz dokonał prawidłowej subsumpcji. Sąd Apelacyjny podziela poczynione ustalenia faktyczne i przyjmuje je za własne dla potrzeb rozpoznania sprawy w postępowaniu apelacyjnym.

Podniesione w apelacji zarzuty obrazy prawa procesowego, nakierowane na zmianę ustaleń faktycznych, są niezasadne.

Po pierwszej nie ma racji apelująca wskazując na naruszenie treści przepisu art.328 § 2 k.p.c. poprzez sporządzenie pisemnych motywów nie spełniających wymogów konstrukcyjnych. W związku z treścią podniesionego zarzutu, przypomnieć należy, że w orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, iż ewentualna obraza przepisu art.328§2 k.p.c. stanowić może jedynie uchybienie proceduralne, które nie może mieć wpływu na treść rozstrzygnięcia z tej prostej przyczyny, że motywy wyroku sporządzane są już po jego zapadnięciu. Dlatego też zarzut naruszenie art.328 §2 k.p.c. może być uznany za uzasadniony jedynie w sytuacji wyjątkowej, gdy treść uzasadnienia całkowicie uniemożliwia sądowi drugiej instancji dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania zaskarżonego orzeczenia. ( patrz bliżej - np.: SN wyrok z 11 października 2016 r (...) 395/15 i tam przywołana argumentacja ).

W niniejszej sprawie z takim charakterem wadliwości nie mamy do czynienia, na takie zakres uchybień nie wskazuje nawet autor apelacji. Lektura pisemnych motywów sądu oraz treści wniesionej apelacji, nie pozostawia bowiem wątpliwości, że sporządzone motywy pozwalają na zrozumienie motywacji sądu pierwszej instancji i motywacja ta była też zrozumiała dla skarżącej. Innym zagadnieniem, wykraczającym poza przywołaną treść art.328§2 k.p.c. jest treść uzasadnienia i jego merytoryczna zasadność.

Nie ma także podstaw uzasadniających uznanie za zasadny podniesionego zarzutu naruszenia art.233§1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów. Dla zasadności wskazanego zarzutu konieczne bowiem jest wykazanie rażącego naruszenia przez sąd pierwszej instancji reguł oceny dowodów poprzez brak wszechstronnego rozważenia czy też obrazę reguł logicznego rozumowania, wnioskowania lub doświadczenia życiowego. W niniejszym stanie faktycznym, nic takiego nie miało miejsca. Spełnienie cech ustawowej definicji działalności gospodarczej ( ciągłość i zarobkowy charakter ) to niewątpliwie kwestia faktów. Dlatego też, właściwa ocena wymaga uwzględnienia szeregu kwestii mających wpływ na prawidłowe wyprowadzenie wniosków. Prawidłowo też, sąd pierwszej instancji rozważał takie okoliczności jak motywacja do podjęcia działalności, ciąża a możliwość faktycznego wykonywania działalności oraz rozmiar uzyskiwanych i możliwych do uzyskania przychodów i wielkość obciążeń związanych z działalnością. To, że osoba w ciąży ma prawo podjąć działalność, że zgodność zadeklarowanej podstawy wymiaru składek z rzeczywistymi przychodami nie podlega weryfikacji, na co kładzie nacisk apelująca, nie wpływają na prawidłowość oceny i wyprowadzonych przez sąd pierwszej instancji wniosków. O tym, bowiem czy dana aktywność jest działalnością gospodarczą w rozumieniu art.2 ustawy rodzącą tytuł podlegania ubezpieczeniom decyduje jej rzeczywiste wykonywanie w formie zakreślonej w ustawowej definicji. A w przypadku wątpliwości tak co do rozpoczęcia działalności jak i tego czy mamy do czynienia ze zorganizowaną zarobkową działalnością gospodarczą czy z jednostkowymi umowami o świadczenie usług albo o dzieło musi decydować sfera faktów a w tym także zamiar oraz wola osoby zainteresowanej.

W okolicznościach faktycznych przedmiotowej sprawy, jak prawidłowo wywiódł sąd pierwszej instancji przywoływanej działalności J. B. nie można było kwalifikować jako działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy z uwagi już choćby na brak zarobkowego charakteru. Podzielenie argumentacji apelującej, musiałoby prowadzić do wniosku, że istotą zarobkowego charakteru jest pozyskanie świadczeń z ubezpieczeń społecznych a takiego wniosku nie można jurydycznie zaaprobować.

Podleganie ubezpieczeniom społecznym wynika z ustawy, a nie z czynności prawnej czy woli zainteresowanej. W konsekwencji jeśli spełnione są ustawowe warunki, powstania ubezpieczenia to wniosek o objęcie ubezpieczeniem rodzi też stosunek prawny dobrowolnego ubezpieczenia społecznego (por. uzasadnienie uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2010 r, II UZP 1/10, OSNP 2010 nr 21-22, poz. 267). W judykaturze dominuje również pogląd, że podstawą do powstania obowiązku ubezpieczenia w oparciu o art. 6 ust.1 pkt.5 ustawy jest faktyczne wykonywanie działalności pozarolniczej (art. 13 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), w tym gospodarczej, co oznacza, że wykonywanie tejże działalności, to rzeczywista działalność zarobkowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 listopada 2005 r, I UK 80/05 OSNAPiUS 2006, nr 19-20, poz. 309; z dnia 14 września 2007 r, III UK 35/07, z dnia 18 lutego 2009 r, II UK 207/08 z dnia 19 lutego 2009 r, II UK 215/08 z dnia 19 lutego 2010 r, II UK 186/09 z dnia 22 lutego 2010 r, I UK 240/09 z dnia 18 listopada 2011 r, I UK 156/11). W związku z powyższym jako pewnik należy przyjąć, że prowadzenie działalności gospodarczej o tyle stanowi tytuł podlegania ubezpieczeniom, o ile faktycznie ubezpieczony działalność tę wykonuje, choć stopień natężenia jego aktywności może być różny. Jednakże, jak trafnie wskazano powyżej, nie każda aktywność może być kwalifikowana jako działalność gospodarcza. Stosownie bowiem do treści art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, za działalność gospodarczą należy rozumieć zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodową, wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły. Zatem dla zakwalifikowania danej działalności jako działalności gospodarczej w rozumieniu tego przepisu istotne znaczenia ma jej ciągłość i zarobkowy charakter. Wprawdzie generowanie strat przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą (zamiast spodziewanych zysków), z uwagi na koszty działalności przewyższające dochód, nie przekreśla jej zarobkowego charakteru, ale inaczej należy ocenić sytuację, w której od początku wymiernym, stałym i założonym z góry kosztem, nieznajdującym pokrycia w przewidywanych zyskach, staje się opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości znacznie przekraczającej obowiązujące minimum. Takie multiplikowanie kosztów prowadzonej działalności, nieuzasadnione jest przecież potrzebą inwestowania w podjęte przedsięwzięcie celem jego perspektywicznego rozwoju. ( patrz bliżej - SN wyrok z 13 września 2016 r I UK 455/15 /legalis/.

Słusznie zatem sąd pierwszej instancji wskazał, że wynik finansowy prowadzonej działalności jest istotny dla rozstrzygnięcia. Może to bowiem wskazywać na intencję (element subiektywny) nie tyle podjęcia i wykonywania zarobkowej działalności gospodarczej co jedynie włączenia się do systemu ubezpieczeń społecznych pod pozorem prowadzenia działalności w celu uzyskania wysokich świadczeń. Uwypukla się to szczególnie w sytuacji, gdy osoba rozpoczynająca działalność i deklarująca taką podstawę wymiaru składki, ma świadomość, że stan zdrowia ( w tym ciąża ), inna aktywność zawodowa czy wreszcie wynik ekonomiczny takiej działalności prowadzonej przez innych nie nawet nie rokuje spełnienia przesłanki zarobkowości.

Dlatego też, jedynie powtórzyć należy za sądem pierwszej instancji, że ciąża zainteresowanej przy jej dotychczasowej aktywności etatowej, wynik ekonomiczny takiej samej działalności prowadzonej wcześniej przez męża jak i rozmiar ujawnionych obrotów, nie pozwala na uznanie zgłoszonej aktywności jako działalności gospodarczej w rozumieniu art.2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Nie można bowiem kwalifikować jako racjonalnego

( w świetle reguł opłacalności i zysku ) działania, które z założenia przyjmuje prowadzenie działalności, która nie pokryje nawet kosztów składki na ubezpieczenia.

Prawidłowość powyższego wnioskowania została niejako potwierdzona, mającymi miejsce następczo zdarzeniami ( rozmiar przychodów, wysokość podstawy), przywoływanymi na rozprawie apelacyjnej, które z racji istoty spraw ubezpieczeniowych nakierowanych na ocenę decyzji na datę zdarzenia, nie wymagały w tej sprawie, bliższej analizy. Zdarzenia następcze, mające ewentualnie znaczenie dla stosunku ubezpieczenia, mogą być co najwyżej przedmiotem kolejnej oceny, zainicjowanej wnioskiem czy też podjętej z urzędu. Ale muszą pozostać poza zakresem rozstrzygnięcia w niniejszym postępowaniu.

Kierując się wskazaną argumentacją, nie podzielając zasadności zarzutów apelacji i nie znajdując podstaw, które należałoby uwzględnić z urzędu sąd drugiej instancji na podstawie art.385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Orzeczenie o kosztach procesu lokuje się w treści art.98 k.p.c. realizując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Spór w sprawie dotyczył podlegania ubezpieczeniom społecznym organ rentowy był reprezentowany przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego, który w terminie zgłosił wniosek o koszty wskazując jako wartość przedmiotu zaskarżenia wartość składki.

( odpowiedź na apelację ). W tym stanie rzeczy, mając na uwadze treść art.99 k.p.c. oraz § 6 pkt.5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz.U. 2002 nr 163 poz. 1349 ze zmianami ) należało zasądzić zwrot kosztów w kwocie wnioskowanej. Zasadnie bowiem pełnomocnik organu wskazywał na subsumpcję pod § 6 rozporządzenia zgodnie z wykładnią zawartą w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2016 roku III UZP 2/16 / legalis/ a zastosowane we wniosku ograniczenie kosztów do wysokości składek, było dla sądu wiążące ( art.321 k.p.c. ).