Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII P 34/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Grzegorz Tyrka

Protokolant:

Zuzanna Gulcz

po rozp oznaniu w dniu 8 marca 2016 r. w G.

na rozprawie

sprawyz powództwa Z. B.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w K.

o świadczenie osłonowe

1.  oddala powództwo;

2.  odstępuje od obciążenia powoda kosztami postępowania.

(-) SSO Grzegorz Tyrka

VIII P 34/15

UZASADNIENIE

Powód Z. B. ostatecznie domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w K. kwoty 89 272,96 zł tytułem świadczenia osłonowego z ustawowymi odsetkami od dnia 10 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty oraz poniesionych kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na uzasadnienie podano, że powód był zatrudniony na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w pozwanej spółce, która na podstawie art. 23 1 k.p. jest następcą prawnym zakładu pracy Budownictwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z.. Pozwana rozwiązała z powodem stosunek pracy z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia z przyczyn niedotyczących pracownika ze skutkiem na dzień 30 listopada 2014 roku. Pozwana była objęta programem racjonalizacji zatrudnienia oraz osłon finansowych pracowników grupy (...) obowiązującym w latach 2009-2014. Program stanowi źródło prawa pracy w rozumieniu art. 9 k.p. Program przewidywał formę racjonalizacji zatrudnienia poprzez rozwiązywanie umów o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika oraz wypłatę zwalnianym pracownikom świadczenia osłonowego, którego wysokość była uzależniona od stażu pracy. Świadczenie osłonowe było wypłacane w ciągu 40 dni od daty rozwiązania umowy o pracę. Powód dodał, że wysokość świadczenia osłonowego stanowi 14-krotną wysokość średniego wynagrodzenia w (...) S.A. na dzień 31 grudnia 2013 roku, t.j. 6 376,64 zł. Powód podał, że pozwana we wcześniejszych latach wypłacała zwalnianym pracownikom świadczenia osłonowe. W związku z tym pozwana, odmawiając powodowi wypłaty świadczenia, naruszyła zasady: zaufania do pracodawcy, równego traktowania, słuszności, sprawiedliwości społecznej. Powód znajduje się w gorszej pozycji, aniżeli pozostali pracownicy, którzy otrzymali świadczenie osłonowe

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na swoją rzecz od powoda poniesionych kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na uzasadnienie podano, że powód swoje roszczenie wywodzi z błędnie rozumianych postanowień programu. Program używa dwóch terminów – „podmiot objęty programem” i „podmiot realizujący program” – które nie są tożsame. Okoliczność przystąpienia pozwanej do programu nie skutkuje automatycznie jego stosowaniem w każdym roku jego obowiązywania. Warunkiem realizacji programu w danym roku kalendarzowym było uprzednie podjęcie uchwały przez zgromadzenie akcjonariuszy pozwanej spółki. W takiej uchwale organ pozwanej spółki winien był wskazać: formę racjonalizacji zatrudnienia, ilość pracowników, z którymi zostaną rozwiązane umowy o pracę, wysokość niezbędnych środków finansowych oraz źródło finansowania programu. Pozwana podała, że w latach 2013-2014 nie realizowała programu. Pozwana nie kwestionowała wartości przedmiotu sporu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód był zatrudniony w (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Z., a następnie na podstawie art. 23 1 k.p. w pozwanej spółce na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy.

Stosunek pracy powoda uległ rozwiązaniu z dniem 30 listopada 2014 roku z przyczyn niedotyczących pracownika w ramach tzw. zwolnień grupowych.

W skład Grupy (...) Spółka Akcyjna w W. wchodzi między innymi pozwana spółka.

(...) S.A. przeprowadziła restrukturyzację zatrudnienia w trzech etapach, które obejmowały łącznie lata 2000-2014. (...) S.A. opracowała dla każdego etapu programy, w których przewidziano dla pracowników objętych działaniami restrukturyzacyjnymi dodatkowe świadczenia pieniężne, tzw. świadczenia osłonowe.

Programy restrukturyzacji zatrudnienia zostały przyjęte uchwałami zarządu (...) S.A. i były zatwierdzone przez radę nadzorczą oraz zgromadzenie akcjonariuszy (...) S.A.

Programy obejmujące II i III etap restrukturyzacji zatrudnienia stanowiły, że są źródłami prawa pracy.

Uchwałą zarządu (...) S.A. z dnia 4 listopada 2008 roku, Nr (...) został przyjęty „Program racjonalizacji zatrudnienia oraz osłon finansowych dla pracowników grupy (...) lata 2009-2011 (III etap)” – zwany dalej programem.

Obowiązywanie programu zostało początkowo wydłużone do dnia 31 grudnia 2015 roku, bowiem przed upływem 2011 roku nie został on wypowiedziany (§ 1 ust. 3 programu). Następnie w związku z wprowadzeniem programu poprawy efektywności (...) S.A. program został wypowiedziany przez zarząd (...) S.A. ze skutkiem na dzień 31 grudnia 2014 roku.

Program używa terminów: „podmiot objęty programem” oraz „podmiot realizujący program”, które nie są tożsame.

Programem były objęte enumeratywnie wymienione spółki z (...) S.A. oraz ich następcy prawni. Pozwana była objęta programem jako następca prawny Budownictwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. (§ 3 ust.1 programu). Natomiast realizacja programu przez podmiot nim objęty, w tym przez pozwaną, w danym roku kalendarzowym mogła nastąpić na podstawie uchwały jego rady nadzorczej oraz zgromadzenia akcjonariuszy. Przystąpienie do realizacji programu mogło nastąpić wyłącznie w przypadkach, gdy było to uzasadnione skalą projektowanych działań restrukturyzacyjnych, związanych ze zmniejszeniem zatrudnienia i/lub likwidacją stanowiska. Podjęcie decyzji o realizacji programu w danym roku umożliwiało stosowanie tzw. tytułów osłonowych, w tym wypłaty świadczenie osłonowego (§ 3 ust. 2, § 14 ust. 3 programu).

W przypadku realizacji programu w danym roku kalendarzowym przez uprawniony podmiot, pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony nabywał prawo do odrębnego, indywidualnego świadczenia osłonowego o charakterze socjalnym w związku z pogorszeniem się jego sytuacji materialnej z przyczyn niedotyczących pracownika. Świadczenie osłonowe należało wypłacić najpóźniej w terminie 40 dni od daty rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę (§ 5 programu). Prawo do świadczenia osłonowego pracownik uzyskiwał w wyniku podjęcia przez pracodawcę decyzji o wypowiedzeniu umowy o pracę lub w wyniku porozumienia stron na podstawie przepisów o zwolnieniach grupowych (§ 6 ust. 1 programu).

Koszty finansowania programu miały ponosić: (...) S.A. oraz spółki zależne objęte działaniem programu, w tym pozwana (§ 7 programu). W tym celu (...) S.A. utworzyła centralny fundusz restrukturyzacyjny ( (...)). Wdrożenie programu następowało na podstawie porozumienia zawartego między zarządem (...) S.A. a związkami zawodowymi (§ 14 ust. 2 programu).

Dnia 22 grudnia 2008 roku zostało zawarte porozumienie w sprawie procedur realizacji programu pomiędzy zarządem (...) Spółką Akcyjną w W. a związkami zawodowymi. Porozumienie składało się z trzech części: pierwsza główne założenia porozumienia; druga warunki formalno-prawne i finansowe realizacji działań wynikających z programu, w tym rekomendowane przez zarząd (...) Spółkę Akcyjną w W. zarządom innych podmiotów (...) S.A. objętych programem; trzecia część uzgodnienia końcowe.

Z porozumienia wynika, że spółki z (...) S.A. samodzielnie kształtowały swoją strukturę organizacyjną i podejmowały decyzje w zakresie racjonalizacji zatrudnienia, z uwzględnieniem rachunku ekonomicznego spółki oraz rynku pracy. W porozumieniu wskazano, że warunkiem realizacji programu było podjęcie przez zainteresowaną spółkę z (...) S.A. stosownych uchwał przez jej radę nadzorczą oraz zgromadzenie akcjonariuszy. Uchwały były podejmowane wyłącznie na dany rok kalendarzowy, w których określano formy racjonalizacji zatrudnienia, ilość zwalnianych pracowników, wysokość niezbędnych środków finansowych i źródła finansowania programu. Zwrócono uwagę w porozumieniu, że spółki z (...) S.A. realizujące program muszą zabezpieczyć środki finansowe na wypłatę osłon. Natomiast spółki, które znalazły się w trudnej sytuacji ekonomicznej mogły starać się o środki pieniężne z Centralnego Funduszu Restrukturyzacji.

Zarówno program, jak i porozumienie zawierają wytyczne i postulaty w zakresie restrukturyzacji zatrudnienia. Pracownik posiadał prawo podmiotowe o wypłatę świadczenia osłonowego wobec swojego pracodawcy w przypadku podjęcia uchwały przez tego pracodawcę, będącego podmiotem objętym programem, o realizację programu.

Pozwana spółka nie była stroną ani programu, ani porozumienia.

Nadzwyczajne walne zgromadzenie pozwanej spółki z dnia 21 grudnia 2012 roku podjęło uchwałę o racjonalizacji zatrudnienia w 2012 roku, obejmującą 141 pracowników, którym zostaną wypłacone świadczenia osłonowe przewidziane w programie (§ 5 programu) z (...). Dysponent (...), t.j. (...) S.A. wypłaciła pracownikom pozwanej spółki świadczenia osłonowe w 2013 roku.

Pozwana spółka nie podjęła uchwały o realizacji programu w latach 2013-2014, bowiem nie posiadała środków finansowych na wypłatę świadczeń osłonowych. Z uwagi na sytuację ekonomiczną pozwana nie wpłacała środków pieniężnych na Centralny Fundusz Restrukturyzacji.

Sąd pominął dowód z zeznań świadka D. Ć. i powoda, bowiem zebrany w sprawie materiał dowodowy był wystarczający do rozstrzygnięcia sporu między stronami.

/dowód: z akt osobowych powoda; programów restrukturyzacji zatrudnienia I, II, III etap; porozumienia z dnia 22 grudnia 2008 roku w sprawie procedur realizacji programu racjonalizacji zatrudnienia; uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy pozwanej spółki z dnia 21 grudnia 2012 roku; zeznań świadków: M. P., K. S., D. W./.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy dokonać oceny prawnej programu oraz porozumienia.

Zarząd (...) S.A. przyjął program racjonalizacji zatrudnienia oraz osłon finansowych dla pracowników (III etap), w którym wskazał, że stanowi on źródło prawa pracy w rozumieniu art. 9 k.p. Następnie zarząd (...) S.A. zawarł ze związkami zawodowymi porozumienie w sprawie procedur realizacji programu.

Z art. 9 § 1 k.p. wynika, że do prawa pracy zalicza się postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych.

Należy zauważyć, że dopuszczalność zawierania przez partnerów społecznych porozumień wywołujących skutki tylko między nimi, czyli w płaszczyźnie zbiorowego prawa pracy, nie była i nie jest kwestionowana. Na gruncie art. 59 ust. 2 Konstytucji dopuszcza się bowiem zawarcie porozumienia pomiędzy związkami zawodowymi a pracodawcami i ich organizacjami. Istotne jest to, czy takie porozumienie rodzi uprawnienia pracownika jako źródło prawa pracy (art. 9 § 1 k.p.), czy umowa o świadczenie przez pracodawcę na rzecz osoby trzeciej - tu: pracownika (art. 393 k.c.), ewentualnie umowa o świadczenie na rzecz pracownika przez osobę trzecią - tu: pracodawcę (art. 391 KC).

Sąd Najwyższy przyjął, że porozumienie zbiorowe partnerów społecznych określające prawa i obowiązki stron stosunku pracy, także zawarte bez „oparcia na ustawie”, jest źródłem prawa pracy (art. 59 ust. 2 i 4 Konstytucji w związku z art. 9 § 1 k.p.) – wyrok z dnia 6 lutego 2006 roku, w sprawie III PK 114/05, opublikowany w OSNIAPiUS z 2007 roku, Nr 1-2, s. 4.

Sąd Najwyższy zajął także stanowisko, że porozumienie pracodawcy ze związkami zawodowymi, które nie jest oparte na ustawie oraz nie określa praw i obowiązków stron stosunku pracy, nie ma charakteru normatywnego w rozumieniu art. 9 § 1 k.p. Porozumienie takie ma oparcie w art. 59 ust. 2 Konstytucji i ustala uprawnienia oraz zobowiązania jego stron – orzeczenie Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Najwyższym z dnia 21 października 2008 roku, w sprawie III KAS 2/08, opublikowane w OSNP z 2009 roku, Nr 7-8, poz. 111).

Należy wskazać, że ani program, ani porozumienie nie mają oparcia normatywnego w żadnej z ustaw. Pozwana spółka nie była stroną wymienionych dokumentów. Program oraz porozumienie wskazały, że konkretne zmiany w zakresie racjonalizacji zatrudnienia będą mogły zachodzić u konkretnych pracodawców wchodzących w skład (...) S.A. Porozumienie oraz program stanowiły jedynie wytyczne i ogólne ramy organizacyjne dla planowanych zmian. Dopiero w przypadku przystąpienia do realizacji programu przez wymieniony w tym programie podmiot, pracownik nabywał roszczenie wobec tego podmiotu (pracodawcę) o wypłatę świadczenia osłonowego. Bez zgody rady nadzorczej i zgromadzenia akcjonariuszy (udziałowców) zainteresowanego podmiotu na przystąpienie do realizacji programu, pracownik nie mógł nabyć prawa do świadczenia osłonowego. Zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że pozwana nie przystąpiła do realizacji programu w 2014 roku.

Należy przyjąć, że porozumienie nie ma charakteru normatywnego, nie stanowi prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p., jest zobowiązaniem określającym tylko wzajemne obowiązki jego stron, t.j. (...) S.A. oraz związki zawodowe. Także program nie stanowi prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p. w stosunku do powoda. Okoliczność, że (...) S.A. uznaje program ze źródło prawa pracy, nie przesądza, że faktycznie taki przymiot program posiada. Program nie kreuje sfery praw i obowiązków (...) S.A. oraz pracownika spółki powiązanej jedynie kapitałowo z (...) S.A.

Należy zwrócić uwagę, że pozwana nie była stroną ani programu, ani porozumienia. Zatem wymienione dokumenty nie mogą wiązać pozwanej, poza przypadkiem przystąpienia pozwanej do realizacji programu w danym roku kalendarzowym. Wówczas na mocy uchwały pozwana przyjmuje postanowienia programu, w tym zakresie uprawnienia pracownika do świadczenia osłonowego. Należy przyjąć, że taka uchwała zgromadzenia akcjonariuszy (udziałowców) jest źródłem prawa pracy (art. 9 § 1 k.p.), gdyż reguluje prawa i obowiązki pracownika oraz jego pracodawcy. Słusznie wskazała pozwana, że nie jest zobowiązana do wypłaty na rzecz powoda świadczenia osłonowego, bowiem nie przystąpiła do realizacji świadczenia w 2014 roku.

Należy zwrócić uwagę, że podobny stan faktyczny miał miejsce na gruncie programu racjonalizacji zatrudnienia (II etap), i był przedmiotem postępowania sądowego – uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2010 roku, w sprawie I PK 94/10, opublikowany w L..

Powództwo należało oddalić, z uwagi na brak legitymacji procesowej po stronie pozwanej, która nie była stroną programu i porozumienia, i nie przystąpiła do realizacji programu w 2014 roku, t.j. roku, w którym uległ rozwiązaniu stosunek pracy powoda z przyczyn niedotyczących pracownika. Zachowanie pozwanej o nieprzystąpieniu do realizacji programu w 2014 roku nie można oceniać przez pryzmat zasad współżycia społecznego (art. 8 k.p.). Realizacja programu przez zainteresowany podmiot była dobrowolna. Należy pamiętać, że jedynym akcjonariuszem pozwanej spółki jest (...) S.A., która decydowała o realizacji programu w danym roku kalendarzowym przez podmiot objęty programem. (...) S.A. była uzależniona od posiadanych środków finansowych zgromadzonych na (...), które pochodziły z majątku (...) S.A. Pozwana spółka nie partycypowała w (...), bowiem nie posiadała środków finansowych.

Na mocy art. 102 k.p.c. odstąpiono od obciążenia powoda kosztami postępowania, mając na uwadze jego trudną sytuację rodzinną oraz materialną, która wynika ze złożonego oświadczenia majątkowego. Powód uzyskuje wynagrodzenie za pracę w wysokości 1 900 zł netto i ma na utrzymaniu niepracującą żonę. Powód był przekonany o zasadności swojego roszczenia, bowiem pracownicy, którzy odeszli z pracy w 2012 roku otrzymali świadczenie osłonowe.

(-) SSO Grzegorz Tyrka