Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2013 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) w C.

przeciwko J. B., Ł. B., S. K., E. B., M. B. i I. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych J. B., Ł. B., E. B., M. B. i I. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 18 grudnia 2012 r., sygn. akt I C 438/12

1)  oddala apelację;

2)  nie obciąża pozwanych J. B., Ł. B., E. B., M. B. i I. K. kosztami postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 669/13

UZASADNIENIE

Powódka (...) w C. pozwem wniesionym dni 23 lutego 2012 roku wniosła o solidarne zasądzenie od pozwanych J. B., Ł. B., E. B., M. B., S. K. i I. K. kwoty 410 956,30 zł z ustawowymi odsetkami od 28 stycznia 2012 roku do zapłaty oraz o zwrot kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazała, iż dochodzi roszczenia na podstawie weksla wystawionego przez E. B., a poręczonego przez pozostałych pozwanych. Powódka wypełniła weksel na dochodzoną pozwem kwotę odpowiadającą sumie zadłużenia i wezwała pozwanych do zapłaty dochodzonej kwoty w terminie do 27 stycznia 2012 roku. Pozwani nie uregulowali należności.

Dnia 9 marca 2012 roku Sąd Okręgowy w Katowicach wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym uwzględniając żądanie w całości.

Od nakazu tego pozwani wnieśli zarzuty. Domagali się uchylenia nakazu zapłaty i oddalenia powództwa, ze względu na sytuację finansową. Podnosili, że spłacali kredyt, E. B. miała pracę, J. B. rentę i usługi taxi. W lipcu 2011 roku J. B. stracił możliwość zarobkowania, co spowodowało, że pozwani są w trudnej sytuacji finansowej. Wnosili o odstąpienie o natychmiastowej spłaty kredytu i o rozłożenie na raty, a nie o anulowanie długu, gdyby nie utrata wzroku przez J. B., dług byłby spłacany.

Wyrokiem z dnia 18 grudnia 2012r. Sąd Okręgowy w Katowicach utrzymał w mocy nakaz zapłaty Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 9 marca 2012 roku (sygn. akt I Nc 61/12) w stosunku do J. B., Ł. B., E. B., M. B. i I. K..

W uzasadnieniu ustalił, iż pozwana E. B. jest wystawcą weksla (k. 29 akt) wypełnionego przez powódkę na kwotę 410 956,30 zł. Pozostali pozwani poręczyli weksel (k. 30 akt). Weksel został złożony jako zabezpieczenie umowy pożyczki z dnia 25 lutego 2011 roku (k. 225 akt) na podstawie punktu(...) umowy. Umowa była sporządzona w konsekwencji wniosku E. B. o pożyczkę konsolidacyjną w kwocie 385 000 zł (k. 241 akt). Na dzień 25 lutego 2011 roku kapitał udzielonej pożyczki wynosił 385 000 zł. Razem z odsetkami do spłaty w 60 ratach było 554 631,71 zł. Raty ustalone zostały w wysokości po 3 500 zł, z tym, iż ostatnia rata przypadająca na 25 lutego 2016 roku wynosiła 348 131,71 zł. Dnia 10 października 2011 roku powódka wypowiedziała umowę z dnia 25 lutego 2011 roku wobec zaprzestania terminowej spłaty zobowiązania (k. 234). Zawiadomiono poręczycieli (k. 235-238 akt). Na dzień 19 stycznia 2012 roku (k. 226 akt) niespłaconego kapitału było 382 664,63 złote, a niespłaconych odsetek 11 649,94 złote. Łącznie 410 956,30 złotych. Na tę kwotę został wypełniony weksel. Do wypełnienia weksla doszło wobec zaprzestania spłat rat przez pozwanych. Wystosowano do pozwanych wezwania do zapłaty (k. 13-18 akt).

W ocenie Sądu pierwszej instancji żądanie pozwu jest zasadne. Zgodnie z art. 493 § 1 kpc, w brzmieniu sprzed zmiany ustawy z 16 września 2011 roku, która weszła w życie 3 maja 2012 roku, pismo zawierające zarzuty wnosi się do sądu, który wydał nakaz zapłaty. W piśmie pozwany winien wskazać czy zaskarża nakaz w całości czy w części, przedstawić zarzuty, które pod rygorem utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór, oraz pozostałe zarzuty przeciwko żądaniu pozwu, a także wszystkie okoliczności faktyczne i dowody na ich potwierdzenie.

Pozwani w zarzutach nie podnosili nieprawidłowości w wypełnieniu weksla, braku prawa do jego wypełnienia. Nie kwestionowali wysokości zadłużenia. Zarzuty w stosunku do wysokości prowizji, braku możliwości zapoznania się przez jednego z pozwanych z umową, że próbowano ominąć przepisy, są bezskuteczne. Zgodnie z art. 9 prawa wekslowego wystawca weksla odpowiada za przyjęcie i zapłatę wekslu. Zgodnie z art. 30 prawa wekslowego poręczenie udzielone na wekslu „in blanco” także zabezpiecza zapłatę z weksla, a nie wykonanie zobowiązania zabezpieczonego wekslem. Zgodnie z prawem wekslowym (art. 10) wystawca weksla może podnosić zarzut nieprawidłowości wypełnienia weksla w postaci niezgodności z deklaracją wekslową.

W takiej sytuacji może dojść do badania stosunku umownego, na podstawie którego weksel został wypełniony. Ciężar dowodu zawarcia umowy regulującej sposób wypełnienia weksla oraz wypełnienia weksla niezgodnie z umową ciąży na wekslowo zobowiązanym.

W niniejszym procesie, wobec treści zarzutów, nie zachodziła zdaniem sądu pierwszej instancji potrzeba badania stosunków umownych pomiędzy stronami. Zarzuty przeciwko żądaniu pozwu, a także wszelkie okoliczności faktyczne nie zgłoszone w zarzutach, nie mogą być już skutecznie zgłaszane z uwagi na treść art. 493 § 1 kpc, w brzmieniu obowiązującym do postępowań wszczętych przed dniem 3 maja 2012 roku ( Dz. U. 2011.233.1381), który stanowił o rygorze utraty niezgłoszonych zarzutów w zarzutach do nakazu zapłaty.

Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił wniosku o rozłożenie należności na raty, bowiem pozwani nie mają możliwości spłacania ewentualnych rat, które byłyby bardzo wysokie (powódka proponowała 8 000 zł). Już w toku procesu narosło odsetek około 45 000 zł. Nawet rata 3 800 zł (k. 33) wskazana przez powódkę jest za wysoka. Pozwani zaprzestali płacenia rat, które wynosiły 3 500 zł. Pozwani dysponują nieruchomościami, czyli mają majątek. Z tej przyczyny sąd pierwszej instancji utrzymał w mocy nakaz zapłaty z dnia 9 marca 2012 roku w stosunku do pozwanych na podstawie art. 496 kpc, z wyjątkiem S. K., który zmarł w toku procesu i postępowanie w stosunku do niego zostało zawieszone postanowieniem z dnia 7 sierpnia 2012 roku (art. 174 § 1 punkt 1 kpc).

Od wyroku tego wnieśli apelację pozwani J. B., E. B., Ł. B., M. B. i I. K.. Domagali się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa, ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Zarzucili, iż wyrok jest dla nich krzywdzący bo sytuacja materialna, rodzinna oraz zdrowotna pozwanych jest tragiczna. Kredyt spłacali, jednakże w lipcu 2011 r. J. B. stracił wzrok, co pozbawiło go możliwości zarobkowania oraz spowodowało konieczność ponoszenia kosztów jego leczenia, a w czerwcu 2012r. zmarł S. K., który wspierał pozwanych finansowo. Występowali wielokrotnie do powoda o wydłużenie spłaty kredytu i zmniejszenie rat, gdyż nie było ich zamiarem uchylać się od spłaty zaciągniętego kredytu. Podnieśli też, że wizja utraty domu rodzinnego wyłączyła ich z logicznego myślenia i w wymaganym terminie nie podnieśli kwestii błędnie wypełnionego weksla tj. zawyżonej kwoty, a nie stać ich było na pomoc adwokata. Nadto nie rozpatrzono ich próśb o zawarcie ugody.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja pozwanych zasadna nie jest i skutku odnieść nie może. Wbrew podnoszonym przez pozwanych zarzutom zaskarżony wyrok jest trafny.

Nakaz został wydany z prawidłowo wypełnionego weksla in blanco, wystawcą weksla była pozwana E. B., a pozostali pozwani byli poręczycielami wekslowymi. Z dołączonych do akt, a nie kwestionowanych przez nikogo dokumentów wynika, iż weksel był wystawiony na zabezpieczenie umowy pożyczki konsolidacyjnej udzielonej pozwanej E. B., pozostali pozwani byli także jej poręczycielami. Do weksla dołączona była deklaracja wekslowa, z której wynikało, że w przypadku nieterminowej spłaty pożyczki i wypowiedzenia z tego tytułu umowy powód miał prawo wypełnić weksel na kwotę odpowiadającą wysokości niespłaconej pożyczki wraz z odsetkami i innymi należnościami. Pozwani rat nie spłacali w terminie, umowa została im z tego powodu wypowiedziana, dlatego też powód miał prawo wypełnić weksel na kwotę odpowiadającą wysokości niespłaconej pożyczki, odsetek i innych należności, zgodnie z umową. W niniejszej sprawie sąd pierwszej instancji wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym ze złożonego przez powoda i prawidłowo wypełnionego weksla z mocy art. 484 ¹ kpc i art. 485 § 1 pkt 2 kpc oraz art. 1, 9, 30, 31 , 32 , 101 prawa wekslowego.

W złożonych zarzutach pozwani nie kwestionowali wysokości zobowiązania, powoływali się jedynie na swoją trudną sytuację finansową i prosili o odstąpienie od natychmiastowej spłaty kredytu i rozłożenie długu na raty. Podnosili, że nie uchylają się od spłaty zobowiązania.

Z mocy art.493 § 1 kpc pismo zawierające zarzuty wnosi się do sądu, który wydał nakaz zapłaty. W piśmie skarżący powinien wskazać, czy zaskarża nakaz w całości czy w części, przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór, oraz pozostałe zarzuty przeciwko żądaniu pozwu, a także wszystkie okoliczności faktyczne i dowody na ich potwierdzenie. Artykuł ten został wprawdzie zmieniony przez art. 1 pkt 54 ustawy z dnia 16 września 2011 r. (Dz.U.2011.233.1381) zmieniającej m.in. ustawę z dniem 3 maja 2012 r., jednakże z mocy art. 9 u.1 tej ustawy przepisy niniejszej ustawy stosuje się do postępowań wszczętych po dniu jej wejścia w życie, zatem w niniejszym postępowaniu miał zastosowanie przepis art. 494 § 1 kpc w brzmieniu sprzed nowelizacji. Artykuł 493 § 1 kpc w powiązaniu z art. 495 § 2 kpc (także w brzmieniu sprzed nowelizacji, o której była mowa wyżej) wprowadza zatem prekluzję dotyczącą zarzutów, twierdzeń odnoszących się do okoliczności faktycznych oraz powoływania dowodów na ich poparcie. Nowe zarzuty i okoliczności faktyczne, niepowołane w zarzutach od nakazu zapłaty, mogą być wzięte pod uwagę, a dowody na ich poparcie przeprowadzone jedynie wtedy, gdy strona wykaże, iż nie mogła z nich skorzystać wcześniej lub potrzeba ich powołania wynikła później.

Pozwani byli o tym pouczeni, zatem fakt, że działali bez pełnomocnika nie zmienia faktu, że ich zarzuty podnoszone w piśmie z dnia 27 sierpnia 2012r. oraz z 16 października 2012r. są jak trafnie uznał sąd pierwszej instancji spóźnione. Nie może zmienić tego stanu rzeczy powoływanie się skarżących na fakt „wizji utraty domu rodzinnego, która wyłączyła ich z logicznego myślenia”, zwłaszcza, że pozwani w zarzutach podkreślali, że nie uchylają się od spłaty zadłużenia, prosili jedynie o „odstąpienie od natychmiastowej spłaty kredytu”.

Prawidłowo zatem sąd pierwszej instancji zarzutów zgłoszonych w pismach z dnia 27 sierpnia 2012r. oraz z 16 października 2012r. nie rozpoznawał.

Na marginesie jedynie wskazać trzeba, że zarzuty te nawet gdyby nie były spóźnione i tak na uwzględnienie nie zasługiwały. Zarzuty podnoszone w piśmie procesowym z dnia 27 sierpnia 2012r. sprowadzały się do twierdzenia, że w umowie pożyczki ustalono zbyt wysokie odsetki przekraczające odsetki maksymalne, zawyżono kwotę pozostałą do zapłaty gdyż pozwana płaciła swe zobowiązanie po wypełnieniu weksla, nadto w umowie ustalono nadmierną prowizję, czym naruszono przepisy o odsetkach maksymalnych. Chybione są zarzuty, iż ustalone w umowie odsetki przekraczają dopuszczalne odsetki maksymalne. Zgodnie z art. 359 § 2 ^{( 1)} kc maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP (odsetki maksymalne). Natomiast w umowie wysokość odsetek „karnych” wynosiła 21%, uchwałą (...) z dnia 9.06.2011r. podwyższono je na 24%, co również nie przekraczało wysokości odsetek maksymalnych. Natomiast pożyczka zgodnie z punktem (...)umowy była oprocentowana w wysokości 9,25%. Rację ma więc powód, że odsetki zarówno karne, jak i umowne nie są wyższe, niż odsetki maksymalne, a oprocentowania tego nie można sumować, gdyż powód stosował wyłącznie albo oprocentowanie umowne od niewymaganego kapitału albo oprocentowanie „karne” od należności przeterminowanych. Natomiast wysokość prowizji 18% była ustalona umownie zgodnie z wolą stron, pozwani znali jej wysokość i zgodzili się na taką prowizję. Niezasadny jest także podnoszony w piśmie z 27 lipca oraz także i w apelacji zarzut nieprawidłowej wysokości zadłużenia. Podkreślić trzeba, że roszczenie powoda jest roszczeniem dochodzonym z weksla. Był to weksel in blanco, zatem możliwe jest postawienie zarzutu, że weksel został wypełniony niezgodnie z deklaracją wekslową, jednakże ciężar dowodu wypełnienia weksla niezgodnie z umową ciąży na wekslowo zobowiązanym (patrz. Komentarz do art. 10 prawa wekslowego, I. Heropolitańska, lex el, 2012). Tymczasem pozwani ograniczyli się do postawienia zarzutu, że weksel został wypełniony zbyt wysoką kwotą bo po wystawienia weksla pozwana E. B. dokonała wpłat na rzecz powoda. Powód wskazał natomiast, że kwota na którą został wypełniony weksel w dniu 19.01.2012r. tj. 410.906,30 zł wynika z aktualnego planu spłaty zadłużenia pozwanej z dnia 19.01.2012r. oraz wydruku operacji na rachunku pozwanej, które dołączono do akt. Przyznał powód, że pozwana ta wpłaciła kwotę 1000 zł w dniu 27.02.2012r. czyli po wypełnieniu weksla, wyjaśnił także, iż z kwoty tej 944,13 zł przeznaczono na spłatę zadłużenia w ramach umowy o preferencyjną linię pożyczkową (...) z 25.02.2011r., w tym odsetki umowne, karne, opłatę za wezwanie, a resztę na spłatę debetu na rachunku i odsetek karnych od debetu, natomiast w dniu 27.06.2012r. na rachunek pozwanej E. B. wpłynęła kwota 88 zł, została ona przeznaczona na spłatę debetu na rachunku pozwanej i odsetek karnych od debetu.

Chybione są także podnoszone przez skarżących w piśmie z dnia 16 października 2012r. zarzuty, że umowa nie wiąże stron gdyż pozwany J. B. pozostawał w błędzie co do treści umowy, gdyż w chwili zawarcia umowy stracił wzrok, a umowa była napisana małymi literkami i nie mógł jej odczytać. Pomijając już fakt, że pozwany J. B. był poręczycielem i w zarzutach od nakazu zapłaty twierdził, że utracił wzrok dopiero po zawarciu umowy, co uniemożliwiło całej rodzinie spłatę pożyczki wskazać trzeba, że zarzut ten jest bezskuteczny już z tego powodu, że pozwany ten nie uchylił się od skutków prawnych swego oświadczenia woli w myśl art. 88 kc.

Reasumując nawet gdyby podnoszone w pismach z dnia 27 sierpnia 2012r. oraz z 16 października 2012r. nie były spóźnione, to i tak były nieuzasadnione.

Podnoszone natomiast przez pozwanych w zarzutach od nakazu zapłaty twierdzenia, że przyczyną nie płacenia rat pożyczki była wręcz tragiczna sytuacja materialna, nie mogą odnieść skutku w postaci oddalenia powództwa albowiem trudna sytuacja materialna dłużnika nie może zwolnić go z obowiązku zwrotu długu. Na marginesie wskazać trzeba, że z ustaleń faktycznych poczynionych przez sąd pierwszej instancji wynika, że pozwani są właścicielami dwóch zabudowanych nieruchomości gruntowych o niemałej wartości. Nie miał też możliwości sąd pierwszej instancji zmusić powoda do zawarcia z pozwanymi ugody, skoro powód takiej możliwości nie przewidywał. Nie było też, wbrew zarzutom skarżących podstaw do rozłożenia należności na raty. Z mocy art. 320 kpc sąd może rozłożyć zasądzone świadczenie na raty tylko w szczególnie uzasadnionych wypadkach. W okolicznościach niniejszej sprawy takiego szczególnie uzasadnionego wypadku nie było. Powód nie wyrażał zgody na raty niższe niż po 8.000 zł miesięcznie, takich rat pozwani nie byli w stanie płacić, (nie byli w stanie płacić nawet poprzednio uzgodnionych rat po 3.500zł miesięcznie), z kolei rozłożenie na proponowane przez pozwanych raty po 2000- 2500 zł miesięcznie kwoty ponad 410.000 zł spowodowałoby, że powód musiałby czekać na spłatę swej wierzytelności 17 lat, a jak wyżej podniesiono pozwani są właścicielami dwóch nieruchomości.

Zatem w tym stanie rzeczy zaskarżony wyrok uznać należy za prawidłowy, a apelację jako pozbawioną uzasadnionych podstaw należało oddalić na mocy art. 385 kpc.

Biorąc natomiast pod uwagę trudną sytuację materialną wszystkich pozwanych, chorobę pozwanego J. B., a także fakt, że pozwani obciążeni są obowiązkiem spłaty znacznej kwoty powodowi na mocy art. 102 kpc nie obciążył Sąd Apelacyjny pozwanych kosztami postępowania apelacyjnego.