Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 maja 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie : Przewodniczący SSO Maciej Nawrocki

Protokolant st. prot. sąd. Magdalena Pelz

po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2017 r. w Poznaniu

odwołania Z. F.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 9 sierpnia 2016r., znak: (...)

w sprawie Z. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującemu prawo do emerytury w wieku obniżonym z tytułu pracy w warunkach szczególnych od dnia 1 czerwca 2016 roku

SSO Maciej Nawrocki

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 sierpnia 2016 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 887 ze zm.; dalej: ustawa emerytalno-rentowa) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnych charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.; dalej: rozporządzenie z dnia 07.02.1983 r.), po rozpoznaniu wniosku złożonego dnia 24 czerwca 2016 r., odmówił Z. F. prawa do emerytury.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż do stażu pracy w szczególnych warunkach uwzględniono 16 lat, 5 miesięcy i 26 dni przypadające w okresach od dnia 25 lutego 1975 r. do dnia 30 czerwca 1991 r., od dnia 3 lipca 1991 r. r. do dnia 23 sierpnia 1991 r. Natomiast staż ubezpieczeniowy na dzień 1 stycznia 1999 r. uznano za udowodniony w wymiarze 23 lat, 8 miesięcy i 3 dni (23 lata, 6 miesięcy i 26 dni okresów składkowych oraz 1 miesiąc i 7 dni okresów nieskładkowych) zamiast wymaganych 25 lat. Organ rentowy wskazał także, iż jako okres uzupełniający do ogólnego stażu pracy nie został zaliczony okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 1 lipca 1971 r. do dnia 24 lutego 1975 r. W latach 1971-1974 wnioskodawca uczęszczał do (...) Szkoły Zawodowej w R., a tym samym trudno przyjąć by jednocześnie mógł w sposób stały wykonywać pracę w w/w gospodarstwie. Zakład uznał, iż w tym czasie głównym zadaniem Z. F. było pobieranie nauki w szkole, a co się z tym wiąże odrabianie prac domowych i nauka. Praca w gospodarstwie nie miała zatem charakteru stałego, a jedynie stanowiła pomoc doraźną. /vide decyzja w aktach ZUS/

Dnia 26 sierpnia 2016 r., w formie i terminie przewidzianym prawem, Z. F. złożył odwołanie od powyższej decyzji. W uzasadnieniu podniósł, iż nie zgadza się z jej treścią. Zaznaczył, iż z uwagi na niewielką odległość z domu do szkoły prace w gospodarstwie mógł wykonywać zarówno przed i po zajęciach w szkole. Ponieważ w latach 1971 – 1975 jego mama zajmowała się dziećmi, to on jako najstarszy syn musiał pomagać ojcu w wykonywaniu wszelkich czynności, aby gospodarstwo rolne będące jedynym źródłem utrzymania całej rodziny mogło prawidłowo funkcjonować. /vide odwołanie k. 3 i 4 akt/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy przytoczył argumentację prawną i faktyczną zaprezentowaną w zaskarżonej decyzji oraz wniósł o oddalenie odwołania. /vide odpowiedź na odwołanie k. 7 akt/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Z. F. urodził się dnia (...), a zatem wiek 60 lat ukończył dnia 27 marca 2016 r. Odwołujący nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

dowód: wniosek (k. 1-4 akt rentowych)

Odwołujący legitymuje się stażem pracy w szczególnych warunkach wynoszącym 16 lat, 5 miesięcy i 26 dni, na który składają się następujące okresy: od dnia 25 lutego 1975 r. do dnia 30 czerwca 1991 r., od dnia 3 lipca 1991 r. do dnia 23 sierpnia 1991 r. (bezsporne)

Dnia 24 czerwca 2016 r. odwołujący złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury i to z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Do wniosku i w toku postępowania prowadzonego przed organem rentowym złożył m.in.:

–

świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 25 marca 2009 r. wystawione przez (...) Przedsiębiorstwo (...).A., w którym wskazano, iż w okresie od dnia 25 lutego 1975 r. do dnia 30 czerwca 1991 r. oraz od dnia 3 lipca 1991 r. do dnia 23 sierpnia 1991 r. odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace przy produkcji materiałów ogniotrwałych oraz wyrobów ceramicznych wymienione w wykazie A, dział V, poz. 11, pkt 6 rozporządzenia z dnia 07.02.1983 r.,

–

zaświadczenie z dnia 24 lutego 2016 r. wystawione przez S. P. w R., w którym wskazano, iż w latach 1968-1995 S. oraz J. F. figurowali jako osoby władające gospodarstwem rolnym o powierzchni 4.4475 ha położonym w S.,

–

pisemne zeznania świadków S. S. oraz L. S.,

–

zaświadczenie o zameldowaniu z dnia 19 lutego 2016 r., zgodnie z którym od dnia 27 marca 1956 r. do dnia 2 lutego 1976 r. odwołujący był zameldowany pod adresem: (...), (...)-(...) M.

–

kserokopię świadectwa ukończenia (...) Szkoły Zawodowej w R. z dnia 12 czerwca 1974 r.

dowód: dokumenty w aktach rentowych

Rozpoznając powyższy wniosek, Zakład decyzją z dnia 9 sierpnia 2016 r. odmówił Z. F. prawa emerytury z uwagi na niewykazanie co najmniej 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego na dzień 1 stycznia 1999 r.

Organ rentowy wskazał również, iż nie uznał okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 1 lipca 1971 r. do dnia 24 lutego 1975 r. W tym okresie odwołujący uczęszczał do szkoły i mógł jedynie świadczyć pomoc doraźną.

dowód: decyzja w aktach rentowych

Rodzice odwołującego, S. i J. F. posiadali gospodarstwo rolne o łącznej powierzchni około 8 ha położone w S., około 7 ha z prawem własności oraz ok 1 ha dzierżawiony. W skład gospodarstwa wchodziły grunty przeznaczone pod uprawę, ale także łąki. Odwołujący z rodziną mieszkał w S..

W tym czasie rodzice odwołującego nie pracowali zawodowo – jedynym źródłem ich utrzymania było prowadzone gospodarstwo. W 1974 r. matka odwołującego, z uwagi na zagrożoną ciążę, a następnie na konieczność zajmowania się dzieckiem nie wykonywała prac gospodarskich, a jej obowiązki przejęli odwołujący i jego ojciec. Natomiast ojciec odwołującego stale pracował w gospodarstwie rolnym, a w 1972 r. budował stodołę, w wyniku czego w gospodarstwie zwiększył się zakres obowiązków odwołującego, który musiał zastępować ojca.

Rodzina państwa F. składała się z babci (niewykonującej prac rolniczych), mamy S., ojca J., brata Z. ( ur. (...); odwołującego), siostry G. (ur. (...)), brata R. (ur. 196o r.), siostry D. (ur. (...)), brata B. (ur. (...)) i brata M. (ur. (...)).

Od 1971 r. do 1974 r. odwołujący uczęszczał do (...) Szkoły Zawodowej w R..

W gospodarstwie rodziny państwa F. były konie, 2 krowy, 30 świń, kury, cielaki, owce oraz kury. Natomiast na polach uprawiano ziemniaki, zboża, buraki i lucernę. Odwołujący przed szkołą karmił zwierzęta oraz doił krowy. Ze szkoły wracał koło godziny 13.00 i po zjedzeniu obiadu rozpoczynał pracę w gospodarstwie. Karmił wtedy zwierzęta oraz pracował w polu. Ponadto zawoził liście buraków i same buraki do cukrowni, kosił łąki oraz zawoził siano. Jesienią pomagał przy wykopywaniu ziemniaków, natomiast zimą karmił zwierzęta oraz młócił zboże. Praca w gospodarstwie rolnym zajmowała odwołującemu po około 5 godzin dziennie, a latem znacznie dłużej.

Odwołujący po ukończeniu (...) Szkoły Zawodowej w R. chciał kontynuować naukę w technikum w M., ale ponieważ wiązałoby się to z koniecznością zamieszkania w internacie w M., jego rodzice nie wyrazili na to zgody.

W okresie od zakończenia szkoły do lutego 1975 r. praca w gospodarstwie rolnym rodziców była jedyną pracą wykonywaną przez odwołującego. Dnia 25 lutego 1975 r. odwołujący rozpoczął pracę w (...) Przedsiębiorstwie (...).A.

dowód: zeznania świadków: G. G. (k. 71), D. K. (k. 71), S. S. (k. 71), L. S. (k. 71); zeznania odwołującego (k. 71)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach ZUS i aktach sądowych, zeznań świadków oraz zeznań odwołującego.

Sąd uznał dokumenty za prawdziwe i wiarygodne. Nie ma bowiem żadnych podstaw do ich kwestionowania z urzędu, a żadna ze stron nie podniosła zarzutu ich nieprawdziwości.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadków oraz odwołującego, albowiem były szczere, logiczne, spójne, konsekwentne, konweniowały ze zgromadzonymi dokumentami, wzajemnie się potwierdzały i uzupełniały.

Z zeznań świadków G. G., D. K., S. S. oraz L. S. którzy – tak jak odwołujący – w spornym okresie mieszkali w S. wynika jednoznacznie, że w okresie czasu pobierania nauki w szkole ponadpodstawowej, odwołujący wykonywał wszelkie prace na gospodarstwie rolnym swoich rodziców. W spornym okresie w gospodarstwie pracował głównie ojciec odwołującego oraz sam odwołujący, natomiast jego matka, z uwagi na konieczność zajmowania się dziećmi oraz zagrożoną ciążę pracowała w ograniczonym zakresie. Drobne prace w gospodarstwie rolnym wykonywało również rodzeństwo, jednakże to odwołujący pracował najwięcej i najciężej z nich. Odwołujący zgodnie z oświadczeniami świadków wykonywał zaś na w/w gospodarstwie wszelkie prace począwszy od pasienia krów, prac przy hodowli zwierząt oraz prac polowych.

Sąd nie miał nadto podstaw do kwestionowania zeznań odwołującego. Z. F. rzeczowo i spójnie z zeznaniami świadków opisał czynności, które wykonywał w gospodarstwie rolnym oraz ich częstotliwość. Wyjaśnił nadto, jak długo trwały zajęcia w szkole oraz o której godzinie przystępował do pracy w gospodarstwie.

Sąd zważył, co następuje:

Przyznawanie emerytur dla osób urodzonych tak jak odwołujący po dniu 31 grudnia 1948 r. reguluje art. 184 ustawy emerytalno-rentowej. Zgodnie z tym przepisem emerytura przy obniżonym wieku przysługuje ubezpieczonym, którzy łącznie spełnią poniższe wymogi :

–

mężczyzna osiągnie wiek lat 60,

–

w dniu wejścia w życie ustawy, czyli na dzień 1.01.1999 r. posiada:

a)  okres składkowy i nieskładkowy w ilości co najmniej 25 lat,

b)  z czego co najmniej przez 15 lat wykonywał pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze,

–

nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, a jeżeli przystąpił – złoży wniosek o przekazanie zgromadzonych środków na rachunku za pośrednictwem Zakładu na dochody budżetu państwa.

Bezsporne było to, że odwołujący:

1.  dnia 27 marca 2016 r. ukończył 60 lat,

2.  nie przystąpił do OFE,

3.  posiada co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Sporne natomiast było to, czy odwołujący legitymuje się 25 letnim stażem ubezpieczeniowym – organ rentowy nie uznał bowiem okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w czasie rodziców od dnia 1 lipca 1971 r. do dnia 24 lutego 1975 r. Jako podstawę odmowy zaliczenia w/w okresu wskazywał, iż odwołujący w latach 1971-1974 uczęszczał do (...) Szkoły Zawodowej i głównym jego zajęciem była nauka, w związku z czym praca w gospodarstwie stanowiła wyłącznie pomoc doraźną.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalno-rentowej, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 ustawy, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu uwzględnia się również przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia.

W judykaturze wykształcił się przy tym pogląd, iż o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno – rentowych okresów pracy w gospodarstwie rolnym sprzed objęcia rolników obowiązkiem opłacania składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne domowników przesądza wystąpienie dwóch okoliczności:

–

wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej „domownika” z art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników,

–

czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy tj. minimum 4 godziny dziennie, jak i musi je cechować stałość tj. nie muszą być wykonywane codziennie, ale musi istnieć po stronie domownika gotowość, dyspozycyjność do podjęcia pracy rolniczej (stąd wymóg zamieszkiwania co najmniej w pobliżu gospodarstwa rolnego); Sąd Najwyższy przyjął także za spełnienie warunku „stałości pracy w gospodarstwie rolnym” pracę w okresie wakacji – przez okres co najmniej 2 miesięcy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 19.12.2000 r., II UKN 155/00; z dnia 07.11.1997 r., II UKN 318/97; z dnia 13.11.1998 r., II UKN 299/98).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 października 2006 r. (II UK 42/06) wskazał, iż miernikiem stałości pracy w gospodarstwie rolnym nie jest czas realizacji obowiązków, ale potrzeby związane z jego prowadzeniem. Wymiar czasu pracy domownika ma być stosowny do prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa rolnego, zgodnie z jego strukturą, przy uwzględnieniu jego obszaru oraz ilości pracujących w nim osób (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21.04.1998 r., II UKN 3/98; z dnia 08.03.2011 r., II UK 305/10). Stała praca domownika w gospodarstwie rolnym nakierowana jest na aktualne i jednostkowe potrzeby wynikające z prowadzonej działalności rolniczej. Polega ona także na gotowości, dyspozycyjności jej świadczenia na rzecz gospodarstwa osoby bliskiej w wymiarze czasu stosownym do zakładanego przez rolnika prawidłowego jego funkcjonowania.

Z zebranego materiału dowodowego, w szczególności z zeznań świadków wynika, że w okresie spornym odwołujący pracował w gospodarstwie rolnym rodziców w S..
Pomimo, iż w tym czasie uczęszczał do (...) Szkoły Zawodowej w R., to przez co najmniej 4 godziny dziennie wykonywał pracę w gospodarstwie. Pracę wykonywał od rana przed szkołą oraz po powrocie ze szkoły około (tj. godziny 13) od razu po zjedzeniu obiadu udawał się do swoich obowiązków w gospodarstwie.

Odwołujący wykonywał wszystkie konieczne prace zarówno w obejściu przy zwierzętach (np. karmienie zwierząt, wyprowadzanie na łąkę), jak i w polu (żniwa, wykopki, prace wiosenne). Oczywistym jest, biorąc pod uwagę znajomość realiów wiejskich, że odwołujący mieszkając z rodzicami i nie posiadając własnego źródła dochodów, a także będąc jednym z szóstki dzieci, pozostawał na ich utrzymaniu, a zatem musiał w gospodarstwie pracować, aby na to utrzymanie zarobić. Ponadto, skoro matka odwołującego w tym okresie, z uwagi na zagrożoną ciążę oraz konieczność opiekowania się dziećmi, nie pracowała w gospodarstwie, odwołujący jako najstarszy syn musiał pomagać ojcu we wszystkich pracach. Istotne przy tym jest także to, że odwołujący średnio w gospodarstwie pracował około 5 godzin dziennie.

Należy podkreślić, że art. 10 ustawy emerytalno-rentowej nie zawiera żadnych dodatkowych ograniczeń poza tymi, które wprost wynikają z przepisu, tj. praca w gospodarstwie rolnym musi być wykonywana w wymiarze co najmniej połowu czasu pracy oraz okresy tej pracy muszą przypadać po ukończeniu 16 roku życia, ale przed dniem 1 stycznia 1983 r.

Skoro matka odwołującego w głównej mierze zajmowała się opieką nad najmłodszymi dziećmi, to przekonujące jest twierdzenie, że odwołujący jako najstarszy syn musiał pomagać ojcu w codziennym prowadzeniu gospodarstwa rolnego, które było źródłem utrzymania całej rodziny.

Konkludując, stwierdzić należy w sposób jednoznaczny, iż w okresie od dnia 27 marca 1972 r., tj. od ukończenia 16 roku życia, do dnia 24 lutego 1975 r., tj. do dnia poprzedzającego podjęcie zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...).A., odwołujący pracował w gospodarstwie rolnym rodziców i to w wymiarze co najmniej czterech godzin dziennie. Tym samym okres ten – w brakującym rozmiarze 1 roku 3 miesięcy i 27 dni – należy doliczyć do okresów składkowych i nieskładkowych uznanych przez organ rentowy uzyskując wymagany ustawą 25 letni staż ubezpieczeniowy.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy uznał, iż odwołujący spełnił wszystkie przesłanki niezbędne do przyznania emerytury przy obniżonym wieku emerytalnym i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc oraz cytowanych przepisów prawa materialnego, zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż przyznał odwołującemu Z. F. prawo do emerytury w wieku obniżonym od dnia 27 marca 2016 r., tj. od ukończenia wieku 60 lat.

/-/ Maciej Nawrocki