Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 kwietnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Ciesielska

Sędziowie: SSO Teresa Kołbuc

SSO Sławomir Buras (spr.)

Protokolant: protokolant sądowy Beata Wodecka

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2013 r. w Kielcach na rozprawie

sprawy z powództwa B. K.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę zadośćuczynienia

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego we Włoszczowie

z dnia 20 lipca 2012 r. sygn. I C 56/12

zmienia zaskarżony wyrok w punkcie III (trzecim) w całości i koszty procesu między stronami wzajemnie znosi, oddala apelację w pozostałej części, zasądza od (...) SA w W. na rzecz B. K. kwotę 800 (osiemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 252/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 20 listopada 2012 roku Sąd Rejonowy we Włoszczowie zasądził na rzecz B. K. od (...) SA w W. 15000 złotych wraz z odsetkami od 6 listopada 2011 roku, w pozostałej części powództwo oddalił oraz orzekł o kosztach procesu.

Sąd Rejonowy ustalił stan faktyczny, z którego wynika, że na skutek wypadku komunikacyjnego w dniu 16 listopada 1997r. zmarł syn powoda M. K.. Śmierć syna wywołała u powoda reakcję żałoby, która objawiała się początkowo reakcją niedowierzania, smutkiem, poczuciem straty, zaburzeniami snu i łaknienia, pogorszeniem stanu zdrowia somatycznego, wracaniem do osoby syna, z którym był emocjonalnie związany. Proces żałoby został zakończony, u powoda nastąpiła adaptacja do nowych warunków i okoliczności życia.

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo o zapłatę z tytułu zadośćuczynienia kwoty 40000 złotych zasługuje jedynie na częściowe uwzględnienie tj. do kwoty 15000 złotych z uwagi na zatarcie traumatycznych przeżyć i powrót powoda do aktywności życiowej. Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24§1 k.c.

Apelację od tego wyroku wywiódł pozwany. Zaskarżył wyrok w całości i zarzucił naruszenie prawa materialnego, w szczególności 1) art. 448 k.c. w zw. z art. 24§1 k.c. przez przyjęcie, że powodowi na tej podstawie przysługuje zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych – więzi emocjonalnej między najbliższymi członkami rodziny, 2) art. 822 §1 k.c.
i § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 9.12.1992 roku w sprawie szczególnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz.U. nr 96, poz. 475 ze zm.) przez ich uwzględnienie i ostatecznie przyjęcie, że umowa obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje odpowiedzialność odszkodowawczą zakładu ubezpieczeń za naruszenie dóbr osobistych, takich jak dochodzone w sprawie niniejszej, 3) naruszenie przepisów procesowych art. 100 zd. 2 kpc i art. 100 zd. pierwsze kpc przy rozstrzyganiu o kosztach procesu.

Skarżący wniósł o zmianę wyroku i oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie tej apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanego zasługuje na częściowe uwzględnienie odnośnie rozstrzygnięcia o kosztach procesu, zaś w pozostałej części nie jest zasadna.

Przede wszystkim Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że roszczenie powoda o zadośćuczynienie z tytułu śmierci syna na skutek czynu niedozwolonego mającego miejsce przed 3 sierpnia 2008 roku, a więc przed wejściem w życie przepisu art. 446§4 k.c., znajduje oparcie w art. 448 k.c. w zw. z art. 24§1 k.c. Na gruncie stanu prawnego przed nowelizacją przepisu art. 446 k.c. w orzecznictwie dostrzegano potrzebę naprawienia krzywdy wyrządzonej rodzinie zmarłego. Wielokrotnie Sąd Najwyższy wskazywał, iż śmierć osoby bliskiej powoduje naruszenie dobra osobistego osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym. Ochroną z art.23 i 24 k.c. są bowiem objęte wszelkie dobra osobiste rozumiane jako wartości niematerialne związane z istnieniem i funkcjonowaniem podmiotów prawa cywilnego, które w życiu społecznym są uznawane za doniosłe i z tego względu zasługują na ochronę. Taką wartością jest też emocjonalna więź rodzinna między osobami najbliższymi. Naruszenie tego dobra stanowi podstawę do żądania zadośćuczynienia stosownie do treści art. 448 k.c. (por. wyrok SN z 14.01.2010r., sygn. IVCK 307/09, OSNC-ZD 2010, z.C, poz. 91, uchwała SN z 22.10.2010r., sygn. IIICZP 76/10, OSNC ZD 2011, z.B, poz. 42, uchwała SN z 13.07.2011r., sygn. IIICZP 32/11 OSNC 2012, z.1, poz. 10). Sąd Okręgowy podziela ten pogląd, a tym samym ocenę prawną roszczenia dokonaną przez Sąd Rejonowy w przedmiotowej sprawie.

Wbrew zarzutom apelacji, Sąd Rejonowy nie naruszył też art. 822§1 k.c. i § 10 ust.1 rozporządzenia Ministra Finansów z 9.12.1992 roku w sprawie szczególnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz.U. nr 96, poz. 475 ze zm.), zasadnie przyjmując, iż przesądzają one o legitymacji biernej pozwanego, którą w toku procesu kwestionował. Zgodnie z powołanymi przepisami, odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń za powstałą szkodę jest uzależniona od zakresu odpowiedzialności ubezpieczonego posiadacza lub kierującego pojazdem. Poszkodowany jest uprawniony do odszkodowania w pełni pokrywającego szkodę wyrządzoną ruchem pojazdu w mieniu jak i na osobie, a w tym przypadku zarówno szkody materialnej jak i niematerialnej. Do odpowiedzialności posiadacza pojazdu, a tym samym zakładu ubezpieczeń, stosuje się takie same ogólne zasady odszkodowawcze przyjęte w kodeksie cywilnym w art. 444-449 k.c. w związku z art. 361-363k.c.

Zgodnie z wypracowanym w judykaturze jednolitym stanowiskiem, osoba dochodząca zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dobra osobistego z powodu śmierci osoby najbliższej, nie jest poszkodowana pośrednio. Źródłem jej krzywdy jest ten sam czyn niedozwolony, którego skutkiem była śmierć człowieka. Krzywda wyrządzona zmarłemu to utrata życia, a krzywda osób bliskich zmarłego to naruszenie dobra osobistego przez zerwanie więzi emocjonalnej, szczególnie bliskiej w stosunkach rodzinnych. Jest to zatem własna krzywda osoby bliskiej zmarłego. Taka osoba doznaje więc bezpośrednio naruszenia jej dobra osobistego (tak SN w uchwale z 13.07.2011r. IICZP 32/11).

Skoro zatem odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub kierującego pojazdem jest wyznaczona granicami odpowiedzialności ubezpieczonego, to obowiązek ubezpieczonego zapłaty zadośćuczynienia osobie bliskiej na podstawie art. 448 k.c. zostaje również przejęty przez ubezpieczyciela. Odrzucenie tej tezy musiałoby znajdować oparcie w konkretnej podstawie prawnej wyłączającej odpowiedzialność ubezpieczyciela w tym zakresie. Taki pogląd wypowiedziany został w uchwale z 7 listopada 2012 roku w sprawie III CZP 67/12, (nie publ.), w której Sąd Najwyższy orzekł, iż przepis art. 10 ust.1 rozporządzenia Ministra Finansów z 9.12.1991 roku w sprawie szczególnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (Dz.U. nr 96, poz. 475 ze zm.) nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 k.c. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały zwrócił uwagę na nieudolność redakcyjną §10 cytowanego rozporządzenia, wskazując ostatecznie, iż krzywda osoby bliskiej zmarłego mieści się w ramach odpowiedzialności za szkodę związaną ze śmiercią w związku z ruchem pojazdu. W przepisie tym nie można doszukać się wyłączenia takiej odpowiedzialności.

Natomiast apelacja zasługuje na częściowe uwzględnienie odnośnie rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

W rozpoznawanej sprawie powództwo zostało uwzględnione częściowo, a mianowicie w 37%.

Decyzja, czy w wypadku uwzględnienia tylko w pewnej części koszty procesu powinny być wzajemnie zniesione, czy też stosunkowo rozdzielone, powinna być oparta na słuszności. Przepis art.. 100 kpc nie wymaga arytmetycznego dokładnego rozdzielenia kosztów procesu według stosunku części uwzględnionej do oddalonej, ale stawia słuszność jako zasadnicze kryterium rozłożenia kosztów. Jednocześnie zasady słuszności sprzeciwiają się wzajemnemu zniesieniu kosztów procesu na podstawie art. 100 kpc w wypadku znacznej różnicy kosztów poniesionych przez każdą ze stron oraz różnicy w kosztach, jaką każda ze stron powinna ponieść wskutek ostatecznego wyniku procesu [por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 1985., II CZ 21/85 i z dnia 10 maja 1985r., II CZ 56/86].

W niniejszej sprawie powód, jak niewadliwie ustalił Sąd Rejonowy poniósł koszty na łączną kwotę 4671,80 złotych, co przy wyniku uwzględnienia roszczenia [4671,80 zł × 37%] daje kwotę 1728 zł, zaś pozwany poniósł koszty w kwocie 2417 zł [wynagrodzenie radcy prawnego – 2000 zł i wpłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł], co przy wyniku sprawy [2417 zł × 63%] – daje kwotę 1522 zł. Zatem zasady słuszności i niewielka różnica kosztów poniesionych przy uwzględnieniu wyniku sprawy prowadzi do wzajemnego zniesienie kosztów procesu za I-szą instancję.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżony wyrok w punkcie III-cim w całości i koszty procesu między stronami wzajemnie zniósł, a na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację w pozostałej części.

Zważywszy, iż apelacją w części dotyczącej rozstrzygnięcia zwartego w punkcie I-szym została oddalona w całości, zaś na skutek tej apelacji uległo zmianie rozstrzygnięcie o kosztach procesu [pkt III-ci wyroku] należało stosunkowo rozdzielić koszty postępowania apelacyjnego [art. 100 kpc w zw. z art. 391§ 1 kpc] a mianowicie wynagrodzenie dla pełnomocnika powoda w wysokości 1200 zł (stosownie do § 6 pkt 5 w zw. z § 12 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu – Dz. U. Nr 163, poz. 1349, z późn. zm.)pomniejszyć o kwotę 400 zł, stanowiące należne wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego [w związku ze zmianą rozstrzygnięcia zwartego w punkcie II-cim zaskarżonego wyroku – stosownie do § 6 pkt 3 w zw. z § 12 ust. 2 pkt 1 cytowanego wyżej rozporządzenia z 28 września 2002r].

SSO E. Ciesielska SSO T. Kołbuc SSO Sł. Buras