Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III Ca 1 905 /1 6

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 września 2016 roku, wydanym w sprawie z powództwa B. (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego przeciwko G. M. (sygn. akt II C 1109/15), Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych.

G. M. zawarł w 2001 roku z (...) S.A. umowę o użytkowanie karty kredytowej. W dniu 10 marca 2004 roku Bank (...) S.A. w W. wystawił bankowy tytuł egzekucyjny, któremu Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie II Co 1101/04 nadał klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2004 roku.

Na podstawie opisanego tytułu wykonawczego, Bank (...) S.A. wszczął egzekucję w dniu 10 listopada 2011 roku. Wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji, postępowanie egzekucyjne umorzono postanowieniem z dnia 10 maja 2013 roku.

W dniu 19 grudnia 2013 roku Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. zawarł ze stroną powodową umowę sprzedaży wierzytelności wskazanych w załączniku nr 1 do umowy według stanu na koniec dnia poprzedzającego dzień przeniesienia, który na potrzeby Aneksu został sporządzony w wersji papierowej oraz w formie administracyjnej. Strony potwierdziły, że dzień przeniesienia nastąpił w dniu 17 stycznia 2014 roku. W załączniku do umowy cesji wierzytelności wskazano kwotę kapitału, odsetek oraz kosztów naliczonych przez bank.

Pismem z dnia 21 lutego 2014 roku Bank (...) S.A. poinformował pozwanego, iż dokonał przeniesienia na stronę powodową wierzytelności banku z tytułu umowy o kartę kredytową o numerze (...). Wskazano, że spełnienie świadczenia winno nastąpić na rachunek aktualnego wierzyciela.

Pismem z dnia 21 lutego 2014 roku strona powodowa poinformowała pozwanego, iż zadłużenie wynikające z umowy zawartej przez niego z Bankiem (...) wyniosło 55.791,32 zł oraz że za każdy dzień opóźnienia w spłacie do dnia całkowitej spłaty naliczane są odsetki ustawowe.

Wyciągiem z ksiąg rachunkowych funduszu sekurytyzacyjnego z dnia 16 lutego 2015 roku stwierdzono figurującą wymagalną wierzytelność w stosunku do pozwanego G. M. na kwotę 56.757,67 zł wynikającą z nabytej wierzytelności od Banku (...) S.A. w dniu 17 stycznia 2014 roku.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie załączonych do akt sprawy dokumentów.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

Powództwo podlegało oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 509 § 1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. § 2 powołanego przepisu stanowi, że wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

W sprawie niniejszej doszło do skutecznego przelewu wierzytelności pomiędzy Bankiem (...) S.A., a powodem przysługującej wobec pozwanego jako dłużnika. Na dowód przelewu wierzytelności wierzyciel złożył umowę przelewu wierzytelności, co w ocenie Sądu w wystarczający sposób dowodzi skuteczności cesji.

Bankowy tytuł egzekucyjny został zaopatrzony w klauzulę wykonalności na rzecz Banku (...) S.A., następnie wierzytelność objętą tym tytułem – jak wykazano wyżej - nabył powód, który nie jest bankiem. W tym stanie rzeczy powodowi nie przysługiwało skuteczne prawo wystąpienia z wnioskiem o nadanie klauzuli z przejściem uprawnień, pozostawała mu jedynie droga wystąpienia z pozwem. (por. uchwała SN z dnia 2 kwietnia 2004 roku, III CZP 9/04, baza orzeczeń LEX).

W tym miejscu należy odnieść się do zarzutu pozwanego, iż roszczenie powoda uległo przedawnieniu. Zgodnie z art. 118 k.c. roszczenia banku przedawniają się z upływem lat 3, zaś roszczenia wynikające z umowy o kartę kredytową ulegają przedawnieniu z upływem dwuletniego terminu określonego w art. 6 ustawy z dnia 12 września 2002 roku o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz.U. nr 169, poz. 1385), którego bieg rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. W art. 123 § 1 k.c. przewidziana jest możliwość przerwania biegu przedawnienia przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, bądź przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje.

Zgodnie z treścią art. 96-98 Prawa Bankowego, uchylonych art. 1 ust. 4 ustawy z dnia 25 września 2015 roku o zmianie ustawy Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2015.1854), banki posiadały uprawnienie do wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych i po nadaniu klauzuli wykonalności wszczęcie na ich podstawie postępowania egzekucyjnego. Niewątpliwie w niniejszej sprawie Bank (...) S.A. egzekwował kwotę pochodzącą z zawartej z pozwanym umowy o kartę kredytową w postępowaniu egzekucyjnym, umorzonym wobec bezskuteczności egzekucji postanowieniem z dnia 10 maja 2013 roku.

Mamy zatem do czynienia z sytuacją, kiedy wniosek banku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego na podstawie bankowego tytułu wykonawczego przerwał bieg przedawnienia, przerwa zakończyła się z datą prawomocnego postanowienia w przedmiocie umorzenia postępowania, po czym bieg przedawnienia rozpoczął się na nowo i cesjonariusz niebędący bankiem nabył wierzytelność.

Zgodnie z jednolitym stanowiskiem Sądu Najwyższego, zarówno złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności bte, jak i wszczęcie postępowania egzekucyjnego na podstawie takiego tytułu wykonawczego przerywa bieg przedawnienia jako czynność przedsięwzięta bezpośrednio w celu egzekwowania roszczeń. Rozpoczęcie na nowo biegu przedawnienia następuje bądź z chwilą prawomocnego zakończenia postępowania klauzulowego, bądź z chwilą zakończenia postępowania egzekucyjnego, w tym jego umorzenia, a wyjątek stanowi umorzenie na podstawie art. 823 lub 825 pkt 1 k.p.c. albo zwrot wniosku, które niweczą materialnoprawne skutki przerwy przedawnienia (por. uchwała SN z 19 lutego 2015 roku, III CZP 103/14, baza orzeczeń LEX). Umorzenie postępowania z urzędu z przyczyny bezskuteczności egzekucji na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. powoduje, że bieg przedawnienia roszczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym rozpoczyna się na nowo.

W razie cesji wierzytelności na nabywcę przechodzi ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi, wszystkie właściwości, przywileje i braki (art. 509 § 2 k.p.c.). Co do zasady nabywca wstępuje w sytuację prawną cedenta, w tym również w zakresie przedawnienia. Sytuacja kształtuje się jednak inaczej w przypadku wierzytelności objętej bankowym tytułem wykonawczym. Uprawnienie do wystawiania bte przysługiwało jedynie bankom i tylko na ich rzecz mogła być nadana klauzula wykonalności – nadanie klauzuli na rzecz cesjonariusza niebędącego bankiem nie było dopuszczalne. Cesjonariusz nie mógł kontynuować egzekucji wszczętej przez bank, a więc fundusz sekurytyzacyjny musiał ustalić istnienie roszczenia w drodze procesu sądowego i uzyskać w ten sposób nowy tytułu wykonawczy na swoją rzecz.

Przerwanie biegu przedawnienia na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 k.p.c. następuje co do zasady, tylko pomiędzy stronami postępowania, jeżeli z istoty łączącego je stosunku prawnego wynika, że są materialnie zobowiązane lub uprawnione, więc skutek przerwania zachodzi tylko w podmiotowych granicach czynności podjętej przez wierzyciela. Nie jest bowiem wystarczająca tożsamość wierzytelności lecz konieczna jest również identyczność osób, na rzecz których czynność ta została dokonana. Skutki prawne postępowania egzekucyjnego wszczętego na podstawie bankowego tytułu wykonawczego związane są więc tylko z podmiotami w nim uczestniczącymi na podstawie tego tytułu w granicach podmiotowych i przedmiotowych ukształtowanych treścią klauzuli wykonalności. Nabywca wierzytelności nie będący bankiem nabywa wierzytelność w swej treści i przedmiocie tożsamą z wierzytelnością zbywającego banku, ale nie wchodzi w sytuację prawną zbywcy wywołaną przerwą biegu przedawnienia i rozpoczęciem biegu na nowo. Czynność wszczęcia postępowania egzekucyjnego przez bank wywołuje materialnoprawny skutek przerwy biegu przedawnienia jedynie w stosunku do wierzyciela objętego bankowym tytułem wykonawczym, natomiast nabywca wierzytelności nie będący bankiem, nawet jeśli nabycie nastąpiło po umorzeniu postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. i rozpoczęciu biegu terminu przedawnienia w stosunku do banku na nowo, nie może się powołać na przerwę biegu przedawnienia wywołaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego przez pierwotnego wierzyciela będącego bankiem. (por. uchwała SN z dnia 29 czerwca 2016 roku, III CZP 29/16, baza orzeczeń LEX).

Uwzględniając zgłoszony zarzut przedawnienia Sąd oddalił żądanie powoda w całości, również co do odsetek, zgodnie bowiem z utrwalonym w orzecznictwie stanowiskiem, roszczenie o odsetki za opóźnienie przedawnia się najpóźniej z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Powód przegrał proces w całości, winien zatem zwrócić na rzecz pozwanego wszystkie poniesione przez niego koszty. Na koszty poniesione przez pozwanego złożyły się: kwota 3.600 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego, kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Z uwagi na powyższe Sąd zasądził od powoda na rzecz G. M. kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Strona powodowa zaskarżyła powyższy wyrok w całości, zarzucając Sądowi Rejonowemu:

1)  naruszenie art. 123 § 1 pkt 1 k.c. w zw. z 124 § 1 i 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię wyrażającą się w uznaniu, że wniosek o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu oraz wszczęcie postępowania egzekucyjnego na wniosek poprzedniego wierzyciela nie przerywa biegu terminu przedawnienia w odniesieniu do nowego wierzyciela jako następcy prawnego banku na podstawie zawartej umowy cesji wierzytelności z dnia 17 stycznia 2014 roku,

2)  naruszenie art. 117 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że roszczenie powoda uległo przedawnieniu przed dniem wniesienia pozwu,

3)  nierozpoznanie istoty sprawy.

W związku z podniesionymi zarzutami apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia poprzez zasądzenie kwoty zgodnej z żądaniem pozwu i zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm prawem przepisanych za I i II instancję, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji i pozostawienie temu Sądowi orzeczenia o kosztach postępowania za obie instancje.

Na terminie rozprawy apelacyjnej w dniu 23 marca 2017 roku strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji powoda oraz o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Zaskarżone rozstrzygnięcie zostało wydane w wyniku prawidłowo ustalonego stanu faktycznego. Poczynione przez Sąd I instancji ustalenia co do okoliczności faktycznych stanowiących podstawę dochodzonego pozwem roszczenia Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne, uznając za zbędne powielanie ich w dalszej części uzasadnienia. Nie są one również kwestionowane przez skarżącego.

Sąd Okręgowy podziela również ocenę prawną dochodzonego roszczenia dokonaną przez Sąd Rejonowy, zarówno co do przyjętej podstawy prawnej oceny jego zasadności, jak i wyników tej oceny. Sąd Rejonowy słusznie przyjął, że podstawą prawną oceny zasadności roszczenia objętego pozwem winny być przepisy kodeksu cywilnego dotyczące przedawnienia roszczeń (w szczególności art. 117 k.c., art. 123 k.c. i art. 124 k.c.) oraz zmiany wierzyciela (art. 509 i nast. k.c.).

Wobec faktu, że nie jest rzeczą Sądu Odwoławczego powielanie wywodu Sądu I instancji, którego argumentację Sąd Okręgowy w pełni podziela, w ramach niniejszego uzasadnienia poprzestać należy jedynie na odniesieniu się do stanowiska apelacji.

W ocenie Sądu II instancji, pozwany zasadnie podniósł zarzut przedawnienia na etapie postępowania przed Sądem Rejonowym, a apelujący w swoim środku zaskarżenia zajął błędne stanowisko, według które termin przedawnienia nie upłynął.

Na wstępie wskazać należy, że co do zasady złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu oraz złożenie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego stanowią czynności przerywające bieg terminu przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.). Powyższe, nie oznacza jednak, że czynności te mogą być przedsięwzięte przez kogokolwiek i przeciwko komukolwiek. Dla wywołania skutku w postaci przerwy biegu terminu przedawnienia konieczne jest dokonanie czynności przez strony stosunku prawnego leżącego u podstaw przedawniającego się roszczenia. Wniosek ten wynika z istoty przedawnienia, które jest instytucją prawa materialnego. Nie ulega wątpliwości, że przerwanie biegu terminu przedawnienia ma nie tylko aspekt przedmiotowy, ale i podmiotowy. Nie wystarczy zatem identyczność wierzytelności, niezbędna jest też identyczność osób, na rzecz których/przeciwko którym dana czynność, obiektywnie zdolna do przerwania biegu terminu przedawnienia, została dokonana. Przerwanie biegu terminu przedawnienia w przypadku określonego roszczenia następuje bowiem pomiędzy podmiotami materialnie zobowiązanymi/uprawnionymi. Innymi słowy, czynność obiektywnie zdolna do przerwania biegu przedawnienia roszczenia wywiera zamierzony skutek tylko wówczas, jeśli podmiot dokonujący tej czynności jest rzeczywiście uprawnionym z tego roszczenia, a osoba, przeciwko której ma nastąpić przerwa biegu terminu przedawnienia w istocie jest zobowiązana do zadośćuczynienia roszczeniu (zob. wyrok SN z 19.11.2014 r., II CSK 196/14, LEX nr 1622906).

W. można dodać, że powyższe wynika z faktu, że na gruncie cywilistycznym można wyróżnić dwa rodzaje wierzycieli i dłużników. Wierzyciela egzekwującego (wierzyciel procesowy) i wierzyciela w znaczeniu materialnym. Dłużnika egzekwowanego (dłużnik procesowy) i dłużnika w znaczeniu materialnym. Oba pojęcia mogą być tożsame, lecz nie muszą (zob. szerzej A. Marciniak, § 161. Podmioty postępowania egzekucyjnego, [w:] A. Marciniak i I. Kunicki (red.), Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2016, s. 522.).

Co do zasady, w razie cesji wierzytelności na nabywcę przechodzi ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi, wszystkie właściwości, przywileje i braki, a więc ustawodawca zakłada identyczność wierzytelności cesjonariusza z wierzytelnością cedenta (art. 509 § 2 k.c.). Nabywca wstępuje w sytuację prawną cedenta, w tym również w zakresie przedawnienia. Zbycie wierzytelności jest bowiem irrelewantne dla jego biegu. Odmiennie jednak kształtuje się sytuacja prawna cesjonariusza wierzytelności objętej bankowym tytułem egzekucyjnym od sytuacji wierzytelności objętej innym tytułem wykonawczym. Uprawnienie do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego przysługiwało jedynie bankom i tylko na ich rzecz mogła być nadana klauzula wykonalności. Nadanie klauzuli na rzecz cesjonariusza niebędącego bankiem nie było dopuszczalne (zob. uchwały SN z 2.04.2004 r., III CZP 9/04, OSNC/2005/6/98, z 22.02.2006 r., III CZP 129/05, OSNC/2007/1/4, z 19.02.2015 r., III CZP 103/14). Cesjonariusz nie mógł kontynuować egzekucji wszczętej przez bank, gdyż w postępowaniu egzekucyjnym nie ma zastosowania art. 192 pkt 3 k.p.c., a więc fundusz sekurytyzacyjny, który nie mógł się powołać na bankowy tytuł egzekucyjny, przejście uprawnień i uzyskać klauzuli wykonalności na podstawie art. 788 § 1 k.p.c., musiał ustalić istnienie roszczenia w drodze procesu sądowego, uzyskać nowy tytuł wykonawczy i dopiero na jego podstawie egzekwować roszczenie. Wyjątkowość przywileju wystawiania bankowego tytułu egzekucyjnego prowadzi do wniosku, że skoro nie może on być podstawą egzekucji na rzecz innych osób niż w nim wskazane, za wyjątkiem następstwa prawnego po stronie wierzyciela innego banku, to również materialnoprawne skutki czynności wierzyciela – banku, prowadzące do przerwy biegu przedawnienia dotyczą wyłącznie tego wierzyciela.

Z tego powodu nabywca wierzytelności nie będący bankiem nie może powoływać się na przerwę biegu przedawnienia spowodowaną złożeniem wniosku o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu. Również czynność wszczęcia postępowania egzekucyjnego przez bank wywołuje materialnoprawny skutek przerwy biegu przedawnienia jedynie w stosunku do wierzyciela objętego bankowym tytułem wykonawczym, natomiast nabywca wierzytelności nie będący bankiem, nawet jeśli nabycie wierzytelności nastąpiło po umorzeniu postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. i po rozpoczęciu biegu terminu przedawnienia w stosunku do banku na nowo, nie może się powołać na przerwę biegu przedawnienia wywołaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego przez pierwotnego wierzyciela będącego bankiem (zob. uchwałę SN z 29.06.2016 r., III CZP 29/16, LEX nr 2067028).

Skoro zatem ustalono, że postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2004 r. (sygn. akt II Co 1101/04) Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi nadał klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu przeciwko pozwanemu na rzecz poprzednika prawnego powoda w tej sprawie ( Bank (...) S.A.), to skutek w postaci przerwy biegu terminu przedawnienia dotyczył wyłącznie tego banku. Uwaga ta dotyczy także złożonego przez poprzednika prawnego powoda w tej sprawie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego z dnia 10 listopada 2011 r.

W konsekwencji należy stwierdzić, że skutek w postaci przerwy biegu terminu przedawnienia nie dotyczył sfery prawnej między skarżącym, jako nie będącym bankiem nabywcą wierzytelności, a pozwanym G. M.. Dopiero wytoczenie przez skarżącego powództwa w niniejszej sprawie mogłoby być uznane za czynność przerywającą bieg terminu przedawniania. Wytoczenie powództwa w przedmiotowej sprawie (w dniu 5 marca 2015 r.) nastąpiło jednak już po upływie 2 lat od daty wymagalności dochodzonego pozwem roszczenia z tytułu zawartej przez poprzednika prawnego skarżącego i pozwanego umowy o użytkowanie karty kredytowej, a zatem po upływie terminu przedawnienia. W niniejszej sprawie znajdował zastosowanie dwuletni termin przedawnienia, roszczenie pozwu ma bowiem charakter majątkowy, a zgodnie ze szczególną regulacją wynikającą z art. 6 ustawy z dnia 12 września 2002 roku o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz.U. 2002, Nr 169, poz. 1385 ze zm.), roszczenia z tytułu umowy o elektroniczny instrument płatniczy przedawniają się z upływem lat dwóch. Tym samym, zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego został zatem zasadnie oceniony przez Sąd Rejonowy jako skuteczny.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł zgodnie
z wyrażoną w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik sporu i zasądził od powoda - B. (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w W. na rzecz pozwanego G. M. kwotę 3.600 zł. Na kwotę tę złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego pozwanego w postępowaniu odwoławczym, ustalone w oparciu o § 2 pkt 6 i § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2015.1800 - j.t. ze zm.) przy uwzględnieniu, że zgodnie z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2016.1668), obowiązującego od dnia 27 października 2016 r., do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji.