Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XIII U 2496/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący:

SSO Rafał Młyński

Protokolant:

st. sekr. sądowy Magdalena Kruk

po rozpoznaniu w dniu 3 kwietnia 2017 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy M. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) w W.

o prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach

na skutek odwołania M. N.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W.

z dnia 23 sierpnia 2016 r. nr (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt XIII U 2496/16

UZASADNIENIE

Decyzją z 23 sierpnia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. odmówił M. N. prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach (k. 31 a.r.).

Od powyższej decyzji złożyła odwołanie M. N. wnosząc o przyznanie jej prawa do wcześniejszej emerytury. Odwołująca zarzuciła, iż organ błędnie w zaskarżonej decyzji nie uwzględnił do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu pracy skarżącej na stanowisku bibliotekarki w narażeniu na szkodliwe substancje (k. 2 a.s.).

Organ emerytalny w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie wskazując, iż zaskarżona decyzja jest prawnie oraz faktycznie uzasadniona (k. 3, 4 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

M. N., ur. (...), złożyła do pozwanego organu w dniu
7 czerwca 2016 r. wniosek o emeryturę (k. 1 i nast. akt emerytalnych). Odwołująca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego (k. 2 a.r.).

Odwołująca w 1990 r. ukończyła naukę w Policealnym Studium (...) w W. (k. 55 a.s.). Organ rentowy zaliczył odwołującej do stażu pracy następujące okresy składkowe: 4.02.1981-31.08.1982 - Zespół (...) na stanowisku pomocy stomatologicznej; 16.09.1982-31.07.1984 - Zespół (...) na stanowisku pomocy dentystycznej; 2.01.1985-30.06.1985 - (...) Zespół (...) na stanowisku wykwalifikowanej pomocy dentystycznej; 18.11.1985-30.09.1986 - Biblioteka Publiczna na stanowisku młodszego bibliotekarza; 1.02.1987-31.12.1990 - Biblioteka Narodowa na stanowisku młodszego bibliotekarza; 1.01.1991-31.07.1991 - Państwowy Instytut Geologiczny na stanowisku starszego technika bibliotekarza; 2.09.1991-31.08.1994 - Biblioteka Publiczna na stanowisku bibliotekarza; 7.01.1995-30.11.1995 - pobieranie zasiłku dla bezrobotnych; 13.08.1995-31.08.1996 - pobieranie zasiłku dla bezrobotnych; 1.12.1995-30.06.1996 - Przedszkole Nr (...) na stanowisku nauczyciela przedszkola; 10.10.1996-1.01.1997 - pobieranie zasiłku dla bezrobotnych; 2.01.1997 - 31.03.1997 - Centralna Biblioteka Rolnicza na stanowisku starszego bibliotekarza; 1.04.1997-31.12.1997 - Centralna Biblioteka Rolnicza na stanowisku starszego bibliotekarza; 1.01.1998-30.06.1998 - (...) Liceum Ogólnokształcące Nr (...) na stanowisku bibliotekarski szkolnej; 12.11.1998-11.05.1999 - pobieranie zasiłku dla bezrobotnych; 15.06.2000-30.09.2000 - Wilanowska Biblioteka Publiczna na stanowisku starszego bibliotekarza, tj. łącznie 15 lat, 9 miesięcy i 28 dni (k. 16 a.s., świadectwa pracy w a.r.).

W nadesłanych aktach osobowych z ww. zakładów pracy brak jest dokumentów potwierdzających wykonywanie przez odwołującą pracy w warunkach szczególnych, w tym odpowiednich świadectw pracy (okoliczność bezsporna).

Odwołująca w czasie pracy zawodowej wykonywała głównie zawód bibliotekarza (akta osobowe w aktach sprawy). Odwołująca nie zdobyła wykształcenia pedagogicznego. Skarżąca nie kwestionowała faktu braku posiadania 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych (okoliczność bezsporna).

Zaskarżoną decyzją z 23 sierpnia 2016 r. organ rentowy odmówił M. N. prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach wskazując, iż odwołująca:

- do 1 stycznia 1999 r. nie udowodniła 20 lat stażu pracy,

- do 1 stycznia 1999 r. nie udowodniła okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, wykonywanego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy, wynoszący co najmniej 15 lat.

- nie udowodniła co najmniej 30-letniego okresu zatrudnienia (składkowy i nieskładkowy), w tym co najmniej 20-letni okresu pracy nauczycielskiej albo co najmniej 25-letni okres zatrudnienia, w tym co najmniej 20-letni okres pracy w szkolnictwie specjalnym (k. 31 a.r.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy, w aktach emerytalnych, jak również w aktach osobowych odwołującej. W ocenie Sądu treść tych dokumentów nie budzi wątpliwości i potwierdza, iż odwołująca jako bibliotekarz w spornym okresie nie wykonywała prac w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. Według Sądu ten materiał dowodowy jest przekonujący oraz rzetelny. Dlatego uznać go należało za wiarygodną podstawę ustaleń faktycznych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie M. N. nie zasługiwało na uwzględnienie.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym
w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa
w art. 27.

Art. 27 powołanej ustawy wskazuje jako dodatkową przesłankę posiadanie okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat w przypadku kobiet.

Wymaga przy tym podkreślenia, iż art. 184 ust. 2 powoływanej ustawy został zmieniony przez art. 1 pkt 20 ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r., poz. 637) z dniem 1 stycznia 2013 r. i otrzymał brzmienie, iż emerytura, o której mowa
w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.
Zatem wyeliminowana została przesłanka dotycząca rozwiązania stosunku pracy.

Zgodnie dyspozycją art. 32 powoływanej ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
oraz § 3 i 4 ust. 1 pkt. 1 i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze
(Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), pracownik,
który wykonywał pracę w szczególnych warunkach, na stanowiskach wymienionych
w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1. osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2. ma wymagany okres zatrudnienia (20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn),
w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Warunki niezbędne do uzyskania prawa do tzw. emerytury nauczycielskiej określały przepisy ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2016 r., poz. 1379 ze zm.). Zgodnie z art. 88 ust. 1 ww. ustawy nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, zaś nauczyciele szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich - dwudziestopięcioletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, mogą - po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy - przejść na emeryturę. Karta Nauczyciela nie definiowała pojęcia pracy w szczególnym charakterze. Stosownie do treści § 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze praca nauczycielska wymieniona w art. 1 pkt 1 - 7 Karty Nauczyciela została określona jako praca w szczególnym charakterze. Dla oceny czy odwołująca była zatrudniona w szczególnym charakterze istotne pozostawało ustalenie, czy była to praca nauczycielska.

Przywilej przejścia - stosownie do art. 88 Karty Nauczyciela - na emeryturę bez względu na wiek uwarunkowany jest jednak spełnieniem przez ubezpieczonego szczególnych warunków - w porównaniu z ogólnymi warunkami uzyskania prawa do świadczenia emerytalnego określonymi w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.). W wyroku z dnia 30 lipca 2003 r. (II UK 323/02, OSNP z 2004 r. Nr 11, poz. 197) Sąd Najwyższy podkreślił że po wejściu w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wyraźnie zarysowują się dwa odrębne systemy emerytalne nauczycieli, wywodzące się z potraktowania pracy nauczycielskiej jako zatrudnienie w szczególnym charakterze. Pierwszy, związany z wykonywaniem pracy w szczególnym charakterze określonej w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i drugi, w którym warunki emerytalne regulowane są przepisami odrębnymi. W powyższym wyroku Sąd Najwyższy podkreślił zresztą, że rozporządzenie w sprawie wieku emerytalnego utraciło moc, a jego stosowanie znajduje podstawę jedynie w art. 32 ust. 1 i art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (pod przewidzianymi w nich warunkami) przy ocenie prawa do emerytury na podstawie § 15 rozporządzenia dla urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. i po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 Karty. Tak więc nauczyciele urodzeni we wskazanych okresach mogą nabyć prawo do emerytury na zasadach określonych w art. 88 Karty Nauczyciela lub w § 4 rozporządzenia, czyli po osiągnięciu wieku wynoszącego 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn i okresu zatrudnienia odpowiednio 20 i 25 lat, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, przy czym pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 pkt 1-7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, określoną w tej ustawie jako praca zaliczona do pierwszej kategorii zatrudnienia, uważa się pracę w szczególnym charakterze.

W wyroku z dnia 30 lipca 2003 r., II UK 323/02, (OSNP z 2004 r. Nr 11, poz. 197) Sąd Najwyższy, wyjaśniając powyższą kwestię, odwołał się także do wykładni historycznej i systemowej, wskazując na wcześniejszą regulację Karty Nauczyciela w zakresie odrębnego rozumienia pojęcia pracy w szczególnym charakterze. Sąd Najwyższy zauważył bowiem, że Karta Nauczyciela przed zmianą dokonaną od dnia 6 sierpnia 1996 r. przepisem art. 1 pkt 50 ustawy z dnia 14 czerwca 1996 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela (Dz.U. Nr 87, poz. 396) stanowiła w art. 86, że do pracowników pierwszej kategorii zatrudnienia zaliczano nauczycieli, o których mowa w art. 1 pkt 1-7 Karta Nauczyciela, używała więc własnej definicji tego zatrudnienia, nawiązującej do miejsca wykonywania pracy pedagogicznej. Była to regulacja wyczerpująca, nieodwołująca się do jakichkolwiek warunków dodatkowych, jak te, które zostały przewidziane w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., wydanym na podstawie art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.). Dodatkowo warto zwrócić uwagę, że w wyrokach z dnia 21 sierpnia 1985 r. (II URN 117/85, niepublikowany) i z dnia 12 lutego 1985 r. (II UR 2/85, OSNCP 1985 nr 10, poz. 161) oraz w uchwale z dnia 23 stycznia 1986 r. (III UZP 56/85, OSNCP 1986 nr 12, poz. 203) Sąd Najwyższy stwierdził, że w zakresie uregulowanym Kartą, rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie dotyczy nauczycieli.

Tak więc art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela jest przepisem szczególnym (w stosunku do przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) i w zakresie uprawnień emerytalnych nauczycieli normuje wszystkie wymagania, których spełnienie uprawnia nauczyciela do przejścia na emeryturę w niższym wieku. Odnosząc się do sposobu rozumienia pojęcia pracy w szczególnym charakterze należy stwierdzić, że charakteru takiego nie będzie miało faktyczne wykonywanie pracy w placówkach wymienionych w art. 1 ust. 1 Karty Nauczyciela, jeśli osoba wykonująca taką pracę nie będzie posiadała stosownych kwalifikacji pedagogicznych. W tym zakresie należy zwrócić uwagę na orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące pracowników Ochotniczych Hufców Pracy i możliwości ubiegania się przez nich o emeryturę nauczycielską w przypadku nieposiadania odpowiednich kwalifikacji zawodowych. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 sierpnia 2008 r. (II UK 262/07, OSNP z 2009 r. Nr 15-16, poz. 211), stwierdził że wymaganie posiadania wyższego wykształcenia z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym stawiane pracownikom zatrudnionym na stanowiskach kierowniczych w Ochotniczych Hufcach Pracy (art. 1 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy Karta Nauczyciela) warunkuje możliwość zaliczenia okresów zatrudnienia w tym charakterze jako pracy nauczyciela (pracy w szczególnym charakterze), umożliwiającej ubieganie się o emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym (por. także wyroki SN z dnia 12 października 2007 r., I UK 131/07, OSNP z 2008 r. Nr 23-24, poz. 360 oraz z dnia 16 lipca 1998 r., II UKN 139/98, OSNAPiUS z 1999 r. Nr 14, poz. 468).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 czerwca 2010 r., sygn. II UK 64/10 stwierdził, że wykonywanie przez osobę nieposiadającą kwalifikacji pedagogicznych pracy w placówkach wymienionych w art. 1 Karty Nauczyciela co do zasady nie może zostać uznane za pracę w szczególnym charakterze. Wyjątkowo jedynie z przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 1972 r. Karta praw i obowiązków nauczyciela (Dz.U. Nr 16, poz. 114 ze zm.) wynikało, że w wypadkach uzasadnionych potrzebami szkoły na stanowisko nauczyciela można było powołać osobę, która nie posiadając kwalifikacji pedagogicznych legitymowała się długoletnią pracą zawodową przydatną do wykonywania funkcji nauczyciela (art. 12 Karty praw i obowiązków nauczyciela).

Zastosowanie powyższych uregulowań prawnych do przyjętych ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd prowadzi do wniosku, że praca odwołującej na stanowisku bibliotekarza we ww. zakładach pracy nie uprawnia jej do przyznania prawa do wcześniejszej emerytury. W okolicznościach niniejszej sprawy bezspornym jest bowiem, że M. N. nie spełniała warunków, aby być nauczycielem, ponieważ ani nie posiadała formalnego wykształcenia pedagogicznego, ani długoletniej pracy zawodowej przydatnej do wykonywania funkcji nauczyciela. Pracę bibliotekarza wykonywała głównie w bibliotekach publicznych, a nie zaś placówkach oświatowych.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że prawo do wcześniejszej emerytury przysługuje po spełnieniu łącznie wszystkich wymaganych prawem warunków, a jednym z nich jest legitymowanie się 20-letnim okresem składkowym i nieskładkowym. W okolicznościach niniejszej sprawy bezspornym było, iż odwołująca posiada jedynie 15 lat, 9 miesięcy i 28 dni stażu sumarycznego, a zatem nie spełniła jednej z koniecznych przesłanek do przyznania jej prawa do wnioskowanego świadczenia emerytalnego.

To wskazuje, że skarżąca nie spełniła wszystkich przesłanek przyznania prawa
do wcześniejszej emerytury. Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji.

SSO Rafał Młyński

(...)