Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I ACa 1107/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący :

SSA Roman Sugier (spr.)

Sędziowie :

SA Ewa Solecka

SO del. Aneta Pieczyrak-Pisulińska

Protokolant :

Magdalena Bezak

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2017 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa T. Ż., J. Ż. i B. Ż.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie

z dnia 29 lipca 2016 r., sygn. akt I C 317/15

1)  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 1. o tyle, że zasądzone na rzecz powódki świadczenie główne obniża do 67 000 (sześćdziesięciu siedmiu tysięcy) złotych, a dalej idące powództwo w tym zakresie oddala,

b)  w punkcie 2. w ten sposób, że znosi między stronami koszty procesu,

c)  w punkcie 3. o tyle, że kwotę jaką nakazano pobrać od pozwanego obniża do 3 350 (trzech tysięcy trzystu pięćdziesięciu) złotych;

2)  oddala apelację w pozostałej części;

3)  zasądza od powódki na rzecz pozwanego 2 979 (dwa tysiące dziewięćset siedemdziesiąt dziewięć) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO del. Aneta Pieczyrak-Pisulińska

SSA Roman Sugier

SSA Ewa Solecka

Sygn. akt I ACa 1107/16

UZASADNIENIE

Powodowie T. Ż., J. Ż. i B. Ż. w pozwie skierowanym przeciwko (...) SA w W. wnosili o zasądzenie od pozwanego na rzecz T. Ż. i J. Ż. po 87.000 złotych a na rzecz B. Ż. 44.000 złotych z ustawowymi odsetkami od 17 marca 2015 roku oraz o zasądzenie kosztów procesu.

Uzasadniając żądanie powodowie podali, że w dniu 8 października 2002 roku miał miejsce wypadek komunikacyjny w którym zginął Ł. Ż., syn T. i J. Ż. oraz brat B. Ż..

Pozwany tytułem zadośćuczynienia wypłacił T. i J. Ż. po 13.000 złotych a na rzecz B. Ż. 6.000 złotych. Dochodzone pozwem kwoty są dalszym zadośćuczynieniem oczekiwanym przez powodów.

Pozwany wnosił o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów na jego rzecz zwrotu kosztów procesu. Zdaniem pozwanego kwoty wypłacone przez niego powodom w toku postępowania likwidacyjnego są adekwatne do doznanej przez nich krzywdy.

Wyrokiem z dnia 29 lipca 2016 roku Sąd Okręgowy w Częstochowie zasądził od pozwanego na rzecz T. Ż. 87.000 złotych z ustawowymi odsetkami od 17 marca 2015 roku oraz 1.736 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, na rzecz J. Ż. kwotę 47.000 złotych z ustawowymi odsetkami od 17 marca 2015 roku oraz zniósł koszty procesu między tym powodem a pozwanym, na rzecz B. Ż. kwotę 24.000 złotych z ustawowymi odsetkami od 17 marca 2015 roku oraz zniósł koszty procesu między tym powodem a pozwanym. Ponadto Sąd obciążył pozwanego kosztami sądowymi których powodowie nie mieli obowiązku uiszczać i odstąpił od obciążania powodów kosztami sądowymi w zakresie w jakim powództwo zostało oddalone.

Orzeczenie Sądu Okręgowego oparte zostało na następujących okolicznościach faktycznych.

W dniu 8 października 2002 roku miał miejsce wypadek komunikacyjny w którym zginął syn i brat powodów Ł. Ż..

W dacie śmierci liczył on 21 lat. Jego matka T. Ż. miała wówczas 41 lat, ojciec J. Ż. 44 lata a brat B. miał 11 lat.

Powódka ma średnie wyksztalcenie. Od 1987 roku pracowała jako analityk medyczny a później podjęła nadto własną działalność gospodarczą w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego.

W działalności tej pomagał jej nieraz Ł. Ż. wykonując różne czynności techniczne. W przyszłości miał zamiar pracować wraz z matką. J. Ż. był zatrudniony w kopalni jako ślusarz. Powodowie i Ł. Ż. tworzyli zgodną i kochającą się rodzinę. Wspólnie spędzali weekendy czas i wyjeżdżali na wakacje.

Najbardziej śmierć Ł. Ż. dotknęła jego matkę T. Ż.. Silne cierpienie u powódki spowodowała m.in. konieczność dokonania identyfikacji zwłok syna. Przez kilka dni po pogrzebie powódka miała problemy z zasypianiem. Podjęła leczenie psychiatryczne w związku z zaburzeniami adaptacyjnymi i ze zespołem stanu pourazowego. Trwało ono przez kilka miesięcy.

Powódka do 27 stycznia 2003 roku przebywała na zwolnieniu lekarskim.

Żałoba powódki miała charakter patologiczny. Występowały u niej objawy deperesyjno-lękowe o przewlekłym przebiegu.

Powódka ograniczyła prowadzoną działalność gospodarczą a następnie zrezygnowała z niej. Później u powódki pojawiły się schorzenia o charakterze somatycznym. Została poddana operacji ginekologicznej w związku z którą doszło do uszkodzenia u niej nerwu kulszowego. Spowodowało to zanik mięśni pośladków i częściowy niedowład kończyn dolnych. Utrudnia to powódce codzienne funkcjonowanie.

Powódka utraciła zdolność do wykonywania pracy zawodowej, nie uzyskała jednak renty inwalidzkiej i pozostawała na utrzymaniu męża. W 2011 roku powodowie sprzedali lokal mieszkalny w Z. i nabyli dom do remontu w miejscowości S..

Od 2016 roku powódka prowadzi działalność gospodarczą polegającą na szyciu firan i ozdób okiennych, które wraz z mężem sprzedaje w weekendy na giełdach.

Aktualnie u powódki utrzymują się niektóre z wcześniejszych objawów psychicznych związanych ze śmiercią syna. Jest nerwowa, płaczliwa, ma problemy w skupieniu się na pracy, brak jej motywacji do działania.

Powód po śmierci syna zamkną się w sobie. Nie chciał rozmawiać na ten temat nawet z osobami bliskimi. Po kilku wizytach u psychiatry zrezygnował z dalszego leczenia uważając, że nie jest ono w stanie mu pomóc. Stał się impulsywny i nerwowy co prowadziło do konfliktów z powódką. W 2004 roku powód targnął się na swoje życie, zażywając leki w szkodliwej dawce.

W związku z tym zdarzeniem J. Ż. przez tydzień był hospitalizowany w szpitalu(...). W późniejszym okresie stan zdrowia powoda uległ stabilizacji.

W 2001 roku powód przeszedł na urlop górniczy a następnie na emeryturę. Pobiera świadczenie emerytalne w kwocie 3.200 złotych miesięcznie.

Powód B. Ż. ze względu na jego wiek w dacie śmierci brata początkowo nie był w stanie prawidłowo ocenić skutków i charakteru tego tragicznego zdarzenia. Śmierć brata pozbawiła go poczucia bezpieczeństwa ze strony rodziców, którzy pogrążyli się w żałobie. Ze względu na brak wsparcia psychologicznego B. Ż. nie potrafił odreagować trudnych przeżyć związanych ze śmiercią brata. Mimo to, tragiczne zdarzenie nie wpłynęło negatywnie na jego rozwój.

Obecnie B. Ż. studiuje (...).

Mieszka wraz z dziewczyną w wynajętym mieszkaniu.

Powodowie 1 marca 2015 roku zgłosili pozwanemu roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia. T. i J. Ż. żądali zapłaty po 150.000 złotych a B. Ż. kwoty 50.000 złotych.

W dniu 16 marca 2015 roku pozwany, nie kwestionując swej odpowiedzialności co do zasady, wypłacił powodom T. i J. Ż. po 13.000 złotych a B. Ż. 6.000 złotych.

Mając na względzie powyższe okoliczności oraz zróżnicowane następstwa śmierci Ł. Ż. u każdego z powodów Sąd Okręgowy uznał, że stosownym zadośćuczynieniem dla T. Ż. winna być kwota 100.000 złotych, dla J. Ż. 60.000 złotych a dla B. Ż. 30.000 złotych.

Uwzględniając wypłaty dokonane przez pozwanego w toku postępowania likwidacyjnego Sąd zasądził od ubezpieczyciela na rzecz powodów kwoty o jakich mowa na wstępie.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd pierwszej instancji wskazał przepisy art. 448 kc w związku z art. 24 § 1 kc. O odsetkach orzeczono na mocy art. 445 kc w związku z art. 14 § 1 kc ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczonym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych i art. 481 kc.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach był przepis art. 100 kpc przy uwzględnieniu okoliczności, że powódka wygrała pozew w 74 %, a obydwaj powodowie w 54 %.

Wyrok został zaskarżony apelacją przez pozwanego odnośnie punktu 1 w części zasądzającej na rzecz T. Ż. kwotę ponad 57.000 złotych z odsetkami od 17 marca 2015 roku oraz odnośnie punktu 2 i 4 w zakresie orzeczenia o kosztach.

Skarżący zarzucił naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 448 kc w związku z art. 24 kc i 23 kc co do ustalenia odpowiedniej kwoty zadośćuczynienia.

Pozwany zarzucił też sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranych dowodów poprzez:

- wadliwe przyjęcie zakresu bólu i cierpienia powódki w związku ze śmiercią syna,

- dowolne ustalenie wysokości zadośćuczynienia i zasądzenie go w wysokości znacznie zawyżonej w stosunku do zakresu doznanej krzywdy.

W uzasadnieniu apelacji pozwany podkreślił, że z opinii psychologicznej, z której dowód przeprowadzono w sprawie, wynika że zły stan psychiczny powódki nie jest tylko skutkiem śmierci w przeszłości syna ale także samoistnego pogorszenia stanu zdrowia powódki, utraty przez nią pracy, trudnych relacji z mężem.

Powołując się na powyższe pozwany wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w zaskarżonej części oraz o zasądzenie od powódki na jego rzez kosztów procesu za obie instancje.

Powódka T. Ż. wnosiła o oddalenie apelacji i o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny w Katowicach zważył co następuje:

Apelacja pozwanego jest częściowo zasadna.

Sąd Okręgowy zasadnie uznał, że śmierć Ł. Ż. spowodowała krzywdę u powodów o znacznym stopniu zróżnicowania. Okoliczności faktyczne przytoczone w części ustalającej zaskarżonego wyroku, dotyczące wpływu tego tragicznego zdarzenia na życie każdego z powodów nie są kwestionowane przez skarżącego. Sąd Apelacyjny traktuje je jako swoje własne. Zasadny jest jednak zarzut skarżącego, że przy dokonywaniu ustaleń co do wpływu śmierci syna na aktualny stan psychiki powódki pominięto tę część opinii biegłego psychologa w której stwierdzono, że wynika on także z innych przyczyn tj. samoistnego pogorszenia stanu zdrowia powódki, utraty przez nią pracy oraz trudnych relacji z mężem. Już po śmierci syna u powódki, w wyniku powikłań pooperacyjnych, doszło do rozstroju zdrowia polegającego na zaniku mięśni pośladków i częściowego niedowładu kończyn dolnych co nie tylko utrudniało jej prawidłowe funkcjonowanie ale ostatecznie uniemożliwiło kontynuowanie dotychczasowej pracy zawodowej. Później miała miejsce próba samobójcza męża powódki oraz konflikty między małżonkami. Za dowolne należy uznać domniemanie Sądu Okręgowego, że gdyby nie wcześniejsza śmierć Ł. Ż. relacje między jego rodzicami układałyby się bardziej prawidłowo. Konfliktom między nimi nie zapobiegła bowiem obecność w życiu rodziny drugiego syna.

Śmierć syna niewątpliwe bardziej negatywnie wpłynęła na stan psychiki powódki niż na psychikę pozostałych członków rodziny.

Świadczy o tym chociażby długotrwałość leczenia psychiatrycznego powódki po tym tragicznym zdarzeniu. Stwierdzona obecnie u powódki nerwowość, płaczliwość i brak motywacji do działania niewątpliwie wynika też ze wspomnianego zbiegu niekorzystnych zdarzeń o jakich mowa wyżej, wpływających na pogorszenie komfortu życia T. Ż.. Przyznanie powódce zadośćuczynienia wyższego niż pozostałym członkom rodziny było uzasadnione.

Świadczenie z tego tytułu o 40 procent wyższe niż ustalone dla ojca zmarłego należy uznać ze względu na przytoczone okoliczności za zbyt wygórowane. Zarzut naruszenia przepisów art. 448 kc w związku z art. 23 kc i 24 kc jest więc nie do odparcia.

Uwzględnienie wielkości zadośćuczynienia dla T. Ż. w wysokości 70.000 złotych, jak chce tego skarżący, nie stanowiłoby jednak właściwej rekompensaty dla matki zmarłego. Skutki śmierci syna nie ograniczyły się bowiem dla T. Ż. do typowej żałoby. Wywołały one długotrwały rozstrój zdrowia wymagający leczenia psychiatrycznego oraz utrzymują się, mimo upływu wieku lat od wypadku, do chwili obecnej.

Dlatego Sąd Apelacyjny uznał, że odpowiednią kompensatą finansową dla powódki będzie kwota 80.000 złotych, jako uwzględniająca zarówno rozmiar krzywdy wynikającej ze zdarzenia jakie miało miejsce 8 października 2002 roku jak i fakt, że na obecny zły stan psychiki powódki miały wpływ także inne niekorzystne okoliczności jakie miały miejsce w jej życiu po tej dacie.

Z tych względów, uwzględniając wielkość kwoty wypłaconej w toku postępowania likwidacyjnego na rzecz T. Ż. Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 1 obniżając świadczenie zasądzone na rzecz powódki do kwoty 67.000 złotych, a nadto ze względu na ostateczny wynik procesu między powódką a pozwanym na mocy art. 100 kpc i art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych dokonał stosownej korekty orzeczenia o kosztach procesu.

Dalej idącą apelację pozwanego oddalono na mocy art. 385 kpc jako pozbawioną uzasadnionych podstaw faktycznych.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na mocy art. 100 kpc mając na względzie wielkość kosztów ponoszących przez skarżącego oraz to, iż apelacja została uwzględniona co do 2/3 części żądania.

SSO del. Aneta Pieczyrak-Pisulińska

SSA Roman Sugier

SSA Ewa Solecka