Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym: Przewodniczący SSO Juliusz Ciejek

Protokolant: sekr. sądowy Aleksandra Bogusz

po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2017 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) S.A. z siedzibą w G.

przeciwko R. C. (1) i R. C. (2)

o zapłatę

powództwo oddala.

Sygn. akt I C 419/16

UZASADNIENIE

Powódka Bank (...) S.A. z siedzibą w G. wniosła przeciwko pozwanym, R. C. (1) i R. C. (2) pozew o zapłatę kwoty 195.946,57 franków szwajcarskich z odsetkami liczonymi od kwoty 192.903,52 franków szwajcarskich wynoszącymi 10,98% w skali roku od dnia 24 maja 2016 r. do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem, że Bank nie może domagać się odsetek za opóźnienie przekraczających wysokości maksymalnych odsetek za opóźnienie. Ponadto wniosła o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazała, że w dniu 10 lipca 2008 r. pomiędzy (...) Bankiem S.A. z/s w G. (obecnie Bank (...) S.A z/s w G.), a pozwanymi została zawarta umowa kredytu Nr (...). Na mocy tej umowy strona powoda udzieliła kredytu w wysokości 443.306 zł 60 gr indeksowanego kursem CHF. Kwota ta została przez pozwanych pobrana. W dniu 31 października 2013 r. aneksem do umowy zrestrukturyzowano zobowiązanie wynikające z ww. kredytu. Z uwagi na niedochowanie przez pozwanych warunków umowy, Bank w dniu 18 stycznia 2016 r. wypowiedział umowę i wezwał do zapłaty należności w terminie 30 dni od daty otrzymania wypowiedzenia (k. 3-4).

Pozwani w zakreślonym terminie nie złożyli odpowiedzi na pozew. Na rozprawie w dniu 4 października 2016r. pozwana, która stawiła się na rozprawę wniosła o skierowanie sprawy do mediacji. W wyniku uwzględnienia jej wniosku Sąd skierował sprawę do mediacji sądowej. W uwagi na niemożność skontaktowania się ze stroną pozwaną mediacja została zakończona.

(dowód: pismo mediatora k. 60-61, 62-64, zakończenie mediacji 76)

Na rozprawie w dniu 28 marca 2017 r. pełnomocnik pozwanych wniósł o oddalenie powództwa w całości. Wskazał, że umowa nosi cechy nieważności z uwagi na zawarte w niej klauzule abuzywne. Podniósł ponadto, że kwota kredytu została wyliczona w polskich złotych i w takim samej walucie powódka winna domagać się zwrotu kredytu (k. 187).

Sąd ustali następujący stan faktyczny:

W dniu 9 lipca 2008 r. została sporządzona pomiędzy (...) Bankiem S.A. z/s w G., a R. C. (1) i R. C. (2) umowa kredytu nr (...) na pokrycie części kosztów zakupu nieruchomości mieszkalnej.

Zgodnie z § 1 ust. 1 umowy Bank udzielił pozwanym kredytu w kwocie 443.306 zł 60 gr indeksowanego kursem CHF (frank szwajcarski). Całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia umowy wynosił 288.113 zł 54 gr, a rzeczywista stopa oprocentowywania 3,801%. Wypłaty kwoty kredytu z złotych polskich miała zostać dokonana przelewem na wskazany numer rachunku bankowego prowadzonego w kraju. Wypłacona kwota miała być przeliczana na walutę, do której indeksowany był kredyt, zgodnie z tabelą kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez (...) Bank S.A., obowiązującą w dniu dokonania wypłaty przez Bank.

Raty miały być płatne w złotych polskich. Spłata kredytu miała nastąpić wraz z odsetkami w 360 równych ratach kapitałowo-odsetkowych, zgodnie z harmonogramem spłat. Rozliczenie każdej wpłaty dokonywanej przez kredytobiorców miało następować z datą wpływu środków do Banku, według kursu sprzedaży waluty, do której indeksowany jest kredyt, zgodnie z tabelą kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych obowiązujący w dniu wpływ środków do Banku.

Zgodnie z § 17 dotyczącym tabeli kursów kupna/sprzedaży, do rozliczenia transakcji wypłat i spłat kredytu stosowane były odpowiednio kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie Banku obowiązujące w dniu dokonania transakcji.

Zgodnie z § 18 w razie stwierdzenia przez Bank, że warunki udzielenia Kredytu zostały naruszone lub istnieje zagrożenie terminowej spłaty Kredytu, Bank może żądać dodatkowego zabezpieczenia spłaty kredytu lub wypowiedzieć umowę w całości lub w części. Warunki kredytu zostają naruszone, jeżeli kredytobiorca nie wykonuje zobowiązań wobec Banku albo, jeżeli oświadczenia i zobowiązania złożone przez kredytobiorców są niezgodne z rzeczywistym stanem lub, jeżeli kredytobiorca w inny sposób narusza postanowienia umowy. Okres wypowiedzenia wynosi 30 dni. Jeżeli Bank wypowie umowę po wypłaceniu kredytu w całości lub w części, wówczas po upływie okresu wypowiedzenia umowy kredytobiorca zobowiązany jest do niezwłocznego zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami należnymi Bankowi za okres korzystania z kredytu i do zapłaty wszelkich innych wymagalnych już należności wobec Banku.

(dowód: umowa kredytu k. 11-16)

Kwota kredytu została pozwanym wypłacona.

(niezaprzeczona)

W dniu 31 grudnia 2009 r. w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h. nastąpiło połączenie poprzez przeniesienie całego majątku (...) Banku S.A. na Bank (...) S.A.

(dowód: wydruk KRS k. 7-8)

W dniu 31 października 2013 r. między stronami został zawarty aneks do pierwotnej umowy. Strony postanowiły zrestrukturyzować zobowiązanie wynikające z kredytu poprzez:

a)  dodatnie do salda kapitału kredytu kwoty w złotych polskich, stanowiącej równowartość 131,06 CHF, która to kwota stanowi sumę odsetek umownych naliczonych do dnia 17 października 2013 r.,

b)  dodanie do salda kapitału kredytu kwoty w złotych polskich stanowiącej równowartość 2,84 CHF, która to kwota stanowi sumę odsetek za zwłokę naliczonych do dnia 30 października 2013 r.

c)  zmianę sposobu spłaty rat kredytowych, polegającą na spłacie w miesiącach od listopada 2013 r. do października 2014 r. wyłącznie odsetek od naliczanych rat kredytowych z zastrzeżeniem punkt „d” i „e” (rata odsetkowa),

d)  obok odsetek od rat kredytu, o których mowa w punkcie „c” kredytobiorca obowiązany jest uiszczać opłaty i prowizje związane z zaciągniętym kredytem zgodnie z tabelą opłat i prowizji oraz ubezpieczenia wynikające z umowy kredytu,

e)  wysokości raty, o której mowa w pkt „c” zależna jest od obowiązującego indeksu L3, o których mowa w § 8 umowy kredytu i może ulegać zmianie w trakcie obowiązywania aneksu w przypadku zmiany indeksu L3.

Po upływie okresu na jaki Bank zrestrukturyzował zobowiązanie, spłata rata kapitałowo-odsetkowych miała następować zgodnie z treścią umowy, zgodnie z nowym harmonogramem spłat.

(dowód: aneks do umowy k. 16)

Pismem z dnia 18 stycznia 2016 r. Bank wypowiedział umowę kredytu w całości i wezwał pozwanych do zapłaty. W piśmie Bank wskazał, że podstawą wypowiedzenie jest niedotrzymania terminów zapłaty. Wezwał pozwanych do zapłaty w terminie 30 dni od otrzymania wezwania. Wezwanie opiewało na następujące kwoty:

a)  kapitału kredytu w wysokości 194.372,30 CHF,

b)  odsetek zaległych w wysokości 28,85 CHF,

c)  odsetek za opóźnienie w wysokości 58,24 CHF,

d)  opłat i prowizji w wysokości 16 CHF, łącznie 194.475,39 CHF.

(dowód: wypowiedzenie umowy kierowane do pozwanych k. 17 -18, 19-20).

Sąd zważył, co następuje:

W świetle tak ustalonego stanu faktycznego, powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Między stronami bezsporny był fakt zawarcia umowy kredytu indeksowanego we frankach szwajcarskich. Sąd oparł się na dokumentach złożonych, głównie przez stronę powodową, a mianowicie na umowie kredytu i aneksie do umowy.

Dopiero na ostatniej rozprawie pełnomocnik pozwanych ostatecznie ustosunkował się do treści pozwu. Podniósł zarzuty w przedmiocie abuzywności niektórych postawień umownych, jak również zagadnienie dotyczące waluty udzielonego kredytu.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do umowy udzielonego kredytu, a następnie do zarzutu nieprawidłowo wskazanej waluty, w jakiej świadczenie winno być spełnione.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tj. Dz. U. z 2015 r. poz. 128) przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Zawarta przez strony w dniu 10 lipca 2008 r. umowa kredytu jest umową kredytu indeksowanego. W wykonaniu umowy bank wydaje (udostępnia) kredytobiorcy określoną sumę kredytową w złotych, przy czym jej wysokość jest określana (indeksowana) według kursu danej waluty w dniu wydania. Chodzi o indeksowanie do waluty obcej po cenie kupna (§ 7 ust. 2 umowy). Ustalenie takie następuje też w celu określenia wysokości rat kredytowych, do których kredytobiorca będzie zobowiązany w okresie trwania stosunku kredytowego. Raty płatne są w złotych polskich, przy czym rozliczenie każdej wpłaty następowało po kursie sprzedaży waluty, do której indeksowany jest kredyt, podany w tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., obowiązujący w dniu wpływu środków do Banku.

Pojęcie kredytu indeksowanego nie jest w prawie bankowym zdefiniowane. Próbę zdefiniowana tego, czym jest kredyt indeksowany podjął Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie I C 207/16 z powództwa Banku (...) S.A. z/s w G. wytoczoną przed Sądem Okręgowym w Nowym Sączu. W sprawie tej na podstawie art. 31 d ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2015, poz. 184, ze zm.) Uznał on bowiem, że kredyt indeksowany (waloryzowany) jest rodzajem kredytu, w którym wskazana w umowie kwota kredytu wyrażona została w walucie polskiej. W dniu wypłaty kredytu lub jego transzy saldo zadłużenia przeliczane jest natomiast na walutę obcą i pozostaję w niej wyrażone przez cały okres kredytowania. Dalsze przeliczanie dokonywane jest w odniesieniu do poszczególnych rat kredytu z waluty obcej na złotówki (stanowiska Prezesa UOKiK dostępne na stronie internetowej UOKiK, a także w aktach sprawy k. 109-118).

Rzecznik Finansowy w raporcie dotyczący analizy prawnej wybranych postanowień umownych stosowanych przez banki w umowach kredytów indeksowanych do waluty obcej lub denominowanych w walucie obcej zawieranych z konsumentami wyróżnia kilka kategorii kredytów. Przy czym wyjaśnia, że nie są to definicje legalne, a definicje wypracowane w praktyce obrotu gospodarczego. W raporcie tym kredyt waloryzowany (indeksowany) kursem waluty obcej jest rozumiany jako kredyt udzielany w walucie polskiej, przy czym na dany dzień (najczęściej dzień uruchomienia kredytu), kwota kapitału kredytu (lub jego część) przeliczana jest na walutę obcą (według bieżącego kursu wymiany waluty), która to kwota stanowi następnie podstawę ustalania wysokości rat kapitałowo-odsetkowych. Wysokość kolejnych rat kapitałowo-odsetkowych określana jest zatem w walucie obcej, ale ich spłata dokonywana jest w walucie polskiej, po przeliczeniu według kursu wymiany walut na dany dzień (najczęściej dzień spłaty) (raport dostępny na stronie Rzecznika Finansowego, a także w aktach sprawy k. 137-186).

Oczywiście, pogląd Prezesa Urzędu Konkurencji i Konsumentów został wydany w konkretnej sprawie i to na wniosek strony postępowania. Dlatego też ocena prawna przedstawiona w tym poglądzie nie może stanowić odniesienia dla innych spraw. Podobnie jak opinia Rzecznika Finansowego. Niemniej jednak tak rozumiane pojęcie kredytu indeksowanego pojawia się w różnych orzeczeniach sądów powszechnych i Sądu Najwyższego (por. wyrok SR w Człuchowie z dnia 6 października 2016 r., I C 161/16, wyrok SN z dnia 6 grudnia 2005 r. I CK 324/05, wyrok SN z dnia 19 marca 2015 r. IV CSK 362/14, wyrok SN z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, wyrok SA w Szczecinie z dnia 14 maja I ACa 16/15) oraz w piśmiennictwie (np. Dydenko Jerzy, Szacowanie nieruchomości, 2012).

Przenoszący powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, uznać należy, że niniejsza umowa kredytu była umową, w której Bank wypłacił umówioną kwotę w złotych polskich, co wprost wynika z umowy (§ 7 ust. 2), przy czym kwota ta została przeliczona na walutę, do której indeksowany był kredyt. Bank wydał kredytobiorcom sumę kredytu w złotych polskich. Spłata kredytu następowała ratami płatnymi w złotych polskich, przy czym rozliczenie każdej wpłaty następowała według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany był kredy (§ 10 ust. 2 i 8). Innymi słowy wypłata i spłata kredytu następowała w złotówkach.

Zgodnie z art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Przepis ten wpływający na zakres stosunków umownych, zawiera istotne zastrzeżenie, a mianowicie, iż stosunek prawny nie może się sprzeciwiać naturze tego stosunku, jak również ustawie.

Zgodnie z definicją umowy kredytu, bank zobowiązuje się do udzielenia kredytu, a potem uprawniony jest do uzyskania spłaty. Z drugiej strony kredytobiorca ma prawa domagać się od banku wypłaty kredytu, a potem bank obciąża go obowiązkiem zwrotu. Z ekonomicznego punktu widzenia kredyt określony jest jako stosunek łączący bank z kredytobiorcą, na podstawie którego bank dostarcza kredytobiorcy określoną kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązuje się do jej zwrotu wraz wynagrodzeniem banku w postaci odsetek i prowizji (tak R. W. Kaszubski, A. Tupaj-Cholewa, [w]: Prawo bankowe. Komentarz, pod red. H. Gronkiewicz-Waltz, Warszawa 2013).

Powyższe okoliczności prowadzą do wniosku, iż uznać należy, że kredytobiorca zobowiązany jest do zwrotu ściśle określonej kwoty środków pieniężnych, którą wyznacza kwota kapitału udostępnionego i wykorzystanego przez kredytobiorcę. Zatem jeśli kwota kredytu jest wyrażona w złotych, a tak jest w niniejszej sprawie, to zgodnie z art. 358 ¹ § 1 k.c., spełnienie świadczenia w tym zakresie powinno nastąpić przez zapłatę sumy nominalnej w złotych polskich. Jeśli zaś kwota wyrażona będzie w innej walucie obcej, to zgodnie z art. 358 ¹ § 1 k.c., spełnienie świadczenia w tym zakresie wino nastąpić przez zapłatę sumy nominalnej w tejże walucie obcej. Przyjmuje się bowiem, że zasada nominalizmu odnosi się także do świadczeń, które zostały wyrażona w walucie obcej (np. E. Gniewek, P. Machnikowski (red.) Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2016).

Zgodnie z zasadą nominalizmu, którą wyraża art. 358 ¹ k.c., wykonanie zobowiązania, którego przedmiotem od chwili powstania jest suma pieniężna, powinno nastąpić przez zapłatę sumy nominalnej. Takie spełnienie świadczenie, jest spełnieniem świadczenia zgodnie z treścią zobowiązania w rozumieniu art. 354 § 1 k.c. i jest wykonaniem zobowiązania bez naruszenia tego przepisu. W sytuacji, gdy nie wchodzi w grę przewidziany ustawie wyjątek, o którym mowa 358 § 1 k.c. i zobowiązanie zostało wyrażona w złotych polskich, to również w takim pieniądzu powinno być zasądzone, wynikające z tego zobowiązania świadczenie.

Zapobieżeniu pokrzywdzenia jednej strony stosunku zobowiązaniowego na skutek istotnej zmiany siły nabywczej pieniądze po powstaniu zobowiązania, którego przedmiotem od chwili jego powstania jest suma pieniężna, służy art. 358 ¹ § 2 k.c. Strona powodowa nie przedłożyła do akt żadnych dokumentów, w tym ogólnych warunków umownych, z których wynikałoby uprawnienie do domagania się zwrotu udzielonego kredytu w obcej walucie. Nie wykazała aby możliwość spłaty udzielonego kredytu we frankach szwajcarskich była przedmiotem uzgodnień między stronami. Powódka nie udowodniła aby istniał tytuł do domagania się zapłaty w walucie obcej. Również aneks do umowy kredytu nie wprowadził zmiany w zakresie waluty udzielanego kredytu. Restrukturyzacja zobowiązania odnosiła się do zmiany sposobu rat odsetkowych oraz dodania do salda kredytu kwoty wyrażonej w polskich złotych i określenie jej równowartości w CHF. Aneksem tym, na zgodą banku, pozwani nie płacili w okresie od listopada 2013 r. do października 2014 r. rat kredytowych. W tym czasie dokonywali spłat jedynie odsetek. Aneks nie zawierał uprawnienia powódki w zakresie zmiany waluty świadczenia. Powódka nie przedłożyła też żadnych ogólnych warunków ani porozumień dodatkowych, czy regulaminów uprawniających ją do żądania zapłaty należności w walucie obcej. Prowadzi to do wniosku, że powódka, w sposób nie oparty na przepisach prawa ani umowy, żądała uregulowania części niespłaconego przez pozwanych kredytu w innej walucie niż w waluta, w której udzielony został kredyt.

W związku z tym, że to powódka żąda zasądzenia określonej w pozwie kwoty we frankach szwajcarskich, ciężar przytoczenia faktów i dowodów uzasadniających powyższe uprawnienia obciąża w myśl ogólnej reguły obciąża powódkę (art. 6 k.c.). W ocenie Sądu strona powodowa nie sprostała ciężarowi, nałożonego na nią przez ustawodawcę.

Zgodnie z art. 321 k.p.c., Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie.

Sąd Najwyższy wskazał, że związanie sądu żądaniem pozwu, poza wyjątkami przewidzianymi w ustawie, ma charakter bezwzględny. Ponadto podał, że w omawianym przepisie mowa jest o żądaniu w rozumieniu art. 187 § 1 k.p.c., który to przepis wskazuje, że obligatoryjną treść każdego pozwu stanowi dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie. Omawiane uregulowanie oznacza, iż sąd jest związany granicami żądania powództwa i nie może dysponować przedmiotem procesu przez określenie jego granic niezależnie od zakresu ochrony określonej przez samego powoda. Tym samym, sąd nie może zasądzić ponad żądanie, a więc uwzględnić roszczenia w większej wysokości niż żądał powód, również wtedy, gdy z okoliczności sprawy wynika, że powodowi przysługuje świadczenie w większym rozmiarze. Jednocześnie sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, czyli zasądzić czegoś innego, niż strona powodowa się domagała (wyrok SN z dnia 25 czerwca 2015 r. w sprawie V .CSK 612/14)

W tym stanie rzeczy, mając na uwadze powyższe okoliczności, należało uznać, że powódka nie udowodniła przysługującego jej uprawnienia do żądania spełniania świadczeni w walucie obcej. Przeto, w związku z sformułowaniem żądania zapłaty należności w walucie obcej, Sąd oddalił powództwo jako bezzasadne.