Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2017 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku W. M. i M. M. (1)

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o stwierdzenie finansowania składki na ubezpieczenie emerytalno - rentowe z dotacji budżetu państwa

na skutek apelacji wniesionej przez organ rentowy

od wyroku Sądu Okręgowego w Przemyślu

z dnia 16 września 2016 r. sygn. akt III U 468/16

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na rzecz wnioskodawczyni M. M. (1) kwotę 270 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt III AUa 941/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 maja 2016 r., Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził niespełnienie przez W. M. warunków do finansowania składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe z dotacji budżetu państwa w okresie od dnia 19 listopada 2013 r. do dnia 28 lutego 2018 r. z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem A. M. (1) ur. (...)

Organ rentowy uznał, że powstał obowiązek opłacenia przez W. M. składki na ubezpieczenia emerytalno- rentowe, o której mowa w art. 17 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Zdaniem KRUS, prawo do finansowania składek w ZUS, przysługuje jednemu w rodziców pod warunkiem, że drugi rodzic nie korzysta z tych samych uprawnień w KRUS, albo z prawa do finansowania składek w ZUS na podstawie art. 16 ust. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sprawowanie osobistej opieki przez drugiego rodzica nad dzieckiem powoduje, że wnioskodawca W. M. nie spełnia warunków do finansowania składki na ubezpieczenie emerytalno - rentowe z dotacji budżetu państwa
w okresie od dnia 19 listopada 2013 r. do dnia 28 lutego 2018 r. z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem A. M. (1).

W odwołaniu z dnia 20 czerwca 2016 r. W. M. oraz M. M. (1) zakwestionowali powyższą decyzję, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, że W. M. spełnia przesłanki do finansowania składki na ubezpieczenie emerytalno - rentowe z dotacji budżetu państwa
w okresie od 19 listopada 2013r. do dnia 28 lutego 2018r. z uwagi na opiekę nad synem A. M. (2).

W odpowiedzi na odwołanie Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko, że podstawą rozstrzygnięcia jest fakt sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem A. M. (1) przez drugiego rodzica M. M. (1), która uzyskała prawo do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad dzieckiem A. M. (1) w okresie od 1 lutego 2013 r. do 28 lutego 2018 r. Sprawowanie osobistej opieki przez drugiego rodzica, powoduje zdaniem organu rentowego, że
w spornym okresie tj. od 19 listopada 2013 r. do 28 lutego 2018 r. W. M. nie spełniał przesłanek z art. 16a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, warunkujących przyznanie finansowania na syna A..

Wyrokiem z dnia 16 września 2016 roku Sąd Okręgowy Sąd Pracy
i (...) w P., w pkt I zmienił zaskarżoną decyzję
w części, w ten sposób, że ustalił, iż W. M. w okresie od 19 listopada 2013 r. do 18 maja 2016 r. spełnia warunki do finansowania składki na ubezpieczenie emerytalno – rentowe z dotacji budżetu państwa z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i nie jest zobowiązany do opłacenia składek na ubezpieczenie za wyżej wymieniony okres, zaś w pkt II zasądził od Prezesa KRUS na rzecz wnioskodawczyni M. M. (1) kwotę 360 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach
i wypływających z nich wnioskach:

W. M., urodzony (...), prowadzący gospodarstwo rolne, podlegający ubezpieczeniu społecznemu rolników, w dniu 19 listopada 2013 r. złożył w KRUS wniosek o finansowanie z dotacji budżetu państwa składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem. Do wniosku załączył odpis skrócony aktu urodzenia syna A. M. (1) oraz orzeczenie o niepełnosprawności A. M. (1) z 28 lutego 2013 r.

Decyzją z dnia 20 listopada 2013 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia społecznego stwierdził finansowanie składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe z dotacji budżetu państwa za W. M. od dnia 19 listopada 2013 r. do 28 lutego 2018 r., w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem A. M. (1).

W dniu 19 maja 2016 r. M. M. (1), po zapoznaniu się z informacją zawartą w korespondencji z KRUS, z której wynikała konieczność poinformowania, że pobiera świadczenie pielęgnacyjne, przedłożyła w KRUS decyzję Burmistrza Miasta i Gminy O. z dnia 15 marca 2013 r. o przyznaniu jej świadczenia pielęgnacyjnego na dziecko A. M. (1) na okres od 1 lutego 2013 r. do 28 lutego 2018r. oraz decyzję z dnia 1 lipca 2013 r. o przyznaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z opieką nad dzieckiem A. M. (1) na okres od 1 lipca 2013 r. do 28 lutego 2018 r.

W tym samym dniu, wobec informacji urzędnika KRUS udzielonej W. M., że nie przysługuje mu prawo finansowania składki w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem A. M. (1), złożył on w KRUS wniosek o finansowanie z dotacji budżetu państwa składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem A. M. (2).

Decyzją z dnia 31 maja 2016 r., Prezes KRUS stwierdził finansowanie składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe z dotacji budżetu państwa za W. M. od dnia 19 maja 2016 r. do 28 lutego 2018 r. w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem A. M. (2). Jednocześnie
w tym samym dniu Prezes KRUS wydał decyzję, w której stwierdził niespełnienie przez W. M. warunków do finansowania składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe z dotacji budżetu państwa w okresie od dnia 19 listopada 2013 r. do dnia 28 lutego 2018 r. z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem A. M. (1) ur. (...), PESEL- (...).

Sąd ustalił ponadto, że W. M. i M. M. (1) mają trójkę dzieci. Córkę urodzoną w (...) r. oraz dwóch synów, bliźniaków: A. i A. urodzonych (...) w R.. Zarówno wobec A. M. (1) jak i A. M. (2) wydano orzeczenie o zaliczeniu do osób niepełnosprawnych do dnia 28 lutego 2018r.

Dzieci od urodzenia pozostają pod stałą opieką wnioskodawców i wraz z nimi zamieszkują.

M. M. (1) podlega ubezpieczeniu społecznemu w KRUS jako małżonek rolnika i nie korzysta z prawa finansowania składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe z dotacji budżetu państwa z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Uprawniona jest natomiast do świadczenia pielęgnacyjnego na dziecko A. M. (1) od dnia 1 lutego 2013 r. do dnia 28 lutego 2018 r. na podstawie decyzji Burmistrza Miasta i Gminy O..

M. i W. M. nie pobierają żadnych świadczeń z tytułu opieki nad synem A. M. (2).

Składając w dniu 19 maja 2016 r. kolejny wniosek o finansowanie z dotacji budżetu państwa składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem A. M. (2), W. M. oświadczył, że na syna A. M. (2) nie pobiera świadczeń z tytułu osobistej opieki nad dzieckiem.

W ocenie Sądu I instancji odwołanie wnioskodawców M. M. (1)
i W. M. zasługuje na uwzględnienie z następujących powodów:

Przepis art. 16a ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 277 ze zm.) stanowi, że za rolnika lub domownika podlegającego ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy albo na wniosek, w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem trwającej przez okres do 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 5 roku życia, a w przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki tej osoby, przez okres do 6 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia, składka na ubezpieczenie jest finansowana z dotacji budżetu państwa do funduszu emerytalno – rentowego przeznaczonej na te składki, pod warunkiem, że ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu.

Składka na ubezpieczenie emerytalno-rentowe za osoby, o których mowa w ust. 1, jest finansowana z dotacji budżetu państwa do funduszu emerytalno-rentowego od dnia zgłoszenia przez rolnika opłacającego składki za te osoby wniosku wraz z oświadczeniem o sprawowaniu przez te osoby osobistej opieki nad dzieckiem (art. 16a ust. 2).

W myśl art. 16e w/w ustawy, prawo do skorzystania z uprawnień określonych w art. 16a, art. 16b lub art. 16c przysługuje jednemu z rodziców, pod warunkiem że drugi rodzic nie korzysta z tych samych uprawnień albo z prawa do finansowania składek na podstawie art. 16 ust. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie zaś z art. 16f ustawy o u.s.r. - za osobę sprawującą osobistą opiekę nad dzieckiem, o której mowa w art. 16a, art. 16b i art. 16c, uważa się osobę sprawującą osobistą opiekę nad dzieckiem własnym lub swojego małżonka, lub dzieckiem przysposobionym.

Sąd Okręgowy zauważa, iż przepis ten nie ogranicza pojęcia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem do opieki sprawowanej wyłącznie przez tego małżonka, któremu przyznano np. świadczenie pielęgnacyjne.

Ponadto art. 16e ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników wskazuje na przypadki, w których prawo do skorzystania z uprawnienia finansowania składki nie przysługuje, wśród nich nie wymieniono prawa do korzystania ze świadczenia pielęgnacyjnego przez któregokolwiek z rodziców.

Rozszerzanie katalogu włączeń na inne przypadki aniżeli przewidziane
w tym przepisie, jest w ocenie Sądu nieuprawnione.

Dlatego też, w oparciu o art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd w pkt I wyroku zmienił zaskarżoną decyzję.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania z pkt II wyroku uzasadniono treścią art. 98 k.p.c. i § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015, poz. 1800).

Powyższy wyrok Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Przemyślu zaskarżył apelacją pozwany organ rentowy zarzucając, że został wydany z naruszeniem prawa materialnego tj. art. 16a ust. 1 i 2, art. 16e ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U.2016.277 z późn.zm.) oraz art. 233 ustawy z dnia 17.11.1964 r. kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 2014, poz. 101).

Wnosi:

- o zmianę wyroku Sądu Okręgowego w Przemyślu z dnia 16 września 2016r., sygn. akt. III U 468/16 poprzez orzeczenie o utrzymaniu w mocy decyzji strony pozwanej z dnia 31.05.2016 r. znak (...)- PT.402.1.53.2016 i oddalenie odwołania,
ewentualnie
- o uchylenie w/w orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Powodowie nie odnieśli się do apelacji.

Rozpoznając sprawę Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

1.N. w sprawie jest, że W. M. w dniu 19.11.2013 r. złożył wniosek o finansowanie z dotacji budżetu państwa składki na ubezpieczenie emerytalno – rentowe w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem A. M. (1) ur. (...)

Decyzją z dnia 20.11.2013 r. znak (...) Prezes KRUS stwierdził finansowanie składki na ubezpieczenie emerytalno rentowe z dotacji budżetu państwa za Pana W. M. od dnia 19.11.2013 r. do dnia 28.02.2018 r.,
w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem A. M. (1).

W dniu 19.05.2016 r. Pani M. M. (1) złożyła w KRUS P. Terenowej w L. decyzję Burmistrza Miasta i Gminy O. z dnia 15.03.2013 r. w sprawie ustalenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego na dziecko A. M. (1) na okres od 01.02.2013 r. do 28.02.2018 r. oraz decyzję z dnia 01.07.2013 r. w sprawie ustalenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego na dziecko A. M. (1) na okres od 01.07.2013 r. do 28.02.
2018 r.

19 maja 2016 r. Pan W. M. złożył wniosek o finansowanie z dotacji budżetu państwa składki na ubezpieczenie emerytalno - rentowe
w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem A. M. (2).

Decyzją z dnia 31.05.2016 r. znak (...)-PT.402.1-51/201,6 Prezes KRUS stwierdził finansowanie składki na ubezpieczenie emerytalno - rentowe z dotacji budżetu państwa za Pana W. M. od dnia 19.05.2016 r. do dnia 28.02.2018 r. , w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem A. M. (2).

Zaskarżoną decyzją z dnia 31.05.2016r., znak (...)-PT.402.1.53.2016, Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził niespełnianie przez Pana W. M. warunków do finansowania składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe z dotacji budżetu państwa w okresie od 19.11.2013 r. do 28.02.2018 r. z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem A. M. (1).

2. Przypomnijmy zatem, iż zgodnie z art. 16a ust. l ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników - za rolnika lub domownika podlegającego ubezpieczeniu emerytalno- rentowemu z mocy ustawy albo na wniosek, w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem, trwającej przez okres do 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 5 roku życia, a w przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki tej osoby, przez okres do 6 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia, składka na to ubezpieczenie jest finansowana z dotacji budżetu państwa do funduszu emerytalno-rentowego przeznaczonej na te składki, pod warunkiem że ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu.

Składka na ubezpieczenie emerytalno-rentowe za osoby, o których mowa
w ust. 1, jest finansowana z dotacji budżetu państwa do funduszu emerytalno-rentowego od dnia zgłoszenia przez rolnika opłacającego składki za te osoby wniosku wraz z oświadczeniem o sprawowaniu przez te osoby osobistej opieki nad dzieckiem (ust.2 w/w art. 16a ustawy o u.s.r.).

Zgodnie z art. 16e ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników - prawo do skorzystania z uprawnień określonych w art. 16a, art. 16b lub art. 16c przysługuje jednemu z rodziców, pod warunkiem że drugi rodzic nie korzysta z tych samych uprawnień albo z prawa do finansowania składek na podstawie art. 16 ust. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

3. Istotą sporu w przedmiotowej sprawie jest spełnienie przez W. M. przesłanek do finansowania składki na ubezpieczenie emerytalno – rentowe z dotacji budżetu państwa w okresie od 19 listopada 2013 r. do 18 maja 2016 r. z tytułu sprawowania osobistej opieki nad synem A., albowiem co do dalszego okresu decyzją z dnia 31 maja 2016 r. Prezes KRUS stwierdził finansowanie składki na ubezpieczenie emerytalno – rentowe z dotacji budżetu państwa za W. M. od dnia 19 maja 2016 r. do 28 lutego 2018 r. w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem A..

4. Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników z dnia 20 grudnia 1990 roku (tj. Dz. U. 2016.277) nie definiuje pojęcia „osobistej opieki nad dzieckiem”. Pomocna może tu być judykatura ukształtowana zastosowaniem rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz. U. z 1989 r., poz. 149) W szczególności zaś trzeba mieć na uwadze unormowania Rozdziału II, Działu I, Tytułu II – Kodeksu rodzinnego
i opiekuńczego.

W konkluzji powyższego przyjdzie stwierdzić, że:

„Osobista opieka nad dzieckiem” – w rozumieniu art. 16a ust. 1 ustawy
o ubezpieczeniu społecznym rolników, zdaniem Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie to stałe, bezpośrednie i ciągłe sprawowanie ogółu obowiązków spoczywających na rodzicach w ramach prawa im przysługujących względem dziecka,
w celu należytego wykonywania pieczy nad jego osobą i majątkiem.

5. Tak rozumiana i sprawowana faktycznie opieka przez W. M. nad synem A. nie jest przez KRUS kwestionowana.

Prezes KRUS wywodzi jednakże, że skoro matka A. – M. M. (1) pobiera świadczenie pielęgnacyjne – w związku ze sprawowaniem opieki nad synem A. (ur. (...)), to ojcu W. M. nie przysługuje dobrodziejstwo skorzystania z uprawnień przewidzianych w art. 16a u.s.rol. (ograniczając się do wskazania art. 16e u.s.rol.).

6. Warunkiem wykluczającym uprawnienia wnioskodawcy byłoby:

- korzystanie z tych samych uprawnień przez matkę M. M. (1);

co chociażby w świetle ustaleń samego KRUS nie ma miejsca,

- korzystanie przez M. M. z prawa do finansowania składek na podstawie art. 16 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych; co również nie zachodzi w rozpatrywanym przypadku.

Burmistrz Miasta i Gminy O. decyzjami z 15.03.2013 r. i 1.07.
2013 r. przyznał p. M. M. (1) prawo do świadczenia pielęgnacyjnego (od 1.02.2013 r. do 28.02.2018 r.) w związku z opieką nad synem A. M. (1).

System świadczeń rodzinnych przewidzianych w ustawie z 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tj. Dz. U. z 2016 r., Nr 139, poz. 992 ze zm.) jest wsparciem dla rodzin z dziećmi na utrzymaniu, a szczególnie preferencje dotyczą dzieci niepełnosprawnych, przy czym świadczenie pielęgnacyjne zastępuje dochód z pracy, z której rodzic rezygnuje w celu opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem. Realizacją systemu świadczeń zajmują się gminy (nie ZUS, czy KRUS).

Świadczenia rodzinne i koszty ich obsługi, składki na ubezpieczenia społeczne i rentowe z ubezpieczenia społecznego oraz składki na ubezpieczenia zdrowotne są finansowane w formie dotacji celowej z budżetu państwa (mają zastosowanie przepisy o finansach publicznych – v. art. 33 ustawy o świadczeniach rodzinnych).

Tak określone zasady podmiotowo – przedmiotowe rozliczeń świadczeń rodzinnych nie są tożsame z regulacją zawartą w art. 16 ust. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych i same w sobie nie mogą być rozumiane – wbrew supozycjom KRUS - jako negatywna przesłanka stosowania art. 16a ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

7. I wreszcie; gdyby przyjąć rozszerzoną interpretację KRUS, prezentowaną w tej sprawie, należałoby też w konkluzji przyjąć, że rolnik korzystający
z prawa do finansowania składki na ubezpieczenia (art. 16a ust. 1 u. spol. rol.) nie może (a contrario) pobierać świadczenia pielęgnacyjnego – tymczasem świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje li tylko w wypadkach enumeratywnie wymienionych w art. 17 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Reasumując; przepisy prawa ubezpieczeń społecznych podlegają wykładni ścisłej i jednoznacznej wykładni literalnej – co w rozpoznawanej sytuacji wyklucza możliwość interpretacji rozszerzającej art. 16a-16e ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z pokrzywdzeniem praw osoby uprawnionej.

Z tych wszystkich względów apelacja pozwanego podlegała oddaleniu jako pozbawiona podstaw faktyczno-prawnych (art. 385 kpc).