Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11.05.2017 r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący- Sędzia: SO Krystian Nowocień

Sędziowie: SO Ewa Pietrzak , SO Joanna Sawicz (spr.)

Protokolant: st. sekretarz sądowy Dorota Kaźmierczak-Binder

przy udziale ----

po rozpoznaniu w dniu 11.05.2017 r. w Świdnicy

sprawy z powództwa K. B., Z. B., L. G., Z. O., A. O., Ł. P., A. P., A. T., A. W. (1), W. S., A. W. (2)

przeciwko Syndykowi Masy Upadłości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w K.

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowego w Świdnicy

o ustalenie istnienia stosunku pracy

na skutek apelacji wniesionej przez powodów i prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego w Świdnicy

z dnia 09.12.2016 r. sygn. akt IV P 122/15

uchyla zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w Świdnicy w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi I instancji pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej .

UZASADNIENIE

W sprawie z powództwa K. B., Z. B., L. G., Z. O., A. O., Ł. P., A. P., A. T., A. W. (1), W. S., A. W. (2) przeciwko Syndykowi Masy Upadłości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej w K., przy udziale interwenienta ubocznego po stronie powodowej – Prokuratora Okręgowego w Świdnicy o ustalenie istnienia stosunku pracy, wyrokiem z dnia 9 grudnia 2016 r. Sąd Rejonowy w Świdnicy oddalił powództwa nie obciążając powodów kosztami procesu.

Powyższy wyrok Sąd Rejonowy oparł o stan faktyczny, zgodnie z którym powodowie - z wyjątkiem K. B. i A. T. - byli pracownikami (...) Sp. z o.o. w Ś.. Z dniem 31 stycznia 2013 r. zostali przejęci przez nowego pracodawcę (...) S.A. w K.; przejęcie nastąpiło na podstawie wydzierżawienia części przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w Ś.. Było to przejęcie części zakładu pracy na mocy art. 23 ^{( 1)} k.p. Powodowie K. B. i A. T. zawarli umowy o pracę z (...) SA w K..

Powodowie pracowali nadal w tym samym miejscu, tj. nieruchomości należącej do (...) Sp. z o.o. w Ś., która pozostawał w dzierżawie (...), w Ś. przy ul. (...).

W dniu 1 kwietnia 2014 r. Sąd Upadłościowy w Wałbrzychu ogłosił upadłość likwidacyjną (...) Sp. z o.o. w Ś. i ustanowił A. M. syndykiem masy upadłościowej.

W toku podejmowanych czynności Syndyk Masy Upadłości (...) Sp. z.o.o. w upadłości likwidacyjnej w Ś. po uzyskaniu zgody Sędziego komisarza rozwiązał umowę dzierżawy nieruchomości położonej przy ul. (...), w której powodowie wykonywali obowiązki pracownicze. W dniu 25 czerwca 2014 r. Syndyk Masy Upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w Ś. zajął tę nieruchomość.

Pismem z dnia 4 lipca 2014 r. (...) SA poinformował powodów, że wobec zajęcia przez Syndyka Masy Upadłości (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w Ś. zakładu w Ś. powodowie stali się pracownikami Syndyka Masy Upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w Ś..

W dniu 29 października 2014 r. Sąd Rejonowy w Katowicach ogłosił upadłość (...) SA w K. obejmującą likwidację majątku dłużnika i ustanowił M. W. syndykiem masy upadłościowej.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy zważył, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie, wskazując że po ostatecznym sprecyzowaniu żądań powodowie wnieśli o ustalenie, że w okresach wskazanych na rozprawie w dniu 25 listopada 2016 r. łączyła powodów z Syndykiem Masy Upadłości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej w K. umowa o pracę.

Powołując się na treść art. 160, art. 75 oraz art. 173 prawa upadłościowego z 28 lutego 2003r (t.j. Dz. U. 2015.233) Sąd Rejonowy wskazał, że syndyk masy upadłości staje się zarządcą mienia upadłego - w tym także prowadzonego przez upadłego przedsiębiorstwa - oraz wykonuje czynności pracodawcy w stosunku do pracowników upadłego, jednak nie oznacza to, że syndyk staje się pracodawcą pracowników upadłego. Zdaniem Sądu Rejonowego syndyk przy wykonywaniu swoich czynności może zatrudniać pracowników i wtedy jest dla nich pracodawcą. Natomiast w niniejszej sprawie powodowie nie powoływali się na okoliczność, że zostali zatrudnieni przez pozwanego Syndyka, wręcz przeciwnie – opierają swoje żądanie o umowy zawierane z (...) S.A. w K. i (...) Sp. z o.o. w Ś. oraz umowy zawierana pomiędzy tymi podmiotami (umowa dzierżawy).

Sąd Rejonowy podkreślił, że syndyk jest organem postępowania upadłościowego i wykonuje swoją działalność pod nadzorem sędziego-komisarza oraz podejmuje działania mające na celu likwidację majątku upadłego i zaspokojenie jego wierzycieli – w przeciwieństwie do osoby reprezentującej pracodawcę. Sąd Rejonowy zaznaczył, że przepis art. 23 ¹ k.p. nie ma zastosowania do syndyka masy upadłości, który nie przejmuje zakładu pracy i pracowników upadłego w rozumieniu art. 23 ¹ k.p., a jedynie przejmuje zarządzanie tym zakładem i wykonywaniem czynności w imieniu pracodawcy. Zdaniem Sądu Rejonowego pracownicy, którzy byli zatrudnieni przez upadłego przed ogłoszeniem upadłości pozostają nadal pracownikami upadłego.

Sąd Rejonowy wskazał, że przedmiotem rozważań było ustalenie czy pracodawcą powodów jest strona pozwana określona jako Syndyk Masy Upadłości (...) S.A. w K. w upadłości likwidacyjnej. A syndyk – zgodnie z przepisami prawa upadłościowego nie staje się pracodawcą pracowników upadłego, lecz jest jedynie organem wykonującym czynności związane z zarządzaniem majątkiem upadłego.

W związku z powyższym powództwo oddalono. O kosztach orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. mając na uwadze, że charakter roszczeń oraz okoliczności w których znaleźli się powodowie po ogłoszeniu upadłości obu spółek jest sytuacją wyjątkową, o której mowa w powołany przepisie i która uzasadnia nieobciążenie powodów kosztami postępowania, pomimo przegrania sprawy.

Apelację od powyższego wyroku złożył prokurator Prokuratury Okręgowego w Świdnicy, zaskarżając powyższy wyrok w całości i zarzucając:

1.  Naruszenie przepisu art. 23 ¹ k.p. poprzez niewłaściwe przyjęcie, że syndyk masy upadłości (...) S.A. z/s w K. nie jego organem uprawnionym do dokonywania czynności w sprawach pracowniczych wiążących powodów z upadłym pracodawcą;

2.  Naruszenie przepisu art. 7 i art. 60 § 1 k.p.c. poprzez nieprawidłowe przyjęcie w petitum wyroku, że prokurator w tej sprawie jest interwenientem ubocznym po stronie powodowej;

3.  Rażące naruszenie przepisów art. 378 § 2 k.p.c. i art. 23 ¹ k.p. poprzez nierozpoznanie istoty sprawy i pominięcie w swoich rozważaniach kwestii przejęcia powodów pomiędzy upadłymi spółkami.

Prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz nieobciążanie prokuratora opłatą i kosztami postępowania w tej sprawie.

Apelację od powyższego wyroku złożyli powodowie, zaskarżając powyższy wyrok w całości i zarzucając naruszenie prawa materialnego tj. art. 75 ust. 1, art. 160 ust. 1 i art. 173 prawa upadłościowego, poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż syndyk nie staje się pracodawcą dla pracowników upadłej spółki po ogłoszeniu przez nią upadłości, podczas gdy prawidłowa wykładnia tych przepisów wskazuje na to, iż syndyk staje się pracodawcą i żądania powodów były prawidłowo skonstruowane.

Na tej podstawie powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku oraz orzeczenie, że powodowie są pracownikami Syndyka Masy Upadłości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej w K. bądź ewentualnie upadłego (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej w K. oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Strona pozwana nie składała odpowiedzi na apelacje.

Sąd Okręgowy zważył:

Zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu.

Zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c. poza wypadkami określonymi w § 2 i 3 sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Pojęcie "istoty sprawy", o którym mowa w art. 386 § 4 k.p.c., dotyczy jej aspektu materialnoprawnego i zachodzi w sytuacji, gdy sąd nie zbadał podstawy materialnoprawnej dochodzonych roszczeń, jak też skierowanych przeciwko nim zarzutów merytorycznych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 02.10.2014 r., sygn. IV CZ 54/14).

Mając na uwadze motywy rozstrzygnięcia zawarte w treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku, zasadniczą przyczyną oddalenia powództwa przez Sąd Rejonowy była kwestia reprezentacji i oznaczenia strony pozwanej, jak również charakter prawny pracodawcy w chwili ustania stosunku pracy.

Zgodnie z art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 28.02.2003 r. prawo upadłościowe (Dz.U.2016.2171 j.t.) z dniem ogłoszenia upadłości upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania z mienia wchodzącego do masy upadłości i rozporządzania nim. W myśl art. 156 ust. 1 prawa upadłościowego w przypadku ogłoszenia upadłości powołuje się syndyka. Na podstawie art. 160 ust. 1 ustawy w sprawach dotyczących masy upadłości syndyk dokonuje czynności w imieniu własnym na rachunek upadłego. Natomiast na podstawie art. 173 ustawy syndyk niezwłocznie obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne oraz przystępuje do jego likwidacji.

Należy zauważyć, że z chwilą ogłoszenia upadłości syndyk wstępuje w prawa i obowiązki upadłego, zatem reprezentacja sprawowana przez syndyka jest bardzo szeroka i w istocie wykracza poza zakres reprezentacji sprawowanej przez zarząd spółki. Wprawdzie zakład pracy pozostaje własnością upadłego, to w procesie następuje podstawienie procesowe (zastępstwo pośrednie), polegające na tym, że zastępca działa na rzecz zastąpionego, ale w imieniu własnym i jako podmiot podstawiony ma legitymację procesową, której pozbawiony jest podmiot będący stroną w znaczeniu materialnym. Syndyk jest stroną w znaczeniu wyłącznie formalnym, ponieważ działa w imieniu własnym. Jednakże w znaczeniu materialnym stroną pozostaje nadal upadły, który jest podmiotem stosunku prawnego, którego postępowanie dotyczy. Sam upadły nie posiada jednak legitymacji procesowej (formalnej), nie może więc działać osobiście i syndyk działa za niego. Z tych przyczyn należy zaznaczyć, że od chwili ogłoszenia upadłości postępowanie w sprawie z zakresu prawa pracy może się toczyć tylko przeciwko syndykowi. Powyższe stanowisko znalazło potwierdzenie m.in. w uchwale SN (7) z dnia 05.07.2002 r. sygn. III PZP 5/02, wyroku SN z dnia 23.03.2005 r. sygn. II PK 201/04, wyroku WSA w Krakowie z dnia 06.06.2013 r. sygn. I SA/KR 1878/11.

Sąd podkreśla przy tym, że upadły posiada legitymację procesową (formalną) – może być bezpośrednio pozwanym wyłącznie w sprawach dotyczących dóbr osobistych, praw osobistych upadłego, czy też zobowiązań podatkowych. W pozostałym zakresie zaś pozwanym może być wyłącznie syndyk.

Niewątpliwym dla Sądu Okręgowego jest, że powodowie domagali się ustalenia istnienia stosunku pracy z (...) S.A. w K., obecnie w upadłości. Przy czym roszczenia objęte pozwami dotyczą ustalenia stosunku pracy zarówno w okresach przed ogłoszeniem upadłości spółki (...), jak i po ogłoszeniu jej upadłości. Syndyk jest natomiast jedynym podmiotem, który obecnie, wobec ogłoszenia upadłości (...) S.A. w K. może formalnie występować w procesie jako pozwany, dlatego też nastąpiło takie oznaczenie pozwanego w procesie. Nie ma to jednak znaczenia dla materialnoprawnego żądania ustalenia stosunku pracy z upadłą spółką.

Sąd Okręgowy zauważa, że dla rozstrzygnięcia istoty niniejszego sporu konieczne jest dokonanie ustaleń faktycznych i odniesienie się do dwóch okresów wskazanych przez powodów, mianowicie okresu zatrudnienia do dnia ogłoszenia upadłości spółki (...) S.A. w K., a następnie po ogłoszeniu upadłości spółki. Zachodzi zatem potrzeba ustalenia, czy przed ogłoszeniem upadłości (...) S.A. powodowie stali się, byli pracownikami spółki (...), a także czy po ogłoszeniu upadłości można przyjąć, że taki stosunek pracy mógłby być kontynuowany.

Niewątpliwym jest, że syndyk jest pozwanym w sprawach dotyczących upadłego. Jest to kwestia odnosząca się wyłącznie do właściwego oznaczenia strony procesu jako podmiotu pozwanego, a nie jako oznaczenia pracodawcy z którym miał istnieć stosunek pracy. Obecnie, po ogłoszeniu upadłości, w sprawie nie może być innego podmiotu pozwanego niż syndyk, bowiem w przypadku upadłego dochodzi do tzw. zastępstwa pośredniego, o czym była mowa wyżej. Natomiast to jaki podmiot był pracodawcą powodów w okresach objętych sporem, wymaga ustalenia wszystkich okoliczności faktycznych odnoszących się do trwania stosunku pracy powodów z zakładami pracy przed ogłoszeniem upadłości, rozważenia kwestii przejścia pracowników w trybie art. 23 ¹ k.p., a następnie trwania stosunku pracy po ogłoszeniu upadłości. Konieczne jest ustalenie przez Sąd I instancji okresów zatrudnienia powodów, a także wskazanie jakie podmioty były w tym czasie pracodawcami powodów. Tych okoliczności Sąd Okręgowy nie oceniał, ponieważ Sąd Rejonowy w rzeczywistości nie orzekł co do istoty sprawy, oddalając powództwo wyłącznie na podstawie oznaczenia strony pozwanej.

Sąd Okręgowy wskazuje ponadto, że nawet gdyby przyjąć, że Sąd Rejonowy przeprowadził postępowanie dowodowe w sprawie, to w istocie nie poczynił on żadnych ustaleń co do okoliczności faktycznych, które można byłoby merytorycznie ocenić w postępowaniu apelacyjnym.

Odnosząc się do zarzutu Prokuratora, Sąd Okręgowy wskazuje, że oznaczenie Prokuratora jako interwenienta ubocznego jest w istocie omyłką pisarską Sądu Rejonowego, bowiem z akt sprawy wynika, że w toku procesu w pierwszej instancji udział Prokuratora był respektowany wg zasad dla niego odpowiednich tj. art. 7 k.p.c. i art. 55-60 k.p.c.

Jednocześnie Sąd Okręgowy wskazuje, że postępowanie cywilne toczy się w oparciu o zasadę sporności wynikającą z art. 6 § 2 k.p.c., wg której strony i uczestnicy postępowania obowiązani są przytaczać wszystkie okoliczności faktyczne i dowody. Jest to podstawowa zasada procesu cywilnego, a Sąd orzeka zgodnie z przepisami na podstawie faktów i dowodów przedstawionych przez strony. Sąd nie ma przy tym obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego z urzędu celem ochrony interesu którejkolwiek ze stron.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w Świdnicy przekazując sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania, orzekając w zakresie dotychczasowych kosztów procesu w oparciu o art. 108 § 2 k.p.c.