Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII GC 635/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2016 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy
w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Marcin Królikowski

Protokolant: stażysta Maja Wróblewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 września 2016 r. w B.

sprawy z powództwa R. K.

przeciwko (...)

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 22 345,00 zł (dwadzieścia dwa tysiące trzysta czterdzieści pięć złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 15 stycznia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3.535,00 zł (trzy tysiące pięćset trzydzieści pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSR Marcin Królikowski

UZASADNIENIE

Powód R. K. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) domagał się zasądzenia od pozwanej Gminy (...) kwoty 22.345,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15 stycznia 2015 r. do dnia zapłaty oraz kosztów sądowych według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód podał, iż wygrał przetarg ogłoszony przez pozwaną na usługę „odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości na których zamieszkują mieszkańcy, zlokalizowanych na terenie gminy (...)”. W dniu 28 lutego 2014 r. strony zawarły umowę w przedmiocie zamówienia dotyczącego odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości na których zamieszkują mieszkańcy zlokalizowanych na terenie gminy (...). Przedmiotem zamówienia zgodnie ze specyfikacją istotnych warunków zamówienia była usługa polegająca na odbiorze zmieszanych odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, odbiorze odpadów komunalnych, wyposażeniu (...) i właścicieli nieruchomości w pojemniki, kontenery i worki przeznaczone do selektywnego zbierania zmieszanych odpadów komunalnych, zagospodarowania zebranych odpadów z terenu Gminy (...). Zgodnie z umową powód miał wykonywać usługi od dnia 1 marca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2014 r. Za wykonanie umowy powód miał otrzymać wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 108.999,00 zł. Powód wykonał usługę zgodnie z w.w umową i na tej podstawie wystawił fakturę nr (...) na kwotę 108.999,00 zł. Pozwana zapłaciła tylko kwotę 86.654,00 zł. Do zapłaty pozostała kwota 22.345,00 zł. Pozwana nie wskazywała, dlaczego nie zapłacił całości faktury. Dopiero w piśmie z dnia 28 stycznia 2015 r. złożyła oświadczenie o potrąceniu wierzytelności oraz poinformował powoda o nałożeniu na powoda kary umownej na podstawie § 7 ust. 2 pkt. 3 umowy w kwocie 22.345,00 zł. Pozwana wskazywała, jako podstawę nałożenia kary umownej, iż w grudniu 2014 r. nastąpiła zwłoka ze strony powoda w wykonywaniu umowy w oparciu o 41 udokumentowanych przypadków z tego miesiąca. Poza samym twierdzeniem pozwany nie przedstawił powodowi żadnych dokumentów potwierdzających zarzuty. Pozwana w oparciu o oświadczenie o potrąceniu wystawiła notę księgową z dnia 5 lutego 2016 r. na kwotę 22.345,00 zł. Powód zaprzeczał aby wadliwie wykonywał usługi oraz uważał, iż pozwana nie miała podstaw do nałożenia na powoda kary umownej. Powód nie uznawał oświadczenia o potrąceniu oraz wystawionej przez pozwaną noty księgowej nr (...). Powód wezwał pozwaną do zapłaty, a pozwana nie spełniła żądania powoda.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 9 lutego 2016 r. w sprawie o sygn. akt (...)Sąd Rejonowy (...) orzekł zgodnie z żądaniem powoda oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwany zarzucała, że pozwany nie wywiązał się ze swoich obowiązków w 41 przypadkach, stąd też pozwana zgodnie z § 7 ust. 1 pkt. 3 w zw. z § 4 ust. 1 umowy obciążyła powoda karą umowną w wysokości 0,5% wynagrodzenia, tj. 545,00 złotych od jednego przypadku, co łącznie stanowiło kwotę dochodzoną przez powoda. Pozwana podnosiła, iż powód co prawda nie uznał potrącenia, ale potracenie obu wierzytelności było zasadne. Pozwana podnosiła, iż postanowienie umowy mówiące o udokumentowaniu nie dotyczyło zawiadomienia powoda o każdym wypadku niewykonania umowy, a jedynie posiadanie przez pozwanego dokumentu potwierdzającego fakt niewykonania umowy. Pozwana powoływała się na pisma administratorów nieruchomości zawiadamiające o nieodebraniu odpadów, które stanowiły udokumentowane opóźnienia w odbiorze odpadów. Pozwana wskazywała, iż gospodarując mieniem publicznym jest zobowiązana do dochodzenia kar umownych.

W piśmie procesowym z dnia 14 marca 2016 r. powód wnosił jak dotychczas. Powód podkreślał, iż w oświadczeniu o potrąceniu pozwana powinna wskazać przyczynę potrącenia oraz udokumentować każdy przypadek opóźnienia w wykonywaniu umowy. Ponadto, powód wskazywał, iż kara umowna nie powinna być naliczana od każdego nieopróżnionego pojemnika, ale od każdej nieruchomości. Powód podkreślał także, iż pozwana nie wykazała, czy reklamacje administratorów nieruchomości były zasadne, jak również czy badała ich zasadność. Powód zarzucał także, iż z pism przedłożonych przez pozwaną wynikało, iż naliczenia kar umownych za zwłokę dokonano za zwłokę w wywozie nieczystości, gdy z innych pism wynikało, iż odpady w ogóle nie były odbierane. W ocenie powoda świadczyło to o tym, iż pozwana w ogóle nie weryfikowała zgłoszeń.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 28 lutego 2014 r. strony zawarły umowę nr (...) na podstawie której pozwana zleciła powodowi wykonywanie zamówienia dotyczącego odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości na których zamieszkują mieszkańcy zlokalizowanych na terenie gminy (...). Przedmiotem zamówienia była usługa polegająca na odbiorze zmieszanych odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, odbiorze odpadów komunalnych, wyposażeniu (...) i właścicieli nieruchomości w pojemniki, kontenery i worki przeznaczone do selektywnego zbierania zmieszanych odpadów komunalnych, odbioru odpadów zbieranych selektywnie, obejmujących: szkło, tekturę i papier, tworzywo sztuczne i metale, zagospodarowanie zebranych odpadów z terenu Gminy (...). Strony ustaliły, iż za świadczone usługi powód otrzyma od pozwanej wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 108.999,00 zł brutto miesięcznie (§ 4 ust. 1 i 2 umowy). Częstotliwość odbioru odpadów komunalnych została określona w uchwale nr (...) w (...) z dnia 25 września 2013 r. w sprawie określenia szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczoną przez właściciela opłatę. Odbiór odpadów komunalnych miał się odbywać zgodnie z przygotowanym przez powoda, ale zatwierdzonym przez pozwaną harmonogramem odbioru odpadów komunalnych (§ 2 ust. 3 pkt. 8 lit. h – j umowy).

Ponadto w § 7 ust. 2 pkt. 3 umowy strony ustaliły, iż pozwana nałoży na powoda karę umowną za każdy udokumentowany przypadek opóźnienia w wykonywaniu przedmiotu umowy, w odniesieniu do terminów określonych w harmonogramie odbioru odpadów komunalnych z przyczyn leżących po stronie powoda w wysokości 0,5 % wynagrodzenia. W oświadczeniu o potrąceniu należności pozwana była zobowiązana do wskazania przyczyny potrącenia (§ 8 umowy).

(dowód: umowa – k. 11 – 46 akt)

W dniu 31 grudnia 2014 r. powód obciążył pozwaną fakturą nr (...) na kwotę 108.999,00 zł tytułem wynagrodzenia za usługi świadczone w grudniu 2014 r. Na fakturze oznaczono termin zapłaty do dnia 14 stycznia 2016 r.

(dowód: faktura – k. 52 akt)

Pozwana zapłaciła powodowi kwotę 86.654,00 zł tytułem należności z w/w faktury, a do zapłaty pozostała kwota 22.345,00 zł.

(okoliczność bezsporna)

Podczas wykonywania przez powoda usług objętych w/w umową, zdarzało się że były zastrzeżenia co do jakości świadczonych usług. Mieszkańcy (...) zgłaszali uchybienia do Urzędu Gminy, a pracownicy (...) czasami zgłaszali te uchybienia powodowi, który wysyłał samochód po nieodebrane pojemniki. Urząd Miejskiego w (...) nie sprawdzał, czy zgłoszenia od mieszkańców były zasadne, ani nie sprawdzał, czy pojemniki na śmieci zostały wywiezione.

(dowód: zeznania świadka A. S. – k. 132 – 133 akt, zeznania świadka K. B. – k. 119 – 120 akt)

W dniu 2 stycznia 2011 r. administrator osiedla (...) w (...) M. N. (1) ustaliła, iż przy ul. (...)nie został wywieziony jeden pojemnik, przy ul. (...) jeden pojemnik, przy ul. (...) dwa pojemniki, przy ul. (...) – parking dwa pojemniki, przy ul. (...) jeden pojemnik i przy ul. (...) jeden pojemnik. Zastrzeżenia dotyczyły odpadów niesegregowanych. M. N. (1) nie pamiętała, kiedy powód był zobowiązany wywieść ostatni raz pojemniki w grudniu 2014 r.

(dowód: pismo M. N. (2) – k. 77 akt, zeznania świadka M. N. (2) – k. 133 – 133v akt)

W piśmie, które wpłynęło do pozwanej w dniu 21 stycznia 2015 r. prezes zarządu Spółdzielni (...) informował pozwana, iż w dniu 8 grudnia 2014 r. nie zostały odebrane odpady segregowane: szkło z 8 pojemników, papier z 8 pojemników, plastik z 8 pojemników, a w dniu 22 stycznia 2014 r. nie zostały odebrane odpady zmieszane z 8 pojemników. Wywozu odpadów komunalnych z 32 pojemników w W. dokonało (...) T. na początku stycznia 2015 r. Takie sytuacje zdawały się sporadycznie w 2014 r. W. K. wysłał w.w pismo, aby zobligować pozwaną do usunięcia odpadów.

(dowód: pismo – k. 76 akt, zeznania świadka W. K. – k. 133v – 134 akt)

W dniu 28 stycznia 2015 r. pozwana złożyła powodowi oświadczenie o potrąceniu wierzytelności przysługującej pozwanej z tytułu kary umownej nałożonej na podstawie § 7 ust. 2 pkt. 3 umowy z dnia 28.02.2014 r. Pozwana wskazała, iż w grudniu 2014 r. stwierdzono 41 udokumentowanych przypadków. Pozwana nie wskazała, z jaką wierzytelnością powoda dokonuje potrącenia.

(dowód: oświadczenia z dnia 50 akt)

W dniu 5 lutego 2015 r. pozwana obciążyła powoda notą księgową nr (...) na kwotę 22.345,00 zł tytułem kary umownej z tytułu opóźnienia w wykonywaniu przedmiotu umowy z dnia 28.02.2014 r. zgodnie z § 7 ust. 2 pkt. 3 umowy. Na nocie księgowej nie oznaczono terminu wymagalności tego świadczenia.

(dowód: nota księgowa – k. 51 akt)

W piśmie procesowym z dnia 11 lutego 2015 r. powód odmówił uznania oświadczenia o potrąceniu oraz wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 22.345,00 zł tytułem zapłaty reszty należności z faktury nr (...).

(dowód: pismo powoda, zeznania świadka K. B. – k. 119 – 120 akt)

Powyższy stan faktyczny w przedmiotowej sprawie Sąd ustalił w oparciu o wyżej wymienione dowody z dokumentów prywatnych znajdujących się w aktach sprawy, których prawdziwość, autentyczność i moc dowodowa nie budziły jego wątpliwości, a także na podstawie zeznań świadka K. B., M. N. (2), W. K., A. S..

W ocenie Sądu zeznania świadków były szczere, rzeczowe, korespondowały także z pozostałym materiałem dowodowym ujawnionym w sprawie. Istniejące nieścisłości w zeznaniach świadków nie wpłynęły na ocenę waloru wiarygodności ich zeznań, nie mniej jednak należy podkreślić, iż z uwagi na upływ czasu, świadkowie, a w szczególności M. N. (1) i W. K. nie pamiętali wielu szczegółów.

Na podstawie art. 217 § 2 i 3 k.p.c. Sąd oddalił wniosek powoda o zobowiązanie pozwanej do przedłożenia harmonogramu wywozu śmieci w 2014 r. oraz pisma z dnia 18 grudnia 2014 r., które dotyczyło wejścia od stycznia 2015 r. nowego podmiotu zabierającego odpady komunalne.

Sąd zważył, iż w/w wnioski były spóźnione, prowadziłyby do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania. Powód powinien był złożyć takie wnioski w odpowiedzi na sprzeciw od nakazu zapłaty, a najpóźniej na pierwszej rozprawie. Ponadto, w ocenie Sądu zebrany powyżej materiał dowodowy wystarczył do rozstrzygnięcia tej sprawy, więc prowadzenie w.w wniosków dowodowych nie było konieczne.

Na podstawie art. 299 k.p.c. Sąd pominął przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron albowiem zebrany materiał dowodowy wystarczył do rozstrzygnięcia sprawy, a prowadzenie przesłuchania stron w prowadziłoby do przedłużenia postępowania.

Zaznaczyć tu należało, że przy ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd miał na uwadze treść art. 233 § 1 k.p.c., zgodnie, z którym Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu na gruncie tej sprawy nie może budzić wątpliwości okoliczność, że strony łączyła umowa o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy o umowie zlecenia (art. 734 k.c. w zw. z art. 750 k.c.). W myśl art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności.

Umowy takie mogą mieć charakter odpłatny bądź nieodpłatny i są umowami konsensualnymi. Ich stronami mogą być wszelkie podmioty prawa cywilnego, a więc osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną. Cechą charakterystyczną takich umów jest również to, że zazwyczaj są to umowy oparte na zaufaniu między stronami. Zlecający usługę powierza jej wykonanie danej osobie w zaufaniu do jej umiejętności, kwalifikacji, wiedzy i innych walorów. Na podstawie umowy zawartej przez strony pozwany zobowiązał się do świadczenia usługi polegającej na odbiorze odpadów komunalnych z terenu Gminy (...), zgodnie z ustalonym harmonogramem oraz postanowieniami umowy z dnia 28 lutego 2014 r.

Pozwana nie kwestionowała, iż nie zapłaciła powodowi całości należnego mu wynagrodzenia za usługi świadczone w grudniu 2014 r., ponosząc zarzut potrącenia z wierzytelnością powoda kary umownej nałożonej na powoda z tytułu wadliwie wykonywanych usług w grudniu 2014 r.

Sąd zważył zgodnie z art. 483 § 1 k.c. strony mogą zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody (art. 484 § 1 k.c.)

Kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym do umowy w ramach swobody kontraktowania, mającym na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy i służy realnemu wykonaniu zobowiązań (wyrok SN z 8 sierpnia 2008 r., V CSK 85/08, LEX nr 457785). Kara umowna może być zastrzeżona w każdej umowie, zarówno tej nazwanej, jak i w umowach nienazwanych, w umowach rezultatu, jak i starannego działania (wyrok SN z 12 grudnia 2007 r., V CSK 333/07, OSNC 2009, nr 2, poz. 30).

Zważyć należy, że z art. 483 § 1 k.c. wynika, że wysokość kary umownej musi być „określona" w treści umowy. Dodatkowo kara ta powinna być w chwili zastrzegania wyrażona kwotowo (wyrok SN z dnia 8 lutego 2007 r., I CSK 420/06, LEX nr 274239). Nie rodzi to jednak konieczności podania konkretnej sumy pieniężnej stanowiącej karę umowną. Strony mogą więc określić wysokość kary pośrednio, poprzez wskazanie podstaw (kryteriów) jej określenia; karę oznaczyć można więc poprzez podanie konkretnej kwoty, ale również w jakimś ułamku lub procencie w odniesieniu do wartości świadczenia głównego. Z kolei kara za zwłokę może być ustalona według konkretnej stawki dziennej. Można także, określając wysokość kary, wskazać jednocześnie jej maksymalny poziom (por. J. Jastrzębski, Kara umowna..., s. 186; T. Wiśniewski (w:) Komentarz..., s. 543; W. Popiołek (w:) Kodeks..., s. 77; Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania..., s. 343; K. Zagrobelny (w:) Kodeks..., s. 867).

W przedmiotowej sprawie zgodnie z § 7 ust. 2 pkt. 3 umowy strony ustaliły, iż pozwana nałoży na powoda karę umowną za każdy udokumentowany przypadek opóźnienia w wykonywaniu przedmiotu umowy, w odniesieniu do terminów określonych w harmonogramie odbioru odpadów komunalnych z przyczyn leżących po stronie powoda w wysokości 0,5 % wynagrodzenia. W oświadczeniu o potrąceniu należności pozwana była zobowiązana do wskazania przyczyny potrącenia (§ 8 umowy).

Zakres odpowiedzialności z tytułu kary umownej pokrywa się w pełni z zakresem ogólnej odpowiedzialności dłużnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (art. 471 k.c.). Z tego też względu przesłanki obowiązku zapłaty kary umownej określane są przez pryzmat ogólnych przesłanek kontraktowej odpowiedzialności odszkodowawczej (wyrok SN z dnia 11 stycznia 2008 r., V CSK 362/07, LEX nr 515710; wyrok SN z dnia 20 marca 1967 r., II CR 419/ 67, niepubl).

Jednak zastrzeżenie kary umownej powoduje modyfikację ogólnych reguł odpowiedzialności w tym sensie, że dla zaistnienia obowiązku zapłaty kary umownej niezbędne jest łączne wystąpienie tylko dwóch przesłanek pozytywnych i niezaistnienie żadnej z przesłanek negatywnych (jednej lub trzech, w zależności od przyjętej koncepcji co do wymogu zaistnienia szkody: brak winy albo brak szkody, brak winy, brak związku przyczynowego). Pierwszą z przesłanek pozytywnych jest istnienie skutecznego postanowienia umownego, z którego wynika obowiązek świadczenia kary umownej, drugą – niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania lub pojedynczego obowiązku, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność (zob. P. Drapała (w:) System..., s. 963; wyrok SN z dnia 9 lutego 2005 r., II CK 420/04, LEX nr 301769).

W przypadku kary umownej przesłanką uzasadniającą zwolnienie dłużnika z odpowiedzialności z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania jest wykazanie, że przyczyną takiego stanu rzeczy są okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, to przyjąć trzeba, że analogiczne zasady obowiązują w odniesieniu do omawianego dodatkowego zastrzeżenia umownego.

Wobec powyższego, dłużnik zatem będzie zwolniony z obowiązku zapłaty kary umownej, jeżeli wykaże, że przyczyną niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania uzasadniające naliczanie kary umownej są okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności (W. Czachórski, Zobowiązania, 2009, s. 350; Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania, 2008, s. 343; T. Wiśniewski (w:) G. Bieniek, Komentarz, t. I, 2007, s. 626).

Sąd zważył także, iż w procesie cywilnym ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania i to one są zobowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.). Innymi słowy ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo (żąda czegoś od innej osoby) obowiązany jest udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, ten zaś, kto odmawia uczynienia zadość żądaniu (czyli neguje uprawnienie żądającego) obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje. W myśl ogólnych zasad procesowych, to na powodzie spoczywa ciężar udowodnienia faktów uzasadniających jego roszczenie (por. wyrok SN z dnia 19 grudnia 1997 r., II CKN 531/97, LEX nr 496544), a na stronie pozwanej spoczywa obowiązek wykazania, że powodowi jego żądanie nie przysługuje (por. wyrok SN z dnia 20 grudnia 2006 r., IV CSK 299/06).

Wierzyciel, dla którego zastrzeżona została kara umowna, nie ma obowiązku wykazywać faktu poniesienia szkody oraz że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Dla realizacji przysługującego mu roszczenia o zapłatę kary umownej musi jednak wykazać istnienie i treść zobowiązania łączącego go z dłużnikiem, a także fakt niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (wyrok SN z dnia 7 lipca 2005 r., V CK 869/04, LEX nr 150649).

W niniejszej sprawie pozwana wykazała, iż strony w umowie ustaliły, że w przypadku nie wykonania przez pozwanego usług komunalnych pozwana była uprawniona do nałożenia na powoda kary umownej. Pozwana nie wykazała natomiast, iż w grudniu 2014 r. zaistniały okoliczności do nałożenia na powoda kary umownej, ani tym bardziej, iż wadliwe wykonywanie umowy przez powoda dotyczyło 41 przypadków.

Przede wszystkim należało podkreślić, iż świadkowie M. N. (1) oraz W. K. nie pamiętali dokładnie okoliczności dotyczących zgłaszanych przez nich nieprawidłowości w grudniu 2014 r. Pozwana nie wykazała, że nawet jeżeli takie nieprawidłowości następowały do nie zostały usunięte przez powoda. Co istotne, świadek A. S. przyznała, iż pracownicy pozwanej nie weryfikują zgłoszeń o nieprawidłowości w wywozie pojemników. Skoro tak, to brak było podstaw do przyjęcia, iż wskazywane przez pozwaną okoliczności miały miejsce.

Nadto, należało wskazać, iż co istotne pozwana nie przedstawiła żadnych zdjęć dotyczących niewywiezionych pojemników, co jest dość niezrozumiałe, skoro jak wynikało z zeznań świadków gospodarze osiedli codziennie robili obchód i sprawdzali pojemniki. Obecnie kiedy prawie każdy posiada telefon komórkowy z aparatem, to zrobienie zdjęć opatrzonych datą i godziną ich wykonania nie powinno stanowić problemu. Podkreślić należało także, iż pozwana nie przedstawiła także harmonogramu wywozu pojemników na grudzień 2014 r., więc brak było podstaw do przyjęcia, ze powód w danym dniu miał obowiązek wywozu śmiecie. Skoro pozwana nie wykazała, że powód miał wywieść pojemniki np. w dniu 30 grudnia 2014 r., to mogło być też tak, iż ostatni wywóz nieczystości miał mieć miejsce np. w dniu 22 grudnia 2014 r., a kolejny tuż po Nowym Roku, przez nowego odbiorcę śmieci. Gdyby tak było to pojemniki w dniu 30 grudnia 2014 r. mogły być zapełnione, ale brak byłoby winy po stronie powoda.

Podkreślić należy, iż samo twierdzenie strony nie jest dowodem, a twierdzenie dotyczące istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności (art. 227 k.p.c.) powinno być udowodnione przez stronę to twierdzenie zgłaszającą, co wynika z przepisu art. 232 k.p.c. (wyrok Sądu Najwyższego z 22 listopada 2001 roku, I PKN 660/00 Wokanda 2002/7-8/44).

Niezależnie od powyższego, nawet gdyby przyjąć, że powód w istocie nie wywiązał się z umowy, to w ocenie Sądu zarzut potracenia podniesiony przez pozwaną był bezzasadny.

Zgodnie z art. 498 k.c., gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelnością drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Potrącenie następuje drogą jednostronnego oświadczenia materialnoprawnego wywołującego skutek prawny niezależnie od woli uprawnionego do wierzytelności objętej potrąceniem i od chwili złożenia go w taki sposób, ażeby druga strona mogła zapoznać się z jego treścią (art. 499 k.c. i 61 k.c.).

Zważyć bowiem należy, iż wymagalność roszczenia następuje zgodnie z art. 455 k.c. wraz z nadejściem terminu świadczenia. Termin ten może być określony w ustawie, czynności prawnej, orzeczeniu właściwego organu, może wynikać także z właściwości zobowiązania. Jeżeli natomiast termin wymagalności nie został określony na podstawie w/w kryteriów, to wymagalność następuje wraz z wezwaniem dłużnika przez wierzyciela do spełnienia świadczenia. Wymagalność wierzytelności oznacza bowiem, iż wierzyciel ma możliwość żądania od dłużnika, aby spełnił świadczenie.

Odnosząc powyższe uwagi do realiów niniejszej sprawy, należy stwierdzić, iż wierzytelność pozwanej z tytułu kary umownej nie była w dniu 28 stycznia 2015 r. Należy bowiem stwierdzić, iż wymagalność roszczenia o zapłatę kary umownej następuje po wezwaniu dłużnika do zapłaty przez wierzyciela (art. 455 k.c.).

Sąd podziela w tym zakresie stanowisko przedstawione w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2011 r. (III CSK 282/10 Lex nr 898707) oraz stanowisko przedstawione przez Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w wyroku z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie o sygn. akt VIII Ga 161/13, a także w wyroku z dnia 23 kwietnia 2015 r. o sygn. akt Ga 41/15, że roszczenie o zapłatę kary umownej staje się wymagalne w dniu, w którym świadczenie powinno zostać spełnione, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniej możliwym terminie. Tymczasem pozwana nie wykazała, aby przed złożeniem oświadczenia o potrąceniu wzywała powoda do zapłaty kwoty 22.345,00 zł i wyznaczyła mu jakikolwiek termin do zapłaty w/w wierzytelności. Stąd też oświadczenie pozwanego o potrąceniu tej kwoty z dnia 28 stycznia 2015 r. było nieskuteczne, ze względu na fakt, iż przedmiotowa wierzytelność nie stała się wymagalna.

Podkreślić należy także, pozwana powinna zindywidualizować swoją wierzytelność, skonkretyzować jej zakres przedstawiony do potrącenia z wierzytelnością powoda, wskazać przesłanki jej powstania, wymagalności i wysokości oraz dowody w celu ich wykazania (por. wyrok SN z dnia 21 czerwca 2012 r., III CSK 317/11, LEX nr 1229968). Pozwana w oświadczeniu z dnia 28 stycznia 2014 r. nie wskazała z jaką wierzytelnością powoda dokonuje potrącenia kwoty 22.345,00 zł.

Sąd zważył także, iż od potrącenia jako czynności materialnoprawnej odróżnić trzeba zarzut potrącenia będący czynnością procesową. Oświadczenie o potrąceniu, o którym mowa w art. 499 k.c., jest czynnością materialnoprawną powodującą – w razie wystąpienia przesłanek określonych w art. 498 § 1 k.c. – odpowiednie umorzenie wzajemnych wierzytelności, natomiast zarzut potrącenia jest czynnością procesową, polegającą na żądaniu oddalenia powództwa w całości lub w części z powołaniem się na okoliczność, że roszczenie objęte żądaniem pozwu wygasło wskutek potrącenia. Oświadczenie o potrąceniu stanowi zatem materialnoprawną podstawę zarzutu potrącenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 r., sygn. II CSK 243/08).

Sąd podziela w pełni pogląd wyrażony w judykaturze, iż w trakcie postępowania sądowego uprawniony może połączyć złożenie oświadczenia woli o potrąceniu z podniesieniem zarzutu potrącenia. Podniesienie więc w odpowiedzi na pozew czy sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzutu potrącenia jest tym samym równoznaczne ze złożeniem oświadczenia o potrąceniu, jeżeli oświadczenie takie nie zostało złożone wcześniej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2009 r., sygn. IV CSK 356/2008).

Należy jednakże stanowczo podkreślić, że przewidziany w art. 91 k.p.c. zakres umocowania z mocy ustawy nie uprawnia pełnomocnika procesowego do złożenia materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2004 r., sygn. I CK 204/04, OSNC 2005/10/176).

Nadto treść art. 91 k.p.c. nie daje także podstaw do przypisania pełnomocnikowi procesowemu strony prawa przyjmowania w imieniu mocodawcy oświadczeń kształtujących jego sytuację materialną (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2010 r., sygn. I PK 56/10). Zatem, gdyby uznać stanowisko pozwanego w sprzeciwie od nakazu zapłaty jako złożony w istocie dorozumiany (bo profesjonalny pełnomocnik powoda nie podniósł tego zarzutu wprost) zarzut potrącenia, to mając na uwadze zakres pełnomocnictwa udzielonego pełnomocnikowi pozwanej nie był on uprawniony do złożenia takiego oświadczenia, a pełnomocnik powoda nie był uprawniony do przyjęcia takiego oświadczenia.

Ponieważ pozwana nie zapłacił powodowi całości wynagrodzenia za wykonane usługi to popadła wobec powoda w zwłokę ze spełnieniem tego świadczenia (art. 476 k.c.). Powód miała, więc prawo domagać się od pozwanej zapłaty ceny wraz z odsetkami za zwłokę.

Na marginesie należy wskazać, iż pozwana jako jednostka samorządu terytorialnego w Polsce zgodnie z art. 355 k.c. powinna wykonywać czynności ze szczególną starannością, posiadać wiedzę o przepisach dotyczących kar umownych czy formy skutecznego złożenia oświadczenia o potraceniu.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 734 k.c. w zw. z art. 750 k.c. Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 22.345,00 zł. O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. i art. 482 k.c.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 99 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. W myśl tej zasady strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

W niniejszej sprawie koszty poniesione przez powoda wyniosły łącznie 3.535,00 zł. W powyższej kwocie mieściła się kwota 17,00 zł stanowiąca opłatę skarbową od pełnomocnictwa, kwota 2.400,00 zł stanowiącą wynagrodzenia pełnomocnika ustalone na podstawie § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu, kwota 1.118,00 zł stanowiąca opłatę od pozwu.

SSR Marcin Królikowski