Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lutego 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:SSA Beata Byszewska

Sędziowie:SA Robert Obrębski (spr.)

SO (del.) Katarzyna Jakubowska-Pogorzelska

Protokolant:Karolina Długosz-Żółtowska

po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa miasta (...)

przeciwko R. Z.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 19 sierpnia 2015 r., sygn. akt XXVI GC 965/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od R. Z. na rzecz miasta(...) kwotę 2700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IA Ca 2426/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 7 listopada 2012 r. miasto(...) wniosło o zasądzenie na swoją rzecz od R. Z. kwoty 228373,42 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwaną z lokalu użytkowego należącego do strony powodowej po upływie okresu związania strony umową jego najmu, czyli za okres od stycznia do września 2012 r. , jak również z tytuły używania mediów przez pozwaną do daty zwrócenia lokalu w połowie lipca 2012. Na podaną kwotę składały się także odsetki należne od tych należności, naliczone od terminów ich płatności podanych w fakturach, które były pozwanej przedstawiane do zapłaty, lecz nie zostały uregulowane.

W sprzeciwie od wydanego w tej sprawie nakazu upominawczego strona pozwana powoływała się na przedwczesność powództwa w związku z planami podjęcia przez strony rozmów ugodowych. Twierdziła, że strona powodowa nie udowodniła dochodzonego roszczenia. Nie wykazała wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwaną ze wskazanego lokalu. Nie złożyła też dowodów poniesienia kosztów mediów, z których pozwana korzystała zanim wydała lokal powódce. Na wypadek uwzględnienia powództwa, wnosiła także o rozłożenia zasądzonej należności na raty na podstawie art. 320 k.p.c.

Wyrokiem z 19 sierpnia 2015 r. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 155604,72 zł w ustawowymi odsetkami od dnia 7 listopada 2012 r. do daty zapłaty. Oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Zasądził także od pozwanej na rzecz strony powodowej kwoty 12128 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz nakazał zwrócenie stronie powodowej ze środków Skarbu Państwa–Sądu Okręgowego w Warszawie kwoty 404,41 zł, która została nadpłacona w związku wpłaceniem przez powoda zaliczki za wynagrodzenie za sporządzenie przez biegłego sądowego opinii dotyczącej ustalenia wysokości obciążającej pozwaną należności z tytułu bezumownego korzystania z podanego lokalu przed jego wydaniem.

Na podstawie zebranych dowodów, Sąd Okręgowy ustalił, że w oparciu o umowę z dnia 15 grudnia 2009 r. należący do strony powodowej lokal użytkowy przy ul. (...) w W. budynek nr (...) o powierzchni 666,86 m ², został wynajęty pozwanej na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej o charakterze gastronomicznym na czas oznaczony do końca 2011 r. w zamian za zapłatę czynszu miesięcznego wynoszącego 5959,44 zł oraz z zobowiązaniem do ponoszenia przez pozwaną kosztów mediów opłacanych przez wynajmującą. Sąd Okręgowy ustalił, że po wygaśnięciu tej umowy w związku z upływem terminu, na jaki została zawarta, pozwana nie wydała lokalu stronie powodowej. Została więc obciążona przez stronę powodową należnościami za bezumowne korzystanie z lokalu za poszczególne miesiące w wysokości podwójnej stawki czynszu, które zostały objęte fakturami za każdy miesiąc od stycznia do lipca 2012 r., czyli za okres faktycznego korzystania przez pozwaną z tego lokalu. Osobnymi fakturami zostały ponadto objęte należności za media zużyte przez pozwaną we wskazanym okresie, po ich skorygowaniu do kwot należnych za ten czas. Naliczona należność główna wynosiła łącznie, jak ustalił Sąd Okręgowy, 215538,49 zł. Została ponadto powiększona do kwoty objętej pozwem wskutek doliczenia odsetek w wysokości 12834,93 zł. Na podstawie opinii biegłego, Sąd Okręgowy ustalił jednak, nie dostrzegając podstaw do obciążenia pozwanej dwukrotną stawką czynszu określonego w umowie, że wynagrodzenia tytułu korzystania przez pozwaną , bez tytułu prawnego, ze spornego lokalu, wynosiło 6000 zł miesięcznie.

Oceniając znaczenie prawne ustalonych okoliczności, Sąd Okręgowy za zasadne uznał żądanie pozwu w części dotyczącej wyliczonej przez biegłego należności z tytułu bezumownego korzystania przez pozwaną z lokalu strony powodowej w okresie od stycznia do połowy lipca 2012 r. w łącznej wysokości wynoszącej 39000 zł, oszacowanej w oparciu o stawkę miesięczną wynoszącą 6000 zł, jak również w zakresie dotyczącym zużytych przez pozwaną w tym czasie mediów, wykazanych fakturami złożonymi przez stronę powodową w kwocie 108276,50 zł, i z tytułu odsetek naliczonych w związku z kierowaniem przez stronę powodową do pozwanej faktur dotyczących zapłaty wynagrodzenia i kosztów mediów za poszczególne miesiące, w łącznej kwocie 8328,22 zł. Cała należność, która podlegała zasądzeniu na podstawie art. 224 § 1 i 2 w zw. z art. 225 i art. 230 k.c., została wyliczona na kwotę 155604,72 zł. Nie został więc podzielony przez Sąd Okręgowy zarzut niewykazania wysokości należnej części żądania oraz jego przedwczesności związanej z podjęciem przez strony rozmów dotyczących porozumienia, do którego jednak nie doprowadziły. Ustalając, że strona powodowa wygrała sprawę w części dotyczącej 68 % dochodzonej kwoty, na postawie art. 100 k.p.c. Sąd Okręgowy stosunkowo rozliczył koszty procesu pomiędzy stronami i polecił, aby powódce została zwrócona nadpłacona część zaliczki uiszczonej w związku z dopuszczeniem oraz przeprowadzeniem dowodu z opinii biegłego sądowego, na podstawie art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniosła powódka. Zaskarżając ten wyroku w części uwzględniającej powództwo i orzekającej o kosztach procesu na swoją niekorzyść, zarzuciła Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez bezpodstawne przyjęcie, wynikające z nieprawidłowej oceny dowodów zebranych w sprawie, że strona powodowa udowodniła zasadność zasądzonej części roszczenia oraz że sytuacja finansowa pozwanej nie dawała podstawy do zastosowania art. 320 k.p.c. na korzyść pozwanej poprzez rozłożenie na raty zasądzonej kwoty. Na podstawie podanych zarzutów pozwana wnosiła o zmianę zaskarżonej części wyroku Sądu Okręgowego poprzez oddalenie powództwa w tej części, ewentualnie rozłożenie zasądzonej kwoty na raty albo jego uchylenie i przekazaniem sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania i obciążenie strony powodowej poniesionymi przez pozwaną kosztami postępowania przed Sądem Apelacyjnym.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o jej oddalenie oraz obciążenie pozwanej poniesionymi kosztami postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie. Ustalenia Sądu Okręgowego były prawidłowe. Oparte bowiem zostały na opinii biegłego oraz na źródłowej dokumentacji obrazującej wydatku strony powodowej na media, które zostały zużyte przez pozwaną w okresie bezumownego korzystania ze spornego lokalu po upływie okresu, na który została zawarta umowa jego najmu, która łączyła strony do końca 2011 r. Nie została jednak przedłużona. Wysokość należnego stronie pozwanej wynagrodzenia za korzystanie z lokalu bez tytułu prawnego w okresie do połowy lipca 2012 r., czyli roszczenia, które zostało uwzględnione przez Sąd Okręgowy na podstawie art. 224 § 1i 2 w zw. z art. 225 k.c., została natomiast ustalona przez biegłego sądowego, którego wnioski były dla pozwanej korzystne. Wynikało z nich bowiem, że powództwo oparte na tych przepisach były w połowie bezzasadne i dlatego zostało oddalone przez Sąd Okręgowy w niezaskarżonej przez powódkę części wyroku objętego apelacją pozwanej. Sąd Apelacyjny przyjął więc za własne wszystkie ustalenia Sądu Okręgowego. Nie było bowiem podstaw do uznania, że przy ocenie zebranych dowodów doszło do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Odmienne stanowisko skarżącej nie zostało w apelacji uzasadnione. Nie zostały zwłaszcza wskazane konkretne fakty, które miałyby zostać nieprawidłowo ustalone przez Sąd Okręgowy. Nie zostały także oznaczone dowody, przy ocenie których Sąd Okręgowy miałby naruszyć zasady swobodnej ich oceny, wynikające z art. 233 § 1 k.p.c. Opinia biegłego sądowego była prawidłowa. Nie została też zakwestionowana w apelacji. Podobnie jak wartość dokumentów źródłowych, które obrazowały wydatki wynajmującej na media, z których bezpodstawnie korzystała pozwana przed wydaniem lokalu, z którego nie miała prawa korzystać w 2012 r. Zarzut naruszenia powołanego przepisu, już z powodu niewskazania jego uzasadnienia w zakresie oznaczenia przez skarżącą kwestionowanych ustaleń i dowodów, na których oparł się w tym zakresie Sąd Okręgowy, nie zasługiwał na uwzględnienie. Nie mógł stanowić ponadto przedmiotu oceny instancyjnej ponad stwierdzenie, że nie zasługiwał na uwzględnienie.

W zakresie dotyczącym należności z tytułu bezumownego korzystania przez pozwaną z lokalu powódki w 2012 r., w pełni poprawne było również zastosowanie przez Sąd Okręgowy w tej sprawie art. 224 § 1 i 2 w zw. z art. 225 i art. 230 k.c. Korekty natomiast wymaga ocena prawna pozostałej części kwoty zasądzonej przez Sąd Okręgowy. Z początkiem 2012 r. wygasła umowa, która była podstawą rozliczenia kosztów mediów zużytych przez pozwaną ze stroną powodową. Umowa nie mogła więc stanowić podstawy obciążenia pozwanej tymi kosztami. Nie można ich było również uznać za wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania przez pozwaną z lokalu. Cała należność z tego tytułu, wyliczona w tej sprawie przez biegłego, wynosiła bowiem 39000 zł Z istocie chodziło o inny rodzaj bezumownego korzystania przez pozwaną, jednakże nie z lokalu, lecz z nabytych przez powódkę mediów, w tym wody, elektryczności. Okoliczności, na które powoływała się powódka na uzasadnienie roszczenia ponad kwotę ustaloną przez biegłego, uzasadniały więc przyjęcie, że pozwana w sposób nie oparty na jakimkolwiek tytule prawny uzyskała przysporzenie odpowiadające wartości zużytych mediów. Pozostając w granicach okoliczności podanych w tej sprawie przez powódkę, uznać więc należało, że w zakresie zużytych mediów, czyli do wartości wydatków, które poczyniła w tym zakresie powódka, pozwana została bezumownie, czyli bezpodstawnie wzbogacona. Podstawę tej części roszczeni stanowił więc art. 405 k.c., nie zaś art. 224 § 1 i 2 w zw. z art. 225 i art. 230 k.c. Odmiennie kwalifikując podstawę prawną tej części żądania, która dotyczyła kosztów mediów, nie sposób było jednak uznać, aby zaskarżony wyrok nie był prawidłowy. Mimo częściowo nieprawidłowego uzasadnienia, w pełni odpowiadał bowiem obowiązującym normom prawnym.

Na uwzględnienie nie zasługiwał zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 320 k.p.c. Oceniając okoliczności tej sprawy pod kątem wniosku pozwanej o rozłożenie na raty kwoty zasądzonej przez Sąd Okręgowy, ustalonych w oparciu o prawidłową ocenę dowodów złożonych przez pozwaną, przy której art. 233 § 1 k.p.c. również nie został naruszony z podanych już względów, Sąd Apelacyjny także nie doszukał się podstaw w postawie pozwanej do rozłożenia kwoty, która została zasądzona przez Sąd Okręgowy, na raty. Nie można było pominąć, że pozwana wykorzystywała lokalu powódki na potrzeby dalszego prowadzenia działalności gospodarczej, a nie w celu zaspokojenia swoich potrzeb bytowych. Przede wszystkim jednak od 2012 r. nie przejawiła właściwej postawy, która powinna polegać nie tylko na podjęciu rozmów ugodowych, lecz również się powinna przejawiać w czynnościach częściowej choćby spłaty zaległości przez regulowanie przynajmniej proponowanej wysokości rat, które nawet w apelacji nie zostały oznaczone, albo odsetek, które strona powoda miała prawo naliczyć. Wystawiała bowiem faktury, które doręczając co miesiąc, wzywała pozwaną do zapłaty wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z lokalu, oraz do uregulowania wydatków na media, które ponosiła strona powodowa na rzecz skarżącej. Cząstkowe należności za poszczególne miesiące i wydatki za media stawały się więc wymagalne zgodnie z regułą zawartą w art. 455 k.c. i mogły zostać naliczone i zaliczone do należności, która została zasądzona zaskarżoną częścią wyroku Sądu Okręgowego. Pozwana nie spłacała jednak nawet odsetek lub jakiejkolwiek części należności głównej. Nie zostało tym samym wykazane, aby miała zamiar dobrowolnie regulować podzieloną na raty należność główną. W sytuacji, gdy reguła orzekania przyjęta w art. 320 k.p.c. zachowuje charakter wyjątkowy, zawsze też działa na niekorzyść wierzyciela, którego uprawnienia zostają umniejszone, nie sposób było uznać, by nierozłożenie na raty zasądzonej należności mogło zostać uznane za naruszenie powołanego przepisu ze strony Sądu Okręgowego. Apelacja pozwanej nie zasługiwała więc na uwzględnienie.

Oddalenie apelacji uzasadniało obciążenie pozwanej całością kosztów postępowania apelacyjnego, które zostały poniesione przez stronę powodową. Na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. art. 108 § 1 przy zastosowaniu § 13 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, zasądzeniu od pozwanej na rzecz strony powodowej podlegała minimalna stawka za udział zawodowego pełnomocnika w postępowaniu przez Sądem Apelacyjnym, która wynosiła 2700 zł, stosownie do rodzaju sprawy i podanej w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów i art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

Robert Obrębski Beata Byszewska Katarzyna Jakubowska-Pogorzelska