Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lutego 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Grzegorz Kiepura (spr.)

Sędziowie SSR del. Agnieszka Woźniak

SSO Arkadiusz Łata

Protokolant Marzena Mocek

przy udziale Dariusza Kowalczyka

Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Z.

po rozpoznaniu w dniu 7 lutego 2017 r.

sprawy R. K. (1) ur. (...) w Z.,

syna R. i Z.

oskarżonego z art. 13§1 kk w zw. z art. 282 kk, art. 263§2 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 17 czerwca 2016 r. sygnatura akt II K 211/16

na mocy art. 437 kpk, art. 438 kpk, art. 636 § 1 kpk

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

- na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 1 kk wykonanie łącznej kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec oskarżonego R. K. (1) w punkcie 3 warunkowo zawiesza na okres próby wynoszący 3 (trzy) lata,

- na podstawie art. 73 § 1 kk w okresie próby oddaje oskarżonego pod dozór kuratora,

- na podstawie art. 72 § 1 pkt 4 kk zobowiązuje oskarżonego do wykonywania pracy zarobkowej;

2.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

3.  zasądza od oskarżonego na rzecz oskarżyciela posiłkowego T. B. (1) kwotę 1176 (jeden tysiąc sto siedemdziesiąt sześć) złotych tytułem zwrotu wydatków poniesionych na ustanowienie pełnomocnika w postępowaniu odwoławczym;

4.  zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa wydatki za postępowanie odwoławcze w kwocie 20 (dwadzieścia) złotych i wymierza mu opłatę za II instancję w kwocie 180 (sto osiemdziesiąt) złotych.

VI Ka 1045/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 17.06.2016 r. R. K. (1) został uznany za winnego tego, że:

1)  w dniu 6.12.2015 r. w Z., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, kierując wobec T. B. (1) groźbę gwałtownego zamachu na jego mienie w postaci elementów sieci internetowej, usiłował doprowadzić pokrzywdzonego do rozporządzenia mieniem w kwocie nie mniejszej niż 300 zł w zamian za możliwość dalszego prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na udostępnianiu usług internetowych, przy czym zamierzonego celu nie osiągnął, tj. przestępstwa z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 282 kk i za to na mocy art. 14 § 1 kk w zw. z art. 282 kk skazany został na karę 1 roku pozbawienia wolności;

2)  w okresie od 16 stycznia 2007 r. do 15 grudnia 2015 r. w Z. posiadał bez wymaganego zezwolenia amunicję w postaci jednego naboju kal. 9x18 mm wz. M., tj. przestępstwa z art. 263 § 2 kk i za to na mocy art. 263 § 2 kk skazany został na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Na mocy art. 85 kk i art. 86 § 1 kk wymierzono oskarżonemu karę łączną 1 roku pozbawienia wolności.

Na mocy art. 627 kpk zasądzono od oskarżonego na rzecz oskarżyciela posiłkowego kwotę 5.904 zł z tytułu ustanowienia pełnomocnika z wyboru.

Na mocy art. 624 § 1 kpk i art. 17 ust. 1 ustawy o opłatach w sprawach karnych zwolniono oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych, którymi obciążono Skarb Państwa.

Apelację od tego wyroku wywiódł obrońca oskarżonego, który zarzucił wyrokowi:

I.  w zakresie dotyczącym czynu opisanego w pkt I aktu oskarżenia

1)  naruszenie przepisów postępowania, a to:

a)  art. 7 kpk poprzez dokonanie oceny dowodów zgromadzonych w toku postępowania w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego i logiki formalnej poprzez przyjęcie, że:

- zeznania pokrzywdzonego są w pełni wiarygodne mimo, że pokrzywdzony zatajał istotne okoliczności dotyczące treści relacji zachodzącej pomiędzy nim a oskarżonym, jak między innymi fakt podżegania oskarżonego do windykowania długów pokrzywdzonego, która to okoliczność została przyznana przez pokrzywdzonego dopiero w wyniku konfrontacji z oskarżonym;

- zeznania świadka A. B. (1) są w pełni wiarygodne i jako spójne z zeznaniami pokrzywdzonego a jej męża, wspierają zeznania pokrzywdzonego, w sytuacji, gdy zeznania te stanowią tylko powielenie tego co świadkowi powiedział jej mąż;

- wyjaśnienia oskarżonego są niewiarygodne w zakresie w jakim oskarżony wskazał, że nie rozmawiał z pokrzywdzonym na temat poboru od niego pieniędzy w zamian za ochronę mienia i nie uwzględnieniu faktu, że to pokrzywdzony proponował oskarżonemu ściąganie długów na jego rzecz, a oskarżony temu nakłonieniu nie uległ, a także z uwagi na sprzeczność z wyjaśnieniami oskarżonego D. D. (1) i bezpodstawne uznanie tej okoliczności za wskazującą na brak wiarygodności oskarżonego bez analizy czy wyjaśnienia R. K. (1) znajdują oparcie w materiale dowodowym zgromadzonym w niniejszym postępowaniu;

b)  błąd w ustaleniach faktycznych przez błędne ustalenie, że:

- oskarżony w dniu 6.12.2015 r. groził pokrzywdzonemu zniszczeniem elementów instalacji internetowych, podczas gdy tłem sprawy i jej przyczynkiem był niewłaściwie działający I.i oskarżony artykułował swoje niezadowolenie z tego powodu, a to pokrzywdzony – czemu przyznał – nakłaniał oskarżonego do windykowania jego długów;

- oskarżony miał grozić pokrzywdzonemu w celu doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia przez niego mieniem w postaci „wyższej niż 300 zł” w zamian za możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, podczas gdy celem eksponowanych przez oskarżonego zarzutów co do usług świadczonych przez pokrzywdzonego była chęć posiadania sprawnie działającego I.;

- oskarżony nie osiągnął zamierzonego celu przez doniesienie przez pokrzywdzonego do organów ścigania, a zatem z uwagi na niedobrowolne odstąpienie od dokonania;

- oskarżony w dniu 6.12.2015 r. bezpośrednio zmierzał do dokonania na szkodę pokrzywdzonego wymuszenia rozbójniczego w sytuacji gdy w tym dniu oskarżony nie podjął żadnych czynności, którym można przypisać znamię „bezpośredniego zmierzania do dokonania”.

II.  w zakresie dotyczącym czynu opisanego w pkt II aktu oskarżenia:

1)  naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 30 kk przez jego błędne niezastosowanie w sytuacji gdy oskarżony pozostawał w usprawiedliwionej nieświadomości co do bezprawności czynu;

2)  naruszenie przepisów postępowania:

- art. 410 kpk przez nieuwzględnienie przy wyrokowaniu wszystkich okoliczności ujawnionych na rozprawie, a zwłaszcza pominięcie okoliczności, że oskarżony zapomniał o tym, iż 20 lat temu schował jeden nabój do pudełka, w którym trzymał pamiątki, a zatem nie działał z zamiarem popełnienia zarzuconego mu czynu;

- art. 424 § 1 kpk przez brak wyjaśnienia przez sąd postaci zamiaru oraz wskazania na podstawie jakich okoliczności i dowodów sąd ustalił, że oskarżony wypełnił znamiona strony podmiotowej zarzuconego mu czynu.

Z ostrożności procesowej obrońca zarzucił wyrokowi naruszenie prawa materialnego, a to art. 60 § 2 kk poprzez jego niezastosowanie i nie złagodzenie w stosunku do oskarżonego orzeczonej kary, w sytuacji gdy nawet najniższa kara przewidziana za przestępstwo z art. 263 § 2 kk jest niewspółmiernie surowa w obliczu posiadania przez oskarżonego jednego naboju.

Obrońca podniósł też zarzut naruszenia art. 627 kpk w zw. z § 11 ust. 7 i § 12 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie przez zasądzenie od oskarżonego wydatków nadmiernie wygórowanych i rażąco przekraczających stawki maksymalne.

W oparciu o podniesione zarzuty obrońca wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od zarzuconych mu czynów

ewentualnie o:

- uchylenie wyroku w pkt 1 na podstawie art. 17 § 1 pkt 4 kpk w zw. z art. 15 § 1 kk i umorzenie postępowania przeciwko oskarżonemu;

- zmianę wyroku w okt 2 poprzez orzeczenie kary grzywny jako samoistnej kary w związku z zastosowaniem art. 60 § 2 kk;

- zmianę wyroku w pkt 7 poprzez obniżenie wysokości zasądzonej na rzecz oskarżyciela posiłkowego kwoty z tytułu kosztów ustanowienia pełnomocnika z wyboru;

- uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

Apelacja obrońcy nie była zasadna, jednak w wyniku jej wniesienia zaskarżony wyrok należało zmienić w zakresie rozstrzygnięcia o karze. W pozostałej części wyrok jako słuszny utrzymano w mocy. Wbrew podniesionym zarzutom sąd rejonowy nie popełnił błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, ani też nie naruszył przepisów procesowych i materialnych. Wszystkie przeprowadzone dowody ocenione zostały swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a podstawę wyroku stanowił całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej.

Ustalenia faktyczne w odniesieniu do czynu przypisanego oskarżonemu w pkt 1 wyroku, tj. występku z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 282 kk poczynione zostały w oparciu o uznane za wiarygodne zeznania pokrzywdzonego T. B. (1) oraz świadka A. B. (1). Zeznania tych osób w toku całego postępowania były stanowcze i konsekwentne – brak było podstaw, aby odmówić im waloru wiarygodności.

W trakcie przesłuchania w postępowaniu przygotowawczym w dniu 7.12.2015 r. T. B. zeznał: „K. oświadczył mi, iż jako mój znajomy, to proponuje mi, że będę do niego przynosił kwotę 400 zł miesięcznie za ochronę sieci. W przeciwnym wypadku, tzn. gdybym mu nie płacił tej kwoty, to zniknę z rynku. Jednocześnie powiedział, że mają przygotowane 50 lokalizacji, gdzie rozpierdolą mi sieć. Ze względu na to, iż mam kredyty, to poprosiłem go o obniżenie kwoty. K. zgodził się na 300 zł przez rok czasu, do 15 każdego miesiąca. Mam mu te pieniądze przynosić osobiście i przekazywać do ręki. Zgodziłem się, byłem przestraszony” (k.2).

W toku konfrontacji z R. K. T. B. zeznał: „… on groził mi i żądał ode mnie pieniędzy, bym co miesiąc dawał mu kwotę 400 zł na początku, ale potem dogadałem się, że będę płacił po 300 zł, bo jak nie to rozpierdoli mi sieć” (k. 27).

Na rozprawie pokrzywdzony podtrzymał wcześniejsze depozycje, dodatkowo zeznając: „Obawiałem się przede wszystkim uszkodzenia sieci. Jestem właścicielem tej sieci. Zeznaję, że zajmuję się dostarczaniem I.w miejscowości Z. B. do klientów indywidualnych, jak również firm. K. mówił mi, że jeżeli nie skorzystamy z ochrony, a nie muszę, ale wówczas zostanie zniszczonych 50 moich lokalizacji” (k. 17-verte), „Nigdy nikomu nie zlecałem egzekucji wierzytelności moich długów, pomimo otrzymywania propozycji od różnych firm windykujących. Ten wątek pojawił się podczas rozmowy z K., gdyż chwalił się on, że ściąga długi. Chciałem wyjść z tego domu, żeby zakończyć tę rozmowę i dlatego powiedziałem na odczepne K., żeby ściągał mi długi” (k. 18 – verte).

Przebieg rozmowy z oskarżonym T. B. zrelacjonował swej żonie A. B. (1) bezpośrednio po powrocie ze spotkania z R. K.. A. B. na tę okoliczność zeznała: „Gdy weszliśmy do łazienki to powiedział mi, że chcą od niego pieniędzy. Powiedział, że to ma być 400 zł przekazywane co miesiąc 15 dnia każdego miesiąca. Powiedział, że jeżeli nie, to zniszczy 50 lokalizacji jego I.” (k. 19 verte), „mąż bezpośrednio przyszedł do domu, poinformował mnie, że się ich boi, bał się, że jest to kontynuacja, gdyż pierwsze groźby miały miejsce 3.12.2015 r. i zostały użyte przez D. D. (1). Cały czas mąż mówił mi, że się obawia i że nie może tego tak zostawić. Towarzyszył temu strach, mąż przestał wychodzić sam na jakiekolwiek montaże I.u klientów, czy naprawiania w ogóle awarii” (k. 22 – verte).

Zbieżne i wzajemnie uzupełniające się zeznania pokrzywdzonego i jego żony jednoznacznie wskazują, że w trakcie spotkania w dniu 6.12.2015 r. R. K. domagał się od T. B. przekazywania mu kwoty 400 zł miesięcznie w zamian za możliwość dalszego prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na udostępnianiu usług internetowych, w przeciwnym bowiem wypadku zniszczeniu ulec miały elementy jego sieci internetowej. Spotkanie obu mężczyzn związane było z wcześniejszymi groźbami jakie do pokrzywdzonego kierował D. D. oraz telefonem od R. K., który zapytał pokrzywdzonego, czy interesuje go jego „sprawa”.

Wyjaśnienia oskarżonego, który nie przyznał się do winy były niewiarygodne. Oskarżony podniósł, że do spotkania z pokrzywdzonym doszło z jego inicjatywy w związku z zakłóceniami w odbiorze sygnału internetowego (k. 22-23, k. 25-26). Nie było więc tak jak twierdzi obrońca w apelacji, że oskarżony spotkał się z pokrzywdzonym w dniu 6.12.2015 r. w celu wyjaśnienia składanych rzekomo przez pokrzywdzonego propozycji windykacji długów. Rację natomiast ma obrońca, gdy twierdzi, że tłem rozmowy był „konflikt” pokrzywdzonego z D. D., który wcześniej groził T. B.. Świadczy o tym fakt, iż krótko po telefonicznych groźbach D. D. pokrzywdzony otrzymał od oskarżonego sms-a z zapytaniem co narobił i czy „nie ma za dużo pieniędzy”, a także treść kolejnego sms-a, w którym oskarżony pytał pokrzywdzonego, czy interesuje go” jego sprawa”.

Nie było też tak, jak twierdzi obrońca, że pokrzywdzony zataił fakt, iż w trakcie rozmowy poruszana była kwestia ściągania długów przez oskarżonego. Już w toku przesłuchania w dniu 11.12.2015 r. pokrzywdzony uznał, iż „… K. mówił mi na spotkaniu w jego domu, że oni zajmują się ściąganiem długów. Pytał mnie, czy mam dłużników, bo jak tak, to mi pomogą pieniądze odzyskać” (k. 5 – verte). W toku konfrontacji przeprowadzonej w dniu 27.01.2016 r. oraz na rozprawie pokrzywdzony przekonująco wyjaśnił w jakim kontekście w czasie rozmowy wspomniał o liście swoich dłużników – chodziło o wykazanie, że nie jest w stanie płacić oskarżonemu kwoty 400 zł miesięcznie (k. 26-29). Propozycja ściągania długów wyszła od oskarżonego, a nie od pokrzywdzonego i nie była związana z żądaniem płacenia 400 zł miesięcznie (k. 16-17).

Sąd rejonowy dokonał prawidłowej subsumcji ustalonego stanu faktycznego pod przepisy ustawy kwalifikując czyn przypisany oskarżonemu w pkt 1 wyroku jako występek z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 282 kk. Przestępstwo wymuszenia rozbójniczego określone w art. 282 kk popełnia ten, kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, przemocą, groźbą zamachu na życie lub zdrowie albo gwałtownego zamachu na mienie, doprowadza inną osobę do rozporządzenia mieniem własnym lub cudzym albo do zaprzestania działalności gospodarczej.

Wypowiadając groźbę zniszczenia elementów sieci internetowej, tj. groźbę gwałtownego zamachu na mienie, działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, oskarżony usiłował doprowadzić pokrzywdzonego do rozporządzenia mieniem poprzez comiesięczne uiszczenie kwoty nie mniejszej niż 300 zł. Nie może więc ulegać wątpliwości, że jego zachowanie „bezpośrednio” –w rozumieniu art. 13 § 1 kk – zmierzało do dokonania czynu zabronionego określonego w art. 282 kk.

Nietrafny jest zarzut obrońcy, że w dniu 6.12.2015 r. oskarżony nie podjął żadnych czynności, którym można przypisać znamię „bezpośredniego zmierzania do dokonania”. Czynnością tą była właśnie wypowiedziana przez oskarżonego groźba gwałtownego zamachu na mienie, która miała skłonić pokrzywdzonego do rozporządzenia mieniem. Fakt, że oskarżony nie zrealizował swojej groźby, tzn. nie zniszczył elementów sieci internetowej pokrzywdzonego, nie dowodzi, iż dobrowolnie odstąpił od dokonania w rozumieniu art. 15 § 1 kk. Przestępstwo wymuszania rozbójniczego określone w art. 282 kk znamienne jest skutkiem w postaci rozporządzenia przez inną osobę mieniem własnym lub cudzym albo zaprzestaniem działalności gospodarczej. Do jego znamion nie należy natomiast realizacja groźby przez sprawcę, ani też uzyskanie przez niego mienia. Brak było zatem podstaw do przyjęcia – jak chciał tego obrońca – że oskarżony nie osiągnął zamierzonego skutku z powodu dobrowolnego odstąpienia od dokonania czynu. Do dokonania przestępstwa nie doszło bowiem z powodu braku rozporządzenia mieniem przez pokrzywdzonego, który zdecydował się zawiadomić organy ścigania.

Nietrafny był zarzut obrazy prawa materialnego, a to art. 30 kk, w odniesieniu do czynu przypisanego oskarżonemu w pkt 2 wyroku, tj. przestępstwa z art. 263 § 2 kk. Zgodnie z art. 30 kk nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionej nieświadomości jego bezprawności, natomiast jeżeli błąd sprawcy jest nieusprawiedliwiony, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Przeprowadzone dowody, a w szczególności wyjaśnienia oskarżonego nie wskazują, aby pozostawał on w usprawiedliwionej nieświadomości bezprawności posiadania – bez wymaganego zezwolenia amunicji. Z wyjaśnień oskarżonego wynika, że po cofnięciu zezwolenia na posiadanie broni, został pouczony o konieczności zwrotu zarówno broni, jak i amunicji (k.16). Brak było zatem jakichkolwiek podstaw do uznania, iż był on nieświadomy bezprawności czynu, którego się dopuścił.

Chybiony był też zarzut obrazy art. 60 § 2 kk poprzez jego niezastosowanie. Przewidziana w tym przepisie instytucja nadzwyczajnego złagodzenia kary jest fakultatywna, a zatem jej zastosowanie zależy od uznania sądu. Ujawnione okoliczności sprawy, a w szczególności długi okres bezprawnego posiadania amunicji (od. 16.01.2007 do 15.12.2015 r.), nie pozwoliły na uznanie, że w odniesieniu do oskarżonego zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek – w rozumieniu art. 60 § 2 kk – wskazujący na potrzebę zastosowania wobec sprawcy nadzwyczajnego złagodzenia kary.

Podsumowując, stwierdzić należy, że właściwie przeprowadzone i prawidłowo ocenione dowody, pozwalały sądowi rejonowemu na przypisanie oskarżonemu sprawstwa i winy w zakresie zarzuconych mu przestępstw z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 282 kk i art. 263 § 2 kk. Wymierzone za te czyny kary – odpowiednio 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności były adekwatne do stopnia zawinienia i stopnia społecznej szkodliwości czynów. Kara łączna 1 roku pozbawienia wolności, orzeczona z zastosowaniem zasady pełnej absorpcji, również zasługiwała na akceptację. Z aktualnych danych o karalności wynika, iż oskarżony nie był dotychczas karany (k. 89). Okoliczność ta zadecydowała o zmianie zaskarżonego wyroku przez sąd odwoławczy poprzez warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej wobec oskarżonego kary łącznej pozbawienia wolności na okres próby wynoszący 3 lata, z oddaniem oskarżonego pod dozór kuratora i zobowiązania go do wykonywania pracy zarobkowej – w oparciu o przepisy art. 69 § 1 i 2 kk, art. 70 § 1 kk, art. 73 § 1 kk i art. 72 § 1 pkt 4 kk. W pozostałym zakresie wyrok jako słuszny utrzymano w mocy.

Zasądzenie od oskarżonego na rzecz oskarżyciela posiłkowego kwoty 5.904 zł miało swoje umocowanie w treści art. 627 kpk, zgodnie z którym od skazanego w sprawach z oskarżenia publicznego sąd zasądza koszty sądowe na rzecz Skarbu Państwa oraz wydatki na rzecz oskarżyciela posiłkowego. Wysokość wydatków zasądzonych na rzecz oskarżyciela posiłkowego mieściła się w granicach wyznaczonych § 11, § 15 i § 17 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie – brak było zatem podstaw do kwestionowania ich wysokości.

Na podstawie art. 636 § 1 kpk zasądzono od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa wydatki za postępowanie odwoławcze w kwocie 20 zł i wymierzono mu opłatę za drugą instancję w kwocie 180 zł.