Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 337/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 marca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Sidyk

Protokolant: Magdalena Adamus

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2016 roku w Częstochowie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K. (1)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda M. K. (1) kwotę 80 000 zł (osiemdziesiąt tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami w wysokości 13% w stosunku rocznym od dnia 13 listopada 2014 roku do dnia 22 grudnia 2014 roku, 8% w stosunku rocznym od dnia 23 grudnia 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku, a od dnia 1 stycznia 2016 roku wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w wysokości 7% w stosunku rocznym (tj. wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych) i kolejnymi ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie zmiany ich wysokości do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda M. K. (1) kwotę 70 000 zł (siedemdziesiąt tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami w wysokości 8% w stosunku rocznym od dnia 30 stycznia 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku, a od dnia 1 stycznia 2016 roku wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w wysokości 7% w stosunku rocznym (tj. wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych) i kolejnymi ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie zmiany ich wysokości do dnia zapłaty;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 11 306 zł 36 gr (jedenaście tysięcy trzysta sześć złotych trzydzieści sześć groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt IC 337/15

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 17 lipca 2015r. (data nadania w urzędzie pocztowym), małoletni M. K. (1) – reprezentowany przez przedstawicielkę ustawową matkę G. K. – wystąpił przeciwko pozwanemu (...) S.A. w W. o zasądzenie od pozwanego kwoty 80 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 13 listopada 2014r. do dnia zapłaty, o zasądzenie kwoty 70 000 zł tytułem stosownego odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30 stycznia 2015r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że w dniu 30 sierpnia 2014r. na skrzyżowaniu przy drodze krajowej nr (...) w P. doszło do wypadku drogowego. Kierujący ciągnikiem siodłowym marki M. z naczepą W. W. potrącił jadącego na rowerze M. K. (2), który został przetransportowany do szpitala w S., gdzie 2 września 2014r. zmarł. Małoletni powód, jako syn zmarłego M. K. (2), zgłosił pozwanemu szkodę, który decyzją z dnia 12 listopada 2014r. uznał swą odpowiedzialność co do zasady i wypłacił kwotę 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia. Następnie, na skutek kolejnego pisma powoda z dnia 25 listopada 2014r., pozwany, decyzją z dnia 29 stycznia 2015r., dopłacił powodowi kwotę 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia i kwotę 30 000 zł tytułem stosownego odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej, odmawiając wypłaty świadczeń w wyższej wysokości. Powód podał, że w wyniku wypadku stracił najbliższą osobę – ojca. Śmierć ojca to dla niego niewyobrażalna strata; rodzina spędzała wspólnie wakacje oraz wolny czas. Ojciec pomagał synowi w nauce, zabierał go na wycieczki, uczył jeździć na rowerze, zawoził do lekarza; ojciec była dla niego wzorem do naśladowania. Powód po śmierci ojca utracił poczucie bezpieczeństwa, jako jedynaka łączyła go z rodzicami szczególna więź. Powód po śmierci ojca był w szoku i do dnia dzisiejszego nie może poradzić sobie z emocjami, smutkiem; stał się dzieckiem zamkniętym, nie darzy nikogo zaufaniem. Zmarły M. K. (2) był jedynym żywicielem rodziny. Od wielu lat pracował jako sanitariusz w pogotowiu ratunkowym, następnie przeszedł na rentę. Podjął dodatkowe zatrudnienie jako pracownik ochrony. Z tytułu renty osiągał dochód w wysokości 1061 zł 13 gr miesięcznie, a z tytułu umowy o pracę – dochód w wysokości 1 237 zł miesięcznie. Comiesięczny dochód rzędu 2 300 zł zmarły w całości przeznaczał na potrzeby rodziny. Obecnie małoletni powód wraz z matką zamieszkują w domu babci powoda; ponoszą miesięczne koszty utrzymania mieszkania w kwocie 400 zł, a dodatkowo konieczne jest przeznaczenie kwoty 700 zł rocznie na zakup opału. Widoki na przyszłość rodziny powoda znacznie pogorszyły się po śmierci ojca. Małoletni powód, mający obecnie 10 lat, mógłby liczyć ma pomoc materialną ojca przez całe dzieciństwo i młodość. Mając więc na uwadze wiek powoda warunkujący okres pomocy finansowej dla dziecka na minimum 8 lat, a w razie nauki nawet 15 lat, jak też dochody zmarłego, roszczenie o zasądzenie odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej znajduje uzasadnienie, zarówno w brzmieniu art. 446 § 3 k.c., jak i w stanie faktycznym. To zmarły M. K. (2) był żywicielem rodziny, utrzymywał dom i sprawował opiekę nad rodziną. Powód zawsze mógł liczyć na pomoc ojca, wsparcie, rozmowę. W judykaturze i doktrynie ukształtowało się stanowisko, że znaczne pogorszenie sytuacji życiowej może przejawiać się także w utracie wsparcia i pomocy w różnych sytuacjach życiowych, a zwłaszcza w utracie szansy na pomoc w przyszłości. Powód podniósł, że pozwany był wyzwany do dokonania odpowiedniej dopłaty do dotychczas wypłaconych kwot, pismem z dnia 11 września 2014r. oraz pismem z dnia 29 listopada 2014r.. Zatem, stosownie do art. 455 k.c., strona pozwana powinna spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu dokonanym przez wierzyciela, a z uwagi na uchybienie temu obowiązkowi pozostaje w opóźnieniu, co uzasadnia żądanie odsetek (k.-2-4).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pisma pozwany podniósł, że spór w istocie sprowadza się do oceny odpowiedniej kwoty zadośćuczynienia oraz zasadności i ewentualnie wysokości stosownego odszkodowania w związku ze zgonem ojca powoda. Zdaniem pozwanego wypłacone zadośćuczynienie stanowi w obecnych warunkach ekonomicznych wartość realnie odczuwalną, a nie symboliczną. Nie można twierdzić, że jest to niska kwota. Pozwany wskazał, że zadośćuczynienie nie może stanowić źródła wzbogacenia; świadczenie to powinno spełniać funkcję łagodzącą za doznaną, materialnie niewymierną, krzywdę, dlatego też zadośćuczynienia nie należy traktować na zasadzie ekwiwalentności. Pozwany podniósł, że żądanie pozwu jest w tym zakresie wygórowane, a dochodzona kwota zadośćuczynienia będzie stanowić nieuzasadnione wzbogacenie. Podniósł także, że brak jest podstaw do wypłaty odszkodowania ponad wypłaconą już kwotę 30 000 zł. Roszczenie zawarte w art. 446 § 3 k.c. jest odszkodowaniem, które powinno zostać udowodnione co do wysokości. To jednorazowe odszkodowanie obejmuje składniki majątkowe. Nie może obecnie dochodzić, wobec istnienia podstawy prawnej zadośćuczynienia (art. 446 § 4 k.c.), do zaspokajania odszkodowaniem niemajątkowych i trudno mierzalnych składników. Odszkodowanie powinno kompensować wyłącznie szkodę majątkową. Orzecznictwo sądowe wyraźnie wskazuje, że obowiązek naprawienia szkody w oparciu o art. 446 § 3 k.c. może nastąpić tylko w razie znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej osoby poszkodowanej, a także musi być „stosowne”, to jest służyć przystosowaniu się uprawnionego do zmienionych przez szkodę warunków, nie może zaś uwzględniać utraty przyszłych korzyści. Pozwany podniósł, że zgromadzone w toku postępowania likwidacji szkody dokumenty nie wskazują, aby doszło do pogorszenia sytuacji życiowej powoda w stopniu wyższym niż ustalony przez pozwanego. K. cywilny wymaga rekompensaty wyłącznie „znacznego pogorszenia”, które w tej sprawie nie zachodzi, ponad kwotę wypłaconą (k.- 34-35).

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 30 sierpnia 2014 roku około godziny 13.00, na drodze krajowej nr (...) w miejscowości P. doszło do wypadku drogowego, w wyniku którego śmierć poniósł M. K. (2). Istotą wypadku było wyprzedzanie przez kierującego ciągnikiem siodłowym marki M. z naczepą na skrzyżowaniu jadącego w tym samym kierunku rowerzysty M. K. (2) i wykonującego manewr skrętu w lewo, skutkujące uderzeniem pojazdu w rowerzystę i upadkiem rowerzysty. Na skutek wypadku rowerzysta M. K. (2) doznał obrażeń ciała i został przewieziony do szpitala, gdzie w trzy dni później zmarł.

Bezpośrednią przyczyną zaistnienia wypadku drogowego było nieprawidłowe zachowanie kierującego zestawem TIR (ciągnikiem siodłowym marki M. z naczepą S.) W. W., który wyprzedzał w miejscu niedozwolonym z prędkością ok. 90 km/h. Natomiast brak podstaw do przyjmowania, że rowerzysta w jakimkolwiek stopniu przyczynił się do zaistnienia wypadku.

Po przeprowadzeniu postępowania karnego w sprawie IIK 22/15 Sąd Rejonowy w Lublińcu wyrokiem z dnia 24 marca 2015 roku uznał oskarżonego W. W. za winnego popełnienia czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa z art. 177§2 k.k. polegającego na tym, że w dniu 30 sierpnia 2014 roku w P. na skrzyżowaniu ulicy (...) z drogą gminną w kierunku miejscowości Ł. w woj. (...) kierując ciągnikiem siodłowym marki (...) o nr rej. (...) wraz z naczepą marki (...) o nr rej. (...) umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że na skrzyżowaniu wyprzedził jadącego rowerem M. K. (2) a wykonującego oraz sygnalizującego wyciągniętą lewą ręką skręt w lewo w drogę gminną w kierunku miejscowości Ł., a zrealizował ten manewr mimo że nie miał dostatecznego miejsca do jego wykonania bowiem utrudnił tym ruch jadącemu z przeciwka samochodowi M. (...) kierowanemu przez M. N. w następstwie czego naczepą potrącił M. K. (2) skutkiem czego doznał on złamania kości czaszki z krwotokiem śródczaszkowym, stłuczenia mózgu z rozmiękaniem czerwonym i białym mózgu, pourazowego obrzęku mózgu, w następstwie których to obrażeń w dniu 2 września 2014 roku zmarł. Za czyn ten W. W. został skazany na karę dwóch lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres trzech lat tytułem próby. Wyrok uprawomocnił się z dniem 1 kwietnia 2015 roku.

Posiadacz pojazdu ciągnika siodłowego marki (...) w dacie zdarzenia posiadał umowę obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody wywołane ruchem tych pojazdów zawartą z pozwanym (...) Spółką Akcyjną w W.

/ okoliczności bezsporne, ponadto dowód: dokumenty znajdujące się w aktach Sądu Rejonowego w Lublińcu IIK 22/15 - opinia biegłego sądowego z zakresu ruchu drogowego mgr inż. M. K. (3) (k.- 152-166), protokół rozprawy głównej z dnia 24.03.2015r. (k.- 233-234), wyrok Sądu Rejonowego w Lublińcu z dnia 24.03.2015r. (k.- 235) /.

M. K. (2) w dacie wypadku miał 58 lat (ur. (...)). Od 2005r. pozostawał w związku małżeńskim z G. K. (ur. (...)). Z tego związku pochodzi małoletni powód M. K. (1) (ur. (...)).

Małżeństwo G. i M. funkcjonowało prawidłowo, spędzali wspólnie święta, wolny czas, obdarowywali się skromnymi prezentami okazjonalnymi. M. K. (2) dbał o rodzinę, miał bardzo dobry kontakt z synem. Małżonkowie po zawarciu małżeństwa początkowo przez krótki czas zamieszkiwali u matki G. K., później po narodzeniu dziecka – syna M. (powoda) przeprowadzili się do domu M. K. (2) w miejscowości Ł. (gmina P.), gdzie mieszkali przez kilka lat; po czym ponownie zamieszkali z babką małoletniego powoda, gdyż dom zmarłego w Ł. był starym budynkiem, w którym zawilgocone i zagrzybiałe ściany stały się przyczynkiem zwiększonej ilości zachorowań członków rodziny, w szczególności małoletniego powoda.

M. K. (2) pracował jako sanitariusz w Zakładzie Opieki Zdrowotnej w L., a następnie od 2010r. otrzymywał świadczenie rentowe, które od 1 marca 2014r. wynosiło 1 061 zł 13 gr (netto) miesięcznie. Podejmował także różne prace dodatkowe, od 1 grudnia 2013r. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę jako pracownik ochrony fizycznej w Agencji Usług (...) w L., osiągając dochód rzędu 1 680 zł (brutto) miesięcznie.

W 2010r. M. K. (2) osiągnął dochód w wysokości 23 358 zł 17 gr, w 2011r. – 13 559 zł 02 gr, w 2012r. – 14 159 zł 82 gr, w 2013r. – 18 004 zł 64 gr, a w 2014r. – 18 384 zł.

G. K. nie pracowała, zajmowała się wychowaniem syna i prowadzeniem gospodarstwa domowego.

W domu M. K. (2) wykonywał różnego rodzaju mniejsze naprawy, przygotowywał opał na zimę, kosił trawę i zajmował się innymi pracami w gospodarstwie domowym. Gdy małżonkowie ponownie przeprowadzili się do domu babki powoda w miejscowości K. (oddalonej o około 10 km od domu zmarłego), M. K. (2) zajmował się zarówno domem, w którym mieszkał z rodziną, jak i własnym, pozostawionym w Ł.. W przyszłości małżonkowie planowali poszukać innego mieszkania. W miarę możliwości ojciec spędzał wolny z czas z synem, jeździli na wycieczki rowerowe, grali w piłkę nożną, pomagał synowi w nauce, syn towarzyszył ojcu przy różnych czynnościach domowych (prace w ogródku, mycie samochodu)

/ dowód: zeznania świadków – D. J. (nagranie, adnotacje – k.-179-180), R. S. (nagranie, adnotacje - k.- 180-181); zeznania przedstawicielki ustawowej małoletniego powoda G. K. (nagranie, adnotacje – k.-250-252); odpis dokumentacji fotograficznej (k.- 21), odpis zeznań podatkowych (k.- 189-206), odpis umów o pracę (k.-23-24), odpis świadectwa pracy (k.- 27), pismo ZUS z dnia 30.10.2015r. (k.- 213-214), zaświadczenia ZUS z dnia 30.10.2015r. (k.- 217-223), kopia odpisu aktu urodzenia powoda (k.- 86) /.

W dacie wypadku M. K. (1) uczęszczał do szkoły podstawowej; rozpoczynał naukę w III klasie (miał 9 lat). Mieszkał wspólnie z rodzicami i babcią. Powód był emocjonalnie związany ze swoim ojcem, spędzali wspólnie dużo czasu, pomagał ojcu w pracach gospodarskich, jeździli na wycieczki rowerowe, grali w piłkę. Ojciec był dla niego wsparciem, zapewniał mu poczucie bezpieczeństwa. Śmierć ojca zerwała te więzi i wywołała u małoletniego powoda silne przeżycie traumatyczne ze skutkami ujawniającymi się w sferze funkcjonowania emocjonalnego i społecznego. Po śmierci rodzica małoletni powód odczuwał ból, smutek, żal, tęsknotę, lęk, utratę poczucia bezpieczeństwa. Obwinia siebie za zaistniałe zdarzenie i śmierć ojca, chce wynagrodzić mamie stratę, bardzo angażuje się w naukę, aby nie sprawiać jej żadnego kłopotu. Do dnia dzisiejszego często wspomina ojca, odczuwa brak jego osoby w swoim życiu. Nagła śmierć ojca wywołała u powoda M. K. (1) wstrząs psychiczny i zaburzenia emocjonalne o charakterze zaburzeń stresowych pourazowych. Małoletni powód odczuwa zgeneralizowany strach, lęk separacyjny, bezradność, nie umie sobie poradzić z nową sytuacją życiową. Po śmierci ojca powód chodził z matką do psychologa przez okres około sześciu miesięcy. Zaburzenia emocji z zakresu poczucia bezpieczeństwa jakie wystąpiły u chłopca po śmierci ojca wywołały u niego długotrwały uszczerbek na zdrowiu. W następstwie przeżyć po śmierci ojca powód wymaga wsparcia i dalszej terapii psychologicznej w celu nabycia zbioru adaptacyjnych mechanizmów obronnych

/ dowód: opinia psychologiczna biegłej U. B. (k.- 225-228); zeznania świadków – D. J. (nagranie, adnotacje – k.-179-180), R. S. (nagranie, adnotacje - k.- 180-181); zeznania przedstawicielki ustawowej małoletniego powoda G. K. (nagranie, adnotacje – k.-250-252); informacja pedagoga Publicznej Szkoły Podstawowej w K. z dnia 26.06.2015r. (k.- 22) /.

Po śmierci M. K. (2), G. K. wraz z synem nadal mieszkają w domu babki powoda. Od 2 września 2014r. G. K. pobiera rentę rodzinną łącznie ze świadczeniem na rzecz małoletniego powoda w wysokości: za miesiąc październik 2014r. (z wyrównaniem za wrzesień) – łącznie 2 478 zł 61 gr netto, od 1 listopada 2014r. do 28 lutego 2015r. – łącznie 1 283 zł 58 gr netto miesięcznie, od 1 marca 2015r. do 31 października 2015r. – łącznie 1 312 zł 96 gr netto miesięcznie. Aktualnie nadal otrzymują to świadczenie w wysokości 1 312 zł 96 gr netto

/ dowód: informacja ZUS z dnia 17.11.2015r. (k.- 213-214), informacja ZUS z dnia 30.10.2015r. (k.- 216); zeznania przedstawicielki ustawowej małoletniego powoda G. K. (nagranie, adnotacje – k.-250-252 /.

W toku postępowania likwidacyjnego, w odpowiedzi na wniosek powoda z dnia 11 września 2014r. (data wpływu pisma do siedziby ubezpieczyciela – 19.09.2014r.) o przyznanie świadczenia w postaci zadośćuczynienia w wysokości 120 000 zł, pozwany Zakład (...) decyzją z dnia 12 listopada 2014r. przyznał małoletniemu M. K. (1) zadośćuczynienie w kwocie 20 000 zł. Następnie, w odpowiedzi na wniosek powoda z dnia 25 listopada 2014r. o przyznanie świadczenia w postaci stosownego odszkodowania w wysokości 100 000 zł, pozwany Zakład (...) decyzją z dnia 29 stycznia 2015r. przyznał małoletniemu powodowi stosowne odszkodowanie w wysokości 30 000 zł oraz dopłatę świadczenia z tytułu zadośćuczynienia w kwocie 20 000 zł. Łącznie pozwany ustalił świadczenia na rzecz powoda w kwocie 70 000 zł (40 000 zł tytułem zadośćuczynienia i 30 000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej). Pozwany odmówił wypłaty należności w wyższym rozmiarze

/ dowód: pisma powoda skierowane do ubezpieczyciela z dnia 11.09.2014r. i 25.11.2014r. (k.- 15-16, 18-19), decyzje pozwanego o przyznaniu świadczeń z dnia 12.11.2014r. i 29.01.2015r. (k.- 17, 20) /.

W tym stanie rzeczy Sąd zważył, co następuje:

Odpowiedzialność pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. za sprawcę wypadku drogowego z dnia 30 sierpnia 2014r., w wyniku którego śmierć poniósł M. K. (2), była co do zasady pomiędzy stronami bezsporna. Spór dotyczył natomiast wysokości zadośćuczynienia z art. 446 § 4 k.c. oraz zasadności i wysokości odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej z art. 446 § 3 k.c. należnym powodowi.

Stosownie do art. 446 § 4 k.c. sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego, który poniósł śmierć wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Roszczenie najbliższych członków rodziny zmarłego o przyznanie stosownego zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, które zmierza do zaspokojenia szkody niematerialnej, jest rodzajowo i normatywnie odmienne od roszczenia o przyznanie stosownego odszkodowania określonego w art. 446 § 3 k.c. Roszczenie o zadośćuczynienie ma na celu kompensację doznanej krzywdy, a więc złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby bliskiej. Jest ono odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy, która nie zależy od statusu materialnego pokrzywdzonego. Podkreślić należy, iż wysokość zadośćuczynienia może odnosić się do stopy życiowej społeczeństwa i pośrednio rzutować na jego umiarkowany wymiar, bez względu na status społeczny i materialny pokrzywdzonego z tym jednakże, że przesłanka stopy życiowej społeczeństwa ma charakter uzupełniający i ogranicza wielkość zadośćuczynienia tak, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej. Z drugiej strony nie może pozbawić zadośćuczynienia jego zasadniczej roli jaką jest funkcja kompensacyjna i eliminować innych czynników kształtujących jego wymiar. Na rozmiar krzywdy mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia (np. nerwicy, depresji), roli w rodzinie pełnionej przez osobę zmarłą, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, wiek pokrzywdzonego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011r., III CSK 279/10, LEX nr 898254; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2012r., IV CSK 416/11, LEX nr 1212823; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 września 2013r., I ACa 487/13, LEX nr 1394233; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 24 kwietnia 2014r., I ACa 97/14, LEX nr 1466963).

Podkreślić należy, iż więź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny m.in. poczucie stabilności, wzajemne wsparcie obejmujące nie tylko sferę materialną, ale i niematerialną oraz gwarantuje wzajemną pomoc. Ocena rozmiaru krzywdy w związku ze śmiercią osoby najbliższej i ekwiwalentu pieniężnego należnego z tego tytułu zależy każdorazowo od więzi łączących najbliższych członków rodziny.

W świetle ustalonego stanu faktycznego należy stwierdzić, iż więź pomiędzy małoletnim powodem M. K. (1) a ojcem M. K. (2) była bardzo silna. Nagłe, nieodwracalne zerwanie tej więzi z ojcem w znaczący sposób wpłynęło na stan emocjonalny małoletniego powoda, spowodowało u niego głęboką żałobę oraz nieumiejętność dalszego prawidłowego funkcjonowania społecznego. Niewątpliwie bowiem śmierć najbliższego członka rodziny (pełniącego rolę męża i ojca), w prawidłowo funkcjonującej rodzinie, jest źródłem głębokiej krzywdy. Zaburza ona dotychczasowe funkcjonowanie ogniska domowego, przede wszystkim w aspekcie cierpień natury psychicznej. Na skutek nagłej śmierci M. K. (2) powód doznał wstrząsu psychicznego oraz wystąpiły u niego zaburzenia emocjonalne o charakterze zaburzeń stresowych pourazowych.

Śmierć ojca była dla małoletniego powoda (liczącego wówczas 9 lat) bardzo silnym przeżyciem; strata jakiej doznał powód spowodowała u niego ogromny stres, zgon nastąpił w sposób nieoczekiwany, bez żadnego przyczynienia się zmarłego do zaistniałego zdarzenia: „(…) teraz syn na święta mówi, że nie potrzebuje prezentów, żeby tylko tata był (…) gdy miał komunię i miał gości, to powiedział że najważniejszej osoby nie ma razem z nim (…)” – zeznania G. K. (k.- 250-251). Powód był jedynakiem, ojciec był dla niego niekwestionowanym autorytetem. Relacje między ojcem a synem były nacechowane serdecznością, troską, wyrozumiałością, wzajemną pomocą. Ojciec dawał powodowi poczucie bezpieczeństwa, liczył się z jego zdaniem: „(…) mąż odnosił się uczuciowo do syna, przed wypadkiem kupił mi jeszcze rower, dawał kieszonkowe (…) razem robili różne rzeczy ogródku, jeździli na rowerze, myli samochód (…)” – zeznania G. K. (k.- 250-252). Nagła śmierć ojca spowodowała u niego cierpienie psychiczne o znacznym nasileniu. Śmierć ojca wpłynęła zatem niekorzystnie na stan emocjonalny powoda, stanowiła bowiem traumatyczne wydarzenie w jego życiu, powodując zaburzenia emocjonalne i osłabienie aktywności życiowej, problemy z koncentracją, z adaptacją społeczną. Powód stał się dzieckiem nieufnym, zamkniętym w sobie, wykazującym paniczny lęk o matkę; od śmierci ojca cierpi na bóle głowy. Pomimo upływu czasu powód nadal odczuwa negatywne skutki śmierci ojca, w dalszym ciągu przeżywa stratę, nie umie cieszyć się codziennością, wymaga wsparcia i terapii psychologicznej. Niewątpliwie bowiem utrata ojca w tak ważnym dla chłopca okresie rozwojowym, jak wstęp do dojrzewania, na stałe wdrukuje się w osobowość małoletniego i będzie miała wpływ na zaburzenia emocji, przede wszystkim w płaszczyźnie bezpieczeństwa, przynależności i miłości.

Z tych wszystkich względów, Sąd uznał za zasadne przyjęcie jako punktu wyjścia do ustalenia zadośćuczynienia należnego powodowi M. K. (1) kwotę 120 000 zł. Pozwany wypłacił powodowi kwotę 40 000 zł tytułem zadośćuczynienia. W związku z powyższym, Sąd zasądził na rzecz powoda pozostałą do zapłaty kwotę 80 000 zł tytułem zadośćuczynienia (punkt 1 wyroku).

Stosownie do art. 446 § 3 k.c., sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Przyjmuje się, że znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, o którym mowa w tym przepisie, obejmuje niekorzystne zmiany bezpośrednio w sytuacji materialnej najbliższych członków rodziny zmarłego, jak też zmiany w sferze dóbr niematerialnych, które rzutują na ich sytuację materialną. Zasadnicza różnica między zadośćuczynieniem a „stosownym” odszkodowaniem, przejawia się w tym, iż zadośćuczynienie obejmuje rekompensatę krzywdy moralnej, a więc krzywdy pozostającej w sferze subiektywnych, wewnętrznych przeżyć danej osoby. Z kolei sam ból, poczucie osamotnienia, krzywdy i zawiedzionych nadziei po śmierci osoby bliskiej, nie stanowią podstawy do żądania odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c. Odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. obejmuje szeroko rozumiane szkody majątkowe, często niewymierne, w związku ze znacznym pogorszeniem sytuacji życiowej. Przewidziany w tym przepisie skutek musi mieć charakter majątkowy; rozumiane w ten sposób znaczące pogorszenie się sytuacji życiowej może być natomiast efektem nie tylko majątkowych, ale również niemajątkowych następstw utraty najbliższego członka rodziny przez osoby uprawnione. Pogorszenie sytuacji życiowej to nie tylko uszczerbek w aktualnej sytuacji materialnej, lecz także w realnej możliwości polepszenia warunków życiowych w przyszłości; przy czym owo pogorszenie musi mieć charakter obiektywny, decydujące nie są więc subiektywne odczucia pośrednio poszkodowanego, ale kryteria obiektywne. Przy ustaleniu świadczenia na podstawie art. 446 § 3 k.c. sąd obowiązany jest wziąć pod uwagę różnicę pomiędzy stanem, w jakim znaleźli się członkowie rodziny zmarłego po jego śmierci, a ich przewidywanym stanem materialnym, gdyby zmarły żył (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2010r., I PK 88/10, LEX nr 737254; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 kwietnia 2010r., I ACa 178/10, LEX nr 715515; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 marca 2014r., I ACa 1226/13, LEX nr 1451713; uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 10 czerwca 2014r. I ACa 158/14, LEX nr 1488662 ).

W świetle tych rozważań, uznać należy, iż przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej w postaci znacznego pogorszenia sytuacji życiowej zostały spełnione w odniesieniu do powoda M. K. (1).

Niewątpliwie pod pojęciem znacznego pogorszenia sytuacji życiowej w rozumieniu przedstawionym powyżej mieści się utrata osoby bliskiej, na której pomoc i wsparcie mógłby uprawniony liczyć w dalszym życiu. W dacie wypadku powód M. K. (1) miał 9 lat; tak więc utrata ojca – jedynego żywiciela rodziny - przez małoletnie dziecko jest wówczas szczególnie dotkliwą stratą. Ujemne następstwa śmierci ojca dla małoletniego powoda związane są z utratą oparcia ze strony rodzica w postaci możliwości tworzenia podstaw do samodzielnego życia, w odniesieniu do uzyskania wykształcenia, zawodu, warunków bytowych, rozwijania uzdolnień i osobowości. Utrata rodzica dla małoletniego dziecka rzutuje bowiem nie tylko na jego aktualne położenie, ale wpływa też na jego widoki na przyszłość. Powód nie będzie mógł już nigdy liczyć na opiekę ojca przejawiającą się w formie „fizycznej” dbałości o jego osobę, zapewnienie mu bezpieczeństwa, wyborze właściwego leczenia w przypadku zaistnienia takiej potrzeby, zapewnienia materialnego i osobistego wsparcia związanego z wyborem dalszej szkoły, studiów, zawodu, sposobu spędzania wolnego czasu itp., czy pomocy w dokonywaniu wyborów w innych sprawach życiowych. Zatem, owo pogorszenie obejmuje nie tylko zakres świadczeń materialnych, ale in concreto także utratę wsparcia i pomocy oraz niezbędnej opieki, której można było oczekiwać ze strony ojca.

Zdaniem Sądu odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej małoletniego powoda w wysokości wypłaconej przez pozwanego w toku postępowania likwidacyjnego, tj. 30 000 zł w żadnym razie nie może być uznane za stosowne do stopnia pogorszenia sytuacji M. K. (1). Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, ojciec był jedynym żywicielem rodziny, osobą zaradną i nieustannie dążył do poprawy warunków bytowych swoich bliskich. Był troskliwym rodzicem, poświęcał powodowi każdą wolną chwilę, angażował się w jego wychowanie. Niewątpliwie matka powoda nie może zapewnić synowi takiego poziomu materialnego, jaki zapewniał mu zmarły ojciec.

Z tych względów, Sąd uznał za zasadne określenie wysokości odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej dla powoda w kwocie 100 000 zł. Po zmniejszeniu odszkodowania o kwotę 30 000 zł wypłaconą już przez pozwanego, Sąd zasądził na rzecz powoda kwotę 70 000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej w związku ze śmiercią ojca M. K. (2) (pkt 2 wyroku).

Ocena rozmiaru szkody, a w konsekwencji wysokości żądanego zadośćuczynienia, podlega weryfikacji sądowej. Jednakże byłoby niedopuszczalne przyjęcie, że poszkodowany ma czekać z otrzymaniem świadczenia z tytułu odsetek do chwili ustalenia wysokości szkody w konkretnym przypadku. Orzeczenie sądu przyznające zadośćuczynienie ma charakter rozstrzygnięcia deklaratoryjnego, a nie konstytutywnego, skoro sąd na podstawie zaoferowanych w sprawie dowodów rozstrzyga, czy doznane cierpienia i krzywda oraz potencjalna możliwość ich wystąpienia w przyszłości miały swoje uzasadnienie w momencie zgłoszenia roszczenia. Orzeczenie to nie jest więc źródłem zobowiązania sprawcy szkody względem poszkodowanego do zapłaty zadośćuczynienia. Rzeczywistym źródłem takiego zobowiązania jest czyn niedozwolony.

Zasadą jest więc, że zarówno odszkodowanie jak i zadośćuczynienie za krzywdę stają się wymagalne po wezwaniu zobowiązanego przez poszkodowanego do spełnienia świadczenia (art. 455 § 1 k.c.). Od tej chwili biegnie termin do odsetek za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.). Zasada ta doznaje wyjątków, które wynikają jedynie z art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2013r., I CSK 667/13, LEX nr 1391106 ).

Szkoda w niniejszej sprawie została zgłoszona w dniu 19 września 2014r. (adnotacja o wpływie zgłoszenia u ubezpieczyciela k.-45). Pozwany w toku postępowania likwidacyjnego otrzymał też wezwania co do wszystkich roszczeń dochodzonych przez powoda, tj. pismem z dnia 11 września 2014r. - co do zadośćuczynienia (k.- 15-16) i pismem z dnia 25 listopada 2014r. – co do stosownego odszkodowania (k.- 18-19). Z tego względu, żądanie powoda o zasądzenie ustawowych odsetek za opóźnienie od następnego dnia po wydaniu przez pozwanego decyzji w przedmiocie ustalonych świadczeń, tj. od dnia 13 listopada 2014 roku (co do zadośćuczynienia) i od dnia 30 stycznia 2015r. (co do odszkodowania), zasługiwało na uwzględnienie. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. W skład tych kosztów wchodzi: opłata od pozwu ( 7 500 zł), wynagrodzenie adwokata (3 600 zł), opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł), wynagrodzenie biegłej psycholog (189 zł 36 gr).

Wysokość kosztów zastępstwa procesowego określono na podstawie § 2 ust. 1 i 2, § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. – Dz.U. z 2013r., poz. 461 z późn. zm.) w związku z § 21 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015r., poz. 1800).