Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

po rozpoznaniu w dniu 7 czerwca 2017 r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z powództwa I. T.

przeciwko (...) S.A.

o nakazanie wykonania czynności

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Zakopanem

z dnia 20 grudnia 2016 r., sygn. akt I C 436/14

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

(...)

Sygn. akt III Ca 146/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 20.12.2016r. (sygn. akt I C 436/14) Sąd Rejonowy w Zakopanem w sprawie z powództwa I. T. przeciwko (...) S.A. o nakazanie wykonania czynności, nakazał stronie pozwanej usunięcie kabla (...) stanowiącego fragment linii elektroenergetycznej średniego napięcia położonej w K. na dz. ewid. nr (...) obręb (...). Kw (...), usytuowanego w północno-wschodnim narożu wymienionej działki, oznaczonego punktami K21-K20-K19-K14-K15-K16-K13-K12-K11-K10-K9 w nomenklaturze mapy sytuacyjnej sporządzonej przez biegłego B. H. nr upr. (...) zam. (...), a termin wykonania tej czynności określił na dzień 30.03.2018r. (pkt I), zakazał stronie pozwanej i osobom jej prawa reprezentującym wykonywanie aktów posiadania na dz. ewid. nr (...) w obrębie szlaku oznaczonego symbolami K21-K20-K19-K14-K15-K16-K13-K12-K11-K10-K9 w nomenklaturze mapy sytuacyjnej sporządzonej przez biegłego B. H. nr upr. (...) zam. (...) – poza czynnościami opisanymi powyżej w punkcie I (pkt II), zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 2 589 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30.07.2014r. do dnia zapłaty (pkt III), dalej idące żądanie pozwu oddalił (pkt IV), zasądził od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zakopanem kwotę 131 zł tytułem części opłaty (pkt V), zasądził od strony pozwanej na rzecz pełnomocnika z urzędu adw. J. H. prowadzącego Kancelarię Adwokacką w Z. kwotę 22,56 zł tytułem zwrotu części kosztów zastępstwa prawnego (pkt VI) i zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Zakopanem na rzecz pełnomocnika z urzędu adw. J. H. kwotę 1 453,44 zł tytułem pozostałego wynagrodzenia (pkt VII).

Sąd Rejonowy ustalił, że dz. ewid. nr (...) położona w K. stanowi własność powódki, na tej nieruchomości poprzednik prawny strony pozwanej w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w latach 1989-1992 wybudował linię elektroenergetyczną podziemną, która swym fragmentem zajmuje część północno-wschodnią działki powódki, linia ta wykorzystywana jest do przesyłu prądu dla szeregu domostw w K. oraz ośrodka wypoczynkowego. Strona pozwana nie przedstawiła żadnych dowodów, które by wykazywały uprawnienia jej poprzednika prawnego do ingerencji w nieruchomość powódki, co wyklucza możliwość przypisania mu, a w dalszej kolejności pozwanemu, przymiotu posiadacza w dobrej wierze. Tym samym zarzut zasiedzenia służebności nie został w ocenie Sądu I instancji udowodniony.

W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy uznał, że powódka wykazała, iż jest właścicielką dz. ewid. nr (...) położonej w K., a strona pozwana nie udowodniła, by wykonując na tej nieruchomości akty posiadania czyniła to w oparciu o rzeczywisty tytuł prawny. Skutkiem tego Sąd I instancji na mocy art. 222 § 2 k.c. nakazał stronie pozwanej usunięcie kabla elektroenergetycznego położonego w północno-wschodnim narożniku działki powódki. Sąd zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki na mocy art. 225 k.c. kwotę 2 589 zł tytułem wynagrodzenia za 10 – cio letnie posiadanie rzeczy bez tytułu prawnego, w złej wierze.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c.

Powyższy wyrok w zakresie punktów I, II, III, V i VI zaskarżył pozwany apelacją, w której zarzucił:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że strona pozwana nie wykazała, iż była posiadaczem służebności przesyłu w dobrej wierze, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia wniosku o zasiedzenie służebności przesyłu oraz do zasądzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu,

2.  naruszenie prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, a to:

- art. 234 k.p.c. przez jego niezastosowanie, a w konsekwencji pominięcie, że Sąd jest związany domniemaniem do czasu jego obalenia, które w niniejszej sprawie nie nastąpiło,

- art. 233 § 1 k.p.c. przez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, iż przedstawione przez pozwanego dokumenty nie potwierdzają dobrej wiary posiadacza oraz na przyjęciu bezprawności budowy spornej linii m.in. na działce powódki pomimo tego, że brak jakichkolwiek dowodów potwierdzających takie stanowisko,

3.  naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, a to:

- art. 341 oraz art. 7 k.c. przez ich niezastosowanie i pominięcie wynikających z nich domniemań posiadania w dobrej wierze pomimo faktu, iż powódka nie przedstawiła żadnego dowodu przeciwko domniemaniom wynikającym z tychże przepisów,

- art. 224 § 2 k.c. w zw. z art. 225 k.c. przez zasądzenie na rzecz powódki wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości pomimo faktu, że strona pozwana była posiadaczem służebności w dobrej wierze oraz pomimo tego, że powódka nie żądała od pozwanego zapłaty za korzystanie z jej działki aż do 2014r.,

- art. 222 § 2 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, iż ustalony w sprawie stan faktyczny odpowiada dyspozycji normy prawnej wyrażonej w tym przepisie, w szczególności przez przyjęcie, iż w sprawie występuje „stan niezgodny z prawem”, który uzasadnia roszczenie negatoryjne.

Powołując się na powyższe zarzuty, strona pozwana wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części przez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w tej części przez Sąd I instancji. Wniosła nadto o zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa prawnego za I i II instancję według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanej na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przewidzianych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest nie zasadna.

W sprawie nie zaszły uchybienia skutkujące nieważnością postępowania, których wystąpienie sąd odwoławczy ma obowiązek brać pod uwagę z urzędu – art. 378 § 1 k.p.c.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zakwestionowania prawidłowości ustaleń Sądu Rejonowego i w pełni je podzielił. Ustalenia te mają bowiem oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym, w szczególności w dokumentach i zeznaniach świadków, zaś wyprowadzone wnioski nie naruszają zasady swobodnej oceny dowodów. Powzięte na tej podstawie wnioski nie budzą zastrzeżeń i zasługują na uwzględnienie, zatem ustalenia te Sąd Okręgowy przyjął, jako podstawę swojego rozstrzygnięcia.

Odnosząc się do przypisywanych Sądowi Rejonowemu uchybień procesowych Sąd Okręgowy stwierdza, iż zakwestionowanie oceny zebranego w prawie materiału dowodowego podniesione na kanwie zarzucanego naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie mogło odnieść zamierzonego skutku. Przede wszystkim należy podkreślić, że prawidłowe postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wskazania przez skarżącego konkretnych zasad (logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego, całokształtu zebranego materiału dowodowego, przeprowadzenia określonych dowodów niezgodnie z zasadami procedury cywilnej, na przykład niezgodnie z zasadą bezpośredniości) lub przepisów, które sąd naruszył przy ocenie określonych dowodów (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16.12.2005r., III CK 314/05 i z dnia 13.10.2004r., III CK 245/04). Takie zaś zarzuty w sprawie niniejszej nie zostały postawione. Pozwany ograniczył się bowiem jedynie do wskazania, że nie zgadza się z oceną Sądu Rejonowego, iż przedstawione przez niego dokumenty nie potwierdzają dobrej wiary posiadacza oraz z przyjęciem bezprawności budowy spornej linii m.in. na działce powódki, ale nie wykazał w żaden sposób, by Sąd I instancji, dokonując oceny tych dowodów, naruszył określone zasady lub przepisy.

Za niezasadny należało także uznać zarzut naruszenia art. 234 k.p.c., a w konsekwencji i powiązany z nim zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 341 oraz art. 7 k.c. Zgodnie z treścią art. 7 k.c., jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. W myśl zaś art. 341 k.c., domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym. Domniemanie to dotyczy również posiadania przez poprzedniego posiadacza. Domniemania ustanowione przez prawo (domniemania prawne) wiążą sąd; mogą być jednak obalone, ilekroć ustawa tego nie wyłącza (art. 234 k.p.c.).

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy prawidłowo stwierdził, że brak podstaw do przyjęcia, iż poprzednik prawny pozwanego w chwili objęcia w posiadanie nieruchomości stanowiącej własność powódki w zakresie służebności linii energetycznej podziemnej, znajdował się w dobrej wierze. Strona pozwana wiedziała bowiem, że przedmiotowy kabel stanowiący fragment linii elektroenergetycznej średniego napięcia przechodzi przez cudzy grunt, jak również że nie jest w posiadaniu dokumentacji, która usprawiedliwiałaby przekonanie, że nie narusza cudzego prawa. Wbrew więc zarzutom apelacji domniemanie dobrej wiary posiadacza służebności zostało obalone przede wszystkim tym, że poprzednik prawny pozwanego nie miał żadnych podstaw do tego aby sądzić, że przysługuje mu prawo dysponowania służebnością powódki, na co powódka się powoływała, przecząc dobrej wierze poprzednika pozwanego.

Wskazać w tym miejscu należy, że judykatura stawia posiadaczom służebności surowe wymagania co do przesłanek zasiedzenia, w tym co do przesłanek uzasadniających przypisanie im działania w dobrej wierze. Skoro urządzenia znajdujące się na działce powódki stawiał podmiot dysponujący środkami finansowymi i profesjonalną obsługą prawną, a urządzeń nie można w łatwy sposób usunąć z nieruchomości, to nie ma uzasadnienia odstępowanie od tradycyjnej wykładni pojęcia dobrej wiary. Przy ocenie, czy zachodzą warunki do nabycia własności (służebności) przez zasiedzenie dobra wiara polega na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu posiadacza, że przysługuje mu takie prawo do władania rzeczą, jakie faktycznie wykonuje. Z okoliczności sprawy nie wynika natomiast, by poprzednik prawny pozwanego mógł w usprawiedliwiony sposób sądzić, że przysługuje mu ograniczone prawo rzeczowe o treści wskazanej w podniesionym zarzucie zasiedzenia. W przeciwnym wypadku każdy posiadacz obejmujący cudze prawo bez sprzeciwu właściciela, powinien być uważany za posiadacza w dobrej wierze. W tej kwestii Sąd Najwyższy wypowiedział się min. w postanowieniu
z dnia 19.05.2016r. IV CSK 522/15, stwierdzając, że „1. Wybudowanie na cudzej nieruchomości urządzeń przesyłowych przez korzystające z nich przedsiębiorstwo po uzyskaniu właściwych decyzji wydawanych w związku z budową nie rozstrzyga o możliwości zakwalifikowania posiadania nieruchomości, na której te urządzenia zostały posadowione, jako wykonywanego w dobrej wierze.

2. Decyzja o pozwoleniu na budowę w żadnym razie nie może być traktowana jako decyzja zezwalająca na wejście na cudzy grunt i legalizująca tę czynność. Z tych względów należy wyłączyć również naruszenie art. 231 w zw. z art. 13 § 2 KPC, na którego podstawie możliwe jest dokonanie ustalenia w drodze domniemania faktycznego tylko wówczas, gdy wniosek taki nasuwa się z pewnością lub ze szczególną dozą prawdopodobieństwa, natomiast wniosek przeciwny nie ma w danych okolicznościach żadnego uzasadnienia, bądź też jest wysoce mało prawdopodobny.” Sąd Okręgowy stanowisko to w pełni podziela.

Ustalone w sprawie okoliczności faktyczne prowadzą zatem do wniosku, że zostało obalone domniemanie dobrej wiary przez wykazanie, że nie było żadnych obiektywnych przesłanek, które dawały by podstawę poprzednikowi pozwanego do uważania się za posiadacza w dobrej wierze. Znamienne jest to, że pozwany występując z wnioskami o zasiedzenie nawet przed sądami tut. Okręgu powoływał się na złą wiarę. Powyższe prowadzi do stwierdzenia, że stanowisko Sądu I instancji, iż poprzednik pozwanego objął nieruchomość powódki w posiadanie będąc w złej wierze, jest prawidłowe. W konsekwencji trafne jest także stanowisko Sądu Rejonowego, iż nie doszło do nabycia przez zasiedzenie służebności linii elektroenergetycznej, bowiem od 1992r. nie upłynął termin wymagany do nabycia tego prawa przez zasiedzenie.

Skoro zaś strona pozwana nie wykazała stosownym dokumentem tytułu prawnego do posadowienia na nieruchomości powódki linii elektroenergetycznej średniego napięcia, ani też nie nabyła go przez zasiedzenie, to Sąd I instancji zasadnie nakazał stronie pozwanej usunięcie kabla elektroenergetycznego położonego w północno-wschodnim narożniku przedmiotowej działki. Oznacza to, że zarzut naruszenia art. 222 § 2 k.c. nie zachodzi.

Sąd Okręgowy uznał ponadto, że w ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy trafnie wskazał, że roszczenie powódki znajduje podstawę w przepisach dotyczących wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy, to jest art. 224 § 2 k.c. i art. 225 k.c.

Zarzut skarżącej, że roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za okres 10 lat przed wytoczeniem powództwa nie znajduje uzasadnienia, gdyż była ona posiadaczem służebności w dobrej wierze, a powódka nie żądała od niej zapłaty za korzystanie z przedmiotowej działki aż do 2014r., w świetle powyższych rozważań na temat dobrej wiary, Sąd Okręgowy uznał za chybiony. Należy bowiem podkreślić, że roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie jako roszczenie uzupełniające roszczenie windykacyjne pozostaje z nim w ścisłym związku. Związek ten wyraża się tym, że jest ono uwarunkowane m.in. tym, aby pozwany korzystał z przedmiotowej nieruchomości, a ta okoliczność została wykazana tym, że na przedmiotowej działce usytuowany jest kabel (...), stanowiący fragment linii elektroenergetycznej średniego napięcia należący do pozwanego (władanie w zakresie treści służebności przesyłu).

Tak więc powódka mogła domagać się zasądzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy, jeśli pozwany w okresie objętym żądaniem pozwu był posiadaczem służebności w złej wierze.

Odnosząc się do kwestii wysokości zasądzonej kwoty należy przyjąć, że Sąd I instancji określając wysokość wynagrodzenia prawidłowo odwołał się do ustaleń i wniosków wynikających z opinii biegłej w zakresie wyceny nieruchomości - K. G., która stwierdziła, że wartość nominalna wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości działki gruntu nr (...), obciążonej urządzeniem infrastruktury technicznej – podziemną linią energetyczną wynosi 2 589 zł. Opinia ta została zaakceptowana przez obie strony, w związku z czym Sąd Okręgowy uznał, że wyliczenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powódki jest prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 sentencji na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. Sąd obciążył pozwanego kosztami zastępstwa prawnego powódki w postępowaniu apelacyjnym, stosownie do wartości przedmiotu zaskarżenia i na podstawie § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800).

(...)