Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 kwietnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Tomasz Korzeń

Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Kopala

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 kwietnia 2017 roku

sprawy z odwołania M. M.

od decyzji z dnia 4 stycznia 2017 roku, znak: (...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

o przyznanie emerytury

I. zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 4 stycznia 2017 roku, znak: (...) w ten sposób, że przyznaje M. M. prawo do emerytury od 22 grudnia 2016 r.;

II. zasadza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. na rzecz M. M. 540 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Tomasz Korzeń

VI U 98/17 UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 stycznia 2017 roku, znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił M. M. prawa do emerytury.

Ubezpieczony M. M. złożył odwołanie od tej decyzji. Podał, że posiada ponad 25 letni staż ubezpieczeniowy. Wniósł o uwzględnienie do tego stażu okresu pobierania nauki w przyzakładowej szkole budowlanej od 1.09.1973 roku do 20.06.1975 roku.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o oddalenie odwołania. Podniósł, iż skarżący legitymuje się stażem ubezpieczeniowym w wymiarze 23 lata, 5 miesięcy i 4 dni. ZUS nie uznał wnioskodawcy spornego okresu albowiem nie przedłożył on świadectwa pracy, zaś przedłożone dokumenty nie dają podstaw do uznania, że w tym czasie zatrudniony był na podstawie umowy o pracę jako pracownik młodociany.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony M. M. urodził się (...). W dniu 23.11.2016 roku wystąpił z wnioskiem o emeryturę. Jednocześnie wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na koncie otwartego funduszu emerytalnego na dochody budżetu państwa. Decyzją z dnia 4.01.2017 roku organ rentowy odmówił mu prawa do tego świadczenia wskazując, iż ubezpieczony nie legitymuje się 25 letnim stażem ubezpieczeniowym. / bezsporne /

W okresie od 1.09.1973 roku do 20.06.1975 roku ubezpieczony uczęszczał do przyzakładowej (...) Szkoły Budowlanej dla pracujących numer (...) przy (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...). Cykl kształcenia przez dwa lata nauki wyglądał następująco: ubezpieczony przez trzy dni w tygodniu pobierał naukę w szkole (poniedziałki, wtorki i środy), a przez pozostałe trzy dni (czwartki, piątki i soboty) odbywał praktykę zawodową pracując 8 godzin dziennie, za którą otrzymywał wynagrodzenie od (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego w wysokości: w I klasie – 525,00 zł, w II klasie – 600,00 zł. W okresie wakacji letnich w 1974 roku przez okres jednego miesiąca pracował 6 dni w tygodniu w ramach praktyk zawodowych. Ubezpieczony kształcił się w zawodzie murarza. Wykonywał prace budowlane wraz z instruktorem na budowanych prowadzonych przez pracodawcę. Wnioskodawca miał zawartą umowę o pracę z Przedsiębiorstwem (...).

M. M. posiada ponad 25 letni łączny staż ubezpieczeniowy.

dowód: dokumenty w aktach organu rentowego: zaświadczenie k. 8, świadectwo k. 10, odpis k. 11, legitymacja ubezpieczeniowa k. 12

oświadczenia k. 6-7

rejestr k. 29-30

zeznania ubezpieczonego M. M. k. 34-34v

zeznania świadka M. K. k. 34v

zeznania świadka W. S. k. 34v

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego zasługiwało na uwzględnienie.

Przedmiotem niniejszego postępowania było ustalenie czy ubezpieczony M. M. spełnia przesłanki do nabycia emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Na mocy decyzji z dnia 4.01.2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu prawa do tego świadczenia z uwagi na nieudowodnienie 25 letniego okresu ubezpieczenia.

Bezspornym w okolicznościach niniejszej sprawy pozostawało, że ubezpieczony legitymuje się 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, w dniu 22.12.2016 roku ukończył 60 lat oraz to, że wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na koncie otwartego funduszu emerytalnego na dochody budżetu państwa.

Spór pomiędzy ubezpieczonym i organem rentowym dotyczył posiadania przez ubezpieczonego 25 letniego okresu ubezpieczenia wymaganego do uzyskania prawa do emerytury. Koncentrował się na zasadności nieuwzględnienia przez pozwanego okresu praktycznej nauki zawodu od 1.09.1973 roku do 20.06.1975 roku w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) w G..

Zgodnie z art. 184. ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2016.887; dalej jako ustawa) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 roku) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) wymagany okres składkowy i nieskładkowy, który w przypadku kobiet wynosi 20 lat i 25 w przypadku mężczyzn.

W świetle ust. 2 tegoż artykułu powyższa emerytura, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem organu rentowego, na dochody budżetu państwa.

W art. 32 ustawy określono zasady ustalania prawa do emerytury dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Zgodnie z tym przepisem, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się zaś pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Emerytura wcześniejsza przysługuje na zasadach określonych w § 3 i 4 rozporządzenia, jeżeli kobieta udowodni co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, a mężczyzna 25 lat tych okresów, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej w ramach stosunku pracy, przy czym wymagane jest osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia przy ustalaniu okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze uwzględnia się jedynie te okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W postępowaniu cywilnym Sąd ma szersze uprawnienia niż organ rentowy w postępowaniu administracyjnym.

W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w § 22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami (zob. Sąd Najwyższy w wyroku z 2 lutego 1996 r., II URN 3/95 OSNP 1996/16/239).

Należy podkreślić, iż art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest przepisem szczególnym, który przyznając określonej grupie adresatów zawartej w nim normy prawnej, korzystniejsze przywileje emerytalne poprzez obniżenie wieku emerytalnego nie powinien być poddawany wykładni rozszerzającej. W wyroku z dnia 12 lipca 2012 roku w sprawie II UK 2/11 Sąd Najwyższy stwierdził, że przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, co oznacza, że instytucja tzw. wcześniejszej emerytury podlega ścisłej wykładni. Podobne stanowisko reprezentował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 lutego 2007 r. w sprawie I UK 258/06, który orzekł, iż „wcześniejsza emerytura jest dla powszechnego systemu świadczeń emerytalnych "instytucją" wyjątkową, określającą szczególne uprawnienia. Zawarcie przez ustawodawcę w zamkniętym katalogu wykazu pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze wyłącza możliwość jego rozszerzania w procesie stosowania prawa. Możliwość odstępstwa od zasady powszechnej - zwłaszcza ze względu na przesłankę szczególnego charakteru zatrudnienia - pozostaje atrybutem władzy ustawodawczej, a nie sądowniczej.”

Należało w sprawie ustalić, czy okres od 1.09.1973 roku do 20.06.1975 roku kiedy to wnioskodawca był uczniem (...) Szkoły Budowlanej dla Pracujących (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) w G. stanowi okres ubezpieczenia w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 roku okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach obowiązujących przed dniem 1stycznia 1975 roku. Oceniając status prawny takiego ucznia należy badać spełnienie warunków określonych w przepisach o zatrudnieniu młodocianych, obowiązujących w okresie wskazanym przez zainteresowanego jako okres zatrudnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2000 r., II UKN 349/99, OSNP 2001 r., z. 11, poz. 398). W dacie podjęcia przez wnioskodawcę nauki tj. 1 września 1973 roku obowiązywała ustawa z dnia 2 lipca 1958 roku o nauce zawodu, przyuczania do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 15 lipca 1961 roku o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz. U. Nr 32, poz. 160). Ustawa ta obowiązywała do wejścia w życie Kodeksu pracy, co miało miejsce 1 stycznia 1975 roku – art. IV § 1 pkt 16 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku przepisy wprowadzające Kodeks pracy (Dz. U. z 5 lipca 1974 roku). W treści art. 3 ust. 1 cyt. ustawy z dnia 2 lipca 1958 roku przyjęto, że młodociani mogli być zatrudniani przez zakłady pracy w celu nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy, odbycia wstępnego stażu pracy. Zgodnie z art. 9 ust. 1 tejże ustawy, zakład pracy, przyjmując młodocianego na naukę zawodu, w celu przyuczenia do określonej pracy oraz odbycia wstępnego stażu pracy, był obowiązany zawrzeć z nim na piśmie umowę określającą zawód albo rodzaj pracy, w jakim młodociany będzie szkolony, czas trwania nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub wstępnego stażu pracy oraz zasadnicze obowiązki i uprawnienia młodocianego.

Na tę okoliczność Sąd dopuścił dowód z zeznań świadków, ubezpieczonego oraz dokumentów. W postępowaniu o świadczenia emerytalno – rentowe dopuszczalne jest bowiem przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu z zeznań świadków na okoliczność charakteru nauki i pracy osoby odwołującej. Dokumenty zgromadzone w sprawie wskazują jednoznacznie, iż w spornym okresie skarżący był uczniem przyzakładowej (...) Szkoły Budowlanej dla pracujących numer (...) przy (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...), i w okresie pobierania nauki w szkole odbywał zawodowe praktyki na budowach prowadzonych przez zakład pracy. Świadkowie: M. K. i W. S. uczyli się w jednej klasie i pracowali w jednym zakładzie pracy z ubezpieczony w spornym okresie. Zgodnie zeznali, że jako uczniowie szkoły przyzakładowej (...) trzy dni w tygodniu oraz jeden miesiąc wakacji letnich 8 godzin dziennie odbywali zawodowe praktyki, za które otrzymywali wynagrodzenie, oraz że zawarli umowy o prace z zakładem pracy. Wszyscy wykonywali prace budowlane pod nadzorem instruktora kształcąc się w zawodzie murarza. Wynagrodzenie wypłacała im księgowa zakładu pracy. Sąd dał wiarę zeznaniom tych świadków, nie znajdując żadnych podstaw by kwestionować ich szczerość i zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy. Świadkowie są osobami obcymi dla odwołującego. Nie ujawniły się żadne okoliczności, które podważałyby ich wiarygodność. Świadkowie nie mają żadnego interesu w składaniu fałszywych zeznań. Ich zeznania wzajemnie się uzupełniają tworząc logiczną całość. Świadkowie pracowali z ubezpieczonym i uczyli się w jednej klasie, wykonywali na praktykach takie same czynności, a zatem posiadają wiedzę w przedmiocie charakteru zatrudnienia ubezpieczonego, wykonywanych przez niego czynności oraz stosunku prawnego łącznego ich jako uczniów z przyzakładową szkołą zawodową „Zachód.” Zeznaniom ubezpieczonego sąd również dał wiarę albowiem korespondowały one z zeznaniami świadków i zgromadzonymi w sprawie dokumentami. Świadkowie ucząc się z ubezpieczonym w jednej szkole, odbywając przyuczenie do zawodu w tym samym zakładzie pracy, podlegali tym samym regułom. Dlatego też zeznania świadków stanowią pełnowartościowy, wiarygodny dowód.

Okoliczność odbywania przez ubezpieczonego w spornym okresie praktycznej nauki zawodu w Przedsiębiorstwem Budowlanym (...) na podstawie art. 231 K.p.c. można wywnioskować z innych ustalonych w sprawie faktów (tzw. domniemanie faktyczne). W tym miejscu należy powołać się na pogląd Sądu Najwyższego, który w wyroku z dnia 18 maja 2012 roku sygn. akt IV CSK 486/11 zajął stanowisko, że domniemanie faktyczne, przewidziane art. 231 K.p.c., jest środkiem pozwalającym ustalić określony element stanu faktycznego, konstruowanym z uwzględnieniem reguł z art. 233 § 1 K.p.c., a tym samym należy do kręgu czynności związanych z dokonywaniem ustaleń faktycznych i oceny dowodów. Odniesienie się do samego zarzutu skorzystania przez sąd z możliwości poczynienia ustaleń na podstawie domniemań faktycznych wymaga podkreślenia, że zastosowanie tego sposobu dokonania ustaleń faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia powinno mieć miejsce, gdy brak jest bezpośrednich środków dowodowych albo istnieją znaczne utrudnienia dla wykazania faktu, a jednocześnie jego ustalenie jest możliwe przy zastosowaniu reguł logicznego rozumowania przy uwzględnieniu zasad wiedzy i doświadczenia życiowego (LEX nr 1243071).

Bezspornie skarżący w dniu 1.09.1973 roku rozpoczął dwuletnią naukę w (...) Szkole Budowlanej dla Pracujących (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego (...) w G.. Z zeznań wnioskodawcy i świadków oraz dokumentów (zaświadczenie k. 8 a.e.) wynika jednoznacznie, iż jako uczeń tej szkoły odbywał praktyki zawodowe przez 3 dni w tygodniu, otrzymując z tego tytułu wynagrodzenie. Z tego okresu nie zachowały żadne dokumenty potwierdzające taki rozkład tygodnia nauki, w tym otrzymywania przez niego wynagrodzenia za pracę, niemniej jednak sąd dał wiarę zeznaniom świadków i ubezpieczonego na tę okoliczność. Przy zastosowaniu reguł logicznego rozumowania oraz uwzględnieniu zasad wiedzy i doświadczenia życiowego sąd uznał, że odwołujący aby ukończyć z wynikiem pozytywnym szkołę zawodową musiał też odbyć praktyczną naukę zawodu w przepisanym zakładzie pracy. Brak dokumentacji w tym zakresie w aktach osobowych wnioskodawcy nie niweczy prawa powoływania się na niniejszą okoliczność. Należy bowiem wskazać, ze praktyczna nauka zawodu była obowiązkiem wszystkich uczniów tzw. szkół przyzakładowych.” Zgodnie z § 13 załącznika do zarządzenia Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z dnia 10 sierpnia 1968 r. w sprawie statutu zasadniczej szkoły zawodowej dokształcającej (Dz. Urz. MOiSW nr B-11, poz.92) naukę zawodu w zakładach pracy zgodną z kierunkiem nauczania szkoły regulowały odrębne przepisy. I tak w myśl obowiązującego wówczas art. 9 ust.1 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. nr 45, poz. 226) zakład pracy przyjmując młodocianego na naukę zawodu w celu przyuczenia do określonej pracy i odbycia wstępnego stażu pracy był obowiązany zawrzeć z nim na piśmie umowę określającą zawód albo rodzaj pracy, w jakim młodociany będzie szkolony, czas trwania nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub wstępnego stażu pracy oraz zasadnicze obowiązki i uprawnienia młodocianego. Obowiązek zawarcia takiej umowy został z pewnością zrealizowany również w przypadku odwołującego. Gdyby bowiem było inaczej to nie mógłby rozpocząć praktyki i w konsekwencji ukończyć szkoły. Skarżący nie posiada takiej umowy niemniej jednak okoliczności sprawy przemawiają za uznaniem tego stanu rzeczy.

W ocenie sądu postępowanie dowodowe przeprowadzone w niniejszej sprawie wykazało, że odwołujący w spornym okresie w ramach obowiązkowych praktyk był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) w G., a tym samym po zaliczeniu spornego okresu, udokumentował on ponad 25 letni okres ubezpieczenia. Pozostałe przesłanki dotyczące przyznania wcześniejszej emerytury nie były kwestionowane przez ZUS.

Ogólną zasadą prawa ubezpieczeń społecznych jest wypłata świadczenia na wniosek zainteresowanego, poczynając od dnia powstania prawa do emerytury (tj. spełnienia ustawowych warunków), lecz nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie. Ubezpieczony skończył 60 lat w dniu 22.12.2016 roku i od tego też dnia Sąd przyznał mu prawo do emerytury (art. 129 § 1 ustawy).

Mając na względzie powyższe, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 K.p.c. orzekł jak w punkcie I wyroku.

Ubezpieczony wygrał sprawę, a zatem w myśl art. 98 K.p.c. należy mu się zwrot kosztów procesu, o czym sąd orzekł w punkcie II wyroku. Na koszty te składają się koszty zastępstwa procesowego w stawce potrójnej wynikające z § 9 ust. 2 w zw. z § 15 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804). Mając na względzie nakład pracy pełnomocnika (zgromadzenie dokumentów, sporządzenie obszernego odwołania, udział w rozprawie sądowej) wniosek pełnomocnika w tym zakresie sąd uznał za zasadny w pełni.

SSO Tomasz Korzeń