Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 czerwca 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił S. F. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ, powołując się na przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego 60 lat dla mężczyzn, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat, oraz okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat dla mężczyzn. Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego. Organ rentowy wskazał, że wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił wymaganego przez ustawodawcę stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach oraz nie udowodnił 25 - letniego ogólnego stażu składkowego i nieskładkowego.

Organ rentowy wskazał, że do ogólnego stażu pracy nie zaliczył okresu urlopu bezpłatnego tj. od 01.04.1990 r. do 01.07.1990 r. oraz okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od 03.05.1972 r. do 02.04.1979 r., gdyż zeznania są niewiarygodne. Ponadto z dokumentacji załączonej do wniosku wynika, że w latach 1972 – 1974 ubezpieczony uczęszczał do szkoły a od 24.04.1975 r. do 24.08.1976 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową wobec czego w ocenie ZUS nie mógł pracować w gospodarstwie rolnym w pełnym wymiarze czasu pracy. Jako okresu pracy w szczególnych warunkach organ rentowy nie uwzględnił okresu pracy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ł. od 03.04.1979 r. do 30.11.1984 r., gdyż jako kierowca ciągnika oprócz prac transportowych wykonywał prace polowe. (decyzja k. 62 – 62 verte akt ZUS)

Od powyższych decyzji S. F. odwołał się w dniu 17 czerwca 2016 r. do Sądu Okręgowego w Łodzi i wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji ZUS oraz o przyznanie mu prawa do emerytury. Ubezpieczony podniósł, że pracę w gospodarstwie rolnym rodziców wykonywał faktycznie od maja 1972 r. co było spowodowane faktem, że jego ojciec zmarł przedwcześnie. W latach 1972 – 1974 uczęszczał on do szkoły i jednocześnie pracował w gospodarstwie rolnym. Nie zamieszkiwał wówczas w internacie. Wnioskodawca przyznał, że jedynie w okresie odbywania zasadniczej służby wojskowej nie pracował w gospodarstwie rolnym. Po odbyciu tej służby pracował w gospodarstwie rolnym do dnia 2.04.1979 r. Natomiast z dniem 3.04.1979 r. podjął zatrudnienie w (...) w Ł., gdzie pracował w warunkach szczególnych jako traktorzysta do 30.11.1984 r. (odwołanie k. 2 - 4)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wywodząc jak w zaskarżonej decyzji. (odpowiedź na odwołanie k. 5 – 5 verte)

Na terminie rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku z dnia 7.06.2017 r. profesjonalny pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania. (protokół rozprawy z dnia 7.06.2017 r. oświadczenie pełnomocnika wnioskodawcy 01:30:11, oświadczenie pełnomocnika ZUS 01:33:25)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił, co następuje:

S. F. urodził się w dniu (...) (okoliczność bezsporna)

Rodzice wnioskodawcy T. i I. F. w okresie od 1966 r. do 30.06.1975 r. byli właścicielami gospodarstwa rolnego położonego w miejscowości G. – B., gmina D. o łącznej powierzchni 8,11 ha. (zaświadczenie k. 23 akt ZUS)

W okresie od 01.09.1972 r. do 18.06.1974 r. S. F. był uczniem (...) Szkoły Rolniczej w D.. (świadectwo ukończenia Szkoły Rolniczej k. 52 akt ZUS)

Wnioskodawca w okresie od 3.05.1956 r. do 26.01.1979 r. był zameldowany na pobyt stały w miejscowości B., gmina D.. (zaświadczenie k. 25 akt ZUS)

Ubezpieczony w okresie od 24.04.1975 r. do 24.08.1976 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową. (zaświadczenie k. 31 akt ZUS)

Ojciec wnioskodawcy zmarł w 1966 r. i jego matka nie miała drugiego męża.

Po śmierci ojca w gospodarstwie mieszkał wnioskodawca i jego rodzeństwo oraz matka. Najstarsza siostra wnioskodawcy A. R. urodzona była w 1948 r. wyprowadziła się z gospodarstwa w 1974 r. po zawarciu związku małżeńskiego. Brat wnioskodawcy M. urodzony w (...) r. zamieszkiwał w gospodarstwie do 1985 r. i wyprowadził się po zawarciu związku małżeńskiego. Najmłodszy brat wnioskodawcy M. był urodzony w (...) r. i w spornym okresie miał 14-16 lat. Siostra po skończeniu szkoły fryzjerskiej pracowała zawodowo w zakładzie fryzjerskim w G. w odległości około 8 km od gospodarstwa. Brat starszy M. odbywał zasadniczą służbę wojskową w latach 1971-1973 r. a więc nie był obecny w większości spornego okresu. Młodszy brat kiedy skończył 18 lat odbywał służbę wojskową w ramach (...) w Ł., który jest oddalony 25 km od gospodarstwa i odbywał ją przez 2 lata i w tym okresie mieszkał w Ł.. Było to w latach 1976-1978r.

Wnioskodawca uczył się w (...) Szkole Rolniczej w D., która była oddalona od gospodarstwa o 3 km. Szkoła trwała 2 lata (1972 – 1974). Ubezpieczony ukończył ją w terminie i do szkoły chodził codziennie w godzinach popołudniowych od 13 do 18- tej. Wnioskodawca szkołę skończył w 1974r. i cały czas pracował w gospodarstwie. Do odbywania zasadniczej służby wojskiej wnioskodawca został powołany w kwietniu 1975 r. Wtedy miał skończone 18 lat i przez 14 miesięcy służył w wojsku i potem po skróconym okresie służby wrócił z powrotem do gospodarstwa jako jedyny żywiciel rodziny. Ubezpieczony mieszkał w gospodarstwie i utrzymywał się z pracy w gospodarstwie.

W gospodarstwie w spornym okresie pracowano ręcznie. Na około 7,5 ha ziemi przeznaczonej pod produkcję rolną na około 5 ha siano zboże a na około 3 ha sadzono ziemniaki. W gospodarstwie był kultywator i pług, oba prowadzone za pośrednictwem konia.

W gospodarstwie było 5 krów i 10 świń, 20 kurczaków oraz jeden koń.

Wnioskodawca wstawał o 6 rano. Potem szedł na 12 do szkoły, wracał około 18 tej i potem jeszcze zajmował się obrządkiem w gospodarstwie.

Od 6 do 8 rano ubezpieczony zajmował się oporządzaniem zwierząt zimą a latem jeszcze dodatkowo wyprowadzał krowy na pole. Również, w spornym okresie, oraniem ziemi zajmował się wnioskodawca. S. F. przy pomocy konia orał ziemię na powierzchni 5 ha przez okres około dwóch tygodni. Oranie, w zależności od rodzaju zboża, odbywało się we wrześniu lub na wiosnę. Po zaoraniu ziemi wnioskodawca dokonywał zasiewu. Zasiewy trwały tydzień czasu. Prace te zajmowały cały wrzesień. W październiku ubezpieczony kopał ziemniaki z powierzchni około 3 ha. Ziemniaki były kopcowane, następnie wnioskodawca musiał je wsypać w worki, poważyć p[o czym przyjeżdżała firma pośrednicząca w zakupie ziemniaków i je odbierała. Pozostałe ziemniaki w listopadzie ubezpieczony przykrywał słomą. Robił to przez około tydzień czasu. W grudniu przygotowywał pasze dla zwierząt.

W grudniu wnioskodawca zajmował się tylko oprzątaniem trzody i także młocką zboża. M. trwała łącznego czasu nawet do miesiąca. W styczniu-lutym wnioskodawca robił podobne czynności, związane z pracami gospodarskimi jak karmienie zwierząt czy przygotowaniem paszy na sieczkę. Na przełomie marca i kwietnia orał ziemię pod owies lub pszenicę jarą. Trwało to cały łącznego czasu do miesiąca. Pod koniec kwietnia dokonywał zasiewów które trwały tydzień czasu.

Matka wnioskodawcy zarządzała gospodarstwem rolnym, np. jeździła do innej miejscowości, aby zakontraktować trawy, rozdzielała też prace pomiędzy dzieci. Matka wnioskodawcy była chora i nie wykonywała ciężkich prac w gospodarstwie jak np. oranie. Siostra wnioskodawcy pomagała matce zajmować się domem. Najmłodszy brat w spornym okresie był za młody na to, by wykonywać znaczące prace w gospodarstwie. Maż siostry wnioskodawcy pracował poza gospodarstwem, bo był zatrudniony w przedsiębiorstwie w S.. (zeznania wnioskodawcy 00:09:47, 00:11:14 – 00:37:27, zeznania świadka A. J. 00:46:13 – 00:56:46, zaświadczenie k. 27 akt ZUS, zeznania świadka S. M. 00:57:51 – 01:04:02, zaświadczenie k. 29 akt ZUS)

Wnioskodawca w okresie od 3.04.1979 r. do 30.11.1984 r. był zatrudniony w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy jako traktorzysta. (świadectwo pracy k. 11 akt ZUS)

W świadectwie pracy w szczególnych warunkach Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Ł. zaświadczyła, że wnioskodawca w tym zakładzie pracy w okresie od 3.04.1979 r. do 30.11.1984 r. stale i w pełnym wymiarze świadczył pracę w szczególnych warunkach jako traktorzysta, wymienione w wykazie A, dziale VIII, poz. 3, pkt. 1 wykazu stanowiącego załącznik do uchwały nr 24 zarządu Krajowego Związku (...) z dnia 14.06.1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w jednostkach organizacyjnych Kółek Rolniczych. (świadectwo pracy w szczególnych warunkach k. 58 akt ZUS)

W (...) wnioskodawca pracował w godzinach od 7 do 15-tej, miał też godziny nadliczbowe. Jako traktorzysta pracował on głównie w transporcie. Traktorzystów było około 18. Wnioskodawca jeździł w transporcie, w tym do Przetwórni W. - Owocowej w Ł. i do B., do (...) Przedsiębiorstwa (...), do Urzędu Gminy w Ł. i do (...) Publicznych (...), do S. do Przedsiębiorstwa (...), a także woził do ludzi nawozy. Oprócz tego zwoził cegłę, środki chemiczne, żwir, asfalt, również woził piach na drogi, zimą odśnieżał. Traktorem jeździł cały rok stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Jeśli traktor się zepsuł to otrzymywał on kolejny. Na pole jeździł robić usługi dla rolników na odległość do 5 - 6 km od bazy. Na polu traktorzysta jeździł i zasiewał albo kosił trawę, opryskiwał pola. Traktory na polu robiły kultywację, orkę, sadzenie ziemniaków, opryskiwanie, również traktorzysta prowadził maszyny do zmiękczania ziemi. U gospodarza pracował godzinę. Jednego dnia traktorzysta jeździł do 8-10 gospodarzy. Ł. obejmowały gospodarzy z gminy Ł.. Traktorami w pole wnioskodawca jeździł w kwietniu - maju, w sierpniu i przez wrzesień - październik. W pozostałym okresie nie było potrzeby jeżdżenia w pole. Do rolników ubezpieczony dojeżdżał normalnymi drogami. Przy pracach w polu unosił się kurz, unosiły się środki chemiczne przy dokonywaniu oprysków środkami ochrony roślin i na polu były znaczne wstrząsy pojazdu. (zeznania wnioskodawcy 00:37:52 – 00:45:24, 01:28:42, zeznania świadka W. K. 01:04:20 – 01:13:25, zeznania świadka L. S. 01:15:51 – 01:25:30)

S. F. od 03.11.1986 r. jest zatrudniony w przedsiębiorstwie – (...) S.A. – Zakład (...) w W. i w okresie od 3.11.1986 r. do 31.12.1998 r. (z wyłączeniem urlopu bezpłatnego od 01.04.1990 r. do 01.07.1990 r.) wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin określoną w wykazie A, dziale VIII, poz. 13 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm). (bezsporne, a nadto świadectwo pracy w szczególnych warunkach k. 47 akt ZUS)

Wnioskodawca nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego. (okoliczność bezsporna)

W dniu 20 kwietnia 2016 r. wnioskodawca złożył wniosek o świadczenie emerytalne . (wniosek k. 1-8 akt ZUS)

Decyzją z dnia 8 czerwca 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił S. F. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił wymaganego przez ustawodawcę stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach oraz nie udowodnił 25 - letniego ogólnego stażu składkowego i nieskładkowego. Organ rentowy wskazał, że do ogólnego stażu pracy nie zaliczył okresu urlopu bezpłatnego tj. od 01.04.1990 r. do 01.07.1990 r. oraz okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od 03.05.1972 r. do 02.04.1979 r., gdyż zeznania są niewiarygodne. Ponadto z dokumentacji załączonej do wniosku wynika, że w latach 1972 – 1974 ubezpieczony uczęszczał do szkoły a od 24.04.1975 r. do 24.08.1976 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową wobec czego w ocenie ZUS nie mógł pracować w gospodarstwie rolnym w pełnym wymiarze czasu pracy. Jako okresu pracy w szczególnych warunkach organ rentowy nie uwzględnił okresu pracy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ł. od 03.04.1979 r. do 30.11.1984 r., gdyż jako kierowca ciągnika oprócz prac transportowych wykonywał prace polowe. (decyzja k. 62 – 62 verte akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów zarówno w postaci dokumentów, w tym zaświadczenia Starostwa Powiatowego w B. w przedmiocie własności gospodarstwa rolnego, świadectwa ukończenia Szkoły Rolniczej, zaświadczenia Urzędu Gminy Ł. dotyczącego zameldowania wnioskodawcy oraz zeznań świadków: A. J. i S. M. oraz świadectwa pracy w szczególnych warunkach wystawionego przez Spółdzielnię Kółek Rolniczych w Ł., jak i z zeznań wnioskodawcy.

Świadkowie: A. J. i S. M. to osoby, które zamieszkiwały w bezpośrednim sąsiedztwie wnioskodawcy i znali go z lat szkolnych. Z uwagi na bliskość zamieszkiwania wymienieni świadkowie posiadali wiedzę o tym, czy wnioskodawca faktycznie pracował w gospodarstwie rolnym swoich rodziców w spornych latach.

Świadkowie: W. K. i L. S. to osoby, które pracowały ze skarżącym w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ł. na współpracujących stanowiskach.

Świadek W. K. pracował w spornym okresie jako mechanik, który zajmował się naprawą traktorów.

Świadek L. S. pracował jako referent, potem zastępca kierownika warsztatu a na końcu magazynier.

W ocenie Sądu wymienieni świadkowie mają wiedzę na temat charakteru zatrudnienia ubezpieczonego w spornych okresach czasu we wskazanych zakładach pracy oraz także w zakresie wykonywanej przez niego pracy w gospodarstwie rolnym, ponadto świadkowie nie mają żadnego interesu w tym, by zeznawać na jego korzyść, gdyż są dla niego osobami obcymi.

Zeznania ubezpieczonego oraz świadków są dostatecznie logiczne i uzupełniają się wzajemnie, dlatego Sąd dał im wiarę w świetle całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, a zwłaszcza w kontekście dokumentów w tym postaci świadectwa pracy w szczególnych warunkach. Podkreślić należy, że zarówno zeznania świadków na okoliczność pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym jak i pracy w warunkach szczególnych nie zostały zasadnie podważone przez organ rentowy w toku procesu.

Sąd dał wiarę świadectwu pracy w szczególnych warunkach wystawionemu przez Spółdzielnię Kółek Rolniczych w Ł., gdyż potwierdza ono, że wnioskodawca faktycznie świadczył pracę w szczególnych warunkach jako kierowca ciągnika stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w spornym okresie, co jest zbieżne z pozostałym materiałem dowodowym.

Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu BHP na okoliczność warunków pracy wnioskodawcy, gdyż zmierzałby on jedynie do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania. Do rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy w pełni wystarczający okazał się materiał dowodowy dotychczas zgromadzony.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego i poczynionych na jego podstawie ustaleń faktycznych oraz przeprowadzonej oceny dowodów, należy uznać, że odwołanie S. F. zasługuje na uwzględnienie.

W myśl art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 887 z późn. zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy tj. w dniu 1 stycznia 1999 r. osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz,

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zaś ust. 2 w/w przepisu stanowi, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Według treści § 3 i 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm) za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudniania” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany wykaz wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

W świetle § 2 ust. 1 tegoż rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok SN z 15.12.1997 r. II UKN 417/97 – (...) i US (...) i wyrok SN z 15.11.2000 r. II UKN 39/00 Prok. i Prawo (...)).

Stosownie do § 2 ust. 2 okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

W przedmiotowym stanie faktycznym nie budzi wątpliwości fakt, że wnioskodawca spełnia przesłanki ustawowe, co do wieku oraz nie przystąpienia do Otwartego Funduszu Emerytalnego.

W ocenie Sądu wnioskodawca spełnia również pozostałe warunki, tj. dotyczący posiadania ogólnego stażu w ilości 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych i posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56 ustawy, jak okresy składkowe: okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki, przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia, przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Z powyższego wynika, że przepis art. 10 ust. 1 niniejszej ustawy, dopuszcza wyjątkowo możliwość traktowania okresów pracy w gospodarstwie rolnym tak jak okresów składkowych w ramach ubezpieczenia pracowniczego, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia okresów składkowych i nieskładkowych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2004 roku, II UK 59/04, OSNAPiUS rok 2005/13/195).

Nadto w orzecznictwie przesądzono, że jedynie wykonywanie stałej pracy w gospodarstwie rolnym, w którym osoba zainteresowana zamieszkuje lub ma możliwość codziennego wykonywania prac związanych z prowadzoną działalnością rolniczą, w wymiarze nie niższym, niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, pozwala na przyjęcie ziszczenia się przesłanek z przepisu art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Stałość pracy nie musi co prawda oznaczać codziennego wykonywania czynności rolniczych, ale gotowość do podjęcia pracy rolniczej, jeżeli sytuacja tego wymaga. (vide wyrok SN z dnia 17 października 2008 roku, II UK 61/08 opubl. w L., wyrok SN z dnia 4 listopada 2003 roku, II UK 153/03 opubl. w L.).

Dla uznania pracy w gospodarstwie rolnym jako okresu uzupełniającego w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 3 u.e.r.f.u.s. znaczenie ma stałość wykonywania pracy w gospodarstwie, przy czym nie musi to oznaczać codziennego wykonywania czynności rolniczych, lecz gotowość (dyspozycyjność) do podjęcia pracy rolniczej, z czym wiąże się też wymóg zamieszkiwania osoby bliskiej rolnikowi co najmniej w pobliżu gospodarstwa rolnego. Tym kryteriom zazwyczaj odpowiada praca domownika rolnika, który świadczy określone prace stale (codziennie) w wymiarze niemniejszym niż połowa etatu. Zauważyć należy, że okres pracy w gospodarstwie rolnym jako okres uzupełniający nie jest okresem pracy sensu stricto. (Wyrok SA w Krakowie z dnia 24 września 2014 r., III AUa 1028/14, opubl. LEX nr 1515219)

Wnioskodawca może udowodnić wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi fakt i czasokres wykonania pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, po ukończeniu przez niego 16 roku życia, a do sądu orzekającego należy ocena, czy okres tej pracy może być uwzględniony i potraktowany jako okres o jakim mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z F U S. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 września 2004 roku, III AUa 1326/03, OSA 2005/9/23/72).

Przepis art. 10 ust. 1 pkt 3 u.e.r.f.u.s. nie jest wyraźnie adresowany do osób objętych ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy w gospodarstwie rolnym (domowników) ani do osób zatrudnionych w gospodarstwie rolnym na podstawie umowy o pracę (pracowników); reguluje kwestie stażu emerytalnego wymaganego od innych ubezpieczonych niż rolnicy. Prawidłowa wykładnia art. 10 ust. 1 pkt 3 u.e.r.f.u.s. wymaga zatem gotowości (dyspozycyjności) do wykonywania pracy we wskazanym wyżej rozumieniu. (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.09.2014 r., I UK 17/14, opubl. LEX nr 1538420)

Przekładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że wbrew twierdzeniom organu rentowego w świetle art. 10 ust. 1 pkt. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wymogiem koniecznym do uwzględnienia okresu pracy w gospodarstwie jako okresu składowego nie jest bycie krewnym bądź domownikiem właściciela gospodarstwa rolnego a jedynie jak już wyżej podkreślono wykonywanie stałej pracy w gospodarstwie rolnym, w którym osoba zainteresowana zamieszkuje lub ma możliwość codziennego wykonywania prac związanych z prowadzoną działalnością rolniczą, w wymiarze nie niższym, niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.

Przekładając powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, iż wnioskodawca ukończył 16 lat w 1972 r., a zatem istnieje możliwość uwzględnienia jego pracy w gospodarstwie rolnym po tej dacie, o co też wnioskodawca wnosi. Ubezpieczony wykazał własnymi zeznaniami popartymi zeznaniami świadków, że świadczył pracę w gospodarstwie rolnym swoich rodziców w spornym okresie od 03.05.1972 r. do 02.04.1979 r. (z wyłączeniem okresu odbywania służby wojskowej). We wskazanym okresie wnioskodawca był zameldowany i zamieszkiwał w tym gospodarstwie. Co prawa w latach 1972 r. – 1974 r. był on uczniem (...) Szkoły Rolniczej w D., co jednak w ocenie Sądu, nie przeszkodziło ubezpieczonemu w wykonywaniu pracy w gospodarstwie w wymiarze 4 godzin dziennie. Szkoła ta była oddalona od miejsca położenia gospodarstwa rolnego tylko o 3 km a wnioskodawca uczęszczał do niej w godzinach popołudniowych, tj. od 13 do 18. Natomiast w gospodarstwie wnioskodawca rozpoczynał pracę już od godziny 6 rano oraz także po zakończeniu zajęć lekcyjnych wykonywał czynności w gospodarstwie. Podkreślić też trzeba, że wskazana wyżej szkoła podnosiła kwalifikacje wnioskodawcy do pracy w tym gospodarstwie rolnym.

Po ukończeniu szkoły zaś ubezpieczony do 1979 r. nie był nigdzie zatrudniony.

Ze spornego okresu należy jedynie wyłączyć okres odbywania przez wnioskodawcę służby wojskowej od 24.04.1975 r. do 24.08.1976 r. Okres tej służby został skrócony ze względu na fakt, że S. F. został uznany za jedynego żywiciela rodziny, co potwierdza fakt, że faktycznie świadczył on pracę w gospodarstwie.

Wskazać trzeba, że gospodarstwo rolne rodziców wnioskodawcy nie było znikome, gdyż liczyło 8,11 ha. Podkreślić należy też, że ojciec wnioskodawcy zmarł przedwcześnie a matka w tym okresie była osobą chorą i dlatego nie mogła wykonywać ciężkich prac w gospodarstwie.

Faktycznie realną możliwość pomocy matce w gospodarstwie miał głównie wnioskodawca, gdyż jego starsza siostra wyprowadziła się z gospodarstwa w 1974 r. po zawarciu związku małżeńskiego. Ponadto siostra po skończeniu szkoły fryzjerskiej pracowała zawodowo w zakładzie fryzjerskim w G. w odległość 8 km od gospodarstwa i jeśli pomagała matce to głównie w prowadzeniu domu. Starszy brat wnioskodawcy w latach 1971 – 1973 odbywał służbę wojskową więc był nieobecny w znaczącej części spornego okresu. Najmłodszy brat wnioskodawcy był początkowo za młody na pracę w gospodarstwie i najwyżej mógł pomagać wnioskodawcy a kiedy skończył 18 lat odbywał przez dwa lata służbę wojskową w ramach (...) w Ł., który był oddalony 25 km od gospodarstwa i w tym okresie mieszkał w Ł.. Było to w latach 1976-1978 r. Mąż siostry wnioskodawcy pracował poza gospodarstwem, bo był zatrudniony w przedsiębiorstwie w S..

Podkreślić trzeba, że gospodarstwo rolne rodziców wnioskodawcy było niezautomatyzowane. W gospodarstwie w spornym okresie pracowano ręcznie. Na około 7,5 ha ziemi przeznaczonej pod produkcję na około 5 ha siano zboże a na około 3 ha sadzono ziemniaki. W gospodarstwie były podstawowe i ręczne maszyny prowadzone za pośrednictwem konia. W gospodarstwie było 5 krów i 10 świń, 20 kurczaków oraz jeden koń. Wnioskodawca od 6 do 8 rano zajmował się oporządzaniem zwierząt zimą a latem jeszcze dodatkowo wyprowadzał krowy na pole. Oraniem ziemi zajmował się wnioskodawca wespół z drugim bratem bo jeden musiał kierować pługiem. Wiosną , latem i jesienią zajmował się pracami polowymi a zimą pracami w siedlisku gospodarstwa , zwłaszcza karmieniem zwierząt hodowlanych.

Mając na względzie powyższe uznać należy, że w spornych okresach wnioskodawca pracował nie mniej, niż cztery godziny dziennie w gospodarstwie rolnym rodziców.

W tym stanie rzeczy przyjąć należy, że ubezpieczony udowodnił wymagany 25 letni staż pracy.

W ocenie Sądu wnioskodawca spełnia również warunek co do posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Organ rentowy nie uznał jako pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia skarżącego od 3.04.1979 r. do 30.11.1984 r. w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ł..

W przeprowadzonym postępowaniu ubezpieczony udowodnił przedłożonymi dokumentami (min. świadectwem pracy w szczególnych warunkach) i własnymi zeznaniami oraz zeznaniami świadków, że wykonywał pracę w szczególnych warunkach od 3.04.1979 r. do 30.11.1984 r. jako kierowca ciągnika.

Analiza zaś treści wykazu A do powołanego Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że przedmiotowe prace kierowcy ciągnika, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych są wymienione dziale VIII (transport) poz. 3, jako prace w szczególnych warunkach.

Nadto praca na stanowisku kierowcy ciągnika kołowego, gąsienicowego i pojazdu gąsienicowego wymieniona jest w wykazie A dziale VIII (transport) poz. 3 pkt. 1-3 stanowiącego załącznik do Zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. (Dz. Urz z 1988 r., Nr 2, poz. 4 – 5)

Wykazy wymieniają zatem taki rodzaj pracy, jaki wedle nie budzących wątpliwości ustaleń, faktycznie wykonywał ubezpieczony.

Wbrew twierdzeniom organu rentowego nie ma przeszkód do takiego zakwalifikowania pracy świadczonej przez odwołującego się w spornym okresie, mimo, że dział VIII dotyczy transportu, a zakład pracy odwołującego się należał do branży rolniczej.

Według Sądu umiejscowienie pracy kierowców ciągników we wspomnianym wykazie z pewnością uwzględniało charakter pojazdu, bez względu na branżę dla jakiej wykonywali oni pracę. Nie ma znaczenia czy odwołujący się kierował ciągnikiem na drodze czy też w trakcie prac polowych, bo wykonywał również i w tym czasie takie same czynności kierowcy. Transport siewnika na polu do którego należało dojechać normalnymi drogami był takim samym transportem jak przewóz ziemniaków na podobnych odległościach.

Fakt, że praca na stanowiskach: kierowcy ciągnika kołowego, gąsienicowego i pojazdu gąsienicowego została wymieniona w wyżej wskazanym zarządzeniu w dziale dotyczącym (...) oznacza, iż prace w polu także są zaliczane do szeroko pojętych prac w transporcie. Ciągnik gąsienicowy nie jest bowiem przeznaczony do jazdy po jezdni asfaltowej, tylko jest maszyną, która wymaga przewożenia elementów w trudnym terenie np. na budowie na drogach piaszczystych o dużym poziomie zróżnicowania terenu itp. a skoro tak, to wywnioskować trzeba, że transport oznacza tu też jazdę po polu która wygląda na prace o znacznie większym zakresie występowania warunków szczególnych. Także praca na kombajnie jest uznawana za pracę w warunkach szczególnych mimo, ze kombajn nie służy do przewozu tylko do prac polowych. Jednakże należy zauważyć, że w niniejszej sprawie wnioskodawca w znacznie mniejszym zakresie pracował na traktorze w pracach polowych bowiem większość czasu spędzał w transporcie różnych materiałów w tradycyjnym rozumieniu. Tak więc pracę na ciągniku w polu należy uznać za pracę uzupełniająca do pracy przewozu różnych materiałów.

Tożsamy pogląd wyraził też Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu do wyroku z dnia 11 maja 2016 r., sygn. akt III AUa 109/16, opubl. Portal Orzeczeń, który należy podzielić w niniejszej sprawie zgodnie, z którym nie sposób przyjąć, iż kombajny i pojazdy gąsienicowe przeznaczone są do prac w firmach transportowych, do wykonywania prac przewozowych. Kombajny kojarzą się przede wszystkim z maszynami wykonującymi prace w rolnictwie i z pewnością nie służą one do prac transportowych, w sensie usług przewozowych. Pojazdy gąsienicowe, co do zasady, nie poruszają się po drogach publicznych. Nie służą do prac transportowych, do świadczenia usług przewozowych. Przeciwnie, wykorzystywane są do różnych prac, usług, które mogą mieć związek z różnymi branżami, w tym z pracami w rolnictwie, w budownictwie. Skoro praca kierowców ciągników, kierowców kombajnów i kierowców pojazdów gąsienicowych została umieszczona obok siebie w Dziale VIII wymieniającym „Prace w Transporcie i łączności”, to należy przyjąć, iż czynnikiem wyróżniającym, który spowodował umieszczenie prac kierowców tych pojazdów w wykazie, była także okoliczność, że są to maszyny w ruchu, niebezpieczne dla otoczenia, nie tylko wówczas, gdy poruszają się po drogach publicznych. Ponadto należy podnieść, iż wymienione pojazdy: ciągniki, kombajny, pojazdy gąsienicowe są pojazdami samobieżnymi i z tej przyczyny są zamieszczone w dziale załącznika A wymieniającym prace w transporcie. (vide też: wyrok SA w Gdańsku z dnia 1 kwietnia 2015 roku sygn. III AUa 1842/14, LEX nr 1679889, wyrok SA w Gdańsku z dnia 20.03.2015 r., III AUa 1815/14, opubl. LEX nr 1679890, wyrok SA w Łodzi z dnia 02.01.2012 r., III AUa 773/12, por. też wyrok SN z dnia 13.08.2015 r., II UK 298/14).

Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego wnioskodawca w okresie zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ł. pracował w godzinach od 7:00 do 15:00 a także często w godzinach nadliczbowych. Jako traktorzysta pracował głównie w transporcie. Wnioskodawca jeździł w transporcie, w tym do Przetwórni W. - Owocowej w Ł. i do B., do (...) Przedsiębiorstwa (...), do Urzędu Gminy w Ł. i do (...) Publicznych (...) i do S. do Przedsiębiorstwa (...), a także woził do ludzi nawozy. Oprócz tego zwoził cegłę, środki chemiczne, żwir, asfalt, również woził też piach na drogi, zimą odśnieżał. Na pole jeździł robić usługi dla rolników na odległość do 5- 6 km. Na polu traktorzysta musiał cały czas jeździć po polu traktorem w czasie prac polowych. Traktory na polu robiły kultywację, orkę, sadzenie ziemniaków, opryskiwanie, również traktorzysta prowadził maszyny do zmiękczania ziemi. U jednego gospodarza średnio pracował godzinę. Jednego dnia traktorzysta jeździł do 8-10 gospodarzy. Do rolników tylko w okresie wzmożonych prac polowych (a więc przez znacznie krótszą część roku) ubezpieczony dojeżdżał normalnymi drogami. Na polu wnioskodawca jeździł w gorszych warunkach, niż na drogach ze względu przede wszystkim na kurz czy opryski chemiczne.

Wszystkie wskazane wyżej prace kierowcy ciągnika były wykonywane w sposób stały i w pełnym wymiarze czasu pracy (minimum 8 godzin). Stanowiły podstawowe, zasadnicze zajęcie wnioskodawcy jako pracownika.

W tej sytuacji mimo, że wnioskodawca przez cały spory okres od 3.04.1979 r. do 30.11.1984 r., nie wykonywał jako kierowca ciągnika tylko i wyłącznie usług związanych z transportem, bo przez pewną części tego okresu świadczył prace na polu, to charakter jego zatrudnienia odpowiada określonemu w dziale VIII poz. 3 cytowanego wykazu A załącznika do Rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983 r.

Poza sporem pozostawał zaś okres pracy w szczególnych warunkach od 3.11.1986 r. do 31.12.1998 r. w (...) S.A. – Zakład (...) w W. określony w wykazie A, dziale VIII, poz. 13 przytoczonego Rozporządzenia.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie zgromadzony materiał dowodowy wskazuje bezsprzecznie, że w okresie co najmniej 15 lat ( w tym w spornym okresie od 3.11.1986 r. do 31.12.1998 r.) wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał czynności zaliczane do pracy w warunkach szczególnych.

W myśl art. 100 ust. 1. ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa

Na mocy art. 129 ust. 1 cytowanej ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Wnioskodawca w dniu 20.04.2016 r. złożył wniosek o świadczenie emerytalne, zaś urodził się w dniu (...), a zatem prawo do emerytury należało wnioskodawcy przyznać od dnia 4 maja 2016 r., tj. od dnia spełnienia wszelkich warunków określonych cytowanymi przepisami, czyli od następnego dnia po dacie osiągnięcia wieku emerytalnego .

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżone decyzje i orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku uznając odwołanie wnioskodawcy za zasadne.

Z uwagi na wynik postępowania Sąd o kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( t. j. Dz. U. z 2015 roku, poz. 1800) w brzmieniu obowiązującym do dnia 26 października 2016 r., mając na względzie, że stosownie do treści § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2016r., poz. 1667) – do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji. Sąd zasądził zatem od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz wnioskodawcy S. F. w Ł. kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć organowi rentowemu, wypożyczając akta emerytalne.

K.B