Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 19 czerwca 2017 r.

Postanowieniem z dnia 18 maja 2015 r. inspektor kontroli skarbowej z Urzędu Kontroli Skarbowej w R. wszczął dochodzenie w sprawie o to, że prowadząc działalność gospodarczą i będąc podatnikiem podatku od towarów i usług, działając czynem ciągłym w okresie od 1 sierpnia do 31 grudnia 2010 r., posługiwał się nierzetelnymi fakturami zakupu VAT, gdzie jako wystawca figuruje firma (...), M., ul. (...); nr (...) z dnia 10.09.2010 r., (...) z dnia 14.09.2010 r., nr (...) z dnia 20.09.2010 r., (...) z 27.09.2010 r., nr (...) z dnia 04.10.2010 r. (...) z dnia 11.10.2010 r., nr (...) z dnia 26.10.2010 r., (...) z dnia 03.11.2010 r., nr (...) z dnia 16.11.2010 r., (...) z dnia 23.11.2010 r., nr (...) z dnia 26.11.2010 r., (...) z dnia 03.12.2010 r., nr (...) z dnia 15.12.2010 r., (...) z dnia 22.12.2010 r., łącznie na kwotę netto 1.144.873,65 zł, i podatku VAT 251.872,20 zł, oraz wystawił nierzetelne faktury sprzedaży, wystawione jako B. T. B. dla firmy (...), K., ul. (...), nr (...)r., z dnia 03.08.2010 r., nr (...)z dnia 12.08.2010 r., nr (...) z dnia 17.08.2010 r., nr (...) z dnia 19.08.2010 r., nr(...)z dnia 27.08.2010 r., nr (...)z dnia 11.09.2010 r., nr (...) z dnia 14.09.2010 r., z dnia 14.09.2010 r., nr (...) z dnia 21.09.2010 r., nr (...)z dnia 27.09.2010 r., nr (...) z dnia 05.10.2010 r., nr (...)z dnia 12.10.2010 r., nr (...) z dnia 27.10.2010 r., nr (...)z dnia 04.11.2010 r., (...) z dnia 16.11.2010 r., nr(...) z dnia 24.11.2010 r., nr (...) z dnia 29.11.2010 r., nr (...) z 04.12.2010 r., nr (...)z dnia 16.12.2010 r., nr(...)z dnia 23.12.2010 r., łącznie na kwotę netto 1.484.244,36 zł i podatku VAT 326.533,76 zł, tj. o przestępstwo skarbowe z art. 62 § 2 kks w zw. z art. 6 § 2 kks. Podstawę wszczęcia postępowania stanowiły wyniki kontroli skarbowej przeprowadzonej wobec T. B. w zakresie rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania podatku od towarów i usług za poszczególne okresy rozliczeniowe w 2010 r. W tym samym dniu wydano postanowienie o przedstawieniu w/opisanego zarzutu T. B.. W toku postępowania kilkukrotnie wzywano podejrzanego do stawiennictwa w (...) w R., podjęto próbę doręczenia wezwania za pośrednictwem Policji, uzyskując informację, iż nie przebywa on pod znanym Urzędowi adresem od około dwóch lat, nie ustalono jednocześnie innego miejsca zamieszkania podejrzanego.

Postanowieniem z dnia 19 sierpnia 2015 r. przedłużono dochodzenie do dnia 18 listopada 2015 r. W dniu 12 października 2015 r. prowadzący postepowanie na podstawie art. 173 kks w zw. z art. 175 § 1 kks wydał postanowienie o zastosowaniu wobec podejrzanego T. B. postępowania w stosunku do nieobecnych, gdyż nie można było ustalić miejsca jego pobytu w kraju i jednocześnie w trybie art. 175 § 1 zd. 2 kks zwrócił się do Prokuratora Rejonowego dla miasta R. o zatwierdzenie wymienionego postanowienia, przedstawiając prokuratorowi wraz z wnioskiem akta sprawy ( (...)W dniu 14 października 2015 r. prokurator zatwierdził postanowienie prowadzącego postępowanie. Zarządzeniem z dnia 26 października 2015 r. dla podejrzanego wyznaczono obrońcę z urzędu w osobie adw. E. S..

W dniu 30 listopada 2015 r. przez działającego w imieniu Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w R. do Sądu Rejonowego w R. został skierowany sporządzony przez inspektora kontroli skarbowej akt oskarżenia przeciwko T. B. o w/opisany czyn z art. 62 § 2 kks w zw. z art. 6 § 2 kks.

W toku postepowania oskarżony T. B. stawił się osobiście na rozprawie w dniu 23 czerwca 2016 r. wobec czego postanowiono o rozpoznaniu sprawy w postepowaniu zwyczajnym.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z przepisem art. 155 § 1 i 2 kks w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2015 r. w sprawie, w której finansowy organ postępowania przygotowawczego prowadził śledztwo lub dochodzenie objęte nadzorem prokuratora, w ciągu 14 dni od zakończenia postepowania organ ten może sporządzić akt oskarżenia, który winien być przesłany wraz z aktami sprawy prokuratorowi i to właśnie prokurator jest uprawniony do zatwierdzenia i wniesienia do sądu aktu oskarżenia, zaś organowi, który prowadził postępowanie w toku postepowania przed sądem przysługują uprawnienia oskarżyciela publicznego. Zgodnie z przepisem art. 157 § 2 kks w razie wniesienia aktu oskarżenia przez prokuratora finansowy organ postępowania, jego przedstawiciel może działać w sprawie obok prokuratora w charakterze oskarżyciela publicznego. Zgodnie z § 4 w/wymienionego przepisu w pozostałych wypadkach finansowy organ postępowania przygotowawczego może samodzielnie sporządzić i wnieść do sądu akt oskarżenia.

Prokurator sprawuje nadzór nad postępowaniem przygotowawczym prowadzonym przez finansowy organ postępowania o przestępstwa skarbowe w sytuacjach wskazanych m.in. w przepisie art. 151c kks, który obowiązuje od 1 lipca 2015 r. Nadzór ten jest obligatoryjny w przypadku prowadzenia śledztwa, jak również w sytuacji gdy spełnione są przesłanki do obrony obligatoryjnej określone w art. 79 § 1 kpk, dopuszczono dowód z opinii sądowo – psychiatrycznej na podstawie ar. 202 § 1 kpk, jak również gdy wobec podejrzanego stosowany jest środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania. Wreszcie prokurator może objąć postępowanie nadzorem z uwagi na wagę sprawy lub jej zawiłość. Ponadto dalsze przepisy kodeksu karnego skarbowego przewidują okoliczności, w których wyłączenie prokurator jest uprawniony do podejmowania czynności, m.in. w przypadku niezakończenia postępowania prowadzonego w formie dochodzenia w terminie 6 miesięcy, tylko prokurator może je przedłużyć na dalszy oznaczony czas (art. 153 § 1 zd. 3 kks w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2015 r.), jak również w sprawach o przestępstwa skarbowe prokurator zatwierdza postanowienie o zastosowaniu postępowania w stosunku do osób nieobecnych (art. 175 § 1 zd. 2 kks). Podejmowanie przez prokuratora tego rodzaju czynności w toku postępowania przygotowawczego stanowi o sprawowaniu przez niego faktycznego nadzoru nad postępowaniem, nawet jeśli nie zostanie wydane postanowienie o objęciu postępowania tego rodzaju nadzorem. M.in. w uchwale z dnia 28 stycznia 2016 r., sygn. akt I KZP 13/15 Sąd Najwyższy wskazał wprost, iż „przedłużenie przez właściwego prokuratora, na podstawie art. 153 § 1 zd. 3 kks, na okres powyżej 6 miesięcy, dochodzenia w sprawie o przestępstwo skarbowe, prowadzonego przez finansowy organ postępowania przygotowawczego i nadzorowanego przez organ nadrzędny nad tym organem, oznacza objecie przez prokuratora nadzorem tego dochodzenia, obligując go do realizowania swoich uprawnień płynących z art. 298 § 1 i art. 326 § 1 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks”. W uzasadnieniu uchwały wskazano na zmianę stanu prawnego z dniem 1 lipca 2015 r., która nałożyła na prokuratora nowe obowiązki w toku postępowań o przestępstwa skarbowe, określne m.in. w art. 122 § 2 kks, a to np. zwolnienie świadka z obowiązku zachowania tajemnicy (art. 180 § 1 kpk), zarządzenie wywiadu środowiskowego o podejrzanym (art. 214 § 1 kpk), wydanie postanowienia o przeszukania (art. 220 § 1 kpk), zarządzenie zatrzymania i doprowadzenia podejrzanego (art. 247 § 1 kpk). Zdaniem Sądu Najwyższego, które Sąd orzekający w niniejszym składzie w pełni podziela, podejmowanie tego rodzaju czynności przez prokuratora świadczy nie tylko o powzięciu przezeń wiedzy o toczącym się postepowanie, ale wymaga zapoznania się ze sprawą, zgromadzonym materiałem dowodowym i jego oceny w kontekście potrzeby wydania jednego z w/wymienionych orzeczeń, zarządzeń, które mają charakter wpadkowy. Inaczej rzecz się ma z postanowieniem o przedłużeniu postępowania na podstawie art. 153 § 1 zd. 3 kks, wówczas prokurator również ma obowiązek zapoznać się z całokształtem materiału zgromadzonego w sprawie, zbadać jego dotychczasowy przebieg i efekty oraz rozważyć, czy istnieje wymagany przez ustawę szczególnie uzasadniony przypadek nakazujący przedłużenie postępowania. Tego rodzaju decyzja prokuratora nie ma charakteru wpadkowego, a przesądza o dalszym bycie postępowania przygotowawczego. Przedłużenie postępowania przygotowawczego o przestępstwo skarbowe ponad 6 miesięcy jest więc de facto czynnością nadzorczą i winna ona być podejmowana w ramach sprawowanego nadzoru, bądź świadczy o jego rozpoczęciu. Konsekwencją tego rodzaju decyzji jest obowiązek wniesienia aktu oskarżenia przez prokuratora, art. 155 § 1-3 kks. Powyższe rozumienie skutków wydania podstawienia w trybie art. 153 § 1 zd. 3 kks ma obecnie charakter powszechny, znajduje potwierdzenie tak w orzecznictwie sądów powszechnych (np. wyrok Sadu Okręgowego w Gliwicach z dnia 17 stycznia 2017 r., sygn. akt VI Ka 595/16), Sądu Najwyższego, jak i poglądach przedstawicieli doktryny.

W tym miejscu rozważyć należy, czy decyzja prokuratora o zatwierdzeniu postanowienia o zastosowaniu postępowania w stosunku do nieobecnych ma charakter wpadkowy, podobny do orzeczeń, zarządzeń wymienionych w art. 122 § 2 zd. 1 kks, czy też ma znaczenie dla dalszego toku postępowania i skutkuje de facto obcięciem przez prokuratora nadzoru nad postępowaniem. W ocenie Sądu tego rodzaju czynność prokuratora stanowi czynność nadzorczą, bowiem zatwierdzenie przez prokuratora postanowienia wydanego w trybie art. 175 § 1 kks przesądza o jego dalszym toku, stosowaniu szczególnego trybu, który prowadzi do obligatoryjnej obrony, art. 176 § 1 kks. Stanowisko to jest tym bardziej uzasadnione, iż nadzór prokuratora nad postępowaniem jest obowiązkowy w przypadku stwierdzenia okoliczności uzasadniających obronę obligatoryjną określonych w art. 79 § 1 kpk (art. 151c § 2 kks). Prokurator przed zatwierdzeniem postanowienia wydanego w trybie art. 175 § 1 kks zapoznaje się z aktami sprawy, dokonuje oceny dotychczas podejmowanych czynności, a od jego decyzji zależy dalszy tok postępowania – zatwierdzenie postanowienia prowadzi właściwie do zakończenia postępowania, po ustanowieniu obrońcy, możliwe jest sporządzenie aktu oskarżenia, który wobec tak opisanego sprawowania nadzoru w okolicznościach obligatoryjnej obrony, wymaga również zatwierdzenia i wniesienia przez prokuratora, art. 155 § 1 i 2 kks.

W przedmiotowej sprawie prokurator w dniu 14 października 2015 r. zatwierdził postanowienie z dnia 12 października 2015 r. o zastosowaniu w stosunku do podejrzanego T. B. postępowania do nieobecnych, w konsekwencji zgodnie z przepisem art. 176 § 1 kks ustanowiono dla wymienionego obrońcę z urzędu, skutkiem czego prokurator de facto objął nadzorem postępowanie przygotowawcze. W tym stanie rzeczy zdaniem Sądu organem uprawnionym do wniesienia aktu oskarżenia w niniejszej sprawie, zgodnie z przepisem art. 155 § 1 i 2 kks był wyłącznie prokurator. Konsekwencją powyższego jest uznanie, iż wnoszący akt oskarżenia w niniejszej sprawie w dniu 30 listopada 2015 r. organ działający w imieniu Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej nie posiadał samodzielnej legitymacji w tym zakresie, skarga – akt oskarżenia nie został wniesiony przez uprawnionego oskarżyciela i postępowanie zgodnie z art. 17 § 1 pkt. 9 kpk należało umorzyć, przy czym wobec uprzedniego przeprowadzenia rozprawy wydano wyrok na podstawie art. 414 § 1 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks.

W przedmiocie kosztów postępowania orzeczono zgodnie z przepisami art. 618 § 1 pkt. 1 1kpk oraz art. 632 pkt. 2 kpk przy zastosowaniu art. 113 § 3 kk, przy czym koszty ustanowienia obrońcy obliczono wg. stawek wskazanych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z uwzględnieniem ilości rozpraw z udziałem obrońcy.

SSR Katarzyna Baryła