Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III 28/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 maja 2017 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu w III Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący S.S.O. Marek Bajger

Protokolant p.o. stażystka Kinga Ostrowska

w obecności Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Kaliszu Marcina Urbaniaka

po rozpoznaniu w dniu 26 maja 2017 r. sprawy:

B. K. , syna J. i M. z d. U., ur. (...) w K.,

oskarżonego o to, że:

w nocy z 23 na 24 lipca 2015 r. w K., w mieszkaniu przy ul. (...), używając twardego, tępokrawędzistego przedmiotu w postaci drewnianej nogi od stołu o kształcie pałki długości 73 cm oraz pięści, zadał swojemu ojcu J. K. co najmniej pięć uderzeń w okolicę głowy, w tym:

-

co najmniej dwa uderzenia w prawą okolicę skroniową,

-

co najmniej jedno uderzenie w okolicę czołową i ciemieniową,

-

co najmniej jedno uderzenie w okolicę prawego kąta żuchwy,

-

co najmniej jedno uderzenie w okolicę powieki górnej lewego oka i lewego policzka,

a także uderzenia w okolicę potyliczną, okolice szyi, okolice nadobojczykowe, tylną powierzchnię prawego barku, przednią i boczną powierzchnię prawego ramienia w jego górnej części oraz tylno-przyśrodkową powierzchnię prawego ramienia, w wyniku czego pokrzywdzony doznał obrażeń ciała w postaci licznych ran tłuczonych głowy w okolicy skroniowej prawej oraz prawego kąta żuchwy, licznych sińców w okolicy głowy, szyi i kończyn górnych, wielomiejscowego złamania żuchwy, podbiegnięć krwawych błony śluzowej przedsionka ust, wielomiejscowych podbiegnięć krwawych powłok czaszki, złamania kości sklepienia i podstawy czaszki, krwiaka podtwardówkowego, kilku ognisk krwawienia podpajęczynówkowego, podbiegnięć krwawych tkanki podskórnej i mięśni szyi po stronie prawej, otarć naskórka prawego ramienia i przedramienia, prawego łokcia, lewego nadgarstka oraz prawego kolana, które to obrażenia ciała spowodowały uraz czaszkowo-mózgowy stanowiący ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci choroby realnie zagrażającej życiu i doprowadziły, obok toksycznego działania alkoholu etylowego na ośrodkowy układ nerwowy, do wystąpienia u pokrzywdzonego zaburzenia odruchu wymiotnego oraz zaburzenia oddychania, a w konsekwencji do jego nagłego zgonu w wyniku uduszenia gwałtownego w mechanizmie zaaspirowania treści żołądkowej,

tj. o czyn z art. 156 § 3 k.k.

1. Oskarżonego B. K. uznaje za winnego popełnienia czynu wyżej opisanego, z tym, że przyjmuje, iż działał umyślnie w zamiarze ogólnym spowodowania u J. K. ciężkiego uszczerbku na zdrowiu oraz, że następstwo w postaci śmierci pokrzywdzonego powinien i mógł przewidzieć, tj. czynu z art. 156 § 3 k.k. i za to na podstawie tego przepisu skazuje go na karę 6 (sześć) lat pozbawienia wolności.

2. Na podstawie art. 63 § 1 k.k. zalicza oskarżonemu na poczet kary pozbawienia wolności okres rzeczywistego pozbawienia wolności w tej sprawie w postaci zatrzymania i tymczasowego aresztowania od dnia 24 lipca 2015 r. godz. 16.15.

3. Na podstawie art. 44 § 2 k.k. orzeka przepadek drewnianej nogi od stołu, jako przedmiotu służącego do popełnienia przestępstwa, przechowywanej w depozycie Sądu Okręgowego w Kaliszu pod nr. 5/17, poz. 2.

4. Zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. D. koszty nieopłaconej obrony oskarżonego z urzędu (w tym VAT) w kwocie 1569,36 zł (jeden tysiąc pięćset sześćdziesiąt dziewięć zł trzydzieści sześć gr.).

5. Na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwalnia oskarżonego od kosztów sądowych.

III K 28/17

UZASADNIENIE

I Prokuratura Rejonowa w Kaliszu oskarżyła B. K. o to, że:

w nocy z 23 na 24 lipca 2015 r. w K., w mieszkaniu przy ul. (...), używając twardego, tępokrawędzistego przedmiotu w postaci drewnianej nogi od stołu o kształcie pałki długości 73 cm oraz pięści, zadał swojemu ojcu J. K. co najmniej pięć uderzeń w okolicę głowy, w tym:

- co najmniej dwa uderzenia w prawą okolicę skroniową,

- co najmniej jedno uderzenie w okolicę czołową i ciemieniową,

- co najmniej jedno uderzenie w okolicę prawego kąta żuchwy,

- co najmniej jedno uderzenie w okolicę powieki górnej lewego oka i lewego policzka,

a także uderzenia w okolicę potyliczną, okolice szyi, okolice nadobojczykowe, tylną powierzchnię prawego barku, przednią i boczną powierzchnię prawego ramienia w jego górnej części oraz tylno-przyśrodkową powierzchnię prawego ramienia, w wyniku czego pokrzywdzony doznał obrażeń ciała w postaci licznych ran tłuczonych głowy w okolicy skroniowej prawej oraz prawego kąta żuchwy, licznych sińców w okolicy głowy, szyi i kończyn górnych, wielomiejscowego złamania żuchwy, podbiegnięć krwawych błony śluzowej przedsionka ust, wielomiejscowych podbiegnięć krwawych powłok czaszki, złamania kości sklepienia i podstawy czaszki, krwiaka podtwardówkowego, kilku ognisk krwawienia podpajęczynówkowego, podbiegnięć krwawych tkanki podskórnej i mięśni szyi po stronie prawej, otarć naskórka prawego ramienia i przedramienia, prawego łokcia, lewego nadgarstka oraz prawego kolana, które to obrażenia ciała spowodowały uraz czaszkowo-mózgowy stanowiący ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci choroby realnie zagrażającej życiu i doprowadziły, obok toksycznego działania alkoholu etylowego na ośrodkowy układ nerwowy, do wystąpienia u pokrzywdzonego zaburzenia odruchu wymiotnego oraz zaburzenia oddychania, a w konsekwencji do jego nagłego zgonu w wyniku uduszenia gwałtownego w mechanizmie zaaspirowania treści żołądkowej,

tj. o czyn z art. 156 § 3 k.k.

Akt oskarżenia zawierający wniosek w trybie art. 335 § 2 k.p.k. o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzania postępowania dowodowego wpłynął do Sądu Okręgowego w Kaliszu w dniu 26 kwietnia 2017.

W dniu 26 maja 2017 r. odbyło się posiedzenie w trybie art. 343 k.p.k. w przedmiocie wydania wyroku skazującego bez przeprowadzania postępowania dowodowego.

W toku posiedzenia doszło do modyfikacji wniosku przez strony, w ten sposób, że uzgodniono podwyższenie wymiaru kary pozbawienia wolności do 6 lat, rozszerzono go o orzeczenie na podstawie art. 44 § 2 k.k. przepadku przedmiotu służącego do popełnienia przestępstwa w postaci drewnianej nogi od stołu oraz uzupełniono opis czynu poprzez przyjęcie w opisie czynu, że oskarżony działał umyślnie w zamiarze ogólnym spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, a następstwo w postaci śmierci pokrzywdzonego powinien i mógł przewidzieć.

Przed uwzględnieniem wniosku oskarżony został pouczony o treści art. 447 § 5 k.p.k.

Sąd na podstawie art. 343 § 1 i 2 k.p.k. uwzględnił wniosek w brzmieniu wynikającym z modyfikacji dokonanych przez strony na posiedzeniu i:

- uznał oskarżonego B. K. za winnego popełnienia czynu opisanego w akcie oskarżenia z tym, że przyjął, iż działał on umyślnie w zamiarze ogólnym spowodowania u J. K. ciężkiego uszczerbku na zdrowiu oraz, że następstwo w postaci śmierci pokrzywdzonego powinien i mógł przewidzieć, tj. czynu z art. 156 § 3 k.k. i za to na podstawie tego przepisu skazał go na karę 6 lat pozbawienia wolności.

- na podstawie art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonemu na poczet kary pozbawienia wolności okres rzeczywistego pozbawienia wolności w tej sprawie w postaci zatrzymania i tymczasowego aresztowania od dnia 24 lipca 2015 r. godz. 16.15,

- na podstawie art. 44 § 2 k.k. orzekł przepadek drewnianej nogi od stołu, jako przedmiotu służącego do popełnienia przestępstwa, przechowywanej w depozycie Sądu Okręgowego w Kaliszu pod nr. 5/17, poz. 2.

II Wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku oraz zawartych w nim rozstrzygnięć.

Przestępstwo określone w art. 156 § 1 k.k. ma charakter skutkowy, a do jego istoty należy wystąpienie skutku w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, odpowiadającego jednej z opisanych w art. 156 § 1 pkt 1 i 2 k.k. postaci z dwóch grup. Do pierwszej grupy zaliczone zostało spowodowanie: pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia (art. 156 § 1 pkt 1 k.k.) Do grupy drugiej zaliczone zostało spowodowanie: innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej lub znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała (art.156 § 1 pkt 2 k.k.) (por. A. Zoll Komentarz do art. 156 k.k., [w:] A. Barczak-Oplustil, G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Rodzynkiewicz, M. Szewczyk, W. Wróbel, A. Zoll, Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Komentarz do art. 117-277 k.k., Zakamycze, 2006, wyd. II; wyrok SA w Rzeszowie z dn. 14.11.2002 r., II AKa 103/2002, OSA 2004, z. 1, poz. 2).

Każda choroba realnie zagrażająca życiu, niezależnie od czasu jej trwania, musi być uznana za ciężki uszczerbek na zdrowiu, ponieważ jest najdalej idącym - w porównaniu z innymi, zamieszczonymi w katalogu postaciami takiego uszczerbku - skutkiem działania sprawcy, odzwierciedlającym intensywność i efektywność bezpośredniego i umyślnego charakteru tego działania. Realność zagrożenia utratą życia nie zależy w żaden prosty sposób od czasu występowania takiego stanu - zawsze natomiast charakteryzuje znaczny stopień szkodliwości działania sprawcy powodującego chorobę, w której przebiegu w każdej chwili dojść może do zgonu ofiary przestępstwa. Nie ma więc racjonalnych podstaw do różnicowania odpowiedzialności karnej według niezależnego od sprawcy kryterium długości czasu stanu zagrożenia dla życia lub skuteczności działań ratujących życie. Choroba realnie zagrażająca życiu, to takie następstwo obrażeń ciała czy rozstroju zdrowia, które nawet w wypadku szybkiego i intensywnego postępowania leczniczego z reguły i w każdej chwili prowadzić może do śmierci (por. postanowienie SN z dn. 21.04.2005 r., IV KO 19/05, OSNwSK 2005/1/824).

Postać ciężkiego uszkodzenia ciała wymieniona w przepisie art. 156 § 1 pkt 1 lub 2 k.k. nie musi być sprecyzowana w świadomości sprawcy, a zamiar spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu przyjąć może postać zamiaru ogólnego. Przy umyślnych uszkodzeniach ciała przyjmuje się tak zwany zamiar ogólny, który obejmuje faktycznie powstałe następstwa zadanych umyślnie obrażeń. Zakłada się bowiem, że sprawca nie mógł mieć świadomości dokładnego obrazu wszystkich następstw swego działania, ale działał on ze świadomością możliwości powstania daleko sięgającej krzywdy biorąc pod uwagę rodzaj użytego narzędzia, liczbę i siłę uderzeń czy też odporność ofiary (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 8 lutego 2001 r., II AKa 36/2001, Krakowskie Zeszyty Sądowe 2001/7- 8 poz. 52).

Różnica między zabójstwem, a przestępstwem z art. 156 § 3 k.k. tkwi w stronie podmiotowej czynu i polega na tym, że w wypadku popełnienia zbrodni zabójstwa sprawca ma zamiar bezpośredni lub ewentualny pozbawienia życia człowieka i w tym celu podejmuje działanie lub zaniechanie, a w wypadku popełnienia czynu z art. 156 § 3 k.k. sprawca działa z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu pokrzywdzonego, a na następstwo czynu w postaci śmierci nawet się nie godzi (por. wyrok SA w Katowicach z dn. 17.09.2009 r., II AKa 232/09, LEX nr 553847).

Występek z art. 156 § 3 k.k. charakteryzuje się złożoną stroną podmiotową, w której spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu jest objęte umyślnością, a pozostająca z nim w związku przyczynowym śmierć człowieka - nieumyślnością. Realizując umyślnie znamiona występku z art. 156 § 1 k.k., sprawca następstwa w postaci śmierci nie obejmuje zamiarem. Następstwo to (skutek) może mu być przypisane, jeżeli przewidywał je albo było ono obiektywnie możliwe do przewidzenia (por. wyrok SA w Krakowie z dn. 13.07.2010 r., II AKa 32/10, KZS 2010/9/29).

Do odpowiedzialności z przepisu art. 156 § 3 k.k. nie jest konieczne, aby działanie sprawcy było jedyną i wyłączną przyczyną śmierci ofiary. Konieczne jest jedynie ustalenie związku przyczynowego między tym działaniem i przynajmniej jedną z przyczyn powodujących skutek końcowy (por. wyrok SA w Łodzi z dnia 24 maja 2007 roku, II AKa 70/07, Prok. i Pr. 2008/5/30/).

Występek określony w art. 156 § 3 k.k. stanowi samoistny typ przestępstwa, odwołujący się jedynie do znamion czynu z art. 156 § 1 k.k., wobec czego wystarczające jest przyjmowanie kwalifikacji prawnej wyłącznie z art. 156 § 3 k.k., bez potrzeby odwoływania się do przepisu art. 156 § 1 k.k. w którymkolwiek jego punkcie (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 5 czerwca 2014 r., II AKa 136/14, LEX nr 1480411).

Oskarżony B. K. wyczerpał znamiona czynu z art. 156 § 3 k.k. w ten sposób, że działając umyślnie w zamiarze ogólnym spowodowania u J. K. ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, pobił go zadając mu ciosy pięściami oraz co najmniej pięć uderzeń w okolicę głowy przy pomocy twardego, tępokrawędzistego przedmiotu w postaci drewnianej nogi od stołu o kształcie pałki długości 73 cm. J. K. doznał obrażeń ciała m. in. w postaci urazu czaszkowo-mózgowego, stanowiących ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci choroby realnie zagrażającej życiu. Następstwem tego pobicia, obok toksycznego działania alkoholu etylowego na ośrodkowy układ nerwowy, było wystąpienie u pokrzywdzonego zaburzenia odruchu wymiotnego oraz zaburzenia oddychania, a w konsekwencji doszło do nagłego zgonu w wyniku uduszenia gwałtownego w mechanizmie zaaspirowania treści żołądkowej. B. K. jako osoba dorosła, posiadająca pewien stopień wiedzy i doświadczenia życiowego, zadając ciosy pięściami i drewnianą nogą od stołu w okolicę głowy, musiał zdawać sobie sprawę z tego, iż takie zachowanie spowoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu pokrzywdzonego. Natomiast skutek w postaci śmierci J. K. nie był przez oskarżonego objęty zamiarem. Skutek ten może być mu jednak przypisany w warunkach określonych w art. 9 § 3 k.k., tzn. mimo braku zamiaru zabicia pokrzywdzonego, następstwo w postaci jego śmierci było obiektywnie możliwe do przewidzenia. Zadanie wielokrotnych uderzeń drewnianą nogą od stołu w okolicę głowy zawsze stwarza poważne zagrożenie dla życia człowieka i wie o tym każdy przeciętny człowiek i powinien wiedzieć także oskarżony, stąd też miał możliwość przewidzenia następstwa swojego działania w postaci śmierci pokrzywdzonego.

Stopień społecznej szkodliwości czynu oskarżonego należy ocenić jako duży. Przemawia za tym rodzaj naruszonego dobra - zdrowie człowieka, sposób i okoliczności popełnienia czynu i działanie oskarżonego umyślnie z zamiarem ogólnym.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala na przypisanie oskarżonemu winy w stopniu znacznym za popełnienie przypisanego mu przestępstwa, albowiem w czasie swojego bezprawnego, karalnego i karygodnego zachowania, mając możliwość podjęcia decyzji zgodnej z wymogami prawa nie dał posłuchu normie prawnej a nie zachodzą okoliczności wyłączające jego winę lub odpowiedzialność. W szczególności, jak wynika z opinii biegłych psychiatrów miał on w pełni zachowaną poczytalność w chwili czynu.

Jako okoliczności obciążające sąd uznał duży stopień społecznej szkodliwości czynu, znaczny stopień winy, brutalny sposób działania oskarżonego i skutki jego czynu, działanie w stanie nietrzeźwości i po użyciu środków odurzających, uprzednią karalność i zachowanie się po popełnieniu przestępstwa polegające na zaniechaniu wezwania pomocy medycznej dla pobitego pokrzywdzonego. Nadto za zaostrzeniem kary przemawiały potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Natomiast, jako okoliczności łagodzące sąd uznał przyznanie się oskarżonego i złożenie wniosku o tzw. dobrowolne poddanie się karze oraz fakt, że do zaistnienia skutku śmiertelnego przyczyniło się także upojenie alkoholowe pokrzywdzonego. Nie można w tym kontekście nie pominąć także faktu, iż niewątpliwie przedmiotowy czyn był związany z wcześniejszym zachowaniem się pokrzywdzonego (ugryzienie), które choć nie usprawiedliwia oskarżonego, to na akceptację nie może zasługiwać.

Kara 6 lat pozbawienia wolności odpowiada realiom niniejszej sprawy i dyrektywom z art. 53 k.k., stanowi także wystarczającą reakcję prawnokarną w stosunku do oskarżonego, a w szczególności czynić będzie zadość społecznemu poczuciu sprawiedliwości.

Sąd zasądził, na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze, § 2, § 4 ust. 1 i 3, § 17 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, od Skarbu Państwa na rzecz adwokata M. D. kwotę 1569,36 zł tytułem kosztów nieopłaconej obrony z urzędu oskarżonego. Wysokość wynagrodzenia uzasadniona jest obroną w postępowaniu przygotowawczym i dwukrotnie przed sądem oraz nakładem pracy, a nadto koszty te obejmują podatek VAT.

Sąd na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonego od kosztów sądowych, mając na względzie jego aktualną sytuację majątkową i osobistą, w tym konieczność odbycia kary pozbawienia wolności, w świetle, której uznać należy, że nie jest on w stanie uiścić tych kosztów. Nadto za zwolnieniem od kosztów dodatkowo przemawiały względy słuszności, gdyż do wydania wyroku doszło w wyniku uwzględnienia wniosku o tzw. dobrowolne poddanie się karze.