Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 czerwca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 czerwca 2017 roku w S.

sprawy z powództwa A. C.

przeciwko Gminie M. S.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z dnia 12 sierpnia 2016 roku, sygn. akt III C 1344/15

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki A. C. na rzecz pozwanej Gminy M. S. kwotę 3.600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Sławomir Krajewski SSO Iwona Siuta SSO Tomasz Szaj

Sygn. akt II Ca 81/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 12 sierpnia 2016 roku, sygn. akt III C 1344/15, wydanym w sprawie z powództwa A. C. przeciwko Gminie M. S. o zapłatę, Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie: oddalił powództwo w całości oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 3600 zł, tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy oparł powyższe rozstrzygnięcie na ustalonym w sposób następujący stanie faktycznym:

W dniu 14 stycznia 1999 roku A. C. zawarła z Gminą M. S., w formie aktu notarialnego, umowę o oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości stanowiącej działkę gruntu numer (...), obręb 72 P., położonej w S. przy zbiegu ulic (...) z przeznaczeniem na cele sportowe. W § 5 umowy A. C. jako nabywczyni zobowiązała się uiszczać opłatę roczną za użytkowanie wieczyste nabytej działki gruntu, stanowiącą 3 % wylicytowanej ceny tego gruntu w kwocie 45.450 zł do dnia 31 marca każdego roku, począwszy od przyszłego roku.

Powyższa umowa nie została zawarta przez A. C. w zakresie prowadzonej przez nią działalności gospodarczej.

W dniu 1 czerwca 2006 roku A. C. przeniosła wieczyste użytkowanie ww. nieruchomości na P (...) Spółkę Akcyjną w P., w celu zwolnienia się z długu wobec Spółki. W spółce P (...) pełniła funkcję prokurenta, a następnie prezesa zarządu.

Wyrokiem z dnia 5 lipca 2007 roku wydanym przez Sąd Rejonowy w Szczecinie w sprawie z powództwa Gminy M. S. przeciwko A. C. o zapłatę kwoty 49.016,65 zł, w tym 45.450 zł z tytułu opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste ww. działki za 2006 roku z odsetkami ustawowymi od dnia 6 grudnia 2006 roku do dnia zapłaty i kwoty 3565,65 zł z tytułu skapitalizowanych odsetek z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, o sygn. akt I C 628/07, w punkcie I. umorzono postępowanie, co do roszczenia o zasądzenie kwoty 45.450 zł z tytułu opłaty rocznej, w punkcie II. oddalono powództwo w pozostałym zakresie i w punkcie III. orzeczono o kosztach procesu.

Wyrokiem z dnia 21 listopada 2007 roku Sąd Okręgowy zmienił powyższy wyrok w ten sposób, że w punkcie II. zasądził od pozwanej A. C. na rzecz powódki Gminy M. S. kwotę 4768 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 3565,65 zł od dnia 16 lutego 2007 roku i od kwoty 1 202,87 zł od dnia 28 maja 2007 roku oraz oddalił powództwo w pozostałym zakresie, a nadto zmienił rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu zawarte w pkt III., oddalił apelację w pozostałym zakresie oraz orzekł o kosztach postępowania przed Sądem II instancji. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że pozwana A. C. winna była uiścić całość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego za 2006 roku wraz z odsetkami za opóźnienie. Z uwagi na to, że należność główna została uiszczona w toku postępowania do zapłaty pozostały skapitalizowane odsetki od tej należności. Na łączną kwotę skapitalizowanych odsetek składa się kwota 3565,65 zł tytułem skapitalizowanych odsetek za okres od dnia wymagalności roszczenia do dnia 5 grudnia 2006 roku oraz kwota 1202,87 zł tytułem skapitalizowanych odsetek za okres od dnia 6 grudnia 2006 roku do dnia 27 lutego 2007 roku. Ponadto pozwana zgodnie z wnioskiem strony powodowej powinna także uiścić odsetki od wskazanych wyżej skapitalizowanych odsetek.

W dniu 20 sierpnia 2012 roku A. C. wezwała Gminę M. S. do zapłaty kwoty 55.641,42 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 6 sierpnia 2012 roku z tytułu nadpłaty opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste za 2006 rok, w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania.

W dniu 27 lutego 2007 roku P (...) Spółka Akcyjna uiściła za A. C. na rzecz Gminy M. S. opłatę za użytkowanie wieczyste działki nr (...), obręb P. przy ul. (...) za 2006 roku w kwocie 45.450 zł. Następnie w dniu 15 kwietnia 2008 roku dokonała wpłaty kwoty 4768,52 zł tytułem należności głównej i kwoty 598,74 zł tytułem odsetek.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 7 kwietnia 2011 roku Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie w sprawie z powództwa OK. Developer spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. przeciwko Gminie M. S. o zapłatę kwoty 64.437,72 zł z odsetkami ustawowymi tytułem zwrotu nadpłaty opłat rocznych za użytkowanie wieczyste nieruchomości stanowiącej działkę gruntu numer (...), obręb 72 P., położonej w S. przy zbiegu ulic (...), o sygn. akt I C 1642/10, uwzględnił powództwo w całości. Powyższe orzeczenie zostało oparte na ustaleniu, że umowa o oddanie w wieczyste użytkowanie z dnia 14 stycznia 1999 roku zawarta pomiędzy A. C., a Gminą M. S. jest w części co do § 5 stanowiącego, że opłata roczna za wieczyste użytkowanie stanowi kwotę 3 % wylicytowanej ceny, tj. 45.450 zł, nieważna i że w miejsce tego postanowienia wszedł przepis art. 72 ust. 3 pkt 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, który przewiduje opłatę roczną za użytkowanie wieczyste nieruchomości oddanej na działalność sportową w wysokości 1 % ceny nieruchomości.

W dniu 4 marca 2016 roku A. C. złożyła Gminie M. S. na piśmie oświadczeniu o potrąceniu swojej wierzytelności z tytułu nadpłaty opłaty rocznej za 2006 rok na podstawie umowy z dnia 14 stycznia 1999 roku z odsetkami ustawowymi w łącznej kwocie 70.657,23 zł z wierzytelnością Gminy S. wynikającą z wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 28 lipca 2005 roku w sprawie I C 1598/04 w kwocie 65.185,58 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za nieuzasadnione.

Sąd Rejonowy analizując sprawę pod kątem art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. wskazał, że powództwo w prawomocnie osądzonej sprawie I C 628/07 Sądu Rejonowego w Szczecinie obejmowało sformułowane przez Gminę M. S. żądanie zapłaty przez A. C. należności z tytułu opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste za 2006 rok na podstawie umowy z dnia 14 stycznia 1999 roku o oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości stanowiącej działkę gruntu numer (...), obręb 72 P., położonej w S. przy zbiegu ulic (...), zawartej w formie aktu notarialnego Rep. A nr 290/99. Przesłanką tego żądania było twierdzenie Gminy M. S., że strony łączyła ważna umowa, z której A. C. nie wywiązała się należycie. Treścią tak określonego powództwa nie było żądanie stwierdzenia ważności bądź nieważności umowy z dnia 14 stycznia 1999 roku. Kwestia ta miała natomiast charakter prejudycjalny dla oceny zasadności zgłoszonego żądania głównego.

Natomiast w niniejszej sprawie przesłanką żądania zapłaty przez A. C. od Gminy M. S. było twierdzenie, że umowa z dnia 14 stycznia 1999 roku jest nieważna i powódka nie była obowiązana do zapłaty na jej podstawie umowy za użytkowanie wieczyste za 2006 rok. Relacji między prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 5 lipca 2007 roku w sprawie I C 628/07, zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 21 listopada 2007 roku, a postępowaniem w niniejszej sprawie nie można zatem rozważać jako res iudicata. Stan rzeczy osądzonej zachodzi, bowiem w razie tożsamości przedmiotowej i podmiotowej. Tymczasem powództwo w sprawie I C 628/07 i powództwo w sprawie niniejszej charakteryzowało się tożsamością podmiotową bez tożsamości przedmiotowej.

W tej sytuacji wpływ prawomocnego wyroku wydanego w sprawie I C 628/07, którego przesłanką było stwierdzenie przez ten Sąd, że umowa z dnia 14 stycznia 1999 roku jest ważna, na postępowanie w niniejszej sprawie należało ocenić na płaszczyźnie art. 365 § 1 k.p.c., zgodnie z którym prawomocny wyrok wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby, a nie na podstawie art. 366 k.p.c., z którego treści wprost wynika, że wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Prawomocność materialna obejmuje swym zakresem sytuację, w której wydany w sprawie I C 628/07 wyrok rozstrzygający kwestię prejudycjalną dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy (tj. kwestię ważności umowy z dnia 14 stycznia 1999 roku) uprawomocnił się przed prawomocnym zakończeniem niniejszego postępowania. Niedopuszczalna była, zatem w niniejszym postępowaniu odmienna ocena kwestii ważności umowy z dnia 14 stycznia 1999 roku od oceny dokonanej przez Sąd w sprawie I C 628/07, w której prawomocnie przesądzono kwestię ważności umowy z dnia 14 stycznia 1999 roku i obowiązku zapłaty przez powódkę na jej podstawie opłaty za użytkowanie wieczyste za 2006 rok.

W konsekwencji Sąd obowiązany był z urzędu uwzględnić istniejące w chwili orzekania prejudycjalne dla oceny powództwa wytoczonego w niniejszej sprawie skutki wynikające z prawomocnego wyroku zasądzającego odsetki ustawowe od należności z tytułu opłaty za użytkowanie wieczyste za 2006 rok należnej na podstawie, uznanej za ważną, umowy z dnia 14 stycznia 1999 roku, wydanego w sprawie I C 628/07.

Tym samym Sąd Rejonowy uznał, że był zobligowany przyjąć bez ponownej analizy ważności umowy z dnia 14 stycznia 1999 roku, że kwestia ta przedstawia się tak jak zostało to rozstrzygnięte w prawomocnym wyroku. Sąd miał na uwadze, że przepis art. 365 § 1 k.p.c. nie ma zastosowania w razie zmiany okoliczności po wydaniu prawomocnego wyroku, która pozwala na odmienną ocenę prawną pomiędzy tymi samymi stronami kwestii rozstrzygniętej w prawomocnym wyroku. Te nowe okoliczności muszą być jednak takimi okolicznościami, które uzasadniają wniosek, że żądanie rozstrzygnięcia kwestii ważności umowy oparte jest na nowej podstawie faktycznej. Taka sytuacja nie miała miejsca w niniejszej sprawie. Nie było, bowiem nową okolicznością uzasadniającą dokonanie ponownej i jednocześnie odmiennej od zawartej w prawomocnym wyroku wydanym w sprawie I C 628/07 oceny kwestii ważności umowy z dnia 14 stycznia 1999 roku wydanie po uprawomocnieniu się tego orzeczenia wyroku Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie w sprawie I C 1642/10, opartego na ustaleniu, że umowa z dnia 14 stycznia 1999 roku była w części co do § 5 stanowiącego, że opłata roczna za wieczyste użytkowanie stanowi kwotę 3 % wylicytowanej ceny, tj. 45.450 zł, nieważna i że w miejsce tego postanowienia wszedł przepis art. 72 ust. 3 pkt 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Ten ostatni wyrok wywołał zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. skutki tylko między stronami tego postępowania. Stronami tego postępowania były Gmina M. S. i OK. Developer spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P.. Postępowanie toczyło się, zatem bez udziału A. C.. Wyrok wydany w sprawie I C 1642/10 z uwagi na ograniczone podmiotowe skutki nie ma, w przeciwieństwie do wyroku wydanego w sprawie I C 628/07, wiążącego charakteru dla sądu rozstrzygającego niniejszą sprawę pomiędzy A. C., a Gminą M. S..

Dlatego też Sąd Rejonowy uznał, że w niniejszej sprawie brak było podstaw do odrzucenia pozwu w całości lub w części. W sprawie I C 628/07 Gmina M. S. wskazywała jako podstawę faktyczną żądania umowę z dnia 14 stycznia 1999 roku, na podstawie której A. C. jako użytkownik wieczysty obowiązana była do zapłaty opłaty rocznej za 2006 roku i w związku z tym wykazywała, że strony zawarły umowę, jaka była treść tej umowy oraz że pozwana się z niej nie wywiązała, natomiast w sprawie niniejszej A. C. wyraźnie wskazała, że żądanie opiera na tym, że spełniła świadczenie z nieważnej umowy z dnia 14 stycznia 1999 roku i w związku z tym, że jej świadczenie miało charakter świadczenia nienależnego oraz że z powodu zawarcia nieważnej umowy i spełnienia na jej podstawie świadczenia została jej wyrządzona przez pozwaną szkoda. Postępowanie w niniejszej sprawie pomiędzy tymi samymi stronami, które występowały w sprawie I C 628/07, mogło zatem toczyć się wobec braku tożsamości przedmiotowej żądania, a jedynie co do kwestii prejudycjalnej (tj. kwestii ważności umowy z dnia 14 stycznia 1999 roku) rozstrzygniętej już prawomocnym wyrokiem wydanym w sprawie I C 628/07, dokonywanie samodzielnej oceny prawnej ważności umowy przez sąd było niedopuszczalne z uwagi na art. 365 § 1 k.p.c. Ocena ta nie mogła być, bowiem inna niż w prawomocnym wyroku wydanym w sprawie I C 628/07.

Dalej Sąd Rejonowy wskazał, że przy przyjęciu, z podanych wyżej przyczyn, niezależnie od poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 stycznia 2013 roku w sprawie V CSK 113/12, że umowa z dnia 14 stycznia 1999 roku o oddanie w użytkowanie wieczyste była ważna, w tym w zakresie jej § 3, powództwo zarówno oparte na podstawie art. 410 § 2 k.c., który stanowi, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia, jak i na podstawie art. 417 k.c., zgodnie z którym za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa, podlegało oddaleniu.

W ocenie Sądu Rejonowego powódka nie wykazała, aby wpłaty z dnia 27 lutego 2007 roku w kwocie 45.450 zł, 15 kwietnia 2008 roku w kwotach 4768,52 zł i 598,74 zł zostały dokonane z jej środków lub zostały uiszczone przez P (...) Spółkę Akcyjną na rzecz Gminy M. S. na podstawie przekazu, w tym, aby P (...) Spółka Akcyjna jako przekazany była dłużnikiem powódki jako przekazującego i powódka jako przekazujący przekazała świadczenie swojego dłużnika P (...) Spółki Akcyjnej Gminie M. S. jako odbiorcy przekazu (swojemu wierzycielowi) albo by P (...) Spółka Akcyjna po dokonaniu wpłat potrąciła tę należność, którą uiściła, z wierzytelnością przysługującą powódce wobec tej Spółki, na co wskazywała powódka w swych zeznań. Na tę okoliczność powódka nie przedłożyła żadnych dowodów, w tym w szczególności nie wykazała, że P (...) Spółka Akcyjna była jej dłużnikiem i że z wierzytelnością powódki potrąciła swoją wierzytelność o zwrot kwot wpłaconych na rzecz Gminy M. S., a to na niej stosownie do treści art. 6 k.c. spoczywał obowiązek w tym zakresie. W świetle zebranego materiału dowodowego brak jest podstaw do ustalenia podstawy, na jakiej P (...) Spółka Akcyjna spełniła świadczenie z tyłu opłaty rocznej za 2006 roku wraz z odsetkami ustawowymi na rzecz Gminy M. S., a w konsekwencji, że na skutek spełnienia tego świadczenia na rzecz Gminy M. S. to majątek powódki, a nie P (...) Spółki Akcyjnej finalnie uległ zmniejszeniu o sumę dokonanych wpłat.

W konsekwencji za zasadny Sąd uznał podniesiony przez pozwaną zarzut, że powódka nie wykazała swojej legitymacji procesowej czynnej w niniejszym postępowaniu.

Sad podkreślił, że w świetle art. 356 § 2 k.c., jeżeli wierzytelność pieniężna jest wymagalna, wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia od osoby trzeciej, chociażby działała bez wiedzy dłużnika. W przypadku dokonania wpłaty przez osobę trzecią, nawet bez wiedzy dłużnika, zobowiązanie – na skutek spełnienia świadczenia – wygasa, a dłużnik jest zwolniony ze zobowiązania wobec wierzyciela. W tej sytuacji, okoliczność, że pozwana po dokonaniu wyżej wskazanych wpłat, uznała świadczenie pozwanej za spełnione i z tej też przyczyny cofnęła pozew w części co do należności głównej w sprawie I C 628/07, nie przesądza samo przez się, że wpłaty te dokonane zostały przez P (...) Spółkę Akcyjną ze środków powódki lub też kosztem powódki.

Tym samym, w świetle okoliczności niniejszej sprawy brak jest podstaw do ustalenia, że powódka spełniła świadczenie, którego zwrotu od pozwanej domagała się na podstawie art. 410 § 2 k.c. i tym samym jest osobą, o której mowa w tym przepisie bądź, że w związku ze spełnieniem świadczenia z tytułu opłaty rocznej za wieczyste użytkowanie za 2006 roku poniosła szkodę (doznała uszczerbku w swym majątku). Samo wykazanie faktu spełnienia długu powódki przez osobę trzecią nie czyni temu zadość. Podkreślenia przy tym wymaga, że zarzut braku legitymacji procesowej czynnej pozwana podniosła już w odpowiedzi na pozew. Powódka, zatem miała wystarczająco dużo czasu, by w toku postępowania wykazać fakty, z których wywodziła korzystne dla siebie skutki prawne.

W dalszej kolejności Sąd wskazał, że roszczenie powódki oparte na art. 417 k.c., uległo przedawnieniu. Powódka – jak sama przyznała w piśmie procesowym złożonym na rozprawie w dniu 1 kwietnia 2016 roku (k. 93), a następnie w załączniku do protokołu rozprawy z dnia 10 maja 2016 roku k. 191) – pozyskała wiedzę o znaczeniu art. 72 ustawy o gospodarce nieruchomościami, na który powoływała się w niniejszym postępowaniu dla uzasadnienia twierdzenia o nieważności umowy z dnia 14 stycznia 1999 roku, oraz o bezprawnym działaniu pozwanej, już w 2010 roku. Tym samym najpóźniej w 2010 roku posiadała wiedzę zarówno o mniemanej przez nią szkodzie jak i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, a skoro tak, to roszczenie uległo przedawnieniu najpóźniej z końcem 2013 roku. Pozew w niniejszej sprawie został natomiast wytoczony w 2015 roku.

W odniesieniu do żądania opartego na art. 410 § 2 k.c. Sąd wskazał, że stosownie do treści art. 118 k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W świetle zebranego materiału dowodowego brak jest podstaw do przyjęcia, że roszczenie powódki, która zawarła umowę z dnia 14 stycznia 1999 roku, jako osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej w zakresie, którego dotyczyła umowa, było związane z działalnością gospodarczą jedynie z tej przyczyny, że powódka nabyła wieczyste użytkowanie w celach inwestycyjnych oraz że sprawowała funkcję prokurenta, a następnie prezesa zarządu w P (...) Spółce Akcyjnej, z którą w późniejszym czasie zawarła umowę przeniesienia użytkowania wieczystego. Jak wynika z przytoczonej przez samą pozwaną definicji działalności gospodarczej, działalność ta musi posiadać nie tylko takie cechy jak podporządkowanie regułom opłacalności i zysku lub zasadzie racjonalnego gospodarowania, ale przede wszystkim wyróżnia ją fachowość i powtarzalność działań podejmowanych w sposób zorganizowany i ciągły. Incydentalne działanie sprowadzające się do nabycia użytkowania wieczystego nieruchomości z przeznaczeniem pod inwestycję, a następnie przeniesienie tego użytkowania na osobę trzecią, nie wyczerpuje definicji działalności gospodarczej. Działania powódki w imieniu P (...) Spółki Akcyjnej prowadzącej działalność gospodarczą należy, bowiem wyraźnie oddzielić od działań podejmowanych przez nią we własnym imieniu. Roszczenie w zakresie należności głównej w kwocie 33.878,17 zł (tj. 30 300 zł + 3 578,17 zł), zważywszy na to, że powódka wezwała pozwaną do zapłaty w dniu 20 sierpnia 2012 roku (k. 14) oraz z uwagi na 10-letni okres przedawnienia liczony od dnia wymagalności roszczenia (art. 455 k.c.), nie uległo, zatem przedawnieniu w żadnej części, natomiast w zakresie skapitalizowanych odsetek ustawowych od należności głównej wyliczonych na kwotę 35.517,67 zł (tj. 32 182,82 zł + 3 334,85 zł), jako roszczenie o świadczenie okresowe, uległo przedawnieniu w części, co do odsetek wyliczonych za okres sprzed trzech lat przed wniesieniem pozwu, czyli za okres sprzed 19 listopada 2012 roku.

Sąd Rejonowy nadto wskazał, że podniesienie zarzutu przedawnienia przez powódkę w sprawie I C 994/12 nie doprowadziło do przerwania biegu przedawnienia, albowiem zarzut ten z uwagi na to, że był spóźniony nie podlegał merytorycznemu rozpoznaniu.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiodła powódka i zaskarżając wyrok w całości, wniosła o: uchylenie zaskarżonego wyroku w całości, zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu wg norm przepisanych, lub uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia.

Apelująca zarzuciła Sądowi pierwszej instancji obrazę:

- art. 231 k.p.c., poprzez wyrokowanie oparte na domniemaniach i przypuszczeniach Sądu, wbrew dowodom zgromadzonym w sprawie;

- art. 233 k.p.c. poprzez błędną ocenę materiału;

- art. 229 k.p.c. poprzez pominięcie skutków prawnych faktów przyznanych wprost przez stronę pozwaną; 

- art. 5 k.c., w związku z art. 1 i 2 Konstytucji RP poprzez niedostrzeżenie, że:

1. pozwana działając wbrew przepisom prawa i normom społecznym wyrządziła szkodę majątkową;

2. w postępowaniu pozwanej naruszone zostały normy społeczne, jak uczciwe postępowanie, dobre obyczaje,

3. pozwana, jako organ władzy publicznej nadużywała swojego prawa sprzecznie z przepisami prawa i z zasadami współżycia społecznego;

- art. 58 k.c., w związku z art. 72 u.g.n. poprzez uwzględnienie ważności umowy z dnia 1 stycznia 1999 r. w części dotyczącej zapisu stawki procentowej opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste;

- art. 118 k.c. poprzez jego nieuwzględnienie;

- art. 2, 7, 32, 45 i 87 Konstytucji RP poprzez brak bezstronnego rozpatrzenia sprawy w związku z popełnieniem czynu zabronionego przez pozwaną.

W uzupełnieniu apelacji, w piśmie z dnia 26 kwietnia 2017 roku powódka wskazała m.in., że w tej sprawie pod osąd nie została przedstawiona wysokość stawki procentowej opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste gruntu. Przedmiotem żądania zasądzenia była wyłącznie ustalona w umowie wysokość opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste w kwocie 45.450 zł, do zapłaty z góry do 31 marca każdego roku.

Wobec treści powództwa i przyjęcia, że pozwana nie kwestionowała wysokości opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste, Sąd zaniechał czynienia własnej oceny prawnej w kwestii zapisów zawartej przez strony umowy o oddanie w użytkowanie wieczystej z dnia 14 stycznia 1999 roku, a w szczególności treści § 5 w związku z § 4 i § 6 umowy, tym samym nie sposób przyjąć w oparciu o treść uzasadnienia wyroku, że Sąd w tej sprawie przesądził kwestię ważności zapisów zawartej między stronami umowy z przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami, gdyby tak było to doszłoby do podwójnego naruszenia porządku prawnego, zarówno przez Gminę jak i Sąd, jako organów władzy publicznej, albowiem ustawa o gospodarce nieruchomościami zgodnie z art. 87.1 Konstytucji stanowi źródło prawa, co w konsekwencji prowadzi do tego, że jej przepisy są bezwzględnie obowiązujące, a strony umowy nie mogą dowolnie określać wysokości stawki procentowej opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste gruntu.

Dalej skarżąca wywiodła, że działania pozwanej wskazują na rażące nadużycie swojego prawa przez pozwaną w rozumieniu art. 5 k.c., jak i na świadome działanie podjęte w zamiarze wprowadzenia w błąd powódki co do prawa, czyli nieświadomości bezprawności czynu.

W ocenie skarżącej uzasadnione jest dochodzenie przez powódkę żądania zarówno na podstawie art. 417 k.c., jak i art. 410 § 2 k.c., w oparciu o łączącą strony umowę z dnia 14 stycznia 1999 roku.

Podjęte działania powódki i pozwanej były celowe - nakierowane na wykonanie zobowiązania i wygaszenie długu. Zawierają one oświadczenia woli, które mogą być wyrażone przez każde zachowanie ujawniające wolę w sposób dostateczny (art. 60 k.c.).

Następnie powódka podkreśliła, że pozwana dopiero na potrzeby niniejszego postępowania starała się wykreować przekonanie, iż dokonane wpłaty przez spółkę dotyczyły jej własnych rozliczeń z pozwaną, pomijając przy tym całkowicie okoliczność, że wcześniej bez żadnych wątpliwości przyjęła je jako spełnienie świadczenia przez powódkę, co doprowadziło do wygaśnięcia długu powódki, bowiem uzyskane przez pozwaną kwoty były wynikiem zamiaru spełnienia zobowiązania przez powódkę. Powódka zaoferowała sposób wykonania świadczenia, został on przyjęty przez pozwaną i tym samym doszło do spełnienia świadczenia przez powódkę na podstawie łączącego je stosunku prawnego.
W ocenie skarżącej Sąd pierwszej instancji wadliwie przyjął, że roszczenie powódki oparte na art. 417 k.c. uległo przedawnieniu.

W sprawie I C 910/11 toczącej się przed Sądem Rejonowym w Szczecinie, jak i w sprawie 1 C 994/12 toczącej się przed Sądem Okręgowym w Szczecinie powódka przedstawiła zarzut potrącenia wierzytelności z tytułu szkody wyrządzonej przez pozwaną przez niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej, opartej na łączącą strony umowę z dnia 14 stycznia 1999 roku. W skład tej wierzytelności między innymi wchodziła kwota dochodzona w niniejszym postępowaniu.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o oddalenie apelacji strony powodowej w całości i zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa radcowskiego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

W pierwszej kolejności wskazać trzeba, że w rozpoznawanej sprawie powódka dochodziła objętych kolejno podlegających modyfikacjom kwot w ramach powództwa głównego, jako zwrotu świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 i 2 k.c., z zw. z art. 405 k.c.) oraz w ramach powództwa ewentualnego, jako odszkodowania z tytułu czynu niedozwolonego, polegającego na zastosowaniu przez pozwaną Gminę M. S. w umowie o oddanie przedmiotowej nieruchomości w użytkowanie wieczyste z dnia 14 stycznia 1999 roku stawki opłaty rocznej 3 %, zamiast takiej stawki w wysokości 1 % (art. 416 k.c., w zw. z art. 415 k.c.).

Zarówno powództwo główne, jak i ewentualne, jak słusznie zauważył Sąd pierwszej instancji, podlegały oddaleniu i przeciwnej konstatacji nie sposób skonstruować w oparciu o zarzuty i twierdzenia apelacji.

W pierwszej kolejności odnieść się trzeba do kwestii prawomocności materialnej wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 21 listopada 2007 roku, II Ca 1119/07.

Wskazania wymaga, że prawomocność ta w oczywisty sposób nie obejmuje przesłanek rozstrzygnięcia, a jedynie ono samo. Dla stwierdzenia jej zakresu, oprócz analizy sentencji wyroku, koniecznym jest stwierdzenie, w szczególności na podstawie treści pisemnego uzasadnienia wyroku, jakie roszczenie zostało nim osądzone.

W przedmiotowym przypadku Sąd miał, przeto powinność uznać za przesądzone, w rozumieniu art. 365 § 1 k.p.c., że A. C. miała obowiązek zapłacić Gminie M. S. kwotę 4768,52 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 3565,65 zł od dnia 16 lutego 2007 roku i od kwoty 1202,87 zł od dnia 28 maja 2007 roku, tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych za opóźnienie od należności głównej w postaci opłaty rocznej za rok 2006 z tytułu wieczystego użytkowania przedmiotowej nieruchomości, naliczonych od opłaty rocznej w kwocie 45.450 zł, obliczonej w stawce 3 %.

Nie sposób, zatem uznać, aby świadczenie to mogło być uznane za nienależne, w rozumieniu art. 410 § 1 i 2 k.c.

Zważenia w tym miejscu wymaga, że owa prawomocność materialna nie odnosi się do samej opłaty rocznej za 2006 rok, w kwocie 45.450 zł, albowiem postępowanie w sprawie I C 628/07 Sądu Rejonowego w Szczecinie, w zakresie roszczenia o jej zapłatę zostało umorzone, na skutek cofnięcia pozwu przez powodową Gminę M. S. (art. 203 § 1 k.p.c., w zw. z art. 355 § 1 i 2 k.p.c.). Jest oczywistym, że postanowienie o umorzeniu postępowania, jako nieposiadające charakteru merytorycznego rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, nie posiada przymiotu prawomocności materialnej, unormowanej w art. 365 § 1 k.p.c.

Kwestia, czy opłata ta została ustalona w prawidłowej stawce procentowej, co jest eksponowane w apelacji, okazała się jednak pozostającą bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, tak co do zasadności powództwa o zwrot świadczenia nienależnego, jak i powództwa o zapłatę odszkodowania i stąd Sąd Okręgowy uznał za zbędne prowadzenie rozważań w tym przedmiocie.

Co do obu ww. roszczeń nie sposób, bowiem uznać, że powódka posiada w sprawie legitymację procesową czynną, jako pozytywną przesłankę powództwa tak głównego, jak i ewentualnego.

Sąd Rejonowy w sposób niewadliwy, na podstawie dowodów wpłat, ustalił, że w dniu 27 lutego 2007 roku P (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w N., uiściła na rzecz Gminy M. S. opłatę za użytkowanie wieczyste działki nr (...), obręb P. przy ul. (...) za cały 2006 rok - w kwocie 45.450 zł. Następnie w dniu 15 kwietnia 2008 roku ww. spółka dokonała wpłaty kwoty 4768,52 zł tytułem należności głównej i kwoty 598,74 zł tytułem odsetek, jako należności zasądzonych wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie w sprawie II Ca 1119/07.

W efekcie to ww. spółka, będąca osobą prawną i osobnym od powódki podmiotem obrotu cywilnoprawnego (na co całkowicie bez wpływu pozostaje fakt, że powódka była prokurentem, czy prezesem zarządu spółki), a nie powódka, posiada przymiot odpowiednio zubożonej i poszkodowanej. W tym drugim zakresie szkoda, w postaci straty, przejawiającej się wypływem środków odpowiadających różnicy w opłacie rocznej za 2006 roku ustalanej wedle stawki 3 % i 1 %, bez wątpienia zaistniała po stronie podmiotu, który opłatę tą uiścił, czyli spółki P (...).

Powódka w postępowaniu przez Sądem pierwszej instancji, mimo, że zarzut braku po jej stronie legitymacji procesowej czynnej został podniesiony przez pozwaną już w odpowiedzi na pozew, nie przedstawiła przekonywających twierdzeń, a tym bardziej dowodów, że mimo zapłaty tych środków przez P (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w N., to powódce przysługuje roszczenie z tytułu świadczenia nienależnego, czy też roszczenie odszkodowawcze, w szczególności, aby któreś z takich wierzytelności została przez spółkę zbyta na rzecz powódki.

Sąd Rejonowy uznał tu zeznania powódki za niewystarczające. Mając na uwadze, że powódka jest podmiotem bezpośrednio zainteresowanym w sprawie, taka ocena dowodu nie narusza zasad logiki i doświadczenia życiowego, a zatem spełnia kryteria swobodnej oceny dowodów, unormowane w art. 2323 § 1 k.p.c. i musi być zaakceptowana.

W świetle powyższego twierdzenia i dowody zaoferowane w tym przedmiocie przez powódkę w postępowaniu apelacyjnym podlegały pominięciu, jako spóźnione - w trybie art. 381 k.p.c.

Brak wykazania przez powódkę zaistnienia po jej stronie legitymacji procesowej czynnej był już wystarczającą podstawą do oddalenie zarówno powództwa głównego, jak i ewentualnego.

Zbędnym jest w takiej sytuacji prowadzenie rozważań, co do zasadności podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia roszczeń i odnoszenie się do zarzutów apelacji przeciwko stanowisku w tym przedmiocie zawartemu w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Już tylko na marginesie dodać należy, że nie może budzić wątpliwości, że samoistną podstawą powództwa o zapłatę nie może być norma prawna zawarta w art. 5 k.c.

Na koniec Sąd Okręgowy wskazuje, że brak było w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji podstaw do zastosowania dobrodziejstwa odstąpienia od obciążania powódki kosztami postępowania, po myśli art. 102 k.p.c. Daleko niewystarczającym jest tu sam tylko wzgląd na trudną sytuację materialną powódki, stanowiąca podstawę do udzielenia jej zwolnienia od kosztów sądowych.

Podsumowując Sąd Okręgowy, uznając apelację za bezzasadną, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił ją, orzekając w tym przedmiocie w punkcie 1. sentencji wyroku.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego zapadło na podstawie art. 108 § 1 k.p.c., w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c., przy uwzględnieniu konieczności uznania powódki za przegrywającą to postępowanie w całości i jego kosztów poniesionych przez pozwaną, w postaci wynagrodzenia jej pełnomocnika procesowego, obliczonego zgodnie z obowiązującymi stawkami.

I w tym przypadku nie sposób dopatrzyć się w sprawie zaistnienia szczególnych okoliczności, uzasadniających odstąpienie od obciążania powódki tymi kosztami, na podstawie art. 102 k.p.c.

SSO Sławomir Krajewski SSO Iwona Siuta SSO Tomasz Szaj