Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 maja 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 maja 2017 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa H. C.

przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej przy ul. (...) w B.

o uchylenie uchwały

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 20 września 2016 r., sygn. akt II C 324/15

1)  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  uchyla uchwałę Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. (...) w B. z dnia 10 marca 2015 r. nr (...),

b)  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 397 (trzysta dziewięćdziesiąt siedem) złotych z tytułu kosztów procesu;

2)  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 470 (czterysta siedemdziesiąt) złotych z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 1152/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo, w ramach którego powód H. C. domagał się uchylenia uchwały podjętej na zebraniu pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w B., numer (...) w sprawie przyjęcia sprawozdania Zarządu.

Sąd Okręgowy ustalił, iż powód jest członkami pozwanej Wspólnoty (...) przy ul. (...) w B.. Na zebraniu Wspólnoty w dniu 10 marca 2014 r. podjęta została uchwała numer (...) w sprawie przyjęcia sprawozdania Zarządu. Sprawozdanie finansowe za rok 2014 nie zostało podpisane przez wszystkich członków Zarządu pozwanej, a jedynie przez dwóch jej członków. W dniu 10 marca 2011 r. pozwana Wspólnota podjęła uchwałę (...) w sprawie przyjęcia planu remontów na 2011 rok. W dniu 14 marca 2012 roku pozwana Wspólnota podjęła uchwałę numer (...) w sprawie przyjęcia planu remontów na 2012 rok w postaci wykonania podjazdów dla osób niepełnosprawnych, wykonania termomodernizacji budynku, wykonania balkonów, wymiany instalacji gazowej. W dniu 25 marca 2013 r. pozwana Wspólnota podjęła uchwałę numer (...) w sprawie przyjęcia planu remontów na 2013 rok w postaci naprawy instalacji domofonowej wraz z częściową wymianą istniejących elementów. W dniu 25 marca 2013 r. pozwana Wspólnota podjęta uchwałę numer (...) w sprawie audytu, a w dniu 14 października 2013 r. uchwałę numer (...) w sprawie wyboru oferty na wykonanie audytu energetycznego. W dniu 14 października 2013 r. pozwana Wspólnota podjęła uchwałę numer (...)w sprawie wyboru oferty na wykonanie audytu energetycznego, a w dniu 10 stycznia 2014 r. pozwana uchwałę numer (...) w sprawie zaciągnięcia kredytu z premią termo modernizacyjną. W dniu 10 stycznia 2014 r. w pozwana Wspólnota podjęła uchwałę numer (...) w sprawie wyboru wykonawcy dokumentacji technicznej, a w dniu 19 marca 2014 r. uchwałę numer (...) w sprawie przyjęcia planu remontów na 2014 rok w postaci wykonania termomodernizacji budynku, wykonania balkonów wymiany instalacji gazowej. W dniu 19 marca 2014 r. pozwana Wspólnota podjęła uchwałę numer (...) w sprawie wykonania anteny zbiorczej, a w dniu 5 czerwca 2014 r. uchwałę numer(...) w sprawie termomodernizacji budynku. W dniu 5 czerwca 2014 r. pozwana Wspólnota podjęła uchwałę numer (...) w sprawie instalacji anteny zbiorczej i okablowania monitoringu, a w dniu 5 czerwca 2014 r. pozwana Wspólnota uchwałę numer (...) w sprawie instalacji odgromowej. W dniu 25 czerwca 2014 r. pozwana Wspólnota podjęła uchwałę numer(...) w sprawie instalacji anteny zbiorczej i okablowania monitoringu, a w dniu 18 listopada 2014 r. uchwałę numer (...) w sprawie montażu instalacji monitoringu. Pismem z dnia 29 maja 2013 r. Zarząd pozwanej cofnął wypowiedzenie umowy o administrowanie nieruchomością nr (...), zawartej z P. K. – art. 230 kpc.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy podał, iż żądanie powoda oparte było o treść art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali. Zgodnie z tym przepisem właściciel lokalu może zaskarżyć uchwałę do sądu z powodu jej niezgodności z przepisami prawa lub z umową właścicieli lokali albo jeśli narusza ona zasady prawidłowego zarządzania nieruchomością wspólną lub w inny sposób narusza jego interesy. Powód zarzucił podjętej uchwale sprzeczność z obowiązującymi przepisami i zasadami prawidłowego zarządzania nieruchomością wspólną. Odnosząc się do przesłanki uchylenia uchwały z powodu jej niezgodności z przepisami prawa sąd Okręgowy wskazał, iż niezgodność ta dotyczy przede wszystkim przepisów ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali oraz przepisów Kodeksu cywilnego w takim zakresie, w jakim ma on zastosowanie do odrębnej własności lokali, kolejno innych ustaw i aktów wykonawczych. W ustawie o własności lokali jest przepis art. 21, który reguluje sposób reprezentacji wspólnoty. Wskazano w nim, że gdy zarząd jest kilkuosobowy oświadczenia woli za wspólnotę mieszkaniową składają przynajmniej dwaj jego członkowie (ust. 2 art. 21). Sprawozdanie finansowe za 2014 rok, które zostało przyjęte zaskarżoną przez powoda uchwałą, podpisane zostało przez dwóch członków Zarządu pozwanej Wspólnoty, a to M. K. i A. J.. Sprawozdanie zostało sporządzone i istnieje. Powołał się też Sąd I instancji na pogląd wyrażony w orzecznictwie sądowym, że skoro ustawa o własności lokali nakłada na wspólnotę obowiązek corocznych obrad nad sprawozdaniem zarządu, to winien to być dokument od zarządu pochodzący. Sprawozdanie pochodzi od Zarządu pozwanej. Nadto Sąd podał, iż wspólnota mieszkaniowa jest szczególnym podmiotem składającym się z osób powiązanych między sobą tylko tym, że są właścicielami mieszkań w tym samym budynku. Z tego względu postępowanie wewnątrz wspólnoty winno być w największym stopniu odformalizowane. Dotyczy to także sprawozdań rocznych zarządu wspólnoty, do których nie mają zastosowania przepisy ustawy o rachunkowości.

Wskazał również Sąd, że z art. 14 ustawy o własności lokali wynika, że na koszty zarządu nieruchomością wspólną składają się w szczególności: wydatki na remonty i bieżącą konserwację; opłaty za dostawę energii elektrycznej i cieplnej, gazu i wody, w części dotyczącej nieruchomości wspólnej, oraz opłaty za antenę zbiorczą i windę; ubezpieczenia, podatki i inne opłaty publicznoprawne, chyba że są pokrywane bezpośrednio przez właścicieli poszczególnych lokali; wydatki na utrzymanie porządku i czystości; wynagrodzenie członków zarządu lub zarządcy. W przepisie tym koszty wymienione są jedynie przykładowo (w szczególności). Koszty, jakie zakwestionował powód mieszczą się w kategorii tych, o jakich w powołanym przepisie. Wydatki wynikają z podjętych przez członków pozwanej uchwał. Sposób finansowania kosztów stanowi element tych kosztów do realizacji zarządu nieruchomością wspólną. Dotyczy to również kosztów podjęcia i przeprowadzenia określonych prac. Remont zaś to nie tylko odtwarzanie nieruchomości, ale i dostosowanie nieruchomości ze względu na rodzaj nieruchomości i jej przeznaczenie (podjazdy dla osób niepełnosprawnych, monitoring na potrzeby bezpieczeństwa właścicieli lokali pozwanej, instalacja odgromowa). Niezgodność z zasadami prawidłowego zarządzania nieruchomością wspólną nakazuje badać celowość i gospodarcze uzasadnienie decyzji właścicieli lokali. Decyzje stanowiły podstawę podejmowanych sukcesywnie uchwał, co do określonych prac, w ramach pozwanej Wspólnoty i to ewentualnie one, o ile powód kwestionował ich zgodność z zasadami prawidłowego zarządzania nieruchomością wspólną, mogły być przedmiotem zaskarżenia, a nie natomiast uchwała o przyjęciu sprawozdania pozwanej za rok 2014, gdyż stanowi ona konsekwencję kosztów wynikających z konkretnych uchwał pozwanej, jako decyzji właściciel lokali. Wydatki zostały wskazane kwotowo. Stwierdził także Sąd, że powód zaskarżył uchwałę pozwanej Wspólnoty nr (...) z dnia 19 marca 2012 roku. Kwestia podjazdów dla osób niepełnosprawnych, termomodernizacji budynku wraz z remontem balkonów, naprawy instalacji gazowej była zatem już przedmiotem analizy Sądu. Sprawa toczyła się przed Sądem Okręgowym w Katowicach pod sygnaturą akt II C 289/12. Sąd I instancji powództwo oddalił. Sąd Apelacyjny w Katowicach, wyrokiem z dnia 10 maja 2013 roku, oddalił apelację powoda od tego wyroku. Wreszcie nadmienił Sąd, że Zarząd pozwanej Wspólnoty cofnął wypowiedzenie umowy z dnia 1 marca 2008 r. nr (...) o administrowanie pozwanej udzielone zarządcy nieruchomości P. K. działającemu pod firmą (...). Zarządcy należą się zatem koszty zarządu nieruchomością pozwanej.

Z powołaniem na zaprezentowane motywy Sąd Okręgowy oddalił powództwo.

W apelacji powód domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku, zniesienia postępowania przed Sądem Okręgowym w Katowicach w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, a w razie nieuwzględnienia zarzutu nieważności postępowania zmiany zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa. Skarżący zarzucił m.in.:

-

nieważność postępowania na podstawie art. 379 pkt 2 kpc przez rozpoznanie sprawy pomimo występowania w sprawie w charakterze pełnomocnika pozwanej osoby nienależycie do tego umocowanej;

-

błędne ustalenia faktyczne przez uznanie, że zaskarżona uchwała, wbrew zgromadzonemu w sprawie materiałowi dowodowemu, jest zgodna z prawem i nie narusza zasad prawidłowego zarządzania nieruchomością wspólną, oraz że do sprawozdań zarządu wspólnoty nie mają zastosowania przepisy ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o rachunkowości;

-

naruszenie prawa materialnego, a to art. 21 ust. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali przez jego zastosowanie w sytuacji, gdy sprawozdania nie stanowią oświadczeń woli zarządu wspólnoty oraz art. 52 ust. 2 ustawy o rachunkowości przez jego niezastosowanie pomimo, że przepis ten stosuje się odpowiednio do sprawozdań finansowych zarządu wspólnoty mieszkaniowej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja winna odnieść skutek, gdyż trafne są zawarte w niej zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego. W pozostałym zakresie zarzuty nie są uzasadnione, w tym najdalej idący zarzut nieważności postępowania, do którego odnieść się zatem trzeba w pierwszej kolejności.

Skarżący nieważności postępowania upatruje w podstawie z art. 379 pkt 2) in fine kpc twierdząc, że pełnomocnik strony pozwanej nie był należycie umocowany. O ile zgodzić się można z powodem, że przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że cofnięcie wypowiedzenia umowy o administrowanie nieruchomością zawartej przez pozwaną z P. K. nie mogło być uznane za fakt przyznany przez powoda w oparciu o art. 230 kpc, gdyż powód (i następnie jego pełnomocnik) konsekwentnie negowali prawidłowość umocowania działającego w charakterze pełnomocnika pozwanej P. K. to ostatecznie jednak kontestowanie umocowania P. K. do reprezentowania pozwanej było nieuzasadnione. Stosownie do treści art. 87 § 1 kpc pełnomocnikiem może być (…) osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia. Z mocy umowy z dnia 1 marca 2008 r. zawartej z pozwaną, P. K. zajmuje się administrowaniem nieruchomości wspólnej (k. 375 – 379), co stanowi o jego kwalifikacjach-w myśl powołanego przepisu- do występowania w roli pełnomocnika procesowego pozwanej w niniejsze sprawie, która dotyczy uchylenia uchwały pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej w przedmiocie przyjęcia sprawozdania zarządu. Zdaniem powoda, umowa ta nie może być podstawą udzielonego P. K. przez zarząd pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej pełnomocnictwa, gdyż została ona rozwiązana wobec złożonego przez zarząd wypowiedzenia w dniu 22 marca 2013 r. (k. 117). Stanowisko to jest niesłuszne, bowiem w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia (zgodnego z § (...) umowy) wypowiedzenie to przez zarząd Wspólnoty zostało cofnięte (k. 143), na co administrator wyraził zgodę (k. 149). Czynności te były prawnie dopuszczalne, tym samym umowa z 1 marca 2008 r. na skutek zgodnej woli stron nie została rozwiązana lecz zachowała swoją moc obowiązującą. Z tego względu P. K. należał do kręgu podmiotów wymienionych art. 87 § 1 kpc i jako taki, z mocy udzielonego mu przez zarząd pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej pełnomocnictwa, mógł występować w niniejszym postępowaniu w charakterze pełnomocnika pozwanej (k. 119).

Z omówionych względów brak było podstaw do podzielenia twierdzeń apelującego co do nieważności postępowania. W dalszej kolejności wskazać trzeba, że jakkolwiek skarżący formułuje w apelacji zarzuty błędnych ustaleń faktycznych to jednakże ich uzasadnienie wskazuje na to, że w istocie chodzi o błędne wnioski prawne, które zdaniem powoda, wyciągnął Sąd Okręgowy. Zatem jest to zarzut naruszenia prawa materialnego, który zresztą skarżący także wyartykułował. Ustalenia faktyczne, które poczynił Sąd Okręgowy odnośnie do podjęcia przez pozwaną zaskarżonej uchwały oraz szeregu pozostałych uchwał wskazanych przez Sąd I instancji nie nasuwają zaś zastrzeżeń, gdyż wynikają ze złożonych dokumentów. Ustalenia te, jako mające oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym, należy więc podzielić.

Zgodzić się jednak trzeba z apelacją co do, że zaskarżony wyrok narusza prawo materialne. Zasadniczą wadą zaskarżonej uchwały jako sprzecznej z prawem była, według powoda, którego stanowisko należy uznać za trafne, jej niezgodność z prawem, a to z art. 52 ust. 2 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r., poz. 694 z późn. zm.; dalej jako ustawa o rachunkowości). Sprawozdanie, które zostało zatwierdzone ową uchwałą nie zostało bowiem podpisane przez wszystkich członków zarządu. Obowiązek taki należy natomiast wywieść z powołanej regulacji, gdyż przepisy ustawy o rachunkowości we wskazanym zakresie (a także w zakresie określonym art. 45 ust. 2) mają zastosowanie do wspólnot mieszkaniowych.

W dacie podjęcia zaskarżonej uchwały o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego za rok 2014 r. zarząd pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej był czteroosobowy, natomiast sprawozdanie finansowe sporządzone w pisemnej formie opatrzone zostało podpisem dwóch członków zarządu (de facto parafą przez jednego z nich i podpisem przez drugiego – k. 9). Zgodnie z przywołanym przepisem art. 52 ust. 2 ustawy o rachunkowości sprawozdanie finansowe podpisuje – podając zarazem datę podpisu osoba, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych i kierownik jednostki, a jeżeli jednostką kieruje organ wieloosobowy – wszyscy członkowie tego organu. Odmowa podpisu wymaga pisemnego uzasadnienia dołączonego do sprawozdania finansowego.

Sprawozdanie finansowe za rok 2014 nie odpowiada więc formalnym wymogom omawianej regulacji, skoro nie zawiera podpisów wszystkich członków zarządu. Spornym zagadnieniem w tej sprawie pozostaje to, czy przywołana regulacja ustawy o rachunkowości odnosi się do sprawozdań finansowych wspólnoty mieszkaniowej, czy szerzej rzecz ujmując, spornym jest czy przepisy ustawy o rachunkowości stosuje się do wspólnot mieszkaniowych. Stwierdzić trzeba, że według przeważającego nurtu orzeczniczego przepisy ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości stosuje się do wspólnot mieszkaniowych w zakresie uwzględniającym to, że jako jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej nie może prowadzić działalności gospodarczej( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 maja 2014 r., I ACa 1732/13, LEX nr 1480615, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 lutego 2013 r., V ACa 533/12, LEX nr 1286524, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 stycznia 2009 r., II FSK 1508/07, LEX nr 508211). Poglądy te podziela również Sąd Apelacyjny w Katowicach w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę. Konsekwentnie zatem przyjąć trzeba, że zarząd wspólnoty mieszkaniowej przy sporządzaniu sprawozdania rocznego ze swojej działalności ma obowiązek stosowania wymogów formalnych nałożonych ustawą o rachunkowości, w tym w zakresie regulacji z art. 52 ust. 2 odnoszącym się do wymogu zaopatrzenia sprawozdania podpisami wszystkich osób wchodzących w skład organu wieloosobowego(zarządu) bądź adnotacjami o przyczynach odmowy podpisu. Wymóg zaopatrzenia sprawozdania odpowiednimi podpisami nie stanowi obowiązku skomplikowanego i trudnego do wykonania. W orzecznictwie podkreśla się (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2012 r., II CSK 350/11, LEX nr 1157551), że omawiany przepis ustawy o rachunkowości stanowi bezwzględnie wiążącą normę określającą wymogi formalne sprawozdania, które nie mogą być pominięte. Zaopatrzenie sprawozdania w podpisy wszystkich osób wchodzących w skład jej organu ma zaś istotne znaczenie z punktu widzenia odpowiedzialności cywilnej i karnej, ale przede wszystkim pełni ważką rolę gwarancyjną, dając rękojmię, że złożone sprawozdanie jest rzetelne. Składając podpis pod sprawozdaniem każdy członek zapewnia, że sprawdził ów dokument i jest on rzetelny. Wymóg ten zwiększa pewność, że sprawozdanie jest rzetelne, skoro podpisali je wszyscy członkowie bądź w wypadku odmowy, znane są motywy braku podpisu pod sprawozdaniem i tym samym zastrzeżenia do rzetelności tego dokumentu. W konsekwencji tych wywodów uznać trzeba, że w sytuacji gdy, uchwała zatwierdzająca sprawozdanie zarządu wspólnoty mieszkaniowej dotyczy sprawozdania, które nie zostało podpisane przez wszystkich członków zarządu to uchwała taka jest sprzeczna z przepisami rangi ustawowej i jako taka, na skutek jej zaskarżenia w trybie art. 25 ust. 1 ustawy o własności lokali (t. j. Dz.U. z 2015 r., poz. 1892 z późn. zm.), winna być uchylona. Wywód ten potwierdza słuszność zarzutów apelującego.

Niezależnie jeszcze od zacytowanych poglądów judykatury podkreślić trzeba, że podstawowym argumentem przemawiającym za stanowiskiem, iż ustawa o rachunkowości ma zastosowanie do wspólnot mieszkaniowych jest ten, iż ustawa ta samodzielnie określa krąg podmiotów, do których jest adresowana oraz ten, który nie podlega jej uregulowaniu. Wśród wielu wyłączeń nie ma wspólnot mieszkaniowych. Gdyby więc ustawodawca zdecydował się na wyłączenie wspólnot mieszkaniowych spod rygorów ustawy o rachunkowości to zawarłby takie wyłączenie w tej ustawie, tak jak to uczynił w odniesieniu do innych wskazanych tam podmiotów. Ustawa o rachunkowości jako szczególna regulacja winna więc znaleźć zastosowanie, w tym odnośnie do omówionego wymogu z art. 52 ust. 2, do wspólnot mieszkaniowych.

Dodać można, iż sprawozdanie finansowe nie jest oświadczeniem woli, stąd argumentacja Sądu Okręgowego odnosząca się do art. 21 ust. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali, który dotyczy reprezentacji zarządu wspólnoty przy składaniu oświadczeń woli nie jest trafna. Poza tym regulacja ta nie dotyczy sfery reprezentacji wspólnoty, lecz jej funkcjonowania jako podmiotu, który ma spełnić określone standardy rachunkowości. Zauważyć zresztą trzeba, że Sąd I instancji w istocie w ogóle nie zajął się rozstrzygnięciem zasadniczej kwestii spornej w sprawie, którą – jak wskazano - było to, czy przepisy ustawy o rachunkowości mają zastosowanie do wspólnot mieszkaniowych.

Reasumując dotychczasowe rozważania zaakcentować należy, że w świetle przedstawionych uwag rację ma skarżący, iż uregulowanie zawarte w ustawie o rachunkowości jest wymogiem o charakterze bezwzględnym, którego nie może zmienić zapis umowny lub regulaminowy. Brak zaopatrzenia sprawozdania finansowego podpisami wszystkich członków zarządu powoduje, że sprawozdanie to obarczone jest wadą formalną jako niezgodne z powołanym przepisem ustawy o rachunkowości. Pociąga to za sobą konsekwencje w postaci wadliwości uchwały wspólnoty mieszkaniowej zatwierdzającej takie sprawozdanie. Omówione względy prowadzą do wniosku, iż słuszne okazały się zarzuty apelacji naruszenia wskazanych przepisów prawa materialnego, co skutkować musiało zmianą zaskarżonego wyroku przez uchylenie zaskarżonej uchwały w oparciu o art. 25 ust. 1 ustawy o własności lokali oraz stosowne orzeczenie o kosztach procesu – art. 98 kpc.

W pozostałym natomiast zakresie zgodzić się można ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, że w ramach kwestionowania uchwały o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego nie mogły być badane kwestie objęte innymi uchwałami pozwanej, które nie zostały zaskarżone lub były już przedmiotem kontroli w innym postępowaniu.

Wyrok Sądu Apelacyjnego uzasadnia art. 386 § 1 kpc, a w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego art. 98 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc i art. 391 § 1 kpc.