Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lipca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 lipca 2017 r. w Lublinie

sprawy M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o przywrócenie terminu na opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 9 listopada 2016 r. sygn. akt IV U 327/16

oddala apelację.

Małgorzata Rokicka-Radoniewicz Krystyna Smaga Barbara Hejwowska

III AUa 1434/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 marca 2016 r Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r, poz. 121 ze zm.), nie wyraził zgody M. K. na opłacenie po terminie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za(...). W uzasadnieniu decyzji ZUS wskazał, że wyrażenie zgody na opłacenie po terminie wymienionej składki może nastąpić jedynie w przypadku nieprzewidzianych zdarzeń losowych związanych z prowadzeniem pozarolniczej działalności, które uniemożliwiają dokonanie wpłaty w terminie. Taka sytuacja nie zaistniała w przypadku wnioskodawczyni. Do tej kategorii pojęć nie można zaliczyć problemów rodzinnych i utraty stałego zlecenia współpracy skutkującego pogorszeniem sytuacji finansowej. Ubezpieczona uzyskiwała bowiem co miesiąc do 3 grudnia 2015 r świadczenia z tytułu ubezpieczenia chorobowego w kwocie przekraczającej 6000 zł. ZUS podał, iż ubezpieczeni mają możliwość dokonywania wpłat drogą elektroniczną, co nie wymaga zbyt dużego nakładu czasu. Tym samym wnioskodawczyni nie podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od 4 grudnia 2015 r do 31 grudnia 2015 r.

W odwołaniu M. K. wniosła o zmianę decyzji i wyrażenie zgody na przywrócenie terminu do opłacenia nieuiszczonej części składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za grudzień 2015 r. Podała, iż niezwłocznie po otrzymaniu odmownej decyzji złożyła do ZUS wniosek o przywrócenie terminu płatności składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe po terminie. Wskazała, powołując się na poglądy wyrażone w orzecznictwie, iż art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie wymaga, by wyrażenie zgody na opłacenie składki było możliwe wyłącznie w szczególnie uzasadnionych przypadkach oraz że przepis ten nie powinien być traktowany z nadmiernym rygoryzmem. Ubezpieczona stwierdziła, iż na przełomie listopada i grudnia 2015 r znalazła się w trudnej sytuacji rodzinnej. Dowiedziała się wtedy, iż jest w zagrożonej ciąży. Z uwagi na występujące krwawienie przez pierwszy trymestr ciąży musiała unikać jakiegokolwiek wysiłku i przyjmować leki. W związku z tym ciężar opieki nad trójką dzieci w wieku 4 lata, 2,5 roku oraz 1 rok obciążył jej męża. W tym okresie dzieci chorowały. Ubezpieczona nie mogła liczyć na pomoc rodziny. W grudniu 2015 r jej mąż utracił stałego kontrahenta. Uzyskiwany przez ubezpieczoną w kwocie 5100 zł zasiłek macierzyński pobrany 3 grudnia 2015 r został wykorzystany na pokrycie wydatków związanych z utrzymaniem domu oraz dzieci za listopad 2015 r. Okoliczności te spowodowały, iż ubezpieczona ze względu na sytuację rodzinną oraz finansową nie mogła uiścić należnej składki na ubezpieczenie chorobowe.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o jego odrzucenie. Organ zaznaczył, iż pismo z dnia 8 marca 2016 r nie stanowi decyzji i nie rozstrzyga o okresach podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. W piśmie tym ubezpieczona została pouczona, iż może wystąpić do ZUS o wydanie decyzji o okresach podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, od której to decyzji dopiero będzie przysługiwało odwołania do sądu. Dlatego też odwołanie ubezpieczonej powinno zostać odrzucone w myśl art. 199 § 1 pkt 1 kpc.

Sąd Okręgowy w Siedlcach wyrokiem z dnia 9 listopada 2016 r zmienił zaskarżoną decyzję i przywrócił M. K. termin do opłacenia składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za (...).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że M. K. podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba współpracująca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej przez jej męża, R. K. od 1 marca 2013 r do 12 kwietnia 2013 r oraz od 12 kwietnia 2014 r do 4 grudnia 2014 r. W okresach od 13 kwietnia 2013 r do 11 kwietnia 2014 r i od 5 grudnia 2014 r do 3 grudnia 2015 r pobierała zasiłek macierzyński.

Po okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego, tj. po 4 grudnia 2015 r, ubezpieczona zamierzała w dalszym ciągu podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba współpracująca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej przez jej męża. Uprzednio, w dniu 23 listopada 2015 r, ubezpieczona dowiedziała się, iż jest w zagrożonej ciąży. Miała krwawienia, była osłabiona i podatna na choroby. W związku z tym lekarz zalecił jej unikanie jakiegokolwiek wysiłku i nakazał stosowanie leków. W tym czasie małżonkowie K. mieli trójkę dzieci w wieku 4 lata, 2,5 roku oraz 1 rok i uzyskiwali stały dochód w wysokości 1800 zł. W okresie do 3 grudnia 2015 r ubezpieczona pobierała zasiłek macierzyński w kwocie 5100 zł. W tej sytuacji R. K. przejął obowiązki związane z opieką nad dziećmi, które wówczas chorowały.

Ubezpieczona nie uiściła w terminie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za (...). W dniu 8 lutego 2016 r uiściła składkę na obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe z tytułu pozostawania osobą współpracującą przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej przez jej męża(...). W dniu 9 lutego 2016 wniosła o wyrażenie zgody na przywrócenie terminu do opłacenia powyższej składki (zeznania ubezpieczonej i zainteresowanego, k. 13-14 akt sprawy, zaświadczenie lekarskie, k. 5 akt sprawy, dokumenty w aktach ZUS, w tym wniosek oraz potwierdzenie wpłaty, k. 31-37 akt ZUS).

Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie ubezpieczonej jest uzasadnione.

Kluczowym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy było zastosowanie art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z treścią tego przepisu, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie - w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność. W uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie.

Sąd na wstępie zaznaczył, że pismo z 8 marca 2016 r, choć formalnie nie użyto w nim nazwy „decyzja”, to w rzeczywistości stanowi taki akt administracyjny. W piśmie tym zawarto rozstrzygnięcie o tym, iż ZUS nie wyraża zgody na uiszczenie części składki za ubezpieczenie chorobowe po terminie oraz o tym, że w związku z powyższym M. K. nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 4 grudnia 2015 r do 31 grudnia 2015 r. Pismo to zawierało oznaczenie organu, datę wydania i oznaczenie strony, a zatem zasługuje na zakwalifikowanie jako decyzji administracyjnej. W podobnym tonie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 listopada 2012 r, II UK 90/12, stwierdzając iż pismo organu rentowego zawierające rozstrzygnięcie, oznaczenie organu, datę wydania i oznaczenie strony, mimo uchybień co do formy określonej w art. 107 kpa, ma charakter decyzji, która - wobec braku pouczenia o środkach odwoławczych - może być zaskarżona w każdym czasie. Sąd podkreślił, że w niniejszej sprawie występuje dopuszczalność drogi sądowej. W tym samym wyroku z dnia 8 listopada 2012 r, II UK 90/12, Sąd Najwyższy podał, iż odmowa wyrażenia zgody na opłacenie składki ubezpieczeniowej po terminie podlega merytorycznej kontroli sądu ubezpieczeń społecznych. Dlatego Sąd nie podzielił argumentacji ZUS zawartej w odpowiedzi na odwołanie.

Sąd dał wiarę zeznaniom ubezpieczonej i zainteresowanego, iż trudna sytuacja rodzinna, tj. problemy zdrowotne M. K. i jej dzieci, stały się przyczyną nieopłacenia w terminie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Zeznania te są spójne, logiczne oraz przekonujące. Wiarygodnym jest stwierdzenie wyżej wymienionych osób, iż choroba dzieci i ubezpieczonej spowodowała konieczność sprawowania nad nim opieki przez R. K.. Jak zasadnie podała ubezpieczona, przywołując wyroki Sądów Apelacyjnych: w Łodzi z dnia 28 czerwca 2013 r, III AUa 1537/12 oraz w Lublinie z dnia 22 lipca 2015 r, III AUa 387/15, uzasadniony przypadek, o którym mowa w art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nie wymaga, aby przypadek ten był szczególnie uzasadniony. Przypadek uzasadniony to taki, który obiektywnie usprawiedliwia i tłumaczy dlaczego składka nie została zapłacona w terminie. Przepis ten nie powinien być traktowany z nadmiernym rygoryzmem. Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd stwierdził, iż nagła sytuacją, jaką jest przebywanie przez ubezpieczoną w zagrożonej ciąży i konieczność sprawowania przez prowadzącego działalność gospodarcząR. K. osobistej opieki nad trójką małych dzieci oraz choroba tych dzieci, stanowi przypadek losowy, który uzasadnia umożliwienie opłacenia przedmiotowej składki po terminie. Sąd przywołał również pogląd Sądu Apelacyjnego w Łodzi wyrażony w wyroku z dnia 25 września 2013 r, III AUa 1844/12, zgodnie z którym niezapłacenie składki w prawidłowej wysokości niebędące zamierzone i celowe oraz niewynikające z niedbalstwa, czy z nieprzykładania należytej staranności do własnych, życiowo ważnych spraw, nie rodzi konsekwencji w postaci niepodlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Zdaniem Sądu, wnioskodawczyni, czy też jej mężowi, nie można przypisać ani winy umyślnej, ani niedbalstwa, czy nieprzykładania należytej staranności do swoich obowiązków, które skutkowałoby nieopłaceniem w terminie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. W konsekwencji Sąd uznał, że odwołanie M. K. jest uzasadnione.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy w Siedlcach na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

1. naruszenie przepisów prawa procesowego tj.:

-

art. 199 § l pkt l kpc poprzez uznanie, iż pismo organu rentowego z 8 marca 2016 r stanowi decyzję i w związku z tym droga sądowa jest dopuszczalna, podczas gdy organ rentowy pouczył we wskazanym piśmie ubezpieczoną o trybie postępowania celem ustalenia, czy ubezpieczona podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu oraz o nieuznaniu pisma odmawiającego zgody na opłacenie składki po terminie jako decyzji, od której przysługuje odwołanie na drodze sądowej,

-

art. 233 § 1 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uznanie zeznań M. K. w zakresie wskazania przyczyn opłacenia składek po terminie za wiarygodne, a pominięcie stanowiska skarżącego, w szczególności dotyczącego uznania, iż pogorszenie się sytuacji finansowej płatnika składek i ubezpieczonej nie miało wpływu na przekroczenie przez nich terminu na opłacenie składki na ubezpieczenie chorobowe, z uwagi na fakt, iż sami wybrali taką wysokość składki, a ubezpieczona dostawała miesięcznie 5.100 zł zasiłku macierzyńskiego oraz wątpliwości w zakresie, czy nieopłacenie składki w terminie było spowodowane jedynie pogorszeniem sytuacji finansowej, czy również trudną sytuacją rodzinną ubezpieczonej, skoro wcześniej ubezpieczona również była w ciąży i miała dwójkę dzieci, a pomimo to płatnik składek w terminie opłacał składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe,

-

sprzeczność ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającą na przyjęciu, że organ w piśmie z 8 marca 2016 r stwierdził, iż ubezpieczona nie podlegała od 4 grudnia 2015 r do 31 grudnia 2015 r dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, podczas gdy z przedmiotowego pisma wynika jednoznacznie, iż dotyczy ono jedynie odmowy wyrażenia zgody na opłacenie składki po terminie na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, a organ pouczył ubezpieczoną o możliwości wystąpienia z wnioskiem o wydanie decyzji o okresach podlegania ubezpieczonej dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od której dopiero będzie przysługiwało odwołanie. co skutkowało wadliwym przyjęciem, że przedmiotowe pismo stanowi decyzję, a w związku z tym droga sądowa jest dopuszczalna;

-

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności:

- art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r, poz. 121) poprzez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu polegające na przyjęciu, iż gorsza sytuacja finansowa i życiowa ubezpieczonej w niniejszej sprawie uzasadnia wyrażenie zgody na opłacenie składki po terminie i nieustanie u ubezpieczonej dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, podczas gdy z orzecznictwa wynika, iż przez uzasadnione przypadki należy rozumieć nadzwyczajne zdarzenia, na które ubezpieczony nie ma wpływu, a przekroczenie terminu do zapłaty składek nastąpiło bez jego winy, co w niniejszej sytuacji nie miało miejsca.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez odrzucenie odwołania, o zasądzenie od ubezpieczonej na rzecz organu kosztów postępowania za I i II instancję według norm przepisanych, ewentualnie z ostrożności procesowej na wypadek nieuznania powyższego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od ubezpieczonej kosztów postępowania za I i II instancję.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że Sąd Okręgowy błędnie ustalił, iż organ w piśmie z 8 marca 2016 r stwierdził, iż ubezpieczona nie podlegała od 4 grudnia 2015 r do 31 grudnia 2015 r dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, podczas gdy z pisma wynika jednoznacznie, że dotyczy ono jedynie odmowy wyrażenia zgody na opłacenie składki po terminie na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, a organ pouczył ubezpieczoną o możliwości wystąpienia z wnioskiem o wydanie decyzji o okresach podlegania ubezpieczonej dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od której dopiero będzie przysługiwało odwołanie. Przedmiotowe pismo dotyczyło tylko i wyłącznie odmowy wyrażenia zgody na opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe po terminie, natomiast organ nie zajmował się ustaleniem, czy ubezpieczona podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, w związku z tym kontrola sądowa w tym przypadku jest wyłączona. W piśmie pouczył ubezpieczoną, iż odwołanie przysługuje jedynie od decyzji ustalającej podleganie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu o wydanie której ubezpieczona mogła dopiero wystąpić. Ubezpieczona nie wystąpiła do organu rentowego z takim wnioskiem, a decyzja w przedmiocie ustalenia podlegania ubezpieczonej dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu nie została wydana, w związku z tym ubezpieczonej nie przysługuje odwołanie od przedmiotowego pisma.

Skarżący zaznaczył, że przywołane przez Sąd orzeczenia, w szczególności wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2012 r, II UK 90/12, odnoszą się do zupełnie różnych stanów faktycznych. Sąd Najwyższy w wyroku wskazał, iż dopuszczalna jest kontrola sądowa pisma odmawiającego wyrażenie zgody na przywrócenie terminu w przypadku odwołania się od niego przez ubezpieczoną wraz z odwołaniem od decyzji odmawiającej prawa do zasiłku chorobowego. Oznacza to, iż dopuszczalna jest kontrola sądowa, jedynie jeśli to pismo będzie rozpoznawane łącznie z decyzją odmawiającą prawa do zasiłku chorobowego.

W niniejszej sytuacji Sąd Okręgowy połączył przedmiotowe pismo z decyzją o podleganiu dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, która nie została w istocie wydana. Skarżący powołał się na wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 3 listopada 2000 r, wydany w sprawie III AUa 774/00, z którego wynika, iż wykładnia literalna i systemowa przepisu art. 14 ust. 2 pkt 2 zdanie drugie ustawy z dnia 13 października 1998 r o systemie ubezpieczeń społecznych wskazuje, że stanowisko ZUS wyrażone w przedmiocie przywrócenia terminu do opłacenia składek na dobrowolne ubezpieczenie nie podlega kontroli sądowej. W związku z tym odwołanie ubezpieczonej winno ulec odrzuceniu z powodu niedopuszczalności drogi sądowej.

Na wypadek nieuwzględnienia powyższego apelujący uznał, iż rozstrzygnięcie Sądu jest niezasadne z uwagi na fakt braku uzasadnionych podstaw do przywrócenia terminu na opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczeni chorobowe po terminie. Jak stanowi art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie - w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7; w uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, z zastrzeżeniem ust. 2a. Apelujacy uznał, iż w niniejszej sprawie nie zachodzi uzasadniony przypadek do wyrażenia zgody na opłacenie składki po terminie. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 kwietnia 2014 r, III AUa 1150/13, ustawodawca nie podaje definicji pojęcia uzasadnionego przypadku, to jednak przez uzasadnione przypadki należy rozumieć nadzwyczajne zdarzenia, na które ubezpieczony nie ma wpływu a przekroczenie terminu do zapłaty składek nastąpiło bez jego winy. W przedmiotowej sprawie organ zasadnie uznał, iż ubezpieczona nie dołożyła należytej staranności, aby składki na ubezpieczenie chorobowe zostały opłacone terminowo i w prawidłowej wysokości. W ocenie skarżącego, zła sytuacja finansowa nie uzasadnia przekroczenia terminu w opłacie składki o trzy tygodnie, tym bardziej, że rodzą się w oparciu o zeznania ubezpieczonej różne wątpliwości. Ubezpieczona stwierdziła bowiem, iż mąż stracił w grudniu 2015 r głównego kontrahenta, natomiast składkę na dobrowolne ubezpieczenie należało opłacić do 10 grudnia 2015 r. Oznacza to zdaniem organu rentowego, iż pogorszenie się sytuacji finansowej płatnika składek i ubezpieczonej na skutek utraty głównego klienta byłoby uzasadnione co najmniej w styczniu 2016 r, natomiast na początku grudnia 2016 r ubezpieczona wraz z mężem nie mogli odczuć finansowo straty klienta, którego utracili w grudniu. Poza tym pomimo utraty głównego kontrahenta przedsiębiorstwo płatnika składek przetrwało, pomimo iż musiał on w tym czasie opiekować się dziećmi. Poza tym ubezpieczona wskazała, iż zasiłek macierzyński 5.100 zł został pobrany 3 grudnia 2015 r i wydała go na utrzymanie domu i dzieci za listopad 2015 r. Nielogiczne wydaje się być wydanie 5.100 zł, w sytuacji gdy sytuacja finansowa ubezpieczonej i jej męża się pogorszyła. Nadto uiszczać składki można drogą elektroniczną, co trwa kilka minut. W związku z tym poświecenie kilku minut w ciągu miesiąca, nie jest zbyt uciążliwe nawet biorąc pod uwagę trudną sytuację rodzinna ubezpieczonej.

Ubezpieczana złożyła odpowiedź na apelację, w której wniosła o jej oddalenie jako bezzasadnej oraz zasądzenie kosztów postępowania w obu instancjach.

W uzasadnieniu pisma procesowego podniosła, że pełnomocnik ZUS nie zapoznał się z dokumentami dotyczącymi sprawy, a wszystkie jego argumenty są niezgodne z prawdą.

Sąd pierwszej instancji słusznie uznał iż pismo z ZUS z 8 marca 2016 r jest decyzją, co poparł wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2012 r, II UK 90/12. Ubezpieczona zacytowała to stanowisko : „W świetle ustalonej judykatury Sądu Najwyższego, płacenie składki po upływie terminu, w którym powinna być opłacona i ustaniu w związku z tym dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, nie powoduje ponownego nawiązania stosunku ubezpieczenia (art. 14 ust. 2 pkt 2 i 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2012 r, I UK 408/11- niepublikowany), niemniej jednak w razie złożenia wniosku o przywrócenie terminu do opłacenia składki na dobrowolne ubezpieczenie społeczne, pozytywna decyzja organu ubezpieczeń społecznych powoduje kontynuowanie dotychczasowego stosunku ubezpieczenia pod warunkiem opłacenia należnych składek, natomiast negatywna decyzja potwierdza ustanie z mocy prawa dobrowolnego tytułu ubezpieczenia społecznego i może być zaskarżona w sądowym postępowaniu odwoławczym" (tak w wyroku z dnia 8 sierpnia 2001 r, II UKN 518/00, OSNP 2003/10/257). W postępowaniu tym - co oczywiste - odmowa wyrażenia zgody na opłacenie składki ubezpieczeniowej po terminie podlega kontroli sądu "

Ubezpieczona wskazała, że pismo ZUS z 8 marca 2016 r odmawiające zgody do opłacenia składki po terminie zawierało wszelkie wymagane informacje, aby uznać je za decyzję. Podała, że Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 listopada 2012 r, II UK 90/12, wyjaśnił, że: „Zgodnie z art. 107 § l kpa decyzja administracyjna powinna m.in. zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji (...), przy czym - stosownie do § 3 tego przepisu, uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa”. Pismo ZUS z 8 marca 2016 r miało charakter decyzji, zwłaszcza że jasno zostało w nim podane, kiedy nie podlegam dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu: „ Tym samym nie podlega Pani dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od 2015-12-04 do 2015-12-31”.

Ubezpieczona zauważyła, że zdaniem ZUS dopuszczalna jest kontrola sądowa pisma odmawiającego wyrażenia zgody na przywrócenie terminu w przypadku odwołania się od niego przez ubezpieczoną wraz z odwołaniem od decyzji odmawiającej prawa do zasiłku chorobowego.

Wskazała, że odwołanie do Sądu zostało złożone wraz z decyzjami wydanymi przez ZUS odmawiającymi prawa do zasiłku chorobowego. Były to następujące pisma: Znak (...)– z 8 marca 2016 r. odmawiające opłacenia składki po terminie. Znak (...)- decyzja z 15 lutego 2016r. odmawiająca prawa do zasiłku chorobowego, Znak Sprawy: (...)- decyzja z 03-02-2016r. odmawiająca prawa do zasiłku chorobowego

Ubezpieczona podniosła, że pełnomocnik ZUS podał kilka nieprawdziwych faktów. Nie znając dokładnie sprawy, pełnomocnik ZUS oświadczył iż składkę należało opłacić do 10 grudnia 2015 r. Jest to nie prawda, ponieważ cała sprawa dotyczy składki (...), której termin płatności był 15 stycznia 2016 r. Cała argumentacja pełnomocnika ZUS jest bezzasadna, ponieważ odnosi się do niewłaściwego okresu czasu. Również wysokość zasiłku pobranego przez ubezpieczoną w grudniu 2015 r została podana przez pełnomocnika ZUS w sposób nieprawdziwy. Podał on, iż 3 grudnia ubezpieczona pobrała zasiłek w wysokości 5100 zł. Jest to nieprawdą, ponieważ ostatni zasiłek w takiej wysokości pobrała w listopadzie, a w grudniu pobrałam 500 zł zasiłku za 3 dni grudnia. Oczywiście ze strony ZUS nie ma ani słowa o tym, iż już pod koniec listopada ubezpieczona korzystała z opieki lekarza, ponieważ miała zagrożoną ciążę z powodu występujących w pierwszym trymestrze krwawień, z bardzo dużym ryzykiem poronienia, przez co nie zadbała należycie o swoje sprawy zawodowe i formalne, doszedł do tego brak możliwości wykonywania pracy zarobkowej przez męża w okresie grudzień 2015 r i większość stycznia 2016 r, bowiem musiał opiekować się trójką dzieci (w wieku 4 i pół roku, 2 i pół roku, 1 rok), ponieważ ubezpieczona musiała ograniczyć jakikolwiek wysiłek fizyczny, jeśli chciała utrzymać ciążę (zaświadczenie od lekarza było przedstawione w ZUS i w Sądzie). Utrata w grudniu stałego kontrahenta dodatkowo pogorszyła sytuację finansową, zbiegło się to jeszcze z okresem dużych zachorowań dzieci, co dodatkowo wyczerpało, również finansowo na leki. Cała sytuacja doprowadziła do nieopłacenia składki w terminie, co ubezpieczona uczyniła niezwłocznie jak tylko miała możliwość.

Pełnomocnik ZUS sam przyznał, że „ Zdaniem organu rentowego pogorszenie się sytuacji finansowej płatnika składek i ubezpieczonej na skutek utraty głównego klienta byłoby uzasadnione co najmniej w styczniu 2016 r, natomiast na początku grudnia 2016 r ubezpieczona z mężem nie mogli odczuć finansowo straty klienta, którego utracili w grudniu”. A sprawa właśnie dotyczy stycznia, ponieważ termin na opłacenie składki mijał 15 stycznia 2016 r, a nie w grudniu jak stwierdził pełnomocnik ZUS.

Dalej ubezpieczona wywodziła, że ZUS wskazuje naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności - art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r (Dz. U. z 2015 r, poz. 121), co jest oczywiście niezasadne, ponieważ wystąpiło nie jedno, a szereg nieprzewidzianych zdarzeń, na które nie miała wpływu (zagrożona ciąża, utrata głównego kontrahenta, brak możliwości wykonywania pracy zarobkowej przez męża w okresie grudzień 2015 r - styczeń 2016 r, choroba dzieci, która dodatkowo obciążyła finansowo). Naruszenie przepisów prawa materialnego w tym wypadku nastąpiło, ale w stosunku do ubezpieczonej, poprzez stawiania bezzasadnych argumentów, aby tylko odciągnąć jak najbardziej w czasie rozwiązanie sytuacji. Nastąpiło również naruszenie przez organ rentowy art. 2, art. 7 oraz art. 71 ust. l i 2 Konstytucji RP który po mimo przedstawienia szczegółowego uzasadnienia zaistniałej sytuacji udawadniającego nieprzewidziane zdarzenia losowe, które ją spotkały, nie uwzględnił naczelnej zasady konstytucyjnej, jaką jest dobro rodziny, oraz nie kierowały się zasadą szczególnej pomocy władz publicznych dla matki przed i po urodzeniu dziecka.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja nie jest zasadna i dlatego została oddalona.

Sąd Okręgowy przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, dokonał prawidłowych ustaleń i wydał odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Sąd Apelacyjny akceptuje ustalenia faktyczne jak i ocenę prawną dokonane przez Sąd pierwszej instancji i nie istnieje potrzeba ich powtarzania (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 października 1998 r, II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60, z dnia 18 lipca 2002 r, IV CKN 1244/00, Lex nr 55521).

Nie są trafne zarzuty apelacji dotyczące naruszenia prawa procesowego i prawa materialnego.

Przede wszystkim niezasadny jest zarzut naruszenia art. 199 § 1 pkt 1 kpc, nie było bowiem podstaw do odrzucenia odwołania.

Rację ma Sąd pierwszej instancji, że pismo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 stycznia 2016 r jest w istocie decyzją, bowiem zawiera wszystkie jej cechy. Wskazany został organ uprawniony do jej wydania, adresat rozstrzygnięcia, data wydania, treść decyzji, podane zostało krótkie uzasadnienie, a na końcu decyzji znajdują się podpisy uprawnionych osób (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2012 r, II UK 90/12, OSNP 2013/19-20/233).

Utrwalone również jest orzecznictwo sądowe, że od decyzji w przedmiocie przywrócenia terminu do opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne przysługuje odwołanie do sądu.

Trafnie cytuje ubezpieczona w odpowiedzi na apelację stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia 8 sierpnia 2001 r, II UKN 518/00 (OSNP 2003/10/257), że „w razie złożenia wniosku o przywrócenie terminu do opłacenia składki na dobrowolne ubezpieczenie społeczne, pozytywna decyzja organu ubezpieczeń społecznych powoduje kontynuowanie dotychczasowego stosunku ubezpieczenia pod warunkiem opłacenia należnych składek, natomiast negatywna decyzja potwierdza ustanie z mocy prawa dobrowolnego tytułu ubezpieczenia społecznego i może być zaskarżona w sądowym postępowaniu odwoławczym”. W postępowaniu tym odmowa wyrażenia zgody na opłacenie składki ubezpieczeniowej po terminie podlega kontroli sądu

Przy czym zaakcentować należy, że przedmiotem zaskarżonej w niniejszym postepowaniu decyzji jest tylko przywrócenie terminu do opłacenia składki, a nie podleganie ubezpieczeniu chorobowemu, o czym wypowiedział się organ rentowy w uzasadnieniu decyzji. Zatem zgodne z treścią i zakresem decyzji jest rozstrzygniecie zawarte w sentencji wyroku Sądu pierwszej instancji.

Zaskarżoną decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wnioskodawczyni wyrażenia zgody na opłacenie po terminie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe(...). W takiej sytuacji przedmiotem badania sądu w toku postępowania odwoławczego od decyzji winno być to, czy spełnione zostały przesłanki do wyrażenia przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych do opłacenia po terminie składki, wynikające z art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r, poz. 963), czy też nie. Przepis ten stanowi, że ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe ustają od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie - w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7; w uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, z zastrzeżeniem ust. 2a.

Z cytowanego przepisu nie wynika, że podstawą wyrażenia zgody na opłacenie składki po terminie są tylko okoliczności o charakterze wyjątkowym, nadzwyczajnym. Ustawodawca wskazał jedynie na uzasadnione przypadki, które muszą podlegać ocenie indywidualnie w każdej sprawie. Dla wyrażenia zgody na opłacenie składki po terminie musi zaistnieć przyczyna nieopłacenia składki, która usprawiedliwia niedotrzymanie terminu. Winna to być przyczyna o charakterze obiektywnym i nie mogą uzasadniać przywrócenia terminu okoliczności spowodowane winą umyślną ubezpieczonego.

Oczywiste jest, iż przyczynę przywrócenia terminu do opłacenia składki stanowią okoliczności związane z przebiegiem samego ubezpieczenia i przyczynami uchybienia owego terminu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 2015 r, III UK 233/14, Lex nr 1784526).

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń w powyższym zakresie, nie przekraczając zasady swobodnej oceny dowodów, której granice zakreślone zostały w art. 233 § 1 kpc.

W niniejszym przypadku zaistniały takie usprawiedliwione i uzasadnione okoliczności. Przyczyną nieopłacenia składki był w szczególności stan zdrowia wnioskodawczyni, która dowiedziała się, że jest w ciąży, i istnieje zagrożenie dla stanu zdrowia jej i dziecka. Wnioskodawczyni nie mogła w związku z tym podejmować nadmiernego wysiłku, wobec czego obowiązek opieki nad trójką małych dzieci, które w tym czasie chorowały, spadł na jej męża. Mąż w związku z dużą ilościową obowiązków rodzinnych mniej czasu mógł poświecić prowadzonej działalności gospodarczej, nadto w tym czasie stracił ważnego kontrahenta. Choroba dzieci związana była nadto z wydatkami na leki.

Stan faktyczny sprawy wynika ze zgodnych dowodów - złożonego zaświadczeni lekarskiego (k. 5 akt sprawy) oraz zeznań wnioskodawczyni i jej męża (k.13-14 akt sprawy, minuty 00:01:17-00:07:13, 00:12:52-00:20:27).

Składka na ubezpieczenie chorobowe za(...), jak słusznie zauważyła ubezpieczona, powinna być opłacona do 15 stycznia 2016 r. Otrzymanie przez wnioskodawczynie zasiłku chorobowego za listopad 2015 r, a następnie za 3 dni grudnia, oraz pogorszenie sytuacji męża przy prowadzeniu działalności gospodarczej mogło spowodować kłopoty finansowe.

Wszystkie powyższe okoliczności uzasadniają i usprawiedliwiają opłacenie składki na ubezpieczenie chorobowe za(...) po terminie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, przepis art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie powinien być traktowany z nadmiernym rygoryzmem, w tym znaczeniu, że niejako automatycznie prowadzi do wyłączenia z ubezpieczenia, bez względu na okoliczności. Należy wziąć pod uwagę posiadające uzasadnienie i usprawiedliwienie przypadki, z powodu których składka nie jest uiszczona w terminie.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w przypadku wnioskodawczyni zachodzi uzasadniony przypadek, o którym mowa w art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Mając na względzie powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację jako bezzasadną.