Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ca 476/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 sierpnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący

SSA w SO Grzegorz Ślęzak

po rozpoznaniu w dniu 30 sierpnia 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu uproszczonym

sprawy z powództwa (...) z siedzibą w W.

przeciwko K. M.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim

z dnia 16 lutego 2016 roku, sygn. akt I C 1455/14

1. zmienia zaskarżony wyrok:

w punktach 1-ym i 2-gim sentencji w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powoda odsetki ustawowe od zasądzonej kwoty 2.398 złotych od dnia 5 sierpnia 2014 roku do dnia zapłaty oraz uchyla rozstrzygnięcie o rozłożeniu zasądzonego świadczenia na raty zawarte w punkcie 3-im sentencji,

2. oddala apelację w pozostałej części,

3. znosi wzajemnie koszty postępowania między stronami za instancję odwoławczą.

SSA w SO Grzegorz Ślęzak

Sygn. akt IICa 476/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim po rozpoznaniu sprawy z powództwa(...) w W. przeciwko K. K. o zapłatę kwoty 3353, 26 zł wraz z odsetkami oraz kosztami postępowania orzekł:

1 zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2 398 złotych

2 oddalił powództwo w pozostałej części

3 płatność wskazanej w punkcie 1 pierwszym kwoty rozłożył pozwanemu na 2 raty miesięczne, z których :

- pierwsza rata w kwocie 1 199 złotych będzie płatna w terminie 1 (jednego ) miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia,

- druga rata w kwocie 1 199 złotych będzie płatna w terminie 2 (dwóch ) miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia,

3 zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 510 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu

Podstawę powyższego wyroku stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

W dniu 27.11,,2013 r została zawarta pomiędzy pozwanym K. M. a (...) z siedzibą w P. umowa o numerze (...) . w oparciu udzielona została pozwanemu pożyczka w kwocie 2 0000 zł.

Pożyczka miała zostać spłacona wraz z kosztami prowizjami i w 12 równych ratach miesięcznych w wysokościach i terminach określonych w harmonogramie.

Zgodnie z § 4 pkt 4.1 umowy, pożyczka oprocentowana została według stałej stopy procentowej wynoszącej 0 % w stosunku rocznym. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania (tzw. (...)) wynieść miała 575,58 %. W okresie obowiązywania umowy strony nie przewidziały możliwości zmiany wysokości oprocentowania pożyczki (§ 4 pkt 4.5.).

W myśl § 4 pkt 4.6 umowy, w przypadku niedokonania przez pożyczkobiorcę spłaty pożyczki lub jakiejkolwiek innych kwot wynikających z niniejszej umowy (odsetki, opłaty, prowizje itp.) w terminach określonych w umowie pożyczki, zastosowanie znaleźć miała stopa odsetek za opóźnienie w wysokości 0 % rocznie, naliczana od kwoty zaległej kapitału pożyczki, prowizji lub opłat. Odsetki za opóźnienie, w wysokości określonej w dniu poprzednim, pobierane miały być przez 60 dni od daty powstania obowiązku spłaty pożyczki lub pozostałych należności.

W § 5 pkt 5.1 „a” i „c” umowy z dnia 27.11. 2013 r. przewidziano, że z tytułu pożyczki pożyczkodawca zapłaci na rzecz (...):

- prowizję wstępną za udostępnienie pożyczki w wysokości 398 zł, płatną w całości wraz z kapitałem pożyczki;

- opłatę windykacyjną równą 5 (pięć) złotych za każdy dzień opóźnienia w spłacie jakiejkolwiek kwoty wynikającej z umowy pożyczki, w tym w szczególności kwoty kapitału pożyczki, odsetek, opłat lub prowizji. Opłata windykacyjna pobierana miała być przez 60 dni od daty powstania obowiązku spłaty pożyczki lub pozostałych należności.

- prowizję za obsługę w wysokości 198 zł ustalona za każdy rozpoczęty okres odsetkowy ustalony zgodnie z 4.3 pożyczki

Zobowiązanie nie zostało spłacone.

W dniu 09 maja 2014 r doszło do cesji wierzytelności wynikającej z tej umowy na rzecz powoda.

Pismem z dnia 02.12.2014 r powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 780,11 zł .

Pozwany znajduje się w trudnej sytuacji finansowej .Wprawdzie pracuje i otrzymuje tytułem wynagrodzenia kwotę 2 500 zł ,to jednak ma na utrzymaniu niepracującą żonę i dziecko . Ponosi koszty wynajęcia mieszkanie w W..

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo w przeważającej części zasługuje na uwzględnienie.

Poza sporem bowiem jest, iż doszło miedzy pozwanym a pierwotnym wierzycielem (...) z o.o. . do zawarcia umowy pożyczki gotówkowej, a wierzytelność wynikająca z tej umowy została przeniesiona na powoda

Zgodnie z art. 509 § k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę,

Sama jednak umowa cesji nie tworzy zobowiązania po stronie pozwanego . Przelew wierzytelności nie stanowi wyjątku od zasady nemo plus iuris transferre potest, quam ipse habet. Cesjonariusz nabywa w drodze przelewu tylko tyle praw, ile przysługiwało jego poprzednikowi prawnemu, tj. cedentowi. Dlatego też samo zawarcie umowy sprzedaży, zamiany, darowizny lub innej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności nie wywoła skutku w postaci przeniesienia wierzytelności będącej przedmiotem umowy do majątku nabywcy wówczas, gdy wierzytelność ta nie przysługiwała zbywcy.

Okoliczność że wierzytelność wobec pozwanego w kwocie wskazanej w pozwie faktycznie przysługiwała cedentowi została dostatecznie dowiedziona .

Przepis art. 720 § 1 kc stanowi, iż przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

W niniejszej sprawie znajdują zastosowanie przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, bowiem zgodnie z przepisem art. 3 ust. 1 wyżej wskazanej ustawy przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca, w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentów^. Wedle przepisu ustępu 2 punktu 1 wyżej wskazanego artykułu za umowę o kredyt konsumencki uważa się również umowę pożyczki. Co do zasady Sąd nie kwestionował, iż zawarta między stronami umowa narusza regulacje wyżej wskazanej ustawy.

Sąd stanął na stanowisku , iż pozwany uznał powództwo jedynie w części dotyczącej należności głównej , albowiem sam nie wiedział co składa się na pojęcie „kosztów ” dopiero z pisma złożonego po rozprawie na której pozwany złożył powyższe oświadczenia wynika, iż na kwotę 992 zł składa się należność z tytułu opłaty wstępnej za udzielenie pożyczki 398 zł, należność z tytułu prowizji za obsługę w wysokości 594 zł, co nie wynika z pozwu. Zgodnie z art. 213 § 2 kpc sąd jest związany uznaniem powództwa , chyba że jest ono sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierza do obejścia prawa. Zdaniem Sadu uznaniem objęta została w zasadzie jedynie należność główna . Nie ulega wątpliwości, iż uznanie roszczenia w tej części nie pozostawało w sprzeczności' z prawem . Co do pozostałych roszczeń czyli kosztów pozwany – w ocenie Sądu - nie złożył wyraźnego oświadczenia o uznaniu skoro miał wątpliwości co się na nie składa i co zostało wyjaśnione dopiero w piśmie z dnia 11.08.2015 r sporządzonym po rozprawie nas której doszło do uznania.

Wątpliwości Sądu budzi jednak dopuszczalność obciążenia pozwanego, opłatą za obsługę pożyczki w wysokości 198 zł za każdy okres odsetkowy, opłata windykacyjną i odsetkami ustawowymi za opóźnienie , skoro zgodnie z paragrafem 4 umowy pożyczka jest oprocentowana w wysokości 0 % rocznie czyli nie jest oprocentowana .

Umowa o kredyt konsumencki winna zostać zawarta w formie pisemnej w sposób jednoznaczny i zrozumiały (art. 29 ust. 1 i 3 powołanej wyżej ustawy ). Treść umowy o kredyt konsumencki została uregulowana w art. 30 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym umowa powinna określać m. in. rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia (pkt 7), informację o innych kosztach, które konsument zobowiązany jest ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności opłatach, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, jeżeli są znane kredytodawcy oraz warunki na jakich koszty te mogą ulec zmianie (pkt 10), skutki braku płatności (pkt 12), sposób zabezpieczenia i ubezpieczenia spłaty kredytu, jeżeli umowa je przewiduje (pkt 14).

W pierwszej kolejności Sąd zważył, iż w jego ocenie, niedopuszczalne było obciążenie pozwanego „opłatą windykacyjną”, wyliczoną na podstawie § 5 pkt 5.1 „c” umowy oraz prowizją za obsługę w wysokości 594 zł - po 198 należną za każdy rozpoczęty okres odsetkowy § 5 pkt 5.1 „b”

Odnosząc się do tej kwestii wskazał, iż w myśl art. 385 za zn. 1 § 1 K.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentami nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Z przytoczonego sformułowania wynika zatem, że możliwość uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone zależna jest od spełnienia następujących przesłanek:

1) postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, a więc nie podlegało negocjacjom;

2) ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki konsumenta pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami;

3) ukształtowane we wskazany sposób prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta;

4) postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia.

Jak wskazuje się w judykaturze, celem ustalenia, czy dane postanowienie wzorca umownego ma charakter klauzuli niedozwolonej w rozumieniu art. 385 ze zn. 1 § 1 K.c. należy przeprowadzić analizę tego postanowienia pod kątem sprzeczności z ogólnym wzorcem zachowań przedsiębiorców wobec konsumentów. Prowadzi to do konieczności ustalenia, jak wyglądałyby prawa i obowiązki konsumenta w sytuacji braku analizowanej klauzuli (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2007 r., sygn. akt III SK 21/06 OSNP 2008/11- 12/181 oraz z dnia 11 października 2007 r. sygn. akt III SK 9/07, nie publik.) Jeżeli konsument byłby na podstawie ogólnych przepisów - w lepszej sytuacji, gdyby konkretnego postanowienia wzorca nie było, należy przyjąć, że ma ono charakter abuzywny.

Należy w tym miejscu wskazać, że „dobre obyczaje” to reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można uznać także działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, a więc o działanie, potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające od przyjętych standardów postępowania. Pojęcie „interesów konsumenta” należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, mogą tu wejść w grę także inne aspekty: zdrowia konsumenta (i jego bliskich), jego czasu zbędnie traconego, dezorganizacji toku życia, przykrości, zawodu itp. Naruszenie interesów konsumenta wynikające z niedozwolonego postanowienia musi być rażące, a więc szczególnie doniosłe. Pełnię treści tych pojęć, w szczególności w stosunkach umownych między profesjonalistą a konsumentem, nadaje judykatura. Przykładowo, w wyroku z dnia 13.07.2005 r. (/ CK 832/04, „Biuletyn SN” 2006, Nr 2, s. 86) Sąd Najwyższy wskazał, że rażące naruszenie interesów konsumenta istotnie można rozumieć jako nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym. Natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom (w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego) oznacza tworzenie przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku. Tak w szczególności kwalifikowane są wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron stosunku, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami umowy. Właśnie brak równowagi kontraktowej jest najczęściej wskazywanym przejawem naruszenia dobrych obyczajów drogą zastosowania określonych klauzul umownych (por. wyrok SN z dnia 13.07.2005 r., I CK, 832/04, ..Prawo Bankowe" 2006, Nr 3, s. 8). Jednocześnie należy uwzględnić nie tylko interesy o wymiarze ekonomicznym, ale inne, zasługujące na ochronę dobra konsumenta, jak jego czas, prywatność, poczucie godności osobistej czy satysfakcja z zawarcia umowy o określonej treści (por. M. Bednarek [w]: System prawa prywatnego, t. 5, Warszawa 2006, s. 663).Odnosząc powyższe uwagi na płaszczyznę niniejszego sporu, Sąd stwierdził, iż § 5 pkt 5.1 „c” umowy z dnia 22 kwietnia 2013 r., w myśl którego pożyczkodawca zapłaci na rzecz (...)opłatę windykacyjną równą 5 (pięć) złotych za każdy dzień opóźnienia, nie więcej niż przez 60 dni, stanowi niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385 ze zm. 1 § 1 K.c.

Sąd zważył bowiem, iż jak wynika z poczynionych ustaleń: pozwany nie negocjował indywidualnie powyższej klauzuli, a jedynie podpisał dokument przygotowany i opracowany przez pożyczkodawcę będącego przedsiębiorcą. Dodać wypada, iż w toku niniejszego procesu strona powodowa, na której spoczywał w tym względzie ciężar dowodu, nie zdołała obalić domniemania wyrażonego w art. 358 ze zn. 1 § 4 K.c.

W ocenie Sądu, przedmiotowe postanowienie - nie dotyczące głównych świadczeń stron - kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy

Po pierwsze, sporna klauzula nakłada na konsumenta odpowiedzialność odszkodowawczą za jego opóźnienie w zapłacie należności. Przesłanki tej odpowiedzialności są uregulowane w przepisach art. 361 i 471 K.c, Zauważyć należy jednak, iż opóźnienie w zapłacie należności nie rodzi zawsze odpowiedzialność odszkodowawczej. Zobowiązany do odszkodowania odpowiada bowiem tylko za normalne następstwa swego działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda. Nieodzowne jest również wystąpienie normalnego związku przyczynowego. W warunkach niniejszej sprawy, w ocenie Sądu, za niedopuszczalne uznać należy nałożenie na konsumenta, abstrakcyjnej - opartej na zasadzie ryzyka - odpowiedzialności odszkodowawczej za wszelkie skutki opóźnienia w zapłacie. W tym kontekście, opłata w wysokości 5 zł za każdy dzień opóźnienia, niezależnie od przyczyn tego stanu rzeczy, określona została w sposób skrajnie niekorzystny dla konsumenta

Po wtóre, w treści kwestionowanej klauzuli przedsiębiorca (cedent) nie wyjaśnił, co rozumieć należy przez „czynności windykacyjne". Opłata ta ma charakter ryczałtowy, co nie gwarantuje, iż odpowiada ona kosztom poniesionym przez pożyczkodawcę. Koszt ten faktycznie być może także dużo niższy, jak i dużo wyższy. Istotne jest jednak to, iż postanowienie wzorca nie stanowi odniesienia do kosztów faktycznie poniesionych. Tak więc ustalenie opłaty ryczałtowo, jednostronnie przez pożyczkodawcę, w sposób rażący narusza interesy konsumenta bowiem niezależnie od poniesionych faktycznie kosztów klient będzie w obowiązku zapłacić wskazaną w umowie kwotę. Na podstawie analizowanej klauzuli, w sytuacjach skrajnych, konsument obciążony zostać może „opłatą windykacyjną”, mimo, niepodjęcia przez pożyczkodawcę żadnych realnych działań zmierzających do odzyskania długu.

Przedstawiony wywód Sąd uzupełnił o spostrzeżenie, iż w sytuacjach typowych, wierzycielowi przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie, które z jednej strony dyscyplinują dłużnika do szybkiej spłaty zadłużenia, z drugiej zaś rekompensują wierzycielowi koszty związane z opóźnieniem w spłacie. Przy tym założeniu przysporzenie wierzyciela, a tym samym koszt obsługi długu po stronie dłużnika, są zrelatywizowane do wysokości wierzytelności. Okoliczność ta skłania wierzyciela do prowadzenia racjonalnej windykacji, tj. angażowania większych nakładów w dochodzenie dużych wierzytelności. Tymczasem instrument, którym próbuje się posługiwać przedsiębiorca w sprawie niniejszej generuje takie same przesunięcia majątkowe zarówno w przypadku poważnych jak i niewielkich wierzytelności. W przypadku tych niewielkich może to prowadzić do nieakceptowanych aksjologicznie sytuacji, w których koszty obsługi zadłużenia w krótkim okresie czasu będą wyższe niż kwota dochodzonej wierzytelności, co nota bene zaistniało w rozpoznawanej sprawie.

Po trzecie, w § 5 pkt 5.1 „c” umowy z dnia 22 kwietnia 2013 r. nie określono procedur windykacyjnych w sposób dostatecznie precyzyjny. W szczególności nie zastrzeżono dla konsumenta odpowiedniego czasu na spłatę zadłużenia po zastosowaniu zastrzeżonego dla konsumenta odpowiedniego czasu na spłatę zadłużenia po zastosowaniu kolejnych działań windykacyjnych i związanych z nimi opłat.

Po czwarte, jak wskazuje się aktualnie w orzecznictwie sądowym, koszty obsługi przeterminowanych długów ograniczać winny się wyłącznie do odsetek za opóźnienie. Na taką wolę ustawodawcy wskazuje w szczególności wyłączenie możliwości stosowania kary umownej do świadczeń pieniężnych (art. 483 kc). Dopuszczenie postanowień umownych przewidujących opłaty windykacyjne, uczyniłoby to wyłączenie praktycznie martwym (por .: wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie - Wydział Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 11 marca 2013 r., sygn. XVII AmC 1622/12, publ. www. orzeczenia, ms.aoy.pl).

Do analizowanego zagadnienia szeroko i frontalnie odniósł się Sąd Okręgowy w Warszawie - Wydział Ochrony Konkurencji i Konsumentów w wyroku z dnia 30 czerwca 2014 r., wyjaśniając, iż „w obowiązującym porządku prawnym podstawowym i zarazem jedynym dopuszczalnym sposobem dochodzenia roszczeń jest procedura określona przez przepisy Kodeksu cywilnego oraz przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Zaznaczyć należy, iż jest to jedyna prawnie dopuszczalna forma, której dłużnik zobowiązany jest się poddać. Koszty postępowania sądowego są natomiast kompensowane zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy uregulowaną w art. 98 § 1 kpc, w świetle którego strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Tymczasem w warunkach niniejszej sprawy pozwany przedsiębiorca obciąża konsumenta także innymi kosztami, które generowane są w związku z innymi, dowolnie obranymi przez niego działaniami. Podejmowanie takich czynności winno jednak odbywać się na jego koszt i ryzyko.

Egzekwowanie należności na drodze postępowania windykacyjnego stanowi wyłącznie rezultat swobodnego wyboru wierzyciela i z tej przyczyny wynikłe stąd koszty winny być przez niego pokrywane. Przedsiębiorca decydując się na prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na udzielaniu pożyczek gotówkowych1 winien uwzględnić specyficzne dla niej ryzyko transakcyjne (np. ryzyko nieterminowego; wykonywania zobowiązań). Na dezaprobatę zasługuje natomiast działanie pozwanego polegające na określeniu liberalnych przesłanek weryfikacji podmiotów, które i mogą zostać jego kontrahentami (np. w porównaniu do wymogów stawianych przez instytucje bankowe), zaś zwiększone w związku z tym ryzyko kompensowane jest przede wszystkim poprzez przeniesienie na konsumentów wszelkich kosztów wywołanych nieterminowym wykonywaniem zobowiązań. Przyjęty przez poprzednika prawnego powoda model skupiony jest' na maksymalizacji zysku wskutek maksymalizacji ilości zawartych umów, a koszty wywołane umowami przeterminowanymi przenoszone są na konsumenta. W ocenie Sądu powyższa argumentacja uprawnia do określenia tych umów jako ryzykowne (w porównaniu' do podobnych produktów bankowych), czyli takie o mniejszym prawdopodobieństwie samodzielnej spłaty i wobec takich konsumentów podejmowane są dodatkowe czynności windykacyjne. W ocenie Sądu obranie takiego modelu prowadzenia działalności gospodarczej, a w ślad za nim kreowanie regulacji o treści kwestionowanej w tym postępowaniu powoduje uchylenie ciążącej na przedsiębiorcy odpowiedzialności za zawierane przez niego umowy (w szczególności te o podwyższonym 'ryzyku nieterminowej spłaty). Sam fakt nielojalnego postępowania kontrahenta spóźniającego się z wypełnienie ciążących na nim zobowiązań nie uprawnia przedsiębiorcy do nakładania na niego kolejnych, dodatkowych ciężarów, które z jednej strony powiększają istniejące już zadłużenie, zaś z drugiej mogą nie doprowadzić do uregulowania długu. Pozwany przedsiębiorca nie dysponuje wszakże środkami przymusu, które z kolei towarzyszą postępowaniu sądowemu i egzekucyjnemu. Z tego także powodu za wątpliwy należy uznać argument wskazujący, iż rozwiązanie przyjęte przez pozwanego jest mniej kosztowne i w rezultacie korzystniejsze dla konsumenta niż postępowanie sądowe. Egzekwowanie opłat z tego tytułu skutkuje przeniesieniem na kontrahenta ciężaru i ryzyka związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą, a także może stanowić dla przedsiębiorcy dodatkowe źródło dochodu. Ponadto przedmiotowe postanowienia w sposób rażący naruszają interesy konsumentów, w szczególności te ekonomiczne związane z obowiązkiem uiszczenia znacznych i dodatkowych kosztów, które mogą prowadzić do zwiększenia istniejącego zadłużenia oraz pozostałe - o charakterze nieekonomicznym polegające na wywołaniu poczucia braku satysfakcji, czy niezadowolenia z przeprowadzonej transakcji.

Działanie legitymizowane treścią zapisu prowadzi w rezultacie do obciążenia zadłużonego klienta kolejnymi zobowiązaniami w praktyce utrudniając mu możliwość uregulowania należności wynikającej ze zobowiązania pierwotnego” (por. wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie - Wydział Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 30 czerwca 2014 r., sygn. akt XVII AmC 1325/13, publ. www.orzeczenia.ms.gov.ol).

Uwzględniając powyższe uwagi, uznać należało, iż klauzula zawarta w § 5 pkt 5.1 „c” umowy z dnia 22 kwietnia 2013 r., rażąco narusza interes konsumenta, który może zostać obciążony opłatą niemającą związku z wydatkami i kosztami wynikającymi z czynności, za które jest pobierana. Dochodzi jednocześnie do ukształtowania obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, albowiem przedsiębiorca jako silniejsza strona stosunku prawnego nakłada na klienta obowiązek uiszczenia zryczałtowanej opłaty, przerzucając na niego ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej, naruszając jednocześnie równowagę stron tego stosunku.

Uzupełniająco Sąd nadmienił, iż powyższej oceny nie zmienia okoliczność, iż na gruncie umowy pożyczki z dnia 22 kwietnia 2013 r. strony zrezygnowały z oprocentowania (zastrzegły odsetki kapitałowe i odsetki za opóźnienie w wysokości 0 %), albowiem okoliczność ta sama w sobie nie sanuje abuzywnego charakteru spornej klauzuli, tym bardziej, że w typowych sytuacjach, zastrzeżona opłata windykacyjna (300 zł) w sposób rażący przewyższa ewentualne odsetki za opóźnienie w spłacie zadłużenia przeterminowanego ( Dla zobrazowania, opłata windykacyjna w wysokości 300 zł odpowiada obecnie sumie odsetek maksymalnych za opóźnienie naliczonych przez okres 11 lat).

Niezależnie od przedstawionych wyżej uwag, w ocenie Sądu, klauzula zawarta w § 5 pkt 5.1 „c” umowy pożyczki z dnia 22 kwietnia 2013 r., narusza bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa oraz zasady współżycia społecznego, i jako taka jest nieważna.

Rozwijając tę myśl wskazał, iż stosownie do art. 353 1 K.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zgodnie z art. 359 § 1 K.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. W myśl art. 359 § 2 1 K.c. maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu, lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne). Kara umowna, pełniąca funkcję zryczałtowanego odszkodowania, zastrzeżona zostać może natomiast tylko na wypadek niewykonania świadczenia niepieniężnego (art. 483 K.c.). Artykuł 353 1 K.c.. należy do kategorii przepisów iuris cogentis, a więc naruszenie któregokolwiek z wymienionych w nim kryteriów swobody kontraktowej wywołuje sankcję nieważności na podstawie art. 58 K.c. Jak wskazuje się w judykaturze, w określonych sytuacjach, zastrzeżenie nadmiernych świadczeń stanowić może naruszenie zasad współżycia społecznego w rozumieniu art. 58 $ 2 K.c.. jak i art. 353 1 K.c. (por. uzasadnienia uchwał składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 1991 r. III CZP 15/91, OSNCP 1992, nr 1, poz. 1 i z dnia 6 maja 1992 r., III CZP 141/91, OSNC 1992, nr 6, poz. 90). Umowa przewidująca takie świadczenia jest częściowo bezwzględnie nieważna na podstawie art. 58 § 2 w związku z art. 58 § 3 K.c. Należy jednak zauważyć, że nieważność bezwzględna umowy z powodu jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego istnieje z mocy prawa w zakresie ustalonym przez Sąd (zob. uzasadnienie wyroku SN z 8.01.2003 r„ II CKN 1097/00, OSNC 2004/4/55).

W kontekście powyższych rozważań, zastrzeżenie przez pożyczkodawcę opłaty windykacyjnej w wysokości 5 zł za każdy dzień opóźnienia, ocenić' należało jako formę ukrytych, lichwiarskich odsetek, względnie jako próbę niedozwolonego na gruncie art. 483 K.c. zastrzeżenia kary umownej na wypadek opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego. W konsekwencji, postanowienie to, jako nieważne w rozumieniu art. 58 § 1 K.c., nie wiąże pożyczkobiorcy, stad też i z tego względu brak było podstaw do obciążenia pozwanego kwotą 300 zł O wysokości dochodzonej z tego tytułu kwoty dowiedzieć się można zresztą dopiero z pisma powoda z dnia 11.08.2015 rk-67

Wszystkie powyższe uwagi Sąd odniósł także do prowizji za obsługę pożyczki w wysokości 198 zł za każdy rozpoczęty okres odsetkowy . Zapis umowy w tej części uznał również za rażąco sprzeczny z dobrymi obyczajami , a tym samym za klauzulę abuzywną . Powód nie wykazał bowiem w żaden sposób dlaczego obsługa jednej raty pożyczki miałaby wiązać się dla pożyczkobiorcy z kosztem niemal 200 zł . Z tego tytułu, zgodnie z pismem z dnia 11.08.2015 r powód domaga się od pozwanego kwoty 594 zł.

W tym miejscu wskazał, iż powództwo (...)z siedzibą w W. nie zasługiwało na uwzględnienie także w odniesieniu do ustawowych odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, zarówno tych skapitalizowanych jak i żądanych za okres od dnia 10 maja 2014 r. do dnia zapłaty.

Dostrzegł bowiem, że odsetki w wysokości ustawowej należą się wierzycielowi, tylko wtedy, gdy stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona w umowie (art. 481 § 2 K.c.). Przepis ten jest wyrazem ogólnej zasady autonomii woli stron na gruncie stosunków z zakresu prawa cywilnego. W kontekście powyższego, strony umowy mogą zastrzec odsetki (karne) w wysokości niższej niż stopa odsetek ustawowych, a nawet zrezygnować z oprocentowania.

Odnosząc powyższe uwagi na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdził, iż strony umowy pożyczki z dnia 22 kwietnia 2013 r. zrezygnowały z oprocentowania zobowiązań przeterminowanych (odsetek karnych za opóźnienie), albowiem w § 4 pkt 4.6 umowy wyraźnie zastrzegły, że „w przypadku niedokonania przez pożyczkobiorcę spłaty pożyczki lub jakiejkolwiek innych kwot wynikających z niniejszej umowy (odsetki, opłaty, prowizje itp.) w terminach określonych w umowie pożyczki, zastosowanie znajdzie stopa odsetek za opóźnienie w wysokości O % rocznie, naliczana od kwoty zaległej kapitału pożyczki, prowizji lub opłat. Odsetki za opóźnienie, w wysokości określonej w dniu poprzednim, pobierane miały być przez 60 dni od daty powstania obowiązku spłaty pożyczki lub pozostałych należności'. Powołana klauzula, na podstawie art. 509 § 1 K.c., wiąże również cesjonariusza. Sąd nie znalazł przy tym podstaw do zakwestionowania jej ważności i skuteczności, tym bardziej, że zredagowana została ona przez profesjonalnego uczestnika obrotu gospodarczego, trudniącego się zawodowo udzielaniem pożyczek konsumentom.

Sąd dodał, iż zgodnie z treścią art. 29 ust. 1 i 3 ustawy o kredycie konsumenckim, umowa zawierana z konsumentem powinna być sformułowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały, w tym winna precyzyjnie określać roczną stopę oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunki jej zmiany oraz ewentualne inne opłaty z tytułu zaległości w spłacie kredytu (art. 30 ust. 1 pkt 11). W przedmiotowej sprawie ustalenie stopy odsetek za opóźnienie w wysokości 0 % rocznie, spełnia te kryteria, a w konsekwencji wiąże strony i ich następców prawnych.

W tym stanie rzeczy, żądanie od pozwanego ustawowych odsetek za opóźnienie na podstawie art. 481 § 1 K.c. nie znajdowało – w ocenie Sądu - uzasadnionych podstaw.

Mając na względzie powyższe rozważania, Sąd Rejonowy powództwo (...) z siedzibą w W. oddalił w zakresie żądania prowizji za obsługę 3 razy po 198 zł opłaty windykacyjnej oraz odsetek .

Na zasadzie art. 320 k.p.c Sąd rozłożył zasądzoną należność na 2 raty biorąc pod uwagę fakt, iż pozwany ma on na utrzymaniu niepracującą żonę i dziecko a wysokość uzyskiwanego przez niego wynagrodzenia nie pozwala na uregulowanie należności jednorazowo wobec konieczności zaspokojenie podstawowych potrzeb rodziny..

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 100 k.p.c Koszty te po stronie powoda wyniosły 717 zł (100 zł opłaty od pozwu, 600 zł wynagrodzenie pełnomocnika będącego adwokatem , 17 zł opłata skarbowa od udzielonego mu pełnomocnictwa ) Powód wygrał sprawę w około 70 % i w takiej tez części Sąd obciążył pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu.

Powyższy wyrok zaskarżył powód w części: w zakresie pkt 2 tj. w części oddalającej powództwo co do kwoty 955,26 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 05.08.2014 r. do dnia zapłaty oraz co do odsetek ustawowych od kwoty 2 398,00 zł od dnia 05.08.2014 r. do dnia zapłaty, w zakresie pkt 3 tj. w części rozkładającej zasądzoną należność na raty, a także w zakresie pkt 4 tj. w części rozstrzygającej o kosztach procesu.

Apelacja zaskarżanemu orzeczeniu zarzuca:

- obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść rozstrzygnięcia tj.:

I. art. 233 § 1 kpc w związku z art. 227 kpc. poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów prowadzące do uznania, iż w sprawie zachodzą szczególnie uzasadnione wypadki umożliwiające rozłożenie na raty zasądzonego roszczenia, podczas gdy Sąd nie poparł decyzji o rozłożeniu świadczenia na raty stosowną argumentacją faktyczną.

- naruszenie przepisów prawa materialnego mających wpływ na wynik sprawy, tj. :

II. art. 320 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty, podczas gdy w sprawie nie zachodziły szczególnie uzasadnione wypadki umożliwiające rozłożenie na raty zasądzonego roszczenia, a zaskarżone rozstrzygnięcie nie uwzględnia uzasadnionego interesu wierzyciela oraz pomija ekonomiczny wymiar jaki rozłożenie świadczenia na raty będzie miało dla strony powodowej;

III. art. 58 § 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie wskutek błędnej wykładni zapisów umowy pożyczki nr (...) z dnia 27.11.2013 roku tj. § 5 pkt 5.1 lit. b dotyczącego prowizji za obsługę przejawiającej się w uznaniu, iż ww. opłata jest zbyt wysoka, tym samym jej naliczanie stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego, podczas gdy z ustawy o kredycie konsumenckim wynika możliwość zamieszczania w umowach pożyczki zapisów umożliwiających naliczanie powyżej wskazanej opłaty;

IV. art. 65 § 1 w zw. z art. 65 § 2 k.c. poprzez błędną wykładnię oświadczeń woli stron umowy zawartych w § 4 ust. 4.6 oraz § 4 ust. 4.1 umowy pożyczki gotówkowej płatnej w ratach z dnia 27.11.2013 roku o numerze (...) polegającą na przyjęciu, iż pożyczkodawca zrzekł się w stosunku do dłużnika roszczenia z tytułu jakichkolwiek odsetek, podczas gdy odsetki za opóźnienie były naliczane według stopy procentowej wynoszącej 0,00 % wyłącznie przez okres 60 dni, zaś strony nie uregulowały kwestii odsetek za opóźnienie po upływie powyższego okresu, wobec czego brak w umowie regulacji dotyczącej odsetek za opóźnienie po upływie 60 dni od dnia powstania obowiązku spłaty powoduje, iż pożyczkodawcy, a w konsekwencji jego następcy prawnemu należą się odsetki za opóźnienie w wysokości odsetek ustawowych;

V. art. 3851 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie przejawiające się w uznaniu, że postanowienia § 5 pkt 5.1 lit. b oraz lit. c umowy pożyczki spłacanej w ratach z dnia 27.11.2013 r. o numerze (...), uprawniające pożyczkodawcę do naliczania prowizji za obsługę pożyczki, a także opłaty windykacyjnej stanowią klauzulę abuzywne, podczas gdy przedmiotowe postanowienia nie kształtują praw i obowiązków konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz nie naruszają jego interesów, zaś opłata windykacyjna stanowi klauzulę gwarancyjną powoda, której zapłata jest uzależniona od niespełnienia lub nienależytego spełnienia świadczenia bez względu na to czy dłużnik ponosi odpowiedzialność za taki stan rzeczy;

VI. art. 481 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i uznanie, iż powodowi nie przysługują odsetki od strony pozwanej za opóźnienie w spełnieniu świadczenia od dnia umowy cesji wierzytelności do dnia zapłaty, podczas gdy fakt opóźnienia pozwanej ze spełnieniem świadczenia nie może budzić wątpliwości w świetle postanowień umowy pożyczki gotówkowej spłacanej w ratach z dnia 27.11.2013 roku o numerze (...), w szczególności, iż roszczenie wynikające z powyższej umowy jest wymagalne;

VII. art. 483 § 1 k.c. poprzez uznanie, iż zastrzeżenie opłaty windykacyjnej w wysokości 5 zł jest wbrew regulacji dotyczącej kary umownej za niewykonanie umowy podczas gdy ww. opłata nie stanowi kary umownej a klauzulę gwarancyjną poprzednika prawnego powoda, wobec powyższego art. 483 § 1 k.c. nie znajduje wobec niej zastosowania.

Apelujący wnosił o:

1. zmianę zaskarżanego wyroku w pkt 2 poprzez zasądzenie od pozwanego na jego rzecz dalszej kwoty 955,26 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 05.08.2014 r. do dnia zapłaty oraz odsetek ustawowych od kwoty 2 398,00 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

2. uchylenie pkt II wyroku;

3. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu całości kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych za postępowanie przed Sądem I instancji;

4. zasądzenie od pozwanego na rzecz jego rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych za postępowanie apelacyjne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona tylko w tej części, w której skarży oddalenie powództwa w zakresie żądania zasądzenia odsetek ustawowych od zasądzonej kwoty głównej od dnia wniesienia niniejszego pozwu do Sądu oraz w zakresie rozstrzygnięcia rozkładającego płatność zasądzonej należności na raty, albowiem słusznie podnosi w tym przedmiocie zarzut obrazy przepisów art. 481 § 1 kc oraz art. 320 kpc.

Trafnie bowiem wywodzi apelujący, że w odniesieniu do niezasądzenia odsetek ustawowych od dnia wniesienia powództwa w niniejszej sprawie do dnia zapłaty wartym przypomnienia jest, iż zgodnie z brzmieniem art. 481 § 1 kc, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Wartym nadmienienia jest również fakt, iż Sąd I instancji w skarżonym orzeczeniu potwierdził powyższy fakt opóźnienia wydając wyrok zasądzający kwotę świadczenia zgodną z żądaniem pozwu, uznał, iż powodowi przysługiwały odsetki za opóźnienie na podstawie art. 481 § 1 kodeksu cywilnego.

Odsetki ustawowe należą się bowiem w przypadku opóźnienia w spełnieniu wymagalnego roszczenia i to niezależnie od tego czy opóźnienie to jest zawinione przez dłużnika czy tez nie.

Najpóźniej więc od daty wniesienia pozwu do Sądu roszczenie o zapłatę zasądzonej przez Sąd kwoty stało się wymagalne i od tej daty dłużnik opóźnia się z jej zapłatą, co powinno rodzić zasądzenie od kwoty głównej odsetek określonych w ustawie od tej daty do daty jej zapłaty.

Zgodzić należy się także z apelacją, że w niniejszej sprawie brak jest podstaw do ingerencji Sądu w wymagalne zobowiązanie między pozwanym a powodem tak dalece, aby rozkładać zasądzaną kwotę na 2 miesięczne raty, z których pierwsza będzie płatna w terminie 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia się wyroku.

Rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty ma charakter wyjątkowy i może być stosowane jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach. Wynika to z faktu, iż dopuszcza ono znaczną ingerencję Sądu w stosunek cywilnoprawny stron procesu.

Ochrona pozwanego przejawiająca się w zastosowaniu rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty nie może być stawiana ponad ochronę powoda, wymaga przy tym również uwzględnienia wszystkich okoliczności sprawy, w tym także uzasadnionego interesu powoda. Jeśli bowiem zważy się na fakt, że pozwany od bardzo długiego czasu nie wywiązuje się z zobowiązania, dysponując w tym czasie gotówką pochodzącą z zaciągniętej pożyczki od poprzednika prawnego powoda, nie ma podstaw do dalszego preferowania niesolidnego dłużnika przez dalsze odraczanie spłaty zasądzonej od niego należności. Nie można bowiem zapominać, że ochrona, jaką zapewnia stronie pozwanej art. 320 k.p.c., nie może być stawiana ponad ochronę powoda w procesie cywilnym i wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, w tym uzasadnionego interesu powoda jako wierzyciela", co słusznie podnosi apelujący.

Dlatego też, uwzględniając apelację w omawianym wyżej zakresie, należało na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienić zaskarżony wyrok w części oddalającej powództwo w zakresie odsetek ustawowych od zasądzonej należności głównej oraz w zakresie rozstrzygnięcia rozkładającego płatność zasądzonej należności na raty przez jego uchylenie i orzec jak w sentencji wyroku.

Apelacja w pozostałym zaś zakresie podlegała oddaleniu jako nieuzasadniona.

Całkowicie chybione i niezasadne są bowiem podniesione w niej zarzuty: uchybienia procesowego, tj. naruszenia przepisu art. 233 k.p.c. w zw. z art. 227 kpc , przez nieprawidłową ocenę materiału dowodowego oraz obrazy przepisów prawa materialnego, tj.: art. 58 § 2 kc, art. 65 § 1 w zw. z art. 65 § 2 kc, art. 385 1 § 1 kc, art. 481 § 1 kc i art. 483 § 1 kc, co doprowadziło do niewłaściwej wykładni i oceny postanowień umowy pożyczki i w konsekwencji błędne uznanie, że zawiera ona, wskazane przez Sąd, nieobowiązujące pozwanego klauzule abuzywne lub postanowienia sprzeczne z prawem czy też stanowiące jego obejście , co skutkowało oddaleniem powództwa w zakresie opłat prowizyjnych i związanych z windykacją należności oraz w zakresie odsetek za okres opóźnienia do wytoczenia powództwa.

Lektura materiału aktowego prowadzi bowiem - wbrew tym zarzutowi apelacji - do wniosku, iż ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd I instancji jest prawidłowa, zgodna z doświadczeniem życiowym oraz zasadami logicznego rozumowania i jako taka odpowiada wymogom jakie stawiają jej przepisy art. 233 i 328 § 2 k.p.c.

Ta właściwa ocena dowodów doprowadziła do poczynienia przez Sąd Rejonowy trafnych ustaleń faktycznych, które odpowiadają niespornemu w zasadzie materiałowi dowodowemu, co skutkuje, iż ustalenia te zasługują na akceptację Sądu II instancji.

W istocie, powyższe zarzuty obrazy wskazanych w apelacji przepisów prawa materialnego dotyczą oceny postanowień umowy pożyczki i wyprowadzonych przez Sąd I instancji wniosków w zakresie oceny prawnej żądania pozwu z prawidłowo ustalonych i w rzeczywistości niekwestionowanych przez skarżącego faktów.

Nie można w tym zakresie zgodzić się z apelującą, i uznać należy, że z prawidłowych ustaleń faktycznych Sąd I instancji wysnuł jednak prawidłowe wnioski, składające się na rozważania prawne w zakresie oceny żądań pozwu.

Uzasadnienie zaskarżonego wyroku wskazuje bowiem, iż Sąd I instancji dokonał szczególnie wnikliwej analizy treści umowy pożyczki oraz oceny jej postanowień, dochodząc do słusznych wniosków w zakresie oceny prawnej żądania pozwu, uznając je zasadne we wskazanym zakresie.

Sąd Okręgowy podziela zatem w całości obszerne i przekonywujące stanowisko Sądu Rejonowego odnośnie omawianej tu części roszczenia i apelację w tym zakresie uznaje za nieuzasadnioną i sprowadzającą się jedynie do nieskutecznej polemiki z trafnym stanowiskiem tegoż Sądu.

Dlatego też, apelacja w omawianym wyżej zakresie podlegała oddaleniu jako nieuzasadniona na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach procesu między stronami za instancję odwoławczą orzeczono na zasadzie art. 100 kpc.