Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ca 1075/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Dorota Gamrat - Kubeczak (spr.)

Sędziowie:

SSO Zbigniew Ciechanowicz

SSR del. Szymon Stępień

Protokolant:

sekr. sądowy Małgorzata Idzikowska-Chrząszczewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 stycznia 2015 roku w S.

sprawy z powództwa Gminy M. S.

przeciwko M. S. (1) i E. R. (1)

o opróżnienie i wydanie lokalu mieszkalnego

oraz sprawę z powództwa wzajemnego M. S. (1) i E. R. (1)

przeciwko Gminie M. S.

o zapłatę i ustalenie

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanych - powodów wzajemnych od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z dnia 8 lipca 2014 r., sygn. akt I C 571/11

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od M. S. (1) i E. R. (1) na rzecz Gminy M. S. kwotę 60 (sześćdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 1075/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 08 lipca 2014 r. Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I C 571/11 w pkt I nakazał pozwanym M. S. (1) i E. R. (1) , aby opróżnili i wydali powodowi Gminie M. S. w S. lokal mieszkalny położony w S. przy ul. (...), w stanie wolnym od osób i rzeczy; w pkt II wskazał, że nakazanie opróżnienia lokalu nastąpiło także z powodu niewłaściwego zachowania pozwanych M. S. (1) i E. R. (1) czyniącego uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku; w pkt III ustalił, że pozwanym M. S. (1), E. R. (1) nie przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego; w pkt IV oddalił powództwa powodów wzajemnych o zapłatę; w pkt V zasądził na rzecz powoda - pozwanego wzajemnego Gminy M. S. w S. tytułem kosztów procesu:

- solidarnie od pozwanych - powodów wzajemnych M. S. (1), E. R. (1) kwotę 920 zł, - od pozwanego – powoda wzajemnego M. S. (1) kwotę 3060 zł, - od pozwanej – powódki wzajemnej E. R. (1) kwotę 540 zł.

Powyższe Sąd Rejonowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

Lokal mieszkalny nr (...), położony w S. przy ul. (...) należy do mieszkaniowego zasobu Gminy M. S.. Na podstawie umowy z dnia 20 listopada 2008 r. najemcą tego lokalu został E. R. (2), który dokonał M. I. zamiany dotychczas zajmowanego przez siebie, M. S. (1) i E. R. (1) lokalu przy ul. (...) w S. na sporny lokal. M. I. przeprowadził się do lokalu przy ul. (...) w S..

Zgodnie z § 11 ust 1 umowy najmu z dnia 20 listopada 2008 r. najemca mógł dokonać ulepszeń lokalu tylko za zgodą wynajmującego i na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej. Zgodnie zaś z § 11 ust. 2 umowy w przypadku dokonania przez najemcę ulepszeń z naruszeniem ust. 1, wynajmujący mógł żądać przywrócenia stanu poprzedniego albo zatrzymać ulepszenia bez konieczności zwrotu ich wartości.

Wraz z najemcą do spornego lokalu wprowadzili się M. S. (2) i E. R. (1). E. R. (2) nadużywał alkoholu, miał długi - w tym czynszowe związane z poprzednio zajmowanym lokalem. Pozwany - powód wzajemny spłacił zaległości czynszowe powstałe w związku z korzystaniem z lokalu przy ul. (...). Przed przeprowadzką na ul. (...) M. S. (1) zaproponował E. R. (2), aby w zamian za przekazanie kwoty 20.000 zł i utrzymywanie spornego lokalu E. R. (2) przeniósł się na stałe do swojego znajomego, również nadużywającego alkoholu, mieszkającego na działce. E. R. (2) po otrzymaniu około 20.000 zł od pozwanych - powodów wzajemnych przeniósł się do altanki i zamieszkał na działce. Od tego czasu sporadycznie przychodził do spornego lokalu. Dysponował kluczami do chwili przeprowadzenia przez pozwanych - powodów wzajemnych remontu lokalu. Pozwani - powodowie wzajemni spłacili zadłużenie spornego lokalu oraz uiszczali bieżące opłaty związane z korzystaniem z mieszkania. Najemca lokalu E. R. (2) wystąpił do powódki - pozwanej wzajemnie z wnioskiem o sprzedaż na jego rzecz lokalu przy ul. (...) w S.. Powódka - pozwana wzajemnie uzależniła decyzję o sprzedaży od wykonania pomiaru lokalu. Następnie najemca lokalu prowadził z powódką - pozwaną wzajemnie korespondencję w sprawie rozliczenia nadpłaconego czynszu najmu.

W grudniu 2008 r, pozwany - powód wzajemny zlecił wykonanie prac remontowych w spornym lokalu. Zakres prac, ich rodzaj i koszt nie zostały uzgodnione z powódką - pozwaną wzajemną. Najemca wiedział o prowadzonych pracach. Ani najemca ani pozwany - powód wzajemny nie uzyskali pisemnej zgody na wykonanie prac remontowych. Nie była zawierana w tym zakresie żadna umowa. Prace remontowe rozpoczęły się w dniu 5 stycznia 2008 r. i zostały ukończone do dnia 27 marca 2009 r.

Zakresem prac objęto częściowe zbicie starego tynku i położenie nowego; przygotowanie ścian i sufitów do położenia gładzi we wszystkich pomieszczeniach mieszkania oraz położenie gładzi; pomalowanie wszystkich ścian i sufitów w dwóch pokojach, łazience oraz kuchni i przedpokoju; zerwanie starych podłóg w pokoju i kuchni oraz położenie nowych, wycyklinowanie oraz położenie lakieru; wymianę piony kanalizacyjnego w łazience i instalacji wodnej na miedzianą, montaż licznika pomiaru wody, a także zabudowę instalacji wodnej, kanalizacyjnej, montaż pieca gazowego, ceramiki łazienkowej (wanny, kompaktu wc), przygotowanie ścian do położenia glazury i terakoty, położenie glazury i terakoty; przygotowanie ścian do położenia glazury w kuchni oraz położenie glazury w kuchni; montaż zlewozmywaka i baterii w kuchni i łazience; remont drzwi we wszystkich pomieszczeniach polegający na opaleniu drzwi ze starej farby, ręcznym szlifowaniu drzwi, pomalowaniu bejcą i położeniem wosku oraz montaż ich i zamontowanie nowych szyldów; oczyszczenie ze starej farby grzejników i pomalowanie ich na nowo; wykonanie nowej instalacji elektrycznej i zamontowanie nowych gniazdek oraz włączników; zamontowanie domofonu oraz dzwonka. Koszt prac został oszacowany na kwotę 27.927,00 zł. Taką też kwotę zapłacił pozwany - powód wzajemny. Poza pracami objętymi ww. umową pozwana - powódka wzajemna nabyła drzwi wejściowe oraz okna PCV i zleciła ich montaż. Łączny koszt wstawienia drzwi wyniósł 1.780,00 zł, zaś wstawienia okien 4.700 zł. W ramach prowadzonych prac położono również panele podłogowe w pokoju i przedpokoju, wymieniono zamki.

W dniu 25 września 2010 r. E. R. (2) zmarł. Po śmierci najemcy pozwani - powodowie wzajemni wykonywali w lokalu drobne prace wykończeniowe. Po śmierci głównego najemcy M. S. (1) zwrócił się do Gminy M. S. o uregulowanie stanu prawnego lokalu i stwierdzenie, że wstąpił on w stosunek najmu po zmarłym najemcy. Pismem z dnia 18 stycznia 2011 r. Zarząd (...) w S. poinformował M. S. (1) o przeprowadzonym postępowaniu i stwierdzeniu, że pozwany - powód wzajemny nie należy do kręgu osób uprawnionych z mocy prawa do wstąpienia w stosunek najmu lokalu po zgonie najemcy. Pismem z dnia 24 lutego 2011 r. powódka - pozwana wzajemna wezwała pozwanych - powodów wzajemnych do opuszczenia i wydania spornego lokalu do dnia 3 marca 2011 r. W odpowiedz z dnia 3 marca 2011 r. pozwani - powodowie wzajemni wskazali, że M. S. (3) wstąpił w stosunek najmu z mocy prawa, a nadto poniósł znaczne nkłady na lokal.

Między pozwanymi - powodami wzajemnymi a lokatorami sąsiednich mieszkań rozgorzał konflikt. Sąsiedzi składali na siebie skargi w różnych instytucjach. Wzajemnie oskarżali się na zakłócanie spokoju w budynku, groźby, przemoc. Nadto pozwani - powodowie wzajemni oskarżali sąsiadów o celowe zalewanie ich mieszkania. W dniu 6 czerwca 2011 r., na klatce schodowej budynku przy ul. (...), F. T. schodząc po schodach spotkał E. R. (1), która zaczęła go wyzywać, mówiła, że jak ją jeszcze raz zaczepi to połamią mu nogi. F. T. powiedział, że przecież jej nie zaczepia i kontynuował schodzenie. E. R. (1) opluła mu głowę - okolicę ucha i szyi oraz znieważyła go słowem powszechnie uznanym za obelżywe. Następnie zaczęła uderzać rękoma w drzwi swojego mieszkania, mieszczącego się na drugim piętrze, wołając „otwórz”. Gdy F. T. wyszedł z budynku wybiegł za nim M. S. (1). Podbiegł do F. T. i uderzył pięścią w twarz, a następnie razem z E. R. (1), która również wyszła przed budynek, wyzywali F. T.. W wyniku uderzenia F. T. doznał krwotoku z nosa, złamania dystalnej części kości nosowej z niewielkim przemieszczeniem odłamu oraz obrzęku pourazowego obejmującej tkankę podskórną grzbietu nosa i przylegających partii twarzy po stronie prawej, a także dyskretnego zniekształcenia obrysu grzbietu nosa, jak również otarcia naskórka o wymiarach 1 na 3 mm na grzbiecie nosa, przy czym obrażenia te spowodowały naruszenie czynności nosa na okres trwający dłużej niż dni siedem.

W dniu 1 października 2011 r., w budynku przy ul. (...), do schodzącej po schodach M. M., podszedł M. S. (1), pchnął M. M. na ścianę, przycisnął ją do ściany i powiedział, jak nas nie przestaniesz ciągać po sądach to ja cię upoluję i spuszczę ci wpierdol, ja cię urządzę, ty kurwo”.

W dniu 9 marca 2012 r, do siedziby Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w S. przy ul. (...) przybyli E. R. (1) i M. S. (1). Tam w obecności pracowników ZUS - E. P., S. T. i M. M. - zaczęli kierować do dwóch pierwszych osób wypowiedzi zniesławiające M. M. o tym, że M. M. zalewa mieszkanie zajmowane przez pozwanych - powodów wzajemnych, zaśmieca miejsce zamieszkania w ten sposób, że wystawia na korytarz worki z opadami, w których znajdują się m.in. prezerwatywy, prostytuuje się, nieprawidłowo wykorzystuje zwolnienia lekarskie, ma jedynie wykształcenie zasadnicze, zatem nie powinna być zatrudniona w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, jej były mąż to „ubek”.

Wyrokiem z dnia 29 maja 2012 r., wydanym przez Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum S. w sprawie VK 162/11, uznano E. R. (1) i M. S. (1) za winnych tego, że w dniu 9 marca 2010 r. przy ul. (...) w S., w budynku ZUS, zniesławili M. M., w ten sposób, że pomówili ją o takie postępowanie i właściwości: zalewanie ich mieszkania, śmiecenie w miejscu zamieszkania, prostytuowanie się, nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnień lekarskich, nieodpowiednie wykształcenie w stosunku do wykonywanej pracy, pozostawanie w związku małżeńskim z funkcjonariuszem komunistycznych służb bezpieczeństwa - które mogło ją poniżyć w opinii publicznej, czym działali na szkodę M. M. i za to wymierzono oskarżonym kary grzywny w wysokości po 100 stawek dziennych po 10 zł każda stawka. Nadto Sąd orzekł od oskarżonych na rzecz pokrzywdzonej nawiązki w wysokości po 1.000 zł każda.

W uzasadnieniu wyroku Sąd jednoznacznie wskazał, że oskarżeni popełniając przestępstwo działali świadomie, z zamiarem bezpośrednim, realizując już wcześniej podjęty zamiar zdyskredytowania pokrzywdzonej w oczach jej przełożonych.

Od powyższego orzeczenia pozwani - powodowie wzajemni wywiedli apelację. Wyrokiem z dnia 12 listopada 2012 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie IV Ka 1184/12 utrzymał wyrok z dnia 29 maja 2012 r. w mocy, uznając wniesioną apelację za oczywiście bezzasadną. Nadto obciążył oskarżonych kosztami postępowania.

W dniu 9 czerwca 2012 r. na klatce schodowej budynku przy ul. (...), pozwani - powodowie wzajemni działając wspólnie i w porozumieniu, w celu wpływu na świadka M. M., grozili pokrzywdzonej pozbawieniem życia oraz stosowali wobec niej przemoc poprzez zadawanie jej ciosów pięściami po głowie oraz pchnięciu na ścianę w celu wycofania się przez wymienioną ze składania zeznań w sprawie o sygn. akt VK 614/12 prowadzonej przez Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie przeciwko M. S. (1) oraz w niniejszej sprawie. Groźby te wzbudziły u M. M. uzasadnioną obawę ich spełnienia, nadto pozwani - powodowie wzajemni znieważyli pokrzywdzoną słowami powszechnie uznawanymi za obelżywe. Takimi zachowaniami wyczerpali znamiona czyny zabronionego z art. 245 k.k. w zb. z art. 216 § 1 k.k. w zw. z art.11 § 2 k.k. Postanowieniem z dnia 26 października 2012 r., wydanym w sprawie lDs. (...) Prokurator Prokuratury Rejonowej Szczecin-N. zastosował wobec M. S. (1), podejrzanego o czyn z art. 245 k.k. środki zapobiegawcze w postaci: - zakazu zbliżania się i jakiegokolwiek (osobiście, telefonicznie, w formie elektronicznej, czy też za pośrednictwem innych osób) z pokrzywdzoną M. M. oraz świadkiem K. C.; zakazu opuszczania kraju.

Wyrokiem z dnia 22 lipca 2013 r., wydanym przez Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie w sprawie VK 614/12, oskarżonego M. S. (1) uznano za winnego tego, że w dniu 1 października 2011 r. w S., na klatce schodowej budynku przy ul. (...) wita 9b groził M. M. użyciem wobec niej przemocy, a tym samym popełnieniem przestępstwa przeciwko jej zdrowiu, która to groźba wzbudziła w niej uzasadnioną obawę spełnienia, czym działał na szkodę M. M. i za ten czyn wymierzono oskarżonemu karę 6 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym. Nadto Sąd orzekł od oskarżonego na rzecz pokrzywdzonej nawiązkę w kwocie 1.000 zł.

Od powyższego wyroku oskarżony i pokrzywdzona wywiedli apelacje. Wyrokiem z dnia 17 grudnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie IV Ka 1484/13 utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, uznając wniesione apelacje za oczywiście bezzasadne.

Sąd Rejonowy ustalił, iż pozwani -powodowie wzajemni nie zaprzestali naruszać porządku w budynku przy ul. (...), nadal ubliżali, nękali sąsiadów oraz pisali donosy i skargi do różnych instytucji. Wyrokiem z dnia 16 września 2013 r., wydanym przez Sąd Rejonowy Szczecin- Centrum w Szczecinie w sprawie VK 1103/11, oskarżoną E. R. (1) uznano za winną tego, że w dniu 6 czerwca 2011 r. w S. na klatce schodowej budynku przy ul. (...) groziła uszkodzeniem ciała F. T., przy czym groźba wzbudziła w pokrzywdzonym uzasadnioną obawę jej spełnienia oraz opluła go naruszając jego nietykalność cielesną, zaś oskarżonego M. S. (1) uznano za winnego tego, że w dniu 6 czerwca 2011 r. w S. dokonał uszkodzenia ciała F. T. poprzez uderzenie go pięścią w twarz w wyniku czego doznał złamania dystalnej części kości nosowej z niewielkim przemieszczeniem odłamu oraz obrzęku pourazowego obejmującego tkankę podskórną grzbietu nosa i przylegających partii twarzy po stronie prawej, a także dyskretnego zniekształcenia obrysu grzbietu nosa, co spowodowało naruszenie czynności nosa na okres trwający dłużej niż dni siedem. Za powyższe czyny E. R. (1) wymierzono karę czterech miesięcy ograniczenia wolności w postaci nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cel społeczny w wymiarze 20 godzin miesięcznie, zaś M. S. (1) wymierzono karę sześciu miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania kary na okres dwóch lat próby. Nadto M. S. (1) wymierzono karę grzywny w wysokości 50 stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki na 10 złotych.

Od powyższego wyroku apelację wywiedli oboje oskarżeni, ich obrońca i pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego. Wyrokiem z dnia 24 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie IV Ka 1664/13 zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że orzekł wobec oskarżonego M. S. (4) na rzecz pokrzywdzonego F. T. kwotę 77,60 zł tytułem obowiązku naprawienia szkody. W pozostałym zakresie Są utrzymał zaskarżony wyrok w mocy.

Sąd Rejonowy ustalił, iż pozwani są zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie Pracy jako osoby bezrobotne. Nie korzystają z pomocy Miejskiego Ośrodka pomocy Rodzinie w S.. Ani M. S. (5) ani E. R. (1) nie mają orzeczonej niepełnosprawności ani niezdolności do prcy. Pozwana - powódka wzajemna E. R. (1) jest właścicielem lokalu mieszkalnego, Stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w S. przy ul. (...). Pozwana - powódka wzajemna uzyskała wyrok nakazujący jej synowi Ł. R. opróżnienie i wydanie lokalu przy ul. (...) w S.. W wyroku tym orzeczono o uprawnieniu Ł. R. do lokalu socjalnego.

M. S. (1) nie ma stałego zatrudnienia. Podejmuje prace dorywcze. Otrzymuje z tego tytułu dochód od 300 do 440 zł miesięcznie.

Pozwani - powodowie wzajemni regulują na bieżąco opłaty za sporny lokal. Opłacają także media.

Pozwani - powodowie wzajemni nadal podejmują działania sprowadzające się do ubliżania właścicielom sąsiednich lokali, nękania sąsiadów oraz zakłócają spokój w nieruchomości. Kontynuują składania zawiadomień i donosów. Wulgarnie odnoszą się do sąsiadów.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo główne za uzasadnione w całości, natomiast powództwa wzajemne okazały się nieuzasadnione.

Sąd Rejonowy wskazał, iż bezspornym w niniejszej sprawie było, iż Gmina M. S. jest właścicielem spornego lokalu oraz okoliczność zamieszkiwania w nim pozwanych - powodów wzajemnych. Strona powodowa na mocy art. 222 § 1 k.c. domagała się wydania lokalu, wskazując na brak tytułu prawnego do zajmowania mieszkania przez M. S. (1) i E. R. (1). Sad Rejonowy podkreślił, iż pozwani - powodowie wzajemni podnosili, iż do lokalu wprowadzili się w 2008 r., od wielu lat w nim zamieszkują, przeprowadzili w nim prace remontowe, zaś najemca przed śmiercią wszczął procedurę zmierzającą do wykupienia lokalu na własność. Podnieśli, że wstąpili w stosunek najmu na podstawie art. 5 k.c. W tym zakresie wnieśli powództwo wzajemne o ustalenie. Rzeczą Sądu było w pierwszym rzędzie, zbadanie istnienia po stronie pozwanych - powodów wzajemnych tytułu prawnego do lokalu.

Oceniając tak zakreślone stanowiska strony, Sąd Rejonowy uznał, że pozwani - powodowie wzajemni mają interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie istnienia stosunku prawnego - tu istnienia umowy najmu pomiędzy Gminą M. S. a M. S. (1) i E. R. (1). Przy czym przeprowadzone w sprawie dowody - w tym zeznania samych pozwanych - powodów wzajemnych jak i ich stanowisko procesowe dały podstawy do przyjęcia, że nie należą oni do kręgu osób, wskazanych przez ustawodawcę w treści § 1 art. 691 k.c. Pozwani - powodowie wzajemni nie byli spokrewnieni z najemcą, żadne z nich nie żyło z E. R. (2) w związku ani tym bardziej wobec żadnego z nich najemca nie był zobowiązany do alimentowania. Co więcej, sposób korzystania z przez pozwanych - powodów wzajemnych nie pozwalał również na uznanie, że pozwani stale zamieszkiwali z najemcą w spornym lokalu do chwili jego śmierci. Przeciwnie – dalej wywodził Sąd Rejonowy - zarówno M. S. (1) jak i E. R. (1) przyznali, że krótko po zawarciu umowy najmu E. R. (2) wyprowadził się ze spornego lokalu i zamieszkał w altance na działce. Powyższe prowadziło do wniosku, że w chwili śmierci E. R. (2) nie zamieszkiwał w lokalu przy ul. (...) wita, a co za tym idzie nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, aby przed i w chwili jego śmierci pozwani - powodowie wzajemni spełniali przesłankę z art. 691 § 2 k.c.

W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy przyjął, że od chwili śmierci E. R. (2) pozwani - powodowie wzajemni zajmują sporny lokal bez podstawy prawnej dlatego też w pkt I wyroku Sąd nakazał pozwanym - powodom wzajemnym M. S. (5) i E. R. (1) aby opróżnili i wydali powódce Gminie M. S. lokal mieszkalny położony w S. przy ul. (...) w stanie wolnym od osób i rzeczy.

Sąd Rejonowy dalej wskazał, że pozwani - powodowie są lokatorami w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów [...]. Do chwili śmierci najemcy zajmowali bowiem lokal na podstawie porozumienia z E. R. (2), które należało poczytywać za stosunek użyczenia. Sąd I instancji podkreślił, iż zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów [...] Sąd orzekając o opróżnieniu lokalu z urzędu badał, czy nie zachodzą przesłanki dla ustalenia prawa pozwanej do otrzymania lokalu socjalnego, biorąc przy tym pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania przez nią z lokalu oraz jej szczególną sytuację materialną i rodzinną (art. 14 ust. 3). Sąd Rejonowy podkreślił, i orzekając w tym względzie należało także ocenić, czy nie zachodzą podstawy dla ustalenia prawa do lokalu socjalnego przewidziane w art. 14 ust. 4 tej ustawy.

Sąd I instancji wskazał, iż pozwani - powodowie wzajemni są osobami bezrobotnymi. Co prawda pozwana E. R. (1) jest właścicielem innego lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w S., jednakże nie ma możliwości wyprowadzenia się do niego. Co do zasady pozwani - powodowie wzajemni spełniają zatem w ocenie Sądu Rejonowego przesłanki przyznania lokalu socjalnego wyrażone w art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów [...]. Powyższa konstatacja nie mogła jednak zdaniem Sądu I instancji doprowadzić do wydania pozytywnego rozstrzygnięcia w tym zakresie (ani w oparciu o art. 14 ust. 4 ani nawet w oparciu o art. 14 ust. 3).

Zgodnie bowiem z art. 17 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów [...] przepisów art. 14 i 16 nie stosuje się, gdy powodem opróżnienia lokalu jest stosowanie przemocy w rodzinie lub wykraczanie w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, albo niewłaściwe zachowanie czyniące uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku albo gdy zajęcie lokalu nastąpiło bez tytułu prawnego.

Sąd Rejonowy wskazał, iż w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a to prawomocnymi wyrokami karnymi którymi z uwagi art. 11 k.p.c. sąd jest związany w sprawie cywilnej nie mógł poczynić oceny odmiennej od tej, że pozwani - powodowie wzajemni dopuścili się przestępstw w stosunku do innych osób mieszkających w budynku przy ul. (...) wita 9b, którymi - prócz zakazów ustawowych - naruszyli także normy społeczne i etyczne obowiązujące każdego człowieka. Co gorsza, pozwani - powodowie wzajemni mimo prowadzonych przeciwko nim postępowań karnych, przedstawienia zarzutów, wniesienia aktów oskarżenia, a nawet zainicjowania niniejszej sprawy, nie zaprzestali podejmowania się skrajnie nagannych czynów wobec sąsiadów czego dowodem jest kolejne orzeczenie wydane w sprawie V K 1619/12. Sąd Rejonowy doszedł zatem do wniosku, że pozwani konsekwentnie lekceważą obowiązujący porządek prawny, zasady współżycia społecznego, normy etyczne zachowań, a ich sposobem na rozwiązywanie konfliktów sąsiedzkich - główne na kanwie wspólnego korzystania z nieruchomości wspólnej oraz odpowiedzialności za stan instalacji wodno-kanalizacyjnej - są powtarzające się agresja słowna i fizyczna, groźby oraz przemoc, urągające nie tylko minimalnym standardom kultury osobistej ale także cywilizowanemu sposobowi rozwiązywania jakichkolwiek sporów międzyludzkich. Sąd Rejonowy zatem podkreślił, iż w świetle art. 17 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów [...] należało uznać, że pozwanym M. S. (1) jak i E. R. (1) nie przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego. Co więcej, nakazując pozwanym opróżnienie i wydanie lokalu, Sąd zastrzegł, że nastąpiło ono także (prócz barku tytułu prawnego do lokalu) z powodu niewłaściwego zachowania pozwanych, czyniącego uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiedli pozwani, zaskarżając orzeczenie w punkcie I, II i III sentencji.

Wyrokowi w zaskarżonej części zarzucając :

- obrazę art. 5 kc poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że stasowanie art. 5 k.c. w sprawach o wydanie nieruchomości na podstawie art. 222 § 1 k.c. jest, co do zasady wyłączone;

- obrazę art. 17 ust. 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 150 t.j.) poprzez nie wskazanie w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu z powodów, o których mowa w art. 17 ust. 1 cyt. wyżej ustawy, tych powodów.

W oparciu o powyższe zarzuty, apelujący wnieśli o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa w całości; ewentualnie zmianę wyroku punkcie II i III sentencji przez ustalenie, że pozwanym E. R. (1) i M. S. (1) przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego.

Ponad wnieśli o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego przez Sądem II instancji, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelujący wskazali, iż nie sposób zgodzić się z poglądem Sądu I instancji, jakoby w sprawach o wydanie nieruchomości na podst. art. 222 § 1 k.c. stosowanie art. 5 k.c. jest, co do zasady wyłączone. Pogląd taki – dalej wywodził apelujący - nawet, jeżeli jest poparty licznymi orzeczeniami Sądu Najwyższego, nie znajduje swojego normatywnego uzasadnienia w przepisach kodeksu cywilnego. Zresztą stanowisko Sądu jest tu niekonsekwentne, bowiem Sąd powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22.11.1994 r. w sprawie II CRN 127/94, jednak dopuszcza stosowanie art. 5 k.c. w sprawach o wydanie nieruchomości zastrzegając, że może to mieć miejsce „całkiem wyjątkowo i po dokonaniu oceny całokształtu okoliczności danego wypadku w ścisłym powiązaniu z konkretnym stanem faktyczny. Sąd I instancji nie dokonał takiej oceny, bowiem ocena Sądu I instancji zawarta w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku koncentruje się przede wszystkim na kwestii tytułu prawnego pozwanych do przedmiotowego lokalu, przesłanek stosowania w sprawie art. 17 ust. l ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz na charakterze poniesionych przez pozwanych nakładów na przedmiotowy lokal. Natomiast w odniesieniu do podniesionego przez pozwanych przeciwko żądaniu wydania lokalu zarzutu opartego na art. 5 k.c. Sąd I instancji skupia się na uzasadnieniu twierdzenia zgodnie, z którym stosowanie art. 5 k.c. jest, co do zasady wyłączone sprawach o wydanie nieruchomości na podst. art. 222 § 1 k.c.

Pozwana E. R. (1) w dacie wezwania jej do wydania lokalu, wniesienia powództwa o wydanie oraz wyrokowania była (i jest w dalszym ciągu) właścicielką lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w S., ale z lokalu stanowiącego jej własność korzystać nie może z przyczyn leżących po stronie powódki, tj. Gminy M. S.. Gminą zobowiązaną do zapewnienia lokalu od blisko 10 lat nie wykonuje ustawowego obowiązku wynikającego z art. 14 ust.l zd. drugie przywołanej wyżej ustawy. To zaniechanie Gminy S., jest bezpośrednią przyczyną tego, że pozwani zajmują lokal stanowiący własność powódki położony przy ul. (...) wita 6b/6 bez tytułu prawnego. Apelujący wskazał, ze gdyby Gmina S. wykonała swój ustawowy obowiązek, to do niniejszego postępowania w ogóle by nie doszło. Zdaniem apelującej jeżeli sąd I instancji przywołuje konstytucyjną zasadę ochrony prawa własności, jako uzasadnienie tezy, jakoby w sprawach o wydanie nieruchomości na podst. art. 222 § 1 k.c. stosowanie art. 5 k.c. jest, co do zasady wyłączone, to stwierdzić należy, że ta sama konstytucyjna zasada ochrony prawa własności odnosi się również do ochrony prawa własności E. R. (1).

Nadto apelujący wskazał, iż w punkcie II zaskarżonego wyroku Sąd I instancji wskazał, że nakazanie opróżnienie lokalu nastąpiło także z powodu niewłaściwego zachowania czyniącego uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku. W konsekwencji powyższego Sąd ustalił, że pozwanym nie przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego. Analiza treści pkt II sentencji zaskarżonego wyroku pozwala stwierdzić, że Sąd I instancji nakazując opróżnienie lokalu z powodów, o których mowa w art. 17 ust. 1 cyt. wyżej ustawy, nie wskazał tych powodów. Treść punktu II zaskarżonego wyroku stanowi wyłącznie powtórzenie normy art. 17 ust.l. tj. cyt. „wskazuje, że nakazanie opróżnienie lokalu nastąpiło także z powodu niewłaściwego zachowania pozwanych M. S. (1) i E. R. (1) czyniącego uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku. Tymczasem zdaniem apelującego jak to wynika z art. 17 ust.2 cyt. ustawy, nie chodzi o powtórzenie ogólnych sformułowań ustawowych (niewłaściwe zachowanie czyniące uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku). Sąd zobowiązany jest wskazać te powody, a wiec opisać ich rodzaj i charakter.

W odpowiedzi na apelację powódka Gmina M. S. wniosła o oddalenie apelacji pozwanych w całości i zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów wynagrodzenia radcy prawnego według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się nieuzasadniona.

W ocenie Sądu Odwoławczego Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, ocena dowodów jest właściwa i logicznie wyprowadzona z całości materiału dowodowego, dlatego też Sąd II instancji przyjął je za własne.

Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy uznał, iż pozwanym nie przysługuje w stosunku co do powódki tytułu prawny do korzystania z jej nieruchomości, co też roszczenie oparte o treść art. 222 § 1 k.c. czyni w całości uzasadnionym. Sąd I instancji w sposób prawidłowy ocenił, iż pozwani nie wstąpili w stosunek najmu w oparciu o 691 § 1 i 2 k.c., oraz wyczerpująco wyjaśnił, iż art. 5 k.c. służy wyłącznie ochronie osoby zobowiązanej i nie stanowi podstawy nabycia praw podmiotowych, do czego w rzeczywistości dążyło stanowisko pozwanych.

Za nieuzasadniony uznać należy zarzut apelacji, iż Sąd I instancji dopuścił się obrazy art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że zastosowanie art. 5 k.c,. w sprawach o wydanie nieruchomości na podstawie art. 222 § 1 k.c. jest co do zasady wyłączone. O ile rację należy przyznać pełnomocnikowi pozwanych, iż zarówno obowiązujące przepisy prawa jak i orzecznictwo Sądu Najwyższego dopuszcza możliwość oddalenia powództwa o wydanie (art. 222 § 1 k.c.) w szczególnie uzasadnionych i wyjątkowych sytuacjach, to jednak takowa nie zachodzi w niniejszej sprawie.

Warto podkreślić, iż zgodnie z treścią art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. W przedmiotowej sprawie prawem, o którym mowa w powyższym przepisie jest prawo własności nieruchomości.

Pojęcie zasad współżycia społecznego jest pojęciem nieostrym i przez to trudnym do jednoznacznego zakwalifikowania. W doktrynie i orzecznictwie występuje wiele definicji, które ostatecznie można sprowadzić do wspólnego mianownika. Zgodnie z ogólnie przyjętym rozumieniem tego pojęcia zasady współżycia społecznego to nieskodyfikowane powszechne normy postępowania, funkcjonujące aktualnie w społeczeństwie polskim i mające na celu ochronę społecznie akceptowanych wartości (czyli stanów rzeczy) lub dóbr niematerialnych. Zasady te mają silne zabarwienie aksjologiczne, co zbliża je do norm moralnych, charakter obiektywny, w czym są podobne do zwyczajów, oraz walor powszechności, co odróżnia je od zasad słuszności, które odnoszą się także do indywidualnych, rzadko spotykanych sytuacji (T. Sokołowski, Komentarz do art. 5 kc, Lex). Trzeba jednak zwrócić uwagę, iż zasady współżycia społecznego należy odnosić do całokształtu okoliczności danej sprawy i tylko w takim ujęciu wyznaczają one granice i kierunki rozstrzygnięcia, przy czym chodzi o sytuacje wyjątkowe i szczególne, bo właśnie do takich odnosi się art. 5 k.c. Dlatego za każdym razem ocenę nadużycia prawa należy dokonywać w powiązaniu z konkretnym stanem faktycznym.

Potrzebę istnienia w systemie prawa klauzul generalnych określa trafnie stwierdzenie, iż brak takich klauzul mógłby prowadzić do rozstrzygnięć formalnie zgodnych z prawem, ale w konkretnych sytuacjach niesłusznych, ponieważ nieuwzględniajacych w rozstrzyganych przypadkach uniwersalnych wartości składających się na pojęcie sprawiedliwości nie tylko formalnej, lecz i materialnej. Powszechnie uznaje się związek zasad współżycia społecznego, do których odwołuje się klauzula generalna z art. 5 k.c., z ogólnie uznanymi normami moralnymi. Wskazuje się, że ma ona na celu zapobieganie stosowaniu prawa w sposób, który ma na celu wywarcie skutków niemoralnych, albo rozmijających się zasadniczo z celem, dla którego dane prawo było ustanowione.

Instytucja nadużycia prawa podmiotowego wyartykułowana w art. 5 k.c. nie może być jednak stosowana w sposób dowolny i w każdym przypadku. Szczególne ograniczenia co słusznie podkreślał Sąd I instancji, jeśli chodzi o stosowanie tego przepisu odnoszą się do kwestii wydania nieruchomości, a więc art. 222 k.c. Przepis ten reguluje stosowanie tzw. roszczenia windykacyjnego. W orzecznictwie dominuje pogląd, iż w takich sytuacjach stosowanie konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego z art. 5 k.c. powinno mieć miejsce wyjątkowo, w szczególnie uzasadnionych przypadkach (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2000 r. I CKN 287/00). Jest to uzasadnione tym, iż w przypadku oddalenia powództwa windykacyjnego właściciel może zostać pozbawiony ochrony jego prawa. Jak jednak wspomniano powyżej, co słusznie akcentował apelujący możliwość skorzystania z konstrukcji wyrażonej w art. 5 nie została całkowicie wyłączona, a jedynie ograniczona gdyż korzystanie z każdego prawa podmiotowego a więc i prawa własności podlegać będzie ocenie z punktu widzenia zgodności z zasadami współżycia społecznego i społeczno- gospodarczym przeznaczenie prawa (E Gniewek, komentarz do art. 222 k.c., Lex).

Należy więc zbadać kiedy i w jakich sytuacjach możliwe będzie w sprawach związanych z wydaniem nieruchomości skorzystanie z zarzutu nadużycia prawa podmiotowego określonego w art. 5 k.c. Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 7 marca 2013 r. (sygn. akt I ACa 1304/12) stwierdził, iż w przypadku zasad współżycia społecznego nie ma podstaw do czynienia ogólnych założeń. Każdy stan faktyczny jest inny i zasługuje na indywidualne potraktowanie. Trzeba przede wszystkim za każdym razem dokonać szczegółowej analizy stanu faktycznego w danej sprawie, gdyż nawet w przypadku sytuacji pozornie tożsamych występują pewne odmienności, do których zastosowania nie znajdą zasady ogólne. W orzecznictwie Sądu Najwyższego za utrwalony uznaje się pogląd, zgodnie z którym możliwość oddalenia roszczenia windykacyjnego na podstawie art. 5 k.c. występuje w sytuacjach zupełnie wyjątkowych, a zatem niezmiernie rzadkich. W sprawach o wydanie nieruchomości na podstawie art. 222 § 1 k.c., zastosowanie art. 5 k.c. jest co do zasady wyłączone, a jeśli je dopuścić, to całkiem wyjątkowo i po dokonaniu oceny całokształtu okoliczności danego wypadku w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1994 r., II CRN 127/94). W świetle powyższego naturalnym wnioskiem jest stwierdzenie, iż pomimo istotnego ograniczenia możliwości skorzystania z art. 5 k.c. w przypadku roszczenia windykacyjnego nie jest ono całkowicie wyłączone. Nie można więc odbierać pozwanym w sprawach o wydanie nieruchomości możliwości obrony przy zastosowaniu konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego z samego tylko faktu zgłoszenia tego zarzutu. W wyjątkowych sytuacjach zatem w sprawach o opróżnienie i wydanie lokalu mieszkalnego, pomimo uprawnienia strony do otrzymania lokalu socjalnego, może dojść do oddalenia takiego żądania w powołaniu się na normę art. 5 k.c.

O ile zaprezentowane w apelacji argumenty - o niedostarczeniu przez powodową Gminę lokalu socjalnego dla lokatora zajmującego lokal pozwanej E. R. (1) – mogłyby ewentualnie stanowić podstawę do uwzględnienia ich stanowiska o oddalenie powództwa w oparciu o zasady współżycia społecznego, to jednakże stan faktyczny ustalony w niniejszej sprawie, a wskazujący na naganne zachowanie pozwanych w stosunkach sąsiedzkich i czyniących ich zamieszkiwanie nad wyraz uciążliwym – sprzeciwiało się zastosowaniu art. 5 k.c. i to przy ocenie samego żądania wydania lokali, ale i przyznania lokalu socjalnego.

Zachowanie pozwanych, które czyni uciążliwym korzystnie z innych lokali w budynku jest niesporne. Co prawidłowo podkreślił Sąd I instancji, i w zasadzie nie kwestionowali pozwani w apelacji, ustalenia w tym zakresie wynikają z ustaleń dokonanych w postępowaniach karnych, w których wydano skazujące wyroki przeciwko pozwanym. Zaś zgodnie z art. 11 k.p.c. ustalenia te wiążą sąd w postępowaniu cywilnym.

Skoro zatem pozwani w sposób uporczywy naruszali obowiązujący porządek prawny dopuszczając się w stosunku co do sąsiadów czynów wypełniających znamiona przestępstw z całą pewnością naruszają oni zasady współżycia społecznego. Powyższe powoduje, że zachowanie takie z jednej strony wyłącza ich skuteczną obronę przed eksmisją z powołaniem na art. 5 k.c., z drugiej strony wyklucza ich z grona osób, którym przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego. Zgodnie bowiem z art. 17 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów przepisów o uprawnieniu do lokalu socjalnego (art. 14 i 16) nie stosuje się, gdy powodem opróżnienia lokalu jest stosowanie przemocy w rodzinie lub wykraczanie w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, albo niewłaściwe zachowanie czyniące uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku albo gdy zajęcie lokalu nastąpiło bez tytułu prawnego. W ocenie Sądu II instancji zachowanie pozwanych sankcjonowane w postępowaniach karnych wyczerpuje wskazane w powyższym przepisie zachowanie czyniące uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku.

Warto przy tym podkreślić, iż wbrew zarzutom apelacji rozstrzygnięcie sądu I instancji, w szczególności w zakresie ustawowego obowiązku wskazania ww. powodów (art. 17 ust. 2) został prawidłowo wykonany. Nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem apelujących, iż w sentencji orzeczenia Sąd winien szczegółowo opisać zachowanie, które przyporządkował do ustawowego niewłaściwego zachowania czyniącego uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku. Za wystarczające uznać należy przytoczenie w orzeczeniu jednej z kilku przyczyn wskazanych w art 17 ust. 2 leżących u podstaw ustalenia braku uprawnienia do lokalu socjalnego, a zamieszczenie opisu tych zachowań w uzasadnieniu wyroku, co w niniejszej sprawie nastąpiło.

Mając na uwadze powyższe na mocy art. 385 k.p.c. należało orzec jak w sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 i 3 i 99 kpc oraz w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarbu Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz. U. z 2002 r. nr 163 poz. 1349).